Με περισσότερους από 70 εκατομμύρια βίαια εκτοπισμένους σε όλο τον κόσμο και καθώς τα πλοία που διασχίζουν τη Μεσόγειο εξακολουθούν να βρίσκονται τακτικά στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, πολλοί είναι οι άνθρωποι αυτοί που προτού αποκτήσουν το status της διασημότητας και της δημοφιλίας, υπήρξαν πρόσφυγες και οι ίδιοι, φεύγοντας από τις χώρες όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν προκειμένου να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη κάπου αλλού.

Regina Spektor
Η τραγουδίστρια Regina Spektor γεννήθηκε στη Σοβιετική Ένωση το 1980. Η οικογένειά της κατέφυγε από τη Μόσχα στις Ηνωμένες Πολιτείες όταν ήταν εννέα ετών. Και οι δύο γονείς της Spektor σπούδασαν μουσική και της έδωσαν εκπαίδευση κλασικής μουσικής από νεαρή ηλικία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες συνέχισε τις σπουδές της και τελικά έγινε ποπ μουσικός, με τραγούδια όπως το “Samson” και το “Us”.

Τom Stoppard
Ο θεατρικός συγγραφέας Τομ Στόπαρντ γεννήθηκε στην Τσεχοσλοβακία. Την ημέρα που οι Ναζί άρχισαν να εισβάλλουν στην Τσεχοσλοβακία, ο μελλοντικός συγγραφέας κλασικών θεατρικών έργων όπως το “Ο Ρόζενκραντς και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί” διέφυγε από την χώρα και γλίτωσε από τη μαζική δολοφονία των Εβραίων από τους Ναζί. Οι γονείς του τον πήγαν στη Σιγκαπούρη, μια από τις χώρες όπου η εταιρεία του πατέρα του επανεγκαθιστούσε υπαλλήλους. Οι Ναζί δολοφόνησαν και τους τέσσερις παππούδες του, οι οποίοι δεν μπορούσαν να φύγουν. Δύο χρόνια αργότερα, η οικογένεια του Στόπαρντ αναγκάστηκε να διαφύγει ξανά, όταν οι Ιάπωνες εισέβαλαν στη Σιγκαπούρη. Ο ίδιος, τα αδέλφια του και η μητέρα του πήγαν στο Νταρτζίλινγκ της Ινδίας, ενώ ο πατέρας του κατατάχθηκε εθελοντικά στον βρετανικό στρατό. Μετά τον πόλεμο, εγκαταστάθηκαν οικογενειακώς στο Λονδίνο.

Freddie Mercury
Ο αείμνηστος τραγουδιστής των Queen, που πέθανε το 1991, γεννήθηκε το 1946 στη Ζανζιβάρη και αναγκάστηκε να διαφύγει με την οικογένεια του στη Βρετανία όταν ήταν 17 ετών.

Mila Kunis
Η αμερικανίδα πλέον ηθοποιός γεννήθηκε στην Ουκρανία και το 1991 η εβραϊκής καταγωγής οικογένεια της αναγκάστηκε να διαφύγει από την χώρα για θρησκευτικούς λόγους.

Albert Einstein
Ο Γερμανός φυσικός εγκατέλειψε το 1933 την χώρα του για τις ΗΠΑ προκειμένου να αποφύγει για συλληφθεί εξαιτίας της εβραϊκής του καταγωγής.

Rita Ora
Η βρετανίδα τραγουδίστρια έχει ρίζες από το Κόσοβο και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει με την οικογένεια της την Πρίστινα το 1990, στην απαρχή του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου πολέμου.

Gloria Estefan
Η Αμερικανίδα πλέον τραγουδίστρια πήγε στις ΗΠΑ ως πρόσφυγας από την Κούβα, καταδιωκόμενη από το καθεστώς του Φιντέλ Κάστρο. Η ίδια και η οικογένεια της εγκαταστάθηκαν στο Μαϊάμι.

Iman
Το μοντέλο από την Σομαλία, που γεννήθηκε το 1955 στο Μογκαντίσου, αναγκάστηκε να διαφύγει στην Κένυα μετά από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα στην πατρίδα της. Από εκεί, μετεγκαταστάθηκε μόνιμα στις ΗΠΑ το 1975.

Sigmund Freud
Ο πατέρας της ψυχανάλυσης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του, την Αυστρία, μετά την προσάρτησή της στη Γερμανία το 1938. Πέθανε μετά από ένα χρόνο στο Λονδίνο.

Luol Deng
Ο διάσημος Βρετανός μπασκετμπολίστας των Los Angeles Lakers γεννήθηκε στο Νότιο Σουδάν κι όταν ήταν πέντε ετών μετακόμισε μόνιμα με την οικογένεια του στο Λονδίνο, καθώς στην χώρα του μαινόταν εμφύλιος πόλεμος.

M.I.A.
Η Βρετανή ράπερ και μουσικός γεννήθηκε με το όνομα Mathangi “Maya” Arulpragasam στη -μαστιζόμενη από εμφύλιο- Σρι Λάνκα, αλλά αναγκάστηκε να διαφύγει με την οικογένεια της στο Λονδίνο, ζητώντας πολιτικό άσυλο.

Lucian Freud
Ο διάσημος ζωγράφος και εγγονός του Sigmund Freud γεννήθηκε στη Γερμανία, αλλά τελικά μετεγκαταστάθηκε μόνιμα στο Λονδίνο καθώς εγκατέλειψαν οικογενειακώς το 1933 την πατρίδα τους εξαιτίας της εβραϊκής τους καταγωγής.

Henry Kissinger
Ο τέως αμερικανός υπουργός Εξωτερικών γεννήθηκε το 1923 στη Γερμανία εγκατέλειψε το 1938 την χώρα του μαζί με την όλη του την οικογένεια για τις ΗΠΑ προκειμένου επίσης να αποφύγει για συλληφθεί εξαιτίας της εβραϊκής του καταγωγής.

Saido Berahino
Ο Βρετανός πρώην ποδοσφαιριστής της Stoke City με καταγωγή από το Μπουρούντι, έφτασε στο Λονδίνο όταν ήταν 10 ετών, καθώς η οικογένεια του εγκατέλειψε την πατρίδα του καθώς μαινόταν εμφύλιος πόλεμος.

Andy Garcia
Το 1961, η οικογένεια του Κουβανού ηθοποιού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την χώρα, κυνηγημένη από το καθεστώς του Κάστρο. Όταν έφτασαν στο Μαϊάμι, ο Γκαρσία ήταν πέντε ετών.

Πρόσφυγες vs Μετανάστες: Ποια η διαφορά μεταξύ τους

Ειρήσθω εν παρόδω, παρατηρούμε συχνά τους όρους ‘πρόσφυγας’ και ΄μετανάστης’ να χρησιμοποιούνται χωρίς καμία διαφοροποίηση τόσο από τα μέσα ενημέρωσης, όσο και στις δημόσιες συζητήσεις. Υπάρχει όμως τελικά διαφορά ανάμεσα σε αυτούς τους δύο όρους, και αν ναι, έχει σημασία;

Ναι, υπάρχει διαφορά και όντως έχει σημασία. Οι δύο όροι έχουν διακριτά και διαφορετικά νοήματα και συγχέοντάς τους δημιουργούνται προβλήματα και για τους δύο πληθυσμούς. Ας εξετάσουμε το γιατί:

Οι πρόσφυγες είναι άτομα τα οποία διαφεύγουν από ένοπλες συρράξεις ή διώξεις. Στα τέλη του 2018, υπήρχαν 25,9 εκατομμύρια πρόσφυγες παγκοσμίως. Η κατάσταση στην οποία βρίσκονται είναι συχνά τόσο επικίνδυνη και δύσκολη που αναγκάζονται να διασχίσουν εθνικά σύνορα για να αναζητήσουν ασφάλεια σε γειτονικές χώρες. Αναγνωρίζονται συνεπώς σε διεθνές επίπεδο ως ‘πρόσφυγες’ και έχουν πρόσβαση στην παροχή βοήθειας από τα κράτη, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και άλλους οργανισμούς. Αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες ακριβώς επειδή είναι πολύ επικίνδυνο για αυτούς να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και χρειάζεται να αναζητήσουν καταφύγιο κάπου αλλού. Πρόκειται για ανθρώπους στους οποίους η άρνηση ασύλου έχει πιθανότατα θανάσιμες συνέπειες.

Οι πρόσφυγες καθορίζονται και προστατεύονται από το διεθνές δίκαιο. Η Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και το Πρωτόκολλο του 1967, καθώς και άλλα νομικά κείμενα, όπως η Σύμβαση του 1969 του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας, παραμένουν οι ακρογωνιαίοι λίθοι για την προστασία των προσφύγων στη σύγχρονη εποχή. Οι νομικές αρχές που κατοχυρώνουν διαπερνούν πλέον αναρίθμητους άλλους διεθνείς, περιφερειακούς και εθνικούς νόμους και πρακτικές. Η Σύμβαση του 1951 καθορίζει το ποιος είναι πρόσφυγας και χαράσσει το πλαίσιο των βασικών δικαιωμάτων, τα οποία τα Κράτη πρέπει να εγγυόνται για τους πρόσφυγες. Μια από τις πιο θεμελιώδεις αρχές που καθορίζεται στο διεθνές δίκαιο, είναι ότι οι πρόσφυγες δεν πρέπει να επιστρέφονται ή να επαναπροωθούνται σε καταστάσεις όπου κινδυνεύει η ζωή ή η ελευθερία τους.

Η προστασία των προσφύγων έχει πολλές διαστάσεις. Σε αυτές περιλαμβάνονται η προστασία από το να επιστρέφονται οι πρόσφυγες στους κινδύνους από τους οποίους έχουν διαφύγει, η πρόσβαση σε δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου, καθώς και μέτρα που να διασφαλίζουν ότι τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματά τους γίνονται σεβαστά. Ώστε να ζουν με ασφάλεια και αξιοπρέπεια μέχρι να βρεθεί μια πιο μακροπρόθεσμη λύση. Τα κράτη φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για αυτήν την προστασία. Κατά συνέπεια, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες εργάζεται στενά με τις κυβερνήσεις, παρέχοντάς τους συμβουλευτική και υποστήριξη, όπου απαιτείται, ώστε να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους.

Οι μετανάστες επιλέγουν να μετακινηθούν, όχι εξαιτίας κάποιας άμεσης απειλής δίωξης ή θανάτου, αλλά κυρίως για να βελτιώσουν τη ζωή τους αναζητώντας καλύτερες εργασιακές συνθήκες ή, σε κάποιες περιπτώσεις, για να ενωθούν με μέλη της οικογένειάς τους που βρίσκονται ήδη στο εξωτερικό, όπως επίσης για εκπαιδευτικούς ή άλλους λόγους. Σε αντίθεση με τους πρόσφυγες που δεν μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους με ασφάλεια, οι μετανάστες δεν αντιμετωπίζουν αντίστοιχο εμπόδιο στην επιστροφή τους. Εάν επιλέξουν να επιστρέψουν, θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν την προστασία της κυβέρνησής τους.

Για την κάθε κυβέρνηση, αυτή η διάκριση είναι σημαντική. Οι χώρες αντιμετωπίζουν τους μετανάστες με βάση τους δικούς τους μεταναστευτικούς νόμους και διαδικασίες. Αντίστοιχα, τα κράτη αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες μέσα από κανόνες για το άσυλο και για την προστασία των προσφύγων, οι οποίοι καθορίζονται τόσο στο πλαίσιο της εθνικής νομοθεσίας όσο και του διεθνούς δικαίου. Οι χώρες έχουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις απέναντι στα άτομα που αναζητούν άσυλο στην επικράτεια ή στα σύνορά τους. Η ‘Υπατη Αρμοστεία βοηθά τις χώρες να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους ως προς την προστασία των προσφύγων και το άσυλο.