ΗΠΑ, 1981: Ένας αριθμός ομοφυλόφιλων ανδρών έχουν εισαχθεί σε μονάδες εντατικής θεραπείας με σοβαρά προβλήματα στο ανοσοποιητικό τους σύστημα. Αιτία των συμπτωμάτων τους είναι αυτό που σύντομα θα γίνει γνωστό ως AIDS. Η ανθρωπότητα είναι μπροστά σε μια από της χειρότερες επιδημίες της σύγχρονης ιστορίας. Επίκεντρο των κρουσμάτων της ασθένειας είναι η Νέα Υόρκη, με τον ιό να εξαπλώνεται γρήγορα και σε άλλες αμερικανικές πόλεις. Η ιατρική κοινότητα ερευνά τα αίτια πρόκλησης του AIDS αλλά και το ιστορικό εκδήλωσης του ιού στην αμερικανική ήπειρο. 

Την επόμενη χρονιά στο Λος Άντζελες σημειώνεται εξάπλωση του ιού μεταξύ ανδρών που διατηρούν ομοφυλοφιλικές σχέσεις, αρκετοί εκ των οποίων χάνουν τη ζωή τους. Αμέσως οι ιατροί επιχειρούν να μελετήσουν το ιστορικό των ασθενών, ζητώντας τους να απαριθμήσουν όλους τους ερωτικούς τους συντρόφους. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύονται τον Μάρτιο του 1984, υποστηρίζοντας την κοινώς αποδεκτή θεωρία ότι το AIDS είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα των ομοφυλόφιλων. Στην ίδια έρευνα αναφέρεται αρκετές φορές ανώνυμα ένας Καναδός αεροσυνοδός.

Πρόκειται για τον γαλλόφωνο Γκαετάν Ντιγκά (Gaëtan Dugas), ο οποίος ήταν υπάλληλος της καναδικής αεροπορικής εταιρίας Air Canada. Ο Ντιγκά αναφέρεται στην έρευνα με την κωδική ονομασία «Υπόθεση 057» ή «Patient O(ut of California)», καθότι ο αεροσυνοδός δεν ήταν κάτοικος της πολιτείας της Καλιφόρνια, όπου διεξαγόταν η έρευνα. Η παρερμηνεία του κωδικού του ονόματος, οδήγησε στην δημιουργία του όρου «Ασθενής Μηδέν (patient zero)», ο οποίος χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα για να δηλώσει τον πρώτο φορέα κάποιου μεταδοτικού ιού.

Κατά τη διάρκεια της πολυετούς έρευνας, ο Ντιγκά ήταν ιδιαίτερα συνεργάσιμος και πρόθυμος να μοιραστεί προσωπικές λεπτομέρειες από τη ζωή και τα ταξίδια του, σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τους επιστήμονες να προσδιορίσουν τον τρόπο μετάδοσης και λειτουργίας του ιού HIV. Κατονόμασε 72 από τους περίπου 750 συντρόφου που είχε την τελευταία τριετία. Μάλιστα, εκτός από ονόματα, ο Ντιγκά θυμόταν και αρκετές από τις διευθύνσεις των παρτενέρ του, κάτι που βοήθησε ακόμη περισσότερο τη χαρτογράφηση του ιού. Ο Γκαετάν Ντιγκά πεθαίνει τελικά τον Μάρτιο του 1984 σε ηλικία μόλις 31 ετών στο Κεμπέκ του Καναδά από νεφρική ανεπάρκεια, οφειλόμενη στη λοίμωξη από τον HIV. 

Τον θάνατό του ακολουθεί μια από τις πιο εξόφθαλμες προσπάθειες δαιμονοποίησης, διασυρμού και στιγματισμού ενός ασθενή, στην ιστορία της επιδημιολογίας. Εξάλλου, το έδαφος για κάτι τέτοιο είχαν ήδη προετοιμάσει ο Τύπος και η Καθολική Εκκλησία, με συχνές αναφορές στην επιδημία ως «καρκίνο των γκέι», «πανώλη» και «θεόσταλτη τιμωρία». Βασικός σταθμός στη δημιουργία του μύθου του «patient zero» είναι το βιβλίο «And the Band Played On», που κυκλοφόρησε το 1987. Συγγραφέας του βιβλίου είναι ο Αμερικανός ομοφυλόφιλος δημοσιογράφος Randy Shilts, θετικός στον HIV, ο οποίος μέσω ενδελεχούς ρεπορτάζ, επιχειρεί να χαρτογραφήσει και να τεκμηριώσει την εμφάνιση του ιού σε Αμερική και Καναδά. Από τον θάνατο της γνωστής ιατρού, Grethe Rask στον θάνατο του κινηματογραφικού αστέρα, Rock Hudson, o συγγραφέας υποστηρίζει ότι η επιδημία είναι βαθιά πολιτική, αφού επετράπη να συμβεί εξαιτίας της ανικανότητας, της απάθειας και των διακρίσεων εις βάρος της gay κοινότητας. 

Ένα όμως είναι το σημείο του βιβλίου στο οποίο επικεντρώθηκε -σχεδόν εμμονικά- το ενδιαφέρον των μίντια. Στο βιβλίο του αναφέρεται για πρώτη φορά επώνυμα ο Γκαετάν Ντιγκά ως ο άντρας που έφερε τον ιό HIV στην αμερικανική ήπειρο. Μάλιστα ο Shilts υποστηρίζει την θεωρία αυτή, παρουσιάζοντας τον Ντιγκά σαν έναν όμορφο και γοητευτικό νέο με ακόρεστη ορμή και αντοχή για σεξ, ο οποίος συνευρισκόταν με χιλιάδες παρτενέρ ετησίως. Ένα άλλο βασικό επιχείρημα ήταν το επάγγελμά του, αφού ως αεροσυνοδός ταξίδευε ανά τον κόσμο, επομένως θα ήταν αρκετά πιθανό να είναι ο πρώτος που «έφερε» τον ιό στη Βόρεια Αμερική. Από τα λεγόμενα του συγγραφέα υπονοείται ότι ο Ντιγκά δεν ήταν απλά το πρώτο κρούσμα στη χώρα, αλλά κυρίως ότι έφερε και ηθική ευθύνη για την εξάπλωση του ιού. Σύμφωνα με τον Shilts, ο Ντιγκά γνώριζε τόσο τους κινδύνους του ελεύθερου σεξ όσο και το γεγονός ότι ήταν φορέας του HIV. 

Το βιβλίο γίνεται αμέσως best-seller, εν μέσω του τρομολαγνικού πυρετού της κρίσης του AIDS. Το αφήγημα ότι ένας «ανήθικος» γκέι άντρας σπέρνει τον θάνατο σε μια ολόκληρη ήπειρο, αποτελεί βούτυρο στο ψωμί των ΜΜΕ, τα οποία δεν διστάζουν να υιοθετήσουν την θεωρία του «ασθενή μηδέν». Το όνομα του Ντιγκά διασύρεται δημοσίως, γίνεται συνώνυμο της νόσου και αποτυπώνεται στα εξώφυλλα μεγάλων εντύπων συνοδευόμενο από δεκάδες «κίτρινα» ρεπορτάζ. Επί τρεις ολόκληρες δεκαετίες, κατηγορείται πως ήταν το άτομο που έφερε το AIDS στις ΗΠΑ.

Το 2007, έπειτα από πολύχρονες έρευνες, οι επιστήμονες συμπεραίνουν ότι η νόσος πρωτοεκδηλώθηκε στην πόλη Κινσάνα του Κονγκό. Από εκεί έφτασε στην Αϊτή αλλά και σε άλλες περιοχές της Καραϊβικής  και τελικά στην Αμερική, με επίκεντρο τη πόλη της Νέας Υόρκης. Ωστόσο, το πώς ακριβώς μεταδόθηκε από την Καραϊβική στις ΗΠΑ παραμένει ακόμη και σήμερα υπό διερεύνηση. 

Τον Οκτώβριο του 2016, έπειτα από ενδελεχή έρευνα με επικεφαλής τον βιολόγο Michael Worobey του Πανεπιστημίου της Αριζόνας, ανακοινώνεται ότι πιθανότερη χρονολογία εμφάνισης του ιού στις ΗΠΑ είναι το 1970 ή 1971, δηλαδή μια δεκαετία προτού γίνει αντιληπτή από την ιατρική κοινότητα η ασθένεια. Αναφερόμενος στον Ντιγκά, ο Worobey δηλώνει πως «δεν υπάρχουν επαρκή βιολογικά ή ιστορικά στοιχεία που να αποδεικνύουν πως ήταν ο πρώτος ασθενής του AIDS». Από ό, τι φαίνεται ήταν απλώς ένας από τους πολλούς  ασθενείς ή φορείς του HIV της περιόδου εκείνης. Έτσι, έπειτα από 36 χρόνια ο Γκαετάν Ντιγκά, ο φερόμενος ως «ασθενής μηδέν» αθωώνεται.

Κι ενώ η υπόθεση του «Patient 0» θα περάσει στην ιστορία ως άλλος ένας ιατρικός μύθος, οι παρερμηνείες και η παραπληροφόρηση αναφορικά με τον HIV/AIDS, εξακολουθούν να κυριαρχούν στον καθημερινό λόγο και τη συλλογική συνείδηση. Ήδη από τα πρώτα κρούσματα, ο τρόπος που τα μέσα αναφέρονταν στον ιό, ενίσχυαν το στίγμα και τον κοινωνικό αποκλεισμό των ασθενών, οι οποίοι συχνά αποτέλεσαν αποδιοπομπαίους τράγους εν μέσω της κρίσης του AIDS. Οι διακρίσεις απέναντι σε οροθετικά άτομα εξακολουθούν να είναι υψηλές και η κοινωνική αντιμετώπιση της νόσου δεν συμβαδίζει με τα άλματα που πραγματοποιεί η ιατρική αντιμετώπιση, κάτι που αποδεικνύεται ιδιαίτερα επικίνδυνο για την εξάπλωση του ιού. Όπως αναφέρεται και στην διακήρυξη δέσμευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τον HIV και AIDS στο άρθρο 13:

«Ο στιγματισμός, η σιωπή, οι διακρίσεις και η άρνηση καθώς και η έλλειψη εμπιστευτικότητας, υπονομεύουν τις προσπάθειες πρόληψης και θεραπείας και αυξάνουν τις επιπτώσεις της επιδημίας σε άτομα, οικογένειες, κοινότητες και έθνη».

To 2019 κυκλοφόρησε το ντοκιμαντέρ της Laurie Lynd «Killing Patient Zero», το οποίο συζητά τον μύθο του Patient Zero γύρω από τον Dugas. Μέσω του ντοκιμαντέρ, η Lynd θέλει να τονίσει ότι «ένα ολοκαύτωμα επετράπη να συμβεί στους ομοφυλόφιλους άνδρες στη Βόρεια Αμερική τη δεκαετία του 1980. Η εδραιωμένη ομοφοβία της κοινωνίας μας – και των κυβερνήσεων— θεωρούσαν τους queer άνδρες τόσο ανεπιθύμητους που ο θάνατός τους δεν είχε καμία σημασία».

Στους ζοφερούς καιρούς που διανύουμε, με την άνοδο φασιστικών μορφωμάτων και ακροδεξιών κυβερνήσεων καθώς και με την επακόλουθη έξαρση της ομοφοβίας [βλ. το πρόσφατο τρομοκρατικό χτύπημα σε LGBTQ κλαμπ στο Κολοράντο], ιστορίες όπως αυτή του Γκαετάν Ντιγκά και της κρίσης του AIDS, μας υπενθυμίζουν τι συμβαίνει όταν το μίσος και η προκατάληψη, κρατούν τα ηνία μιας κοινωνίας.