Η εξεταστική περίοδος βρίσκεται προ των πυλών, και μαζί της έρχεται μια αυξημένη πίεση να είμαστε σταθερά παραγωγικοί. Είτε βρίσκεστε στο πανεπιστήμιο και προετοιμάζεστε για τις εξετάσεις σας, είτε κάνετε πρακτική άσκηση, είτε αναζητάτε εργασία, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να έχετε παρασυρθεί από την επικίνδυνη κουλτούρα της τοξικής παραγωγικότητας. Στην καπιταλιστική κοινωνία, η παραγωγικότητά μας χρησιμοποιείται ως όπλο εναντίον μας – αν δεν πετυχαίνουμε τους στόχους μας, μας λένε ότι αυτό οφείλεται στο ότι δεν έχουμε καταβάλει αρκετή προσπάθεια. Έτσι, ενώ η παραγωγικότητα μπορεί να είναι χρήσιμη, υπάρχει σίγουρα ένα σημείο όπου η «κουλτούρα της βιασύνης» γίνεται τοξική και επιζήμια. Είναι σημαντικό, ειδικά αυτή την εποχή του χρόνου, να βρούμε έναν τρόπο να είμαστε παραγωγικοί χωρίς να αναλωνόμαστε σε αυτό.
Η τοξική παραγωγικότητα είναι πάνω απ’ όλα μια εμμονή με την «ριζοσπαστική αυτοβελτίωση». Αυτή η συνεχής επιθυμία για εργασία μπορεί να εκδηλωθεί σε όλες τις πτυχές της ζωής – είτε πρόκειται για τον στόχο να κάνετε 12ωρες μέρες μελέτης, είτε για το αίσθημα ενοχής που κάνετε διαλείμματα, είτε για τον συνεχή έλεγχο των emails όταν προσπαθείτε έχετε ρεπό. Υποκινείται από μια εσωτερική ανάγκη να ανταγωνιζόμαστε συνεχώς όχι μόνο τους γύρω μας, αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό, με αποτέλεσμα να θέτουμε ανέφικτους στόχους και να έχουμε μη ρεαλιστικά πρότυπα.
Πώς να αναγνωρίσετε και να αποτρέψετε την εργασιακή εξουθένωση
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αναμφίβολα επιτείνει αυτή τη συνεχή ανάγκη για εργασία. Η ανάπτυξη των “study-tubers” και των influencers που εστιάζουν στην παραγωγικότητα έχουν φυσικοποιήσει τις 8-12 ωρών μελέτης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – ένας στόχος που κανείς δεν μπορεί να διατηρήσει σε μακροπρόθεσμη βάση. Όλοι γνωρίζουμε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένας χώρος σύγκρισης της εξωτερικής εμφάνισης, αλλά όλο και περισσότερο μετατρέπονται σε πλατφόρμα σύγκρισης του ποιος από την παρακάτω λίστα μας κοπιάζει περισσότερο. Σύμφωνα με την τάση να δημοσιεύουν μόνο θετικές στιγμές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι influencers σπάνια ασχολούνται με την εργασιακή εξουθένωση και τους αγώνες που συνεπάγεται η προσπάθεια για συνεχή παραγωγικότητα, και αυτό τους κάνει να φαίνονται σαν υπεράνθρωποι που μπορούν να εργάζονται τακτικά 12ωρα χωρίς να υφίστανται τις συνέπειες της κόπωσης. Όπως και πολλές πτυχές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εκτιθόμαστε καθημερινά σε μη ρεαλιστικές προσδοκίες όσον αφορά την παραγωγικότητα και την παραγωγική μας απόδοση. Οι ίδιοι influencers στους οποίους μπορεί να στραφούμε για κίνητρα γίνονται επίσης οι influencers που μας κάνουν να αισθανόμαστε ένοχοι που δεν αφιερώνουμε τη ζωή μας αποκλειστικά στην εργασία.
Ο εσωτερικευμένος καπιταλισμός παίζει σημαντικό ρόλο στην διάδοση της κουλτούρας της τοξικής παραγωγικότητας. Ο καπιταλισμός ως οικονομικό σύστημα εκτιμά το κέρδος πάνω απ’ όλα και μας διδάσκουν να πιστεύουμε ότι η συνεχής παραγωγικότητα θα μας ανταμείψει με οικονομική επιτυχία. Αυτό μας πιέζει να συνδέσουμε την αυτοεκτίμησή μας με την παραγωγικότητά μας, αντί για την ευτυχία, τις σχέσεις ή την ευημερία μας. Το να αφιερώνουμε χρόνο στον εαυτό μας, για να ασχοληθούμε με τα χόμπι μας ή ακόμα και για να ξεκουραστούμε, θεωρείται σπατάλη, επειδή δεν ωφελεί την παραγωγικότητα ή την οικονομική μας κατάσταση. Ακόμα και όταν ασχολούμαστε με τα χόμπι μας, η «κουλτούρα της βιασύνης» μας ενθαρρύνει να τα μετατρέψουμε σε χρήμα. Σε έναν κόσμο όπου ακόμη και ο προσωπικός μας χρόνος δεν είναι ασφαλής από τις καπιταλιστικές πιέσεις, μπορεί να είναι δύσκολο να δικαιολογήσουμε το γεγονός ότι αφιερώνουμε χρόνο για να ασχοληθούμε με τον εαυτό μας.
Η εσωτερίκευση του καπιταλισμού δεν συνδέει απλώς την παραγωγικότητά μας με την αξία μας – τη συνδέει με ολόκληρη την ψυχική μας κατάσταση. Τόσο πολύ, που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας απόλυτα συνδεδεμένο με τα επιτεύγματά μας, τους βαθμούς που παίρνουμε, τα βραβεία που λαμβάνουμε, τις προαγωγές για τις οποίες μας επιλέγουν. Όταν αυτά τα πράγματα δεν επιτυγχάνονται και μας λένε ότι απλώς δεν δουλέψαμε αρκετά σκληρά, μας εντυπώνεται ότι ακόμη και ο πιο παραγωγικός μας εαυτός δεν είναι αρκετός. Ο ελεύθερος χρόνος αρχίζει να μας κάνει να αισθανόμαστε ένοχοι. Η ξεκούραση μοιάζει με σπατάλη. Η φροντίδα του εαυτού μας μετατρέπεται σε πολυτέλεια και όχι κάτι που μας αξίζει. Ακόμη και στη νέα εποχή της εργασίας online, υπάρχει μια σοβαρή πίεση να διατηρήσουμε την παραγωγικότητά μας ανεξάρτητα από το αν εργαζόμαστε υπό αντίξοες συνθήκες. Αυτό δεν είναι υγιές.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η παραγωγικότητα είναι κάτι κακό, αλλά σημαίνει ότι υπάρχουν πιο υγιείς τρόποι για να την διαχειριστούμε χωρίς να αισθανόμαστε συνεχώς την ανάγκη να συγκρίνουμε την απόδοσή μας με τους γύρω μας. Τώρα είναι η ώρα να σταματήσουμε να αναγκάζουμε τον εαυτό μας να δουλεύει με εξουθενωτικούς ρυθμούς, να ξεφορτωθούμε οποιονδήποτε θέτει μη ρεαλιστικά πρότυπα εργασίας και να κάνουμε διαλείμματα -πραγματικά διαλείμματα- χωρίς να αισθανόμαστε ενοχές επειδή δεν κάνουμε τίποτα εκείνη την ώρα. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι απολύτως εντάξει να κάνουμε διαλείμματα και παύσεις από το «τρέξιμο», αν χρειαστεί, γιατί ανεξάρτητα από το τι μας λέει η καπιταλιστική κουλτούρα, η παραγωγικότητα δεν είναι το παν. Γύρω μας συμβαίνουν συνεχώς τεράστιες κοινωνικές αλλαγές, και είναι απολύτως εντάξει να είμαστε παραγωγικοί μόνο όταν αυτό εξυπηρετεί εμάς και την ψυχική μας κατάσταση.
