Όταν συμβαίνουν τραγικά γεγονότα, ανεξάρτητα από το πόσο μακριά από εμάς συμβαίνουν, είναι δύσκολο να μην δώσουμε προσοχή. Πολλοί από εμάς συμπάσχουμε με τους ανθρώπους που βιώνουν αυτές τις καταστάσεις και αναρωτιόμαστε πώς μπορούμε να εμπλακούμε ή αν υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε.

Η εκδήλωση συμπόνιας μπορεί να εκδηλωθεί μετά από μεγάλα γεγονότα όπως: πόλεμος, φυσικές καταστροφές ή άλλα που έχουν ως αποτέλεσμα μαζικές απώλειες ή κάποια μεγάλη τραγωδία. Τα τελευταία χρόνια γίναμε μάρτυρες μιας σειράς κομβικών παγκόσμιων γεγονότων, από την πανδημία COVID μέχρι την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, την τραγωδία στα Τέμπη και τις πλημμύρες στη Θεσσαλία. Εκεί που φαινόταν ότι τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να γίνουν χειρότερα, τον περασμένο μήνα κλιμακώθηκαν οι συγκρούσεις στη Γάζα, με την γενοκτονία των Παλαιστινίων να συμβαίνει τη στιγμή που γράφεται το παρόν άρθρο.

Καθώς όλα αυτά τα οδυνηρά γεγονότα εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μας, ακολουθεί ένα αίσθημα έλλειψης ελέγχου. Το γεγονός για παράδειγμα ότι δεν ήμασταν σε θέση να αποτρέψουμε τις απώλειες, μας κάνει να αισθανόμαστε ανίσχυροι στον απόηχό της τραγωδίας στα Τέμπη. Και όχι μόνο βιώνουμε αυτή τη βαθιά θλίψη μετά από κάθε τραγωδία, αλλά μπορούμε επίσης να νιώσουμε αυτό που είναι γνωστό ως προληπτική θλίψη καθώς η κρίση δείχνει να έχει συνέχεια. Καθώς τις τελευταίες ημέρες παρακολουθούμε εικόνες νεκρών νεογνών στην Παλαιστίνη, αισθανόμαστε ολοένα και πιο ανήμποροι να κάνουμε κάτι γι’ αυτό.

Με τόσες πολλές τραγωδίες να διαδέχονται τόσο στενά η μία την άλλη, κάποιοι  μπορεί να διαπιστώσουν ότι όσο κι αν θέλουν να ασχοληθούν με όσα συμβαίνουν, όντας εξουθενωμένοι  από τον συνεχή «βομβαρδισμό» των κακών ειδήσεων δεν τους απόμειναν άλλα αποθέματα συμπόνιας. Δεν θέλουν πλέον να διαβάζουν αναφορές στον πόλεμο, στις καταστροφές και στην ανθρώπινη δυστυχία ούτε και να κατακλύζονται από τις αντίστοιχες εικόνες.

Αν αισθάνεστε έτσι, απλά να ξέρετε ότι αυτό δεν σημαίνει ότι σας λείπει η συμπόνια για τους άλλους. Αντίθετα, μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι αντιμετωπίζετε «κόπωση συμπόνιας».

Η κόπωση συμπόνιας είναι μια φυσική αντίδραση στον υπερβολικό πόνο των άλλων. Μια αντίδραση στο στρες που έχει ως αποτέλεσμα αισθήματα απάθειας ή αδιαφορίας απέναντι σε όσους υποφέρουν.

Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα συχνό στην υγειονομική περίθαλψη. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς επειδή η φύση της εργασίας τους συχνά σημαίνει ότι μοιράζονται το συναισθηματικό βάρος των ασθενών τους.

Οι ψυχολόγοι έχουν επίσης διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι με ορισμένους τύπους προσωπικότητας μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να βιώσουν κόπωση από τη συμπόνια. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που τείνουν να συγκρατούν τα συναισθήματά τους, αλλά είναι επιρρεπείς στην απαισιοδοξία και την ανησυχία, είναι πιο επιρρεπείς.

Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης όλο και περισσότερο για να περιγράψει την γενική απάθεια  του δημόσιου ενδιαφέροντος για τα κοινωνικά προβλήματα.

Αλλά γιατί, όπως γράφει η καθηγήτρια δημοσιογραφίας Susan Moeller στο βιβλίο της Compassion Fatigue, «φαίνεται να νοιαζόμαστε όλο και λιγότερο για τον κόσμο γύρω μας» – ακόμη και όταν οι ειδήσεις και οι εικόνες που βλέπουμε είναι τόσο στοιχειωτικές και αβάσταχτες;

Η επιστήμη μας προσφέρει μια εξήγηση, και αυτή είναι ότι η υπερβολική συμπόνια μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, επαγγλματική εξουθένωση και αίσθημα υπερφόρτωσης. Η κόπωση της συμπόνιας λειτουργεί ως «στρατηγική επιβίωσης» για να ξεπεράσουμε την έκθεση στον πόνο των άλλων.

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορεί επίσης να παίζουν εν μέρει ρόλο σε αυτό το φαινόμενο. Τα ΜΜΕ γνωρίζουν πολύ καλά ότι όταν υπάρχει ένας καταιγισμός κρίσεων, το επίπεδο του ενδιαφέροντός μας φαίνεται να μειώνεται.

Έτσι, τα ΜΜΕ προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή με όλο και πιο ζωντανό περιεχόμενο για να κρατήσουν τους θεατές απασχολημένους. Σύμφωνα με την Moeller, οι δημοσιογράφοι το επιτυγχάνουν αυτό προβάλλοντας δραματικά γεγονότα που αφορούν βία και θάνατο και χρησιμοποιώντας πιο τολμηρή, πομπώδη γλώσσα και εικόνες στις περιγραφές τους.

Αυτό συνδυάζεται στη συνέχεια με τη σχεδόν συνεχή έκθεση στις ειδήσεις – τα τηλέφωνά μας μάς δίνουν άμεση πρόσβαση σε καταστροφές και παγκόσμια γεγονότα τη στιγμή που συμβαίνουν. Αυτή η εντατικοποιημένη και επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ολοένα και πιο οδυνηρά γεγονότα δημιουργεί ένα ιδανικό περιβάλλον για την εμφάνιση της κόπωσης της συμπόνιας.

Ανεξάρτητα από τους λόγους για τους οποίους μπορεί να βιώνετε κόπωση συμπόνιας, δεν πρόκειται για μόνιμο φαινόμενο. Υπάρχουν πολλές τεχνικές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να το αντιμετωπίσετε και να το ξεπεράσετε.

Ακολουθούν ορισμένες από αυτές

1. Αποδοχή

Μην αισθάνεστε ένοχοι που νιώθετε αποστασιοποιημένοι από τις ειδήσεις. Είναι φυσιολογικό να σας στεναχωρεί όταν ακούτε τραυματικές ειδήσεις ή βλέπετε θλιβερές εικόνες.

Αυτή η τεχνική αντιμετώπισης ονομάζεται «αποφυγή» και εξηγεί γιατί τόσοι πολλοί από εμάς θέλουμε να απομακρυνθούμε από ανησυχητικά πράγματα.

Η γνώση και η αποδοχή ότι αυτή είναι μια φυσιολογική αντίδραση δεδομένων των περιστάσεων είναι το αρχικό βήμα για να ξεπεράσουμε την κόπωση της συμπόνιας.

2. Θέστε όρια

Αναλάβετε την ευθύνη της πρόσληψης ειδήσεων απενεργοποιώντας τις ειδοποιήσεις και ελέγχοντας πότε και πόσο συχνά ασχολείστε με αυτές. Αυτό όχι μόνο μπορεί να βελτιώσει τη συναισθηματική κόπωσης, αλλά μπορεί να έχει και άλλα οφέλη.

Για παράδειγμα, η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να διαταράξει τον ύπνο, οπότε η διαχείριση της παρακολούθησης ειδήσεων, ειδικά πριν από τον ύπνο, μπορεί να αποβεί βοηθητική.

3. Επιβραδύνετε

Το να γινόμαστε μάρτυρες του πόνου των άλλων μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις στρες στο σώμα μας, συμπεριλαμβανομένης της επιτάχυνσης του καρδιακού ρυθμού.

Αν διαπιστώσετε ότι αισθάνεστε άγχος ή στρες όταν πατρακολουθείτε ειδήσεις, οι τεχνικές χαλάρωσης, όπως ο διαλογισμός και οι βαθιές αναπνοές, μπορούν να σας βοηθήσουν.

Ο «διαλογισμός της αγάπης-καλοσύνης» μπορεί να απδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμος για τη βελτίωση της ευεξίας και της συμπόνιας. Αυτή η τεχνική διαλογισμού περιλαμβάνει την εστίαση στα θετικά και την καλλιέργεια συναισθημάτων αγάπης, συμπόνιας και καλής θέλησης προς τον εαυτό μας και τους άλλους.

4. Συνδεθείτε με τη φύση

Μια βόλτα στη φύση μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των επιπέδων στρες. Αυτό μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ανακούφιση της κόπωσης της συμπόνιας, καθώς τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης (γνωστή ως «ορμόνη του στρες») συνδέονται με το χρόνιο στρες, την εξουθένωση και το συναισθηματικό στρες – όλα αυτά μπορούν να επιδεινώσουν την κόπωση της συμπόνιας.

5. Να είστε περιποιητικοί

Η φροντίδα των φυτών ή των κατοικίδιων ζώων επηρεάζει βαθιά την ευεξία.  Κάντε το ίδιο και με τους φίλους, την οικογένεια ή τον σύντροφό σας. Η φροντίδα ζωντανών οργανισμών προάγει την προσωπική ολοκλήρωση και τα ζώα συντροφιάς μπορούν να μειώσουν τα αρνητικά συναισθήματα, μετριάζοντας ορισμένες από τις επιπτώσεις της κόπωσης της συμπόνιας.

6. Αναζητήστε υποστήριξη

Αν δυσκολεύεστε να το αντιμετωπίσετε ή αν αντιμετωπίζετε κόπωση συμπόνιας εδώ και αρκετό καιρό, ίσως να σκεφτείτε να αναζητήσετε υποστήριξη. Ένας ειδικός ή ένας θεραπευτής μπορεί να είναι χρήσιμος.

7. Αναλάβετε δράση

Ωστόσο, ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε την κόπωση της συμπόνιας είναι η δράση, και δη, η συλλογική. Να μιλήσουμε με άλλους, να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας με όποιον τρόπο μπορεί ο καθένας. Είτε αυτός είναι ατομικός είτε συλλογικός. Να συμμετέχουμε σε συσσίτια, σε πορείες και κινηματικές διαδικασίες, βγαίνοντας από την εξαντλητική θέση του παθητικού δέκτη που απλά βομβαρδίζεται με εικόνες φρίκης.

Όπως έγραψε το 2003 η Susan Sontag στο δοκίμιό της «Παρατηρώντας τον πόνο των άλλων»: «Η συμπόνια είναι ένα ασταθές συναίσθημα. Πρέπει να μεταφραστεί σε δράση, διαφορετικά ατροφεί». Πώς μπορούμε λοιπόν να κάνουμε πράξη τη συμπόνια;

❈ Δείτε επίσης: Από τα Τέμπη μέχρι τον Έβρο, μήπως ήρθε η ώρα να ασχοληθούμε σοβαρά με το συλλογικό μας τραύμα;