Στα τέλη της δεκαετίας του 1880, ένας πρώην σκλάβος ονόματι William Dorsey Swann άρχισε να διοργανώνει ιδιωτικά πάρτι γνωστά ως drags, ένα όνομα που πιθανώς προέρχεται από το “grand rag”, έναν απαρχαιωμένο όρο για τα πάρτι μασκέ. Αυτά τα πάρτι λάμβαν χώρα κρυφά στην Ουάσιγκτον και δεν άργησαν να τραβήξουν την προσοχή των αρχών.
Όπως ανέφερε το Washington Critic τον Ιανουάριο του 1887, οι αστυνομικοί που έκαναν έφοδο σε μια τέτοια συγκέντρωση έμειναν έκπληκτοι όταν συνάντησαν έξι μαύρους άνδρες «ντυμένους με κομψά γυναικεία ενδύματα. Τον επόμενο Απρίλιο, το Evening Star ανέφερε για μια επιδρομή με στόχο άντρες που φορούσαν «πολύχρωμα γυναικεία ενδύματα», καθώς και «φανταχτερά κοστούμια από μετάξι και σατέν». Και στις δύο περιπτώσεις, οι αρχές συνέλαβαν τους καλεσμένους και τους κατηγόρησαν για «ύποπτες συμπεριφορές».
Ο δημοσιογράφος και ιστορικός Channing Gerard Joseph έμαθε για πρώτη φορά για τα πάρτι του Swann το 2005, όντας μεταπτυχιακός φοιτητής. Τότε είχε διαβάσει ένα άρθρο του 1888, το οποίο μιλούσε για την πρώτη σύλληψη για παρενδυσία στην ιστορία των ΗΠΑ. Το άρθρο ανέφερε ότι ο Swann, «ήταν ντυμένος με ένα υπέροχο φόρεμα από κρεμ σατέν».
Εκείνο το βράδυ γιόρταζε τα 30α γενέθλιά του, όταν οι αστυνομικοί έκαναν έφοδο. Κατά τη διάρκεια της σύλληψης, ο Swann προσπάθησε να αντισταθεί ενώ φώναζε στους αστυνομικούς «Δεν είστε κύριοι!». Το περιστατικό θεωρείται μια από τις πρώτες γνωστές περιπτώσεις αντίστασης στην καταπίεση των ομοφυλόφιλων.
Αυτό το άρθρο ήταν για τον Joseph η αρχή μιας μακροχρόνιας έρευνας. Σκοπός του ήταν να μάθει όσα περισσότερα γίνεται για τη ζωή του Swann, της πρώτης αυτοαποκαλούμενης drag-queen στην ιστορία. Αποτέλεσμα αυτής της έρευνας είναι το επερχόμενο βιβλίο του με τίτλο “House of Swann: Where Slaves Became Queens—and Changed the World“. Ο ιστορικός περιγράφει τον Swann ως τον «πρώτο queer Αμερικανό ήρωα».
Ο Joseph λέει ότι η έρευνά του επαναφέρει στην επιφάνεια τις «εμπειρίες queer ανθρώπων, … ιστορικές εμπειρίες, όχι φανταστικές, τεκμηριωμένες κι όχι εικασίες». Αυτά τα ευρήματα, με τη σειρά τους, τον βοήθησαν να εντοπίσει με ακρίβεια τη γέννηση της πρώτης «drag queen».
Τι σημαίνει «drag»; Μια σύντομη ιστορία
Ποιος είναι ο ορισμός του drag; Αυτό είναι ένα θέμα που σηκώνει συζήτηση. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο για την Ισότητα των Τρανς, ο όρος αναφέρεται σε «ένα είδος ψυχαγωγίας όπου οι άνθρωποι δίνουν παραστάσεις και μεταμφιέζονται, συχνά με τρόπους υπερβολικά στυλιζαρισμένους». Η Encyclopedia Britannica σημειώνει ότι το drag συχνά επιδιώκει να αναιρέσει τους κανόνες του φύλου και της ετεροκανονικότητας.
Το drag ως κόνσεπτ υπάρχει, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, εδώ και αιώνες. Ωστόσο, ο όρος «drag» άρχισε να χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στη Μεγάλη Βρετανία τον 19ου αιώνα, για να περιγράψει ομάδες ανδρών που ντύνονταν γυναίκες. Το 1871, δύο μέλη της βρετανικής αριστοκρατίας -οι Ernest “Stella” Boulton και Frederick “Fanny” Park- συνελήφθησαν για παρενδυσία και οδηγήθηκαν σε δίκη.
Η παρενδυσία (cross-dressing), το οποίο είναι συχνά (αλλά όχι πάντα) συστατικό του drag, έχει μακρά ιστορία τόσο στη σκηνή όσο και στην οθόνη: από τις αρχαιοελληνικές τραγωδίες και το ιαπωνικό θέατρο kabuki, μέχρι τις παραστάσεις της Ελισαβετιανής εποχής. Στις αρχές του 20ου αιώνα, καλλιτέχνες όπως ο Julian Eltinge έγιναν αστέρια υποδυόμενοι γυναίκες κατά τη διάρκεια της χρυσής εποχής του vaudeville.
Τη δεκαετία του 1950, ο Milton Berle ντυνόταν συχνά γυναίκα στην τηλεοπτική του εκπομπή, όπως και ο κωμικός Flip Wilson τη δεκαετία του 1970. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, έκανε πρεμιέρα η κωμική σειρά “Bosom Buddies” με πρωταγωνιστές τον Tom Hanks και τον Peter Scolari, στους ρόλους δύο νεαρών αντρών που μεταμφιέζονται γυναίκες για να ζήσουν σε μια στέγη θηλέων με χαμηλό ενοίκιο.
Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς, όλα τα παραπάνω μπορούν να θεωρηθούν drag. Ωστόσο, ο Joseph υιοθετεί μια πιο αυστηρή προσέγγιση, πιστεύοντας ότι το drag απαιτεί δύο βασικά συστατικά: α) σκόπιμη ανάδειξη της διαφορετικότητας ως πολιτική πράξη αντίδρασης και β) ένα διαγωνιστικό κομμάτι. Επισημαίνει ότι οι ηθοποιοί του Σαίξπηρ δεν ντύνονταν γυναίκες ως μορφή αυτοέκφρασης, αλλά επειδή οι γυναίκες απαγορευόταν να παίζουν στο θέατρο. Η θεωρία του «grand rag» που διατυπώθηκε από τον Joseph είναι μια εξήγηση για την προέλευση της λέξης «drag»· μια άλλη θεωρία προτείνει ότι ο όρος αρχικά αναφερόταν στα μακριά φορέματα που φορούσαν άνδρες ηθοποιοί, τα οποία «σέρνονταν» στη σκηνή (αγγλ. drag).
Η πρώτη drag-queen: Η ιστορία του William Dorsey Swann
Η ιστορία του Swann είναι στενά συνυφασμένη με την χειραφέτηση των μαύρων σκλάβων. Ο Swann γεννήθηκε ως σκλάβος στο Χάνκοκ του Μέριλαντ, γύρω στο 1858. Μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου το 1865, κι έχοντας κερδίσει την ελευθερία τους, οι γονείς του Swann αγόρασαν μια φάρμα. Ο νεαρός Swann βρήκε δουλειά ως σερβιτόρος σε ξενοδοχείο. Το 1880, μετακόμισε στην Ουάσιγκτον DC, όπου εργάστηκε ως θυρωρός, στέλντοντας χρήματα στην οικογένειά του.
Η Ουάσινγκτον, όπως και ολόκληρη η χώρα, χαρακτηριζόταν από φυλετικό διαχωρισμό. Το ίδιο συνέβαινε και στους ΛΟΑΤΚΙ+ χώρους, με εξαίρεση την drag σκηνή της Ουάσιγκτον, η οποία συχνά προσέλκυε κοινό από διαφορετικές φυλές κι εθνικότητες.
Ο Swann κατάφερε να γίνει ένα από τα σημαντικότερα ονόματα της queer κοινότητας της Ουάσινγκτον, χάρη στα πάρτι που διοργάνωνε – τα πρώτα τεκμηριωμένα “drag balls”. Τα πάρτι αυτά παρείχαν έναν ασφαλή χώρο για την έκφραση του φύλου, ωστόσο, οι επιδρομές της αστυνομίας ήταν συχνότατο φαινόμενο.
«Ένας μεγάλος αλλά απροσδιόριστος αριθμός καλεσμένων κατάφερε να διαφύγει κατά τη διάρκεια των επιδρομών της αστυνομίας, αλλά τα ονόματα των συλληφθέντων και των φυλακισμένων τυπώθηκαν στις εφημερίδες, κι έτσι οι άνδρες αυτοί έγιναν στόχοι δημόσιας περιφρόνησης», γράφει ο Joseph. Οι ποινές για όσους κατηγορούνταν για συμμετοχή σε drag balls κυμαίνονταν από τρεις έως δέκα μήνες.
Στις συγκεντρώσεις του Swann, οι καλεσμένοι φορούσαν γυναικεία ρούχα ή ανδρικά κοστούμια και χόρευαν σε folk ρυθμούς. Τα drag balls περιλάμβαναν επίσης έναν διαγωνισμό χορού, με ρίζες στην εποχή της σκλαβιάς. Γνωστός ως “cakewalk“, ο διαγωνισμός διεξαγόταν αρχικά από σκλάβους σε φυτείες του Νότου. Οι χορευτές χωρίζονταν σε ζευγάρια κι εκτελούσαν βήματα και φιγούρες, που φαίνεται να κορόϊδευαν τους καθωσπρέπει χορούς των λευκών. Τα λευκά αφεντικά, μην καταλαβαίνοντας ότι μέσω των χορευτικών τούς ειρωνεύονταν, επέλεγαν το νικητήριο ζευγάρι, το οποίο κέρδιζε μια τούρτα.
Επιπλέον, την Ημέρα της Χειραφέτησης στη Ουάσιγκτον, κάθε γειτονιά επέλεγε τη δική της “βασίλισσα της ελευθερίας“, μια γυναίκα που αντιπροσώπευε την ελευθερία των μαύρων. Εμπνευσμένος από αυτές τις βασίλισσες, ο Swann άρχισε να χρίζει τους νικητές των διαγωνισμών χορού του ως “βασίλισσες του χορού” (queens of the ball).
Ο Swann υιοθέτησε και ο ίδιος τον τίτλο. «Η βασίλισσα του drag» αποκαλούσε τον εαυτό του (πολύ πριν τον Rupaul στη viral συνέντευξή του με τον Jimmy Fallon). Το σπίτι του ήταν γνωστό ως «The House of Swann», το πρώτο drag house στην ιστορία. Γκουγκλάροντάς το όνομά του, θα βρείτε διάφορες φωτογραφίες μαύρων drag queens, ωστόσο καμία από αυτές δεν είναι ο Swann. Δυστυχώς δε διασώζεται καμία φωτογραφία του και ό,τι γνωρίζουμε για αυτόν είναι από δημοσιεύματα της εποχής.
Όπως αναφέρει ένα άρθρο του 1888, «ο William Dorsey, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, ήταν η “βασίλισσα”, ήταν ένας από τους 13 άντρες που συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια μιας επιδρομής σε ένα drag χορό».
O τίτλος της drag queen συνδύαζε αυτές τις δύο διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις – του queer περφόρμερ σε drag πάρτι και της χειραφέτησης των σκλάβων. Το drag ήταν και είναι πράξη πολιτική. Όπως είναι φανερό, το drag, όπως και άλλες αφροαμερικανικές μορφές τέχνης (gospel, blues, hip hop, κλπ) “γεννήθηκαν” μέσα από τις βασανιστικές συνθήκες της δουλείας και το συλλογικό τραύμα της σκλαβιάς – οι κοινότητες συγκεντρώνονταν κρυφά, στην προσπάθειά τους να εκφραστούν και να συνδεθούν.
Η δεκαετία του 1880 είδε ένα κύμα νόμων που απαγόρευαν ρητά την παρενδυσία. Ωστόσο, οι νόμοι εφαρμόζονταν πολύ επιλεκτικά. Οι συλλήψεις του Swann και των φίλων του τράβηξαν την προσοχή των αρχών και του Τύπου, επειδή οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν μαύροι. Για το ρατσιστικό κατεστημένο των ΗΠΑ, οι γκέι Αφροαμερικανοί, που εξέφραζαν με χαρά και υπερηφάνεια την ταυτότητά τους, θεωρούνταν απειλή για το έθνος.
Το 1895, οι αρχές συνέλαβαν τον Swann, κατηγορώντας τον ότι διατηρούσε οίκο ανοχής. Όπως ανέφερε το Evening Star το 1896, «ορισμένοι άνδρες, λευκοί και έγχρωμοι, βρέθηκαν στο σπίτι του, το οποίο ο δικαστής χαρακτήρισε “κόλαση ανομίας”».
Το δικαστήριο καταδίκασε τον Swann σε 300 μέρες φυλάκιση. Αφού εξέτισε τρεις μήνες, ο Swann, ο οποίος δήλωνε αθώος, υπέβαλε αίτηση χάριτος από τον Πρόεδρο Grover Cleveland. Οι φίλοι του άρχισαν να μαζεύουν υπογραφές για την αποφυλάκισή του, ωστόσο, ο Cleveland απέρριψε την αίτηση.
Σύμφωνα με τον Joseph, οταν ο Swann αποφυλακίστηκε, αισθανόταν ηττημένος και δυσκολευόταν να βρει δουλειά. Έτσι, αποφάσισε να αποσυρθεί από την queer underground σκηνή της Ουάσινγκτον και το 1900 επέστρεψε στο πατρικό του, όπου πέθανε τον Δεκέμβριο του 1925.
Ωστόσο τα πάρτι που δημιούργησε, τα λεγόμενα drag balls, συνεχίστηκαν, σταδιακά επεκτάθηκαν και σε άλλες πόλεις και έγιναν δημόσιες εκδηλώσεις στις αρχές του 20ού αιώνα. Ένας από τους μικρότερους αδερφούς του Swann, ένας ράφτης ονόματι Daniel J. Swann, συνέχισε στα χνάρια του αδερφού του, σχεδιάζοντας κουστούμια για τις drag queens της Ουάσιγκτον μέχρι τον θάνατό του το 1954.
Ως μαύρος, ομοφυλόφιλος άνδρας, ο Swann άνοιξε τις πόρτες (sorry, Gia Gunn) για τις μελλοντικές drag queens όλου του κόσμου. Οι δικαστικές του διαμάχες πυροδότησαν συζητήσεις για την κοινότητα, μία από τις πρώτες περιπτώσεις ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμού. Πέραν αυτού, η ιστορία του Swann αποτυπώνει -ίσως για πρώτη φορά- την ύπαρξη μιας queer κοινότητας στις ΗΠΑ. Συνήθως οι τρανς και γκέι φιγούρες εκείνης της εποχής, περιγράφονται με τρόπο σχεδόν αποκομμένο από οποιαδήποτε αίσθηση συνόλου ή κοινότητας. Σπάνια βρίσκουμε στοιχεία συλλογικής κοινωνικοποίησης, όχι γιατί δεν υπήρξαν αλλά γιατί οι ζωές των queer ατόμων του παρελθόντος δεν καταγράφονταν, με αποτέλεσμα να χάνονται στην ιστορία. Ωστόσο, η ζωή και το έργο του Swann είναι μια φωτεινή εξαίρεση.
