Καθώς η επιστήμη προχωρούσε και η εξερεύνηση του πλανήτη γινόταν όλο και πιο εντατική, το διάστημα έγινε το τελευταίο σύνορο για εξερεύνηση. Κατά ειρωνικό τρόπο, ήταν η πολιτική αντί για την περιέργεια που καλλιέργησε την επιθυμία εξερεύνησης του διαστήματος στα μέσα του εικοστού αιώνα.

Πριν από 66 χρόνια, στις 4 Οκτωβρίου του 1957, ενώ ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στο απόγειό του, ένας σοβιετικός διηπειρωτικός βαλλιστικός πύραυλος R-7 θα εκτοξέυσει τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο στον κόσμο και το πρώτο ανθρωπογενές αντικείμενο που τοποθετήθηκε στην τροχιά της Γης, εγκαινιάζοντας τη «Διαστημική Εποχή».

Ο “αγώνας του Διαστήματος” μόλις είχε ξεκινήσει και κανένας δεν φανταζόταν τις διαστάσεις που θα πάρει και πόσο πολύ θα αλλάξει την πορεία της ανθρωπότητας.

O δορυφόρος, που ονομάστηκε Sputnik από τη ρωσική λέξη που σημαίνει “συνταξιδιώτης”, εκτοξεύτηκε στις 10:29 μ.μ. ώρα Μόσχας από τη βάση εκτόξευσης Tyuratam στη Δημοκρατία του Καζακστάν.

Ορατός με κιάλια πριν από την ανατολή ή μετά τη δύση του ηλίου, ο Sputnik μετέδωσε ραδιοφωνικά σήματα πίσω στη Γη αρκετά ισχυρά ώστε να ληφθούν από ερασιτέχνες ραδιοφωνικούς χειριστές. Όσοι στις Ηνωμένες Πολιτείες είχαν πρόσβαση σε τέτοιο εξοπλισμό συντονίστηκαν και άκουγαν με δέος καθώς το σοβιετικό διαστημόπλοιο περνούσε πάνω από την Αμερική πολλές φορές την ημέρα.

Τον Ιανουάριο του 1958, η τροχιά του Sputnik επιδεινώθηκε, όπως αναμενόταν, και το διαστημόπλοιο κάηκε στην ατμόσφαιρα.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, ο Ψυχρός Πόλεμος ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης είχε εισχωρήσει στον ιστό της καθημερινής ζωής και στις δύο χώρες, τροφοδοτούμενος από την κούρσα των εξοπλισμών και την αυξανόμενη απειλή των πυρηνικών όπλων, την ευρεία κατασκοπεία και την αντικατασκοπεία, τον πόλεμο στην Κορέα και τη σύγκρουση αξιών και ιδεών που πραγματοποιήθηκε στα μέσα ενημέρωσης.

Η εκτόξευση του Sputnik σηματοδότησε την μετάβαση του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης σε ένα άλλο κεφάλαιο. Ο Sergei Korolev ίδρυσε και ηγήθηκε της σοβιετικής διαστημικής προσπάθειας.

Η εξερεύνηση του διαστήματος λοιπόν αποτέλεσε άλλη μία δραματική αρένα για τον ανταγωνισμό του Ψυχρού Πολέμου.

Η εκτόξευση του Sputnik ήταν έκπληξη, και όχι ευχάριστη, για τους περισσότερους Αμερικανούς. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το διάστημα θεωρήθηκε ως το επόμενο σύνορο, μια λογική επέκταση της μεγάλης αμερικανικής παράδοσης εξερεύνησης και ήταν κρίσιμο να μην χαθεί πολύ έδαφος από τους Σοβιετικούς.

Επιπλέον, αυτή η επίδειξη της συντριπτικής ισχύος του πυραύλου R-7 –που φαινομενικά ήταν ικανός να μεταφέρει πυρηνική κεφαλή στον εναέριο χώρο των ΗΠΑ– έκανε τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις σοβιετικές στρατιωτικές δραστηριότητες ιδιαίτερα επείγουσα.

Ένα χρόνο μετά την εκτόξευση του Sputnik, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Dwight D. Eisenhower δημιούργησε την Εθνική Υπηρεσία Αεροναυτικής και Διαστήματος (NASA), ξεκινώντας επίσημα τον «Διαστημικό Αγώνα» μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης.

Μία νέα εποχή είχε ξεκινήσει. Ένας ατέρμονος αγώνας για την ανάδειξη της μεγαλύτερης και πιο ικανής δύναμης, όχι μόνο στη διεθνή σκηνή του πλανήτη Γη, αλλά και σε ένα νέο, αχανές και άγνωστο πεδίο διαμάχης, το διάστημα.

Αποφασισμένες να κερδίσουν τον διαστημικό αγώνα, οι ΗΠΑ αύξησαν τον προϋπολογισμό της NASA σχεδόν κατά 500%. Τον Ιούλιο του 1969, εκτοξεύτηκε η διαστημική αποστολή Apollo 11 και ο Neil Armstrong έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε το πόδι του στο φεγγάρι στις 20 Ιουλίου. Αυτό το «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα γιγαντιαίο άλμα για την ανθρωπότητα» ήταν κάτι παραπάνω από ένας ιστορικός θρίαμβος της επιστήμης.

Τόνωσε το πατριωτικό αίσθημα του αμερικανικού λαού και ξεκίνησε μια εποχή αποικισμού στο διάστημα.

Ο αγώνας του Διαστήματος δημιούργησε την ανάγκη να αναπτυχθεί και νομοθεσία για το διάστημα για τη ρύθμιση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στον άγνωστο αυτό αχανή χώρο. Δημιουργήθηκε ουσιαστικά η ανάγκη για ένα νομικό και πολιτικό πλαίσιο, που θα επιτρέψει στα κράτη να επωφεληθούν από το διάστημα με ειρηνικό τρόπο.

Το δίκαιο του διαστήματος αναπτύχθηκε στα πλαίσια του ΟΗΕ, ο οποίος έχει την κύρια ευθύνη για την ανάπτυξη και την κωδικοποίηση του διεθνούς δικαίου. Ειδικότερα, η Επιτροπή για τις Ειρηνικές Χρήσεις του Εξωτερικού Διαστήματος (COPUOS) και η νομική υποεπιτροπή της, καθώς και η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, είχαν την αξία να θέσουν τους θεμελιώδεις λίθους που εξακολουθούν να είναι πολύτιμοι σήμερα.

Απόδειξη αυτού είναι η υιοθέτηση το 1963, από τη Γενική Συνέλευση, της Διακήρυξης των Νομικών Αρχών που Διέπουν τις Δραστηριότητες των Κρατών στην Εξερεύνηση και Χρήση του Διαστήματος και η ανάπτυξη, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, πέντε συνθηκών και αρχών. η βασική είναι η Συνθήκη για το Διάστημα που τέθηκε σε ισχύ στις 10 Οκτωβρίου 1967, και στην οποία συμμετέχουν περίπου 100 κράτη.

Ήταν όμως και η αρχή μιας ολοένα και πιο εμπεριστατωμένης ενασχόλησης και μελέτης των πλανητών, των γαλαξιών και της απαρχής του σύμπαντος.  Δημιούργησε ερωτήματα θεωρητικά, φιλοσοφικά, αποτέλεσε αφετηρία επιστημονικών ανακαλύψεων και συνεχίζει να συναρπάζει την ανθρωπότητα με την απεραντοσύνη του και τις πιθανές αλήθειες που κρύβει.

Πλέον το διάστημα έχει καθορίσει κάθε τομέα της επιστήμης μιας και χρησιμοποιείται για να δώσει απαντήσεις σε πολλά ζητήματα που ταλανίζουν την επίγεια ζωή.

Η δημιουργία του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού ήταν επανάσταση για την εξέλιξη της επιστημονικής κοινότητας. Σε τροχιά περίπου 250 μίλια πάνω από τον πλανήτη μας, διεξήγαγαν την επιστήμη με τρόπο που δεν μπορεί να γίνει πουθενά αλλού καθώς ο διαστημικός σταθμός είναι το μόνο διαθέσιμο εργαστήριο για μακροχρόνια έρευνα μικροβαρύτητας.

Ο διαστημικός σταθμός είναι ένα εργαλείο που παρέχει νέες προοπτικές για την καταπολέμηση ασθενειών που επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους.

Η μελέτη κυττάρων, οργανοειδών και συστάδων πρωτεϊνών χωρίς την επίδραση της βαρύτητας – ή ακόμα και των δυνάμεων των τοιχωμάτων του δοχείου – μπορεί να βοηθήσει τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα τις ιδιότητες τους κατανοοώντας το ανθρώπινο σώμα με νέους τρόπους, συμβάλλοντας στη διάσωση ζωών και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Η έννοια «διεκδίκηση χώρου» έχει τροφοδοτήσει την ιδέα του διαστημικού ταξιδιού και του αποικισμού. Οι επιστήμονες τώρα αναζητούν πλανήτες που μπορούν να υποστηρίξουν την ανθρώπινη ζωή με την άποψη ότι μια μέρα μπορεί να ζήσουμε σε αυτούς. Μετά τον αγώνα για το φεγγάρι, η NASA και εταιρείες όπως η SpaceX έχουν πλέον τα μάτια τους στραμμένα στον Άρη. Καθώς η Γη γίνεται ολοένα και πιο κατοικήσιμη, η δυνατότητα υποστήριξης της ζωής στο διάστημα είναι μια προοπτική που πρέπει να διερευνηθεί.

Μέσω της εξερεύνησης του διαστήματος οι άνθρωποι κάνουν ανακαλύψεις που μπορούν να βοηθήσουν τον κόσμο και με άλλους τρόπους. Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσαμε να καλλιεργήσουμε τροφή σε τροχιά ή στον Άρη δίνει πληροφορίες για την καλλιέργεια τροφίμων σε ακραίες συνθήκες στη Γη , δημιουργώντας γνώσεις που μπορούν να βοηθήσουν στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Ίσως ένα από τα πιο συναρπαστικά πράγματα για το διάστημα είναι ότι δεν έχουμε σαφή γνώση του τι κρύβεται στην απεραντοσύνη του.

Οι επιστήμονες και οι θεωρητικοί συνωμοσίας έχουν προτείνει ότι ευφυείς μορφές ζωής μπορεί να υπάρχουν σε κοντινούς γαλαξίες. Αναμένουμε την πιθανότητα εύρεσης εξωγήινων μορφών ζωής, αλλά φοβόμαστε τις συνέπειες τέτοιων ανακαλύψεων. Ως εκ τούτου, σαρώνουμε το χώρο αναζητώντας ζωή, ενώ αφήνουμε τα σημάδια μας προετοιμάζοντας για άγνωστα ενδεχόμενα.

Τελικά, το διάστημα είναι το τελευταίο μεγάλο άγνωστο.

Η ανθρωπότητα έχει εξερευνήσει τις πιο απρόσιτες, άγριες περιοχές της ζούγκλας και έχει βουτήξει στην πιο βαθιά και σκοτεινή άβυσσο των ωκεανών. Η περιέργεια και η παρόρμηση για εξερεύνηση είναι ενσωματωμένες στο ανθρώπινο DNA μας.

Καθώς εξερευνούμε το διάστημα, εντυπωσιαζόμαστε από το πόσα περισσότερα έχουμε να μάθουμε. Το διάστημα έχει εμπνεύσει αμέτρητες εξελίξεις στην επιστήμη, τα μαθηματικά και την τεχνολογία.

Πάνω από όλα, μας έχει μάθει να ονειρευόμαστε ότι ο ουρανός δεν είναι το όριο. Όταν κοιτάμε τα αστέρια, δεν βλέπουμε μόνο μακρινούς διαστημικούς βράχους αλλά την ελπίδα και τη σιδερένια θέληση της ανθρωπότητας να επιβιώσει και να θριαμβεύσει.

➸ Με πληροφορίες από: NASA, National Geographic, History