Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη από μαζικές υστερίες, βασικό στοιχείο των οποίων είναι ο πανικός στην ιδέα ότι ο πολιτισμός μας απειλείται. Για παράδειγμα σήμερα παρατηρείται ένα εξαιρετικά εχθρικό κλίμα προς την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, με τουλάχιστον 8 πολιτείες της Αμερικής να έχουν εισάγει πρόσφατα νομοθεσίες κατά των drag shows. Το βασικό επιχείρημα των ρεπουμπλικανών νομοθετών είναι ότι το drag και η παρενδυσία αποτελούν κίνδυνο για τη νεολαία. Όπως ο πανικός σήμερα επικεντρώνεται σε θέματα έκφρασης φύλου και σεξουαλικότητας, στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, μια παρόμοια πολιτιστική καταιγίδα είχε δημιουργήσει έναν άλλο εχθρό που απειλούσε τη δυτική πυρηνική οικογένεια: τους Σατανιστές.

«Michelle Remembers» – Εκεί που ξεκίνησαν  όλα

Τη δεκαετία του ’70 στον Καναδά, η Michelle Smith, υποφέροντας από συμπτώματα κατάθλιψης, επισκέπτεται τον ψυχίατρο Larry Pazder. Του αποκαλπύπτει ότι θέλει να μοιραστεί κάτι σημαντικό μαζί του αλλά δε μπορεί να θυμηθεί τι. Λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια συνεδρίας, η Smith αρχίζει να ουρλιάζει αδιάκοπα για 25 λεπτά. Μετά από αυτό ξεκινάει να μιλάει αλλά με φωνή 5χρονου. Σύμφωνα με τον Pazder, κατά τους επόμενους 14 μήνες πέρασε περισσότερες από 600 ώρες χρησιμοποιώντας μεθόδους ύπνωσης για να βοηθήσει τη Smith να ανακτήσει τις αναμνήσεις της. Σε κατάσταση ύπνωσης, η Smith του αποκάλυψε ότι όταν ήταν 5 ετών και για έναν χρόνο, η μητέρα της την έδωσε σε μια σατανιστική οργάνωση, τα μέλη της οποίας τη βασάνισαν σωματικά και σεξουαλικά.

Το 1980, δημοσιεύεται το βιβλίο «Michelle Remembers», το οποίο έγραψαν από κοινού η Smith με τον Pazder. Το βιβλίο ισχυριζόταν ότι η Michelle Smith κακοποιήθηκε από την «Εκκλησία του Σατανά», μια παγκόσμια οργάνωση που προϋπήρχε του χριστιανισμού. Η πρώτη υποτιθέμενη τελετουργία στην οποία παραβρέθηκε η Smith συνέβη το 1954 όταν ήταν 5 ετών και η τελευταία το 1955. Εκείνη η τελευταία, κράτησε 81 μέρες, κατά τις οποίες η Smith ισχυρίζεται ότι είδε τον ίδιο τον Σατανά αλλά και τον Ιησού, την Παναγία και τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, που εμφανίστηκαν για να τη βοηθήσουν. Αφαίρεσαν από το σώμα της τα σημάδια της κακοποίησης και έσβησαν τις αναμνήσεις των γεγονότων «μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή να της ξαναθυμηθεί». Το βιβλίο ισχυρίζεται ότι κατά τη διάρκεια των τελετών, η Smith βασανίστηκε, βιάστηκε, κλειδώθηκε σε κλουβιά κι έγινε μάρτυρας πολλών ανθρωποθυσιών.

Το βιβλίο έγινε μπεστ σέλερ, με τους δύο συγγραφείς να δίνουν συνεχώς συνεντεύξεις στα μίντια. Έφτασαν μέχρι και στην εκπομπή της Oprah Winfrey, η οποία κατηγορήθηκε από πολλούς συναδέλφους της ότι δεν ήταν καθόλου αντικειμενική με τους καλεσμένους και δέχτηκε αβίαστα τους ισχυρισμούς τους. Αν και υπήρχαν αρκετοί που έβλεπαν επικριτικά το «Michelle Remembers», ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είχε πειστεί ότι εκεί έξω υπήρχε μια σατανιστική αίρεση, που ήθελε το κακό μας. Ο σατανικός πανικός είχε ξεκινήσει…

Υπόθεση παιδεραστίας στην κομητεία Kern

Το 1982, οι δύο κόρες του Alvin και της Debbie McCuan, με τη στήριξη της θετής τους γιαγιά, Mary Ann Barbour, η οποία είχε την κηδεμονία τους, ισχυρίστηκαν ότι είχαν κακοποιηθεί από τους γονείς τους. Τους κατηγορούσαν μάλιστα ότι ήταν μέλη ενός «σεξουαλικού κυκλώματος» και στην κακοποίηση συμμετείχε και ένα φιλικό ζευγάρι, ο Scott και η Brenda Kniffen. Τα παιδιά των Kniffens ισχυρίστηκαν επίσης ότι είχαν κακοποιηθεί. Τα ζευγάρια κατηγορούνταν επίσης για συμμετοχή σε σατανιστικές τελετές. Εκείνη την περίοδο, αρκετοί κοινωνικοί λειτουργοί είχαν παρακολουθήσει ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο που έδινε έμφαση στη σατανιστική τελετουργική κακοποίηση ως κύριο στοιχείο της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και είχαν μελετήσει το «Michelle Remembers».

Αν και δεν βρέθηκαν ποτέ αποδεικτικά στοιχεία εναντίον των γονιών, οι McCuans και Kniffens καταδικάστηκαν το 1984 και τους επιβλήθηκε ισόβια κάθειρξη.Το 1996 οι καταδικαστικές αποφάσεις ανατράπηκαν και τα δύο ζευγάρια αφέθηκαν ελεύθερα.

Τουλάχιστον 6 παρόμοιες περιπτώσεις συνέβησαν σε ολόκληρη την κομητεία Kern. Για παράδειγμα, έπειτα από τις μαρτυρίες 5 ανήλικων αγοριών, 4 κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν. Ο John Stoll, ένας 41χρονος ξυλουργός, έλαβε τη μεγαλύτερη ποινή—40 χρόνια για 17 κατηγορίες κακοποίησης. «Δεν συνέβη ποτέ», είπε χρόνια αργότερα ο Ed Sampley, ένας από τους κατηγόρους. Ισχυρίστηκε ότι είχε πει ψέματα για τον Stoll, έπειτα από πιέσεις από τους ανακριτές. Ο Stoll πέρασε 19 χρόνια στη φυλακή, πριν ακυρωθεί η καταδίκη του.

Υπόθεση παιδεραστίας στο νηπιαγωγείο McMartin: Μάγισσες, αερόστατα και ψέματα

Είναι φθινόπωρο του 1983 και στην Καλιφόρνια μια μητέρα, η Judy Johnson, παίρνει τηλέφωνο στο αστυνομικό τμήμα για να καταγγείλει ότι ο 2μιση ετών γιος της είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά από τον εν διαστάσει σύζυγό της και και τον νηπιαγωγό του, Ray Buckey. Οι υποψίες της είχαν ξεκινήσει όταν ο γιος της είχε αναφέρει ενοχλήσεις στο έντερο και εφιάλτες. Το τι συνέβη μετά παραμένει άγνωστο. Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι ο γιος της της αποκάλυψε ότι κακοποιείτο σεξουαλικά, ενώ σύμφωνα με άλλες, η μητέρα έφτασε μόνη της σε αυτό το συμπέρασμα.

Οι κατηγορίες της μητέρες έγιναν όλο και πιο παράλογες. Σύμφωνα με την ίδια, η διευθύντρια του παιδικού σταθμού είχε τρυπήσει το μπράτσο ενός παιδιού για να του πιεί το αίμα, οι νηπιαγωγοί κάνανε όργια με ζώα και ο Ray Buckey είχε την ικανότητα να πετά στον αέρα.

Ένα χρόνο πριν την πρώτη δίκη, αποκαλύφθηκε πως η Judy Johnson έπασχε από παρανοϊκή σχιζοφρένεια και αλκοολισμό και πέθανε από ηπατική ανεπάρκεια.

Αρχικά, τα περισσότερα από τα παιδιά αρνήθηκαν τους ισχυρισμούς. Όταν όμως έδωσαν συνεντεύξεις στο Διεθνές Ινστιτούτο Παίδων, 360 από τα 400 παιδιά που εξετάστηκαν δήλωσαν ότι είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά. Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στις συνεντεύξεις ήταν ιδιαίτερα υποδηλωτικές και κατευθυνόμενες, καθώς καλούσαν τα παιδιά να φανταστούν και να κάνουν εικασίες για υποτιθέμενα γεγονότα.

Μερικές από τις κατηγορίες αντικατόπτριζαν τον αναδυόμενο «σατανικό πανικό», που είχε ξεκινήσει να εδραιώνεται στην αμερικανική κοινωνία (κι όχι μόνο). Εκτός από σεξουαλική κακοποίηση, τα παιδιά στις συνεντεύξεις ανέφεραν ιστορίες για ιππτάμενες μάγισσες, ταξίδια με αερόστατο και υπόγειες σήραγγες κάτω από τον παιδικό σταθμό. Ένα παιδί αναγνώρισε τον ηθοποιό Chuck Norris ως έναν από τους κακοποιητές του. Αν και έγιναν ανασκαφές στον χώρο του παιδικού σταθμού, δεν βρέθηκαν μυστικά τούνελ ή θάλαμοι. Μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις είχαν μιλήσει με τα παιδιά οι ίδιοι οι συγγραφείς του «Michelle Remembers», Michelle Smith και Larry Pazder.

Ο Michael P. Maloney, κλινικός ψυχολόγος, εξέτασε βιντεοκασέτες από τις συνεντεύξεις. Όταν κατέθεσε ως ειδικός μάρτυρας, επέκρινε έντονα τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν, αναφέροντάς τις ως «ακατάλληλες, καταναγκαστικές, κατευθυντήριες, προβληματικές και σκηνοθετημένες από ενήλικες με τρόπο που ανάγκαζε τα παιδιά να ακολουθήσουν ένα άκαμπτο σενάριο». Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «πολλές από τις δηλώσεις των παιδιών δημιουργήθηκαν από τους εξεταστές». Βάσει των ηχητικών ντοκουμέντων, στις συνεντεύξεις μιλούσαν κυρίως οι εξεταστές κι όχι τα παιδιά. Μάλιστα, ειδικά στην αρχή, τα παιδιά αρνούνταν τους ισχυρισμούς κι αντιστέκονταν στις προσπάθειες των ειδικών να τους εκμεύσουν πληροφορίες. Οι ηχογραφήσεις αυτές έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην αθώωση των κατηγορουμένων, δείχνοντας πώς τα παιδιά μπορούσαν να εξαναγκαστούν ωστέ να δώσουν ζωηρές και δραματικές μαρτυρίες χωρίς να έχουν βιώσει πραγματική κακοποίηση. Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν, αποδείχθηκε ότι ήταν αντίθετες με τις κατευθυντήριες γραμμές της πολιτείας.

Μετά από από δικαστηκές διαμάχες 7 χρόνων, και οι 7 κατηγορούμενοι αθωώθηκαν. Οι κατηγορίες κόστισαν στο κράτος 15 εκατομμύρια δολάρια για έρευνες, με την υπόθεση αυτή να αποτελεί την μακροβιότερη δίκη στην αμερικανική ιστορία. Οι ισχυρισμοί διέλυσαν οικονομικά και ψυχολογικά την οικογένεια McMartin και τους νηπιαγωγούς που εμπλέκονταν αλλά και την ψυχολογία των παιδιών που αναγκάστηκαν να πουν ψέματα και να φανταστούν εφιαλτικά σενάρια, μετά από εξονυχιστικές ανακρίσεις. Παρά την αθώωσή τους, μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είχε πανικοβληθεί. Το νηπιαγωγείο κάηκε μετά από εμπρηστική επίθεση και άλλα 7 νηπιαγωγεία στη περιοχή έκλεισαν.

DnD, rock μουσική και νυχτερίδες

Επιδημία κρακ στους δρόμους, πόλεμος κατά των ναρκωτικών, σκάνδαλο Watergate, Ευαγγελιστές στην τηλεόραση. Στην Αμερική φαίνεται να επικρατεί το χάος. Όπου χάος και τρόμος. Όπου τρόμος και συνωμοσίες. Τη δεκαετία του ’80, και οι δύο γονείς περνούν περισσότερες ώρες από ποτέ στη δουλειά, πράγμα που δημιουργεί ανησυχίες για τον τρόπο που μεγαλώνουν τα παιδιά. Παράλληλα, το heavy metal κερδίζει έδαφος, το Mtv είναι το κανάλι της νεολαίας, οι ταινίες τρόμου βρίσκονται στη χρυσή τους εποχή κι όλοι οι νέοι έχουν πορωθεί με το Dungeon’s & Dragons. Ένα κύμα γονέων έχει τρομοκρατηθεί στην ιδέα ότι ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά τους στα χέρια του Διαβόλου!

Το 1981 ένας ιερέας υποστήριξε στην τηλεόραση ότι οι heavy metal δίσκοι -ειδικά όταν παίζονταν ανάποδα- περιείχαν μυστικά σατανιστικά μηνύματα. Αυτό μπορεί να τρόμαξε τους γονείς αλλά σίγουρα ιντρίγκαρε τα παιδιά, με αποτέλεσμα πολλά συγκροτήματα να προσθέτουν επίτηδες κωδικοποιημένα μηνύματα στους στίχους τους.

Το 1982, ο Ozzy Osbourne δίνει μια από τις ιστορικότερες συναυλίες της καριέρας του. Ναι, εκείνη τη συναυλία στην οποία δάγκωσε το κέφαλι μιας νυχτερίδας -νομίζοντας ότι είναι ψεύτικη. Η εικόνα του Ozzy με αίματα στο πρόσωπο και στα ρούχα του συντάραξε την αμερικανική κοινωνία. Γονείς, Εκκλησία και Τύπος είχαν πειστεί ότι η ροκ μουσική ήταν σατανική.

Ο πανικός αυτός δεν πτόεισε τους καλλιτέχνες, αφού γρήγορα συνειδητοποίησαν ότι ο σατανισμός…πουλάει. Σατανικοί στίχοι και σύμβολα πάνω σε δίσκους, αφίσες και μπλουζάκια, συνιστούσαν την αισθητική της εποχής. Όσο φούντωνε ο σατανικός πανικός, τόσο το μέταλ κέρδιζε έδαφος και θαυμαστές.

Η Michelle…δε θυμάται

Μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, ο Pazder απέσυρε τους ισχυρισμούς του, όταν ο Anton LaVey (ιδρυτής της Εκκλησίας του Σατανά) απείλησε να τον μηνύσει για συκοφαντική δυσφήμιση.

Σε ένα άρθρο στο περιοδικό Maclean’s, ο Paul Grescoe πήρε συνέντευξη από τον πατέρα της Smith, Jack Proby, ο οποίος αρνήθηκε τους ισχυρισμούς εναντίον της μητέρας της και ισχυρίστηκε ότι μπορούσε να αντικρούσει όλους τους ισχυρισμούς του βιβλίου. Το άρθρο τόνιζε επίσης ότι το βιβλίο δεν έκανε καμία αναφορά στις δύο αδερφές της Smith όπως και ότι ο Pazder και η Smith είχαν αναπτύξει ερωτική σχέση, με αποτέλεσμα να παρατήσουν τους συντρόφους τους και να παντρευτούν μεταξύ τους. Το βιβλίο επίσης παραλείπει να αναφέρει οποιαδήποτε αστυνομική έρευνα ή οποιαδήποτε προσπάθεια του Pazder να εμπλέξει την αστυνομία στην επαλήθευση των κατηγοριών.

Πλήθος αναλυτών ανέφεραν ότι οι ιστορίες του βιβλίου «έμπαζαν» από παντού. Πρώην γείτονες, δάσκαλοι και φίλοι εξετάστηκαν και δεν βρέθηκε καμία ένδειξη ότι η Smith έλειπε από το σχολείο κατά τα χρονικα διαστήματα που υποτίθεται ότι συμμετείχε σε τελετές.

Ειδικοί σημείωσαν επίσης ότι πολλές από τις «ανακτημένες» αναμνήσεις της Smith φαίνεται να απεικόνιζαν στοιχεία της λαϊκής κουλτούρας της εποχής (βλ: Το μωρό της Ρόζμαρι και ο Εξορκιστής) και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και εμπειρίες του Pazder από τότε πουεργαζόταν στην Αφρική. Πολλοί υπέθεσαν ότι το κίνητρο της Smith μπορεί να προήλθε από την επιθυμία της να περάσει χρόνο με τον Pazder. Ένα επερχόμενο ντοκιμαντέρ, το Satan Wants You, παρουσιάζει για πρώτη φορά ηχογραφήσεις από τις συνεδρείες της Michelle Smith, που αποδεικνύουν την ακατάλληλη σχέση μεταξύ της ασθενούς και του γιατρού. Ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Michelle είπε ψέματα, άλλοι θεωρούν ότι δεν είχε επίγνωση ότι οι αναμνήσεις της δεν ήταν αληθινές και έπασχε από σύνδρομο ψευδούς μνήμης. Το φαινόμενο αυτό είχε απασχολήσει τους ειδικούς ήδη από την εποχή του Φρόιντ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο ασθενής μπορεί να δημιουργεί και να πιστεύει σε ψευδείς αναμνήσεις παρακινούμενο από ιατρούς, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς ή ανακριτές.

Σε κάθε περίπτωση, το «satanic panic», αυτή η πολιτιστική δίνη δυστυχώς οδήγησε σε ένα κυνήγι μαγγισών με ψευδείς κατηγορίες, δολοφονίες χαρακτήρων και άδικες φυλακίσεις πολλών ατόμων. Τα παραπάνω φέρνουν στη μνήμη παρόμοια φαινόμενα, όπως ο Μακαρθισμός και θεωρίες συνωμοσίας όπως το Pizzagate. Οι θεωρίες συνωμοσίας περί Ιλλουμινάτι φέρουν κάτι από τον σατανικό πανικό. Πρόσφατα, τα τραγικά περιστατικά στο Astroworld του Travis Scott και τα βίντεο κλιπ του Lil Nas X έχουν συνδεθεί επίσης με τον διάβολο.

Υπάρχει ένας συμβολικής (και συχνά κυριολεκτικής) βαθμός αλήθειας στην ιδέα ότι οι δισκεκατομμυριούχοι κυβερνούν τον κόσμο και συνωμοτούν εναντίον μας. Συχνά λαμβάνουν χώρα γεγονότα που είναι τόσο τραγικά που θα μπορούσαν εύλογα να χαρακτηριστούν «σατανικά» (βλ: σκάνδαλο Epstein). Αλλά είναι καλύτερα να το κρατήσουμε αυτό στο επίπεδο της μεταφοράς, γιατί η εναλλακτική είναι ένα αδιέξοδο που οδηγεί μόνο σε υστερία, εσφαλμένη απόδοση ευθύνης και στην επινόηση ψευδών ιστοριών και αόρατων εχθρών.

Όπως γράφει ο ιστορικός Richard Beck στο βιβλίο του, We Believe the Children: A Moral Panic in the 1980: «Τα μέσα μεταδίδουν και ενισχύουν την υστερία· τελειοποιούν τις ιστορίες που διηγούνται παρανοϊκές περιθωριακές ομάδες που θέλουν να τρομάξουν τους εαυτούς τους. Αλλά η υστερία δεν ριζώνει στην κοινωνία μέχρι να μπορέσει να φτάσει στους πιο σημαντικούς θεσμούς μιας κοινότητας: την κυβέρνηση, το δικαστικό σύστημα, τα σχολεία, την ιατρική». Αυτό ακριβώς συνέβη τη δεκαετία του 1980: οι ισχυρισμοί για σατανική κακοποίηση διαπέρασαν κάθε τμήμα της κοινωνίας. Οι ισχυρισμοί αυτοί είχαν εμποτιστεί από τους πολύ πραγματικούς φόβους των γονιών ότι οι ατελείωτες ώρες στη δουλειά, θα άφηναν τα παιδιά τους εκτεθειμένα σε κινδύνους.

Όταν έγραφα για τις μάγισσες του Σάλεμ, μου είχε κάνει εντύπωση πώς κάτι τέτοιο μπορούσε να συμβεί στην τόσο σύγχρονη ιστορία. Κι όμως, το satanic panic αποδεικνύει ότι αυτός ο κίνδυνος δεν τελείωσε τον 17ο αιώνα. Ο σατανικός πανικός μπορεί, σε μεγάλο βαθμό να έχει ξεθωριάσει, αλλά η τρομολαγνική παραπληροφόρηση ζει, τροφοδοτώντας αβάσιμους φόβους και να εξαπολύοντας μίσος εναντίον διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Ο κίνδυνος, τελικά, δεν είναι ο διάβολος, οι drag queens ή το μέταλ αλλά το μίσος απέναντι σε πράγματα που δεν καταλαβαίνουμε. Αν δεν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, η ιστορία δυστυχώς όλο και θα επαναλαμβάνεται.