Στο νεκροταφείο της οικονομικής ιδεολογίας, οι νεκρές ιδέες συνεχίζουν να περιπλανώνται. Η πρόσφατη οικονομική κρίση ανέδειξε πολλές από τις υποθέσεις πίσω από τον φιλελευθερισμό της αγοράς – τη θεωρία που υποστηρίζει ότι οι λύσεις που βασίζονται στην αγορά είναι πάντα οι καλύτερες, ανεξαρτήτως του προβλήματος. Για δεκαετίες, οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας κυριαρχούσαν στην κυρίαρχη οικονομική σκέψη, και η επιρροή τους δημιούργησε ένα σύστημα όπου η άκριτη πίστη στις αγορές οδήγησε πολλούς να θεωρούν ότι οι επενδύσεις με κερδοσκοπικό χαρακτήρα ήταν ουσιαστικά ασφαλείς.
Η κρίση φαινόταν να έχει θάψει αυτές τις ιδέες, αλλά αυτές εξακολουθούν να ζουν στα μυαλά πολλών – του κοινού, των σχολιαστών, των πολιτικών, των οικονομολόγων, και ακόμα και αυτών που έχουν αναλάβει να καθαρίσουν το χάος. Στο βιβλίο του “Zombie Economics“, ο John Quiggin εξηγεί πώς αυτές οι νεκρές ιδέες συνεχίζουν να περιφέρονται ανάμεσά μας – και γιατί πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να τις σκοτώσουμε μια για πάντα αν θέλουμε να αποφύγουμε μια ακόμα μεγαλύτερη οικονομική κρίση στο μέλλον.
Στην «Οικονομία – Ζόμπι» βιώνουμε στην πραγματικότητα τις συνέπειες και την κατάρρευση ενός συστήματος ιδεών μιας εποχής που έχει παρέλθει. Αυτές οι πεποιθήσεις, ότι η απορρύθμιση είχε νικήσει τον οικονομικό κύκλο, ότι οι αγορές ήταν πάντα ο καλύτερος κριτής της αξίας, ότι οι πολιτικές που σχεδιάστηκαν για να ωφελήσουν τους πλούσιους μας ωφέλησαν τελικά όλους, μας οδήγησαν κάποια στιγμή στο χείλος της καταστροφής, και η εμμενής επιρροή τους σε πολλούς απειλεί να το κάνει ξανά.
Η απειλή για την ελληνική οικονομία
Στην Ελλάδα, η απειλή των εταιρειών «ζόμπι» είναι ιδιαίτερα έντονη. Οι εταιρείες αυτές που συχνά δεν είναι σε θέση να αποπληρώσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις, συνεχίζουν να επιβιώνουν με τη βοήθεια των τραπεζών, στερώντας πόρους από υγιείς επιχειρήσεις. Σύμφωνα με μελέτη που συνυπογράφουν οι Νίκος Βέττας, Γιώργος Γατόπουλος, Αλέξανδρος Λουκά και Κωνσταντίνος Πέππας από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), η διατήρηση των εταιρειών «ζόμπι» έχει διεθνώς αρνητικό αντίκτυπο, όχι μόνο στα μακροοικονομικά μεγέθη, αλλά και στη λειτουργία υγιών επιχειρήσεων. Η διοχέτευση οικονομικών πόρων προς αυτές τις εταιρείες στερεί κεφάλαια από άλλες, υγιείς επιχειρήσεις, με αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση, τις επενδύσεις και την παραγωγικότητα.
Οι τράπεζες, για να αποφύγουν την καταγραφή ζημιών στους ισολογισμούς τους, μπορεί να παρέχουν ευνοϊκούς όρους αναχρηματοδότησης ή να επεκτείνουν νέα δάνεια σε επιχειρήσεις που δεν εξυπηρετούν τα δάνειά τους. Ενώ τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα στους τραπεζικούς ισολογισμούς έχουν μειωθεί σημαντικά (κατά 84,7% από το 2015), το μεγαλύτερο μέρος του χρέους έχει μεταφερθεί σε funds και διαχειρίζεται από servicers. Η καθυστερημένη διευθέτηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων επηρεάζει αρνητικά τις επενδύσεις, την απασχόληση και την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Ειδικότερα, ο κατασκευαστικός κλάδος έχει τις υψηλότερες υποχρεώσεις από εταιρείες «ζόμπι», και ο τομέας της μεταποίησης παρουσίασε σταθερά σημαντικά επίπεδα υποχρεώσεων προς τις τράπεζες, αν και η κατάσταση έχει βελτιωθεί ελαφρώς. Παρά τις βελτιώσεις, οι υψηλές συγκεντρώσεις κεφαλαίου σε εταιρείες «ζόμπι» εμποδίζουν την ανακατανομή κεφαλαίου προς πιο παραγωγικές επενδύσεις, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τις υγιείς επιχειρήσεις.
Συμπερασματικά, η ταχύτερη επίλυση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα μπορούσε να επιτρέψει την αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων, ενισχύοντας τις επενδύσεις, την απασχόληση και την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Η μεταφορά της οικονομίας – ζόμπι
Οι οικονομικές μεταφορές είναι σημαντικές για να απεικονίσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά συγκεκριμένων οικονομικών συστημάτων που υπάρχουν σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Η Μεγάλη Ύφεση, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί το ψυχολογικό πλαίσιο της «κατάθλιψης» (Depression) για να απεικονίσει τη δυναμική ενός οικονομικού συστήματος ανίκανου να ανακάμψει από την οικονομική κατάρρευση.
Φυσικά, ο Keynes προτίμησε τη μεταφορά των «ζωικών πνευμάτων» για να εξηγήσει τις ίδιες απάνθρωπες όψεις της αγοράς που πρέπει να ελεγχθούν για να διατηρηθεί ο πολιτισμός της αγοράς. Από την άλλη, ο Κάρολος Μαρξ θα συμπεριλάβει τρεις σαφείς αναφορές σε βρικόλακες στο «Κεφάλαιο» και αναρίθμητες άλλες σε κείμενα και ομιλίες του. Έγραφε, «είναι νεκρή εργασία, που σαν βρικόλακας, ζει μόνο ρουφώντας το αίμα της ζωντανής εργασίαςκαι όσο πιο πολύ αίμα ρουφάει τόσο περισσότερο ζει». Ο Μαρξ είχε εμμονή με τους βρικόλακες, εστιάζοντας στη διάκριση του κεφαλαίου ως νεκρού σώματος που τρέφεται και επιβιώνει από τη «ζωντανή εργασία».
Η σημερινή μεταφορά της οικονομίας – «ζόμπι», απεικονίζει το οικονομικό σύστημα ως ένα αιμοβόρο τέρας που επιδιώκει αμείλικτα έναν και μόνο στόχο – εδώ, τα βραχυπρόθεσμα κέρδη είναι συνώνυμα με τα ανθρώπινα μυαλά. Αυτό βασίζεται στην πολυχρησιμοποιημένη μεταφορά των «τραπεζών ζόμπι» που έγινε δημοφιλής τη δεκαετία του 2000 για να περιγράψει το ιαπωνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπου οι αμέτρητες δημόσιες επιδοτήσεις προς τις τράπεζες είχαν ως αποτέλεσμα τη συστηματική διάβρωση της οικονομικής ευρωστίας – το δίδαγμα ήταν ότι όσο ταΐζεις τα ζόμπι, αυτά όλο θα πολλαπλασιάζονται.
Υπάρχουν, βέβαια, και άλλες μεταφορές που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τον σύγχρονο καπιταλισμό – όπως το «καλαμάρι βαμπίρ» που χρησιμοποιείται για να απεικονίσει τον ρόλο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στην απορρόφηση της ζωής από την παγκόσμια οικονομία. Οι «αιμοσταγείς» τράπεζες και οι «σκοτεινοί» επενδυτές, είναι ένας ακόμα τρόπος για να περιγραφεί η σημερινή οικονομική πραγματικότητα.
Η αποκάλυψη των ζόμπι
Στην Ελλάδα, η κατάσταση αυτή επηρεάζεται ιδιαίτερα από την ύπαρξη εταιρειών – ζόμπι και τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η παραμονή μη βιώσιμων επιχειρήσεων στην αγορά λόγω χρηματοδότησης από τράπεζες και άλλους χρηματοδοτικούς φορείς, σε συνδυασμό με τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, δημιουργεί μια ασταθή οικονομική κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε επανεμφάνιση κρίσεων ή επιδείνωση της υπάρχουσας κρίσης. Ενδεχόμενα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης πρέπει να περιλαμβάνουν την ενίσχυση των μηχανισμών ελέγχου και διαχείρισης των χρεών, καθώς και την προώθηση πολιτικών που ευνοούν τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και την αποκατάσταση της οικονομικής σταθερότητας.
Η πραγματικότητα είναι ότι η οικονομία ζόμπι είναι σταθερά εδραιωμένη από τα συμφέροντα που επωφελούνται περισσότερο από αυτήν, ωστόσο εξακολουθεί να παλεύει για την επιβίωσή της. Η Nancy Fraser το θέτει ξεκάθαρα ότι ο σύγχρονος παγκόσμιος καπιταλισμός αντιμετωπίζει μια «τριπλή κρίση»: «Είναι η σύγκλιση αυτών των τριών κατευθύνσεων – της οικολογικής, της χρηματοπιστωτικής και της κοινωνικής – που συνιστά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και την ιδιαίτερη σοβαρότητα της σημερινής κρίσης». Τα ζόμπι που κυνηγούν το βραχυπρόθεσμο κέρδος, είτε πρόκειται για τον αλγοριθμικό trader που προσπαθεί να βγάλει κέρδη σε ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου είτε για τον CEO που επιδιώκει να αντλήσει και να ξεφορτωθεί τα δικαιώματα των μετοχών του για να κερδίσει ένα καλύτερο μπόνους, δεν μπορούν να λύσουν τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η οικονομία και η κοινωνία μας. Ούτε βέβαια θέλουν να τα λύσουν!
Στην Ελλάδα, η τριπλή κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα είναι έντονα αισθητή. Η οικολογική κρίση, με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής και τη διαχείριση φυσικών πόρων, η χρηματοπιστωτική κρίση με τις επιπτώσεις από την υπερβολική χρηματοδότηση και τη μη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και η κοινωνική κρίση, με τις κοινωνικές ανισότητες και την βαθιά κρίση που υφίσταται το κράτος πρόνοιας, συνθέτουν μια δύσκολη πραγματικότητα. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι κρίσεις, απαιτούνται νέες ιδέες και προτάσεις που θα ανατρέψουν τα παλαιά μοντέλα ανάπτυξης και θα προωθήσουν μια βιώσιμη, χωρίς αποκλεισμούς οικονομία. Η διαμόρφωση μιας τέτοιας ατζέντας απαιτεί την αναγνώριση των πραγματικών προβλημάτων και την ανάπτυξη πολιτικών που μπορούν να ξεπεράσουν τις περιοριστικές συνθήκες της οικονομίας ζόμπι, ενισχύοντας την ευημερία και τη βιωσιμότητα για όλους.
Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα μπορούσαν να δώσουν πληροφορίες για την πολιτική διέξοδο από αυτό το χάος. Διαφορετικά, η Αποκάλυψη των ζόμπι δεν θα είναι απλώς ένας τίτλος ταινίας, αλλά η οικονομική μεταφορά της εποχής μας.
Δεν είναι μόνο ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι η οικονομία ζόμπι δεν λειτουργεί ή ότι προκαλεί περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει – είναι και η μη αναγνωρισμένη απειλή του πώς οι ιδέες και οι μεταφορές που τροφοδοτούν την οικονομία ζόμπι επιβιώνουν παρά την παταγώδη αποτυχία τους. Έννοιες όπως «trickle down economics», «ιδιωτικοποίηση» και «αποτελεσματικές αγορές» εξακολουθούν να είναι πολύ διαδεδομένες στους πολιτικούς και πολιτειακούς κύκλους της ελίτ – αυτό είναι ένα πολύ πραγματικό πρόβλημα. Χωρίς νέες ιδέες και έννοιες για να προχωρήσουμε πέρα από την οικονομία ζόμπι, το μόνο που μας μένει είναι να πολεμήσουμε το αιμοσταγές, ασυνείδητο τέρας μόνο με περισσότερες επικλήσεις στη λογική και τις αποδείξεις.
Χρειάζεται ένα νέο σύνολο ιδεών και προτάσεων για την αντιμετώπιση της τριπλής κρίσης που αντιμετωπίζουμε σήμερα – αυτό απαιτεί πολύ περισσότερα από την απλή αναβίωση παλαιών μοντέλων βιομηχανικής επέκτασης που έλυσαν τις κρίσεις του παρελθόντος. Η διαμόρφωση ενός εναλλακτικού συνόλου ιδεών και πολιτικών ξεκινά με την οικοδόμηση μιας κοινής ατζέντας για τη διάλυση της χρηματιστικοποίησης και την οικοδόμηση μιας οικονομίας χωρίς αποκλεισμούς, ικανής να ξεπεράσει τις οικολογικές, οικονομικές και κοινωνικές απειλές που δημιουργεί η οικονομία ζόμπι.
➸ Διαβάστε επίσης: Γιατί στην Ελλάδα αλλάζουμε τις δουλειές σαν τα πουκάμισα;
Στο νεκροταφείο της οικονομικής ιδεολογίας, οι νεκρές ιδέες συνεχίζουν να περιπλανώνται. Η πρόσφατη οικονομική κρίση ανέδειξε πολλές από τις υποθέσεις πίσω από τον φιλελευθερισμό της αγοράς – τη θεωρία που υποστηρίζει ότι οι λύσεις που βασίζονται στην αγορά είναι πάντα οι καλύτερες, ανεξαρτήτως του προβλήματος. Για δεκαετίες, οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας κυριαρχούσαν στην κυρίαρχη οικονομική σκέψη, και η επιρροή τους δημιούργησε ένα σύστημα όπου η άκριτη πίστη στις αγορές οδήγησε πολλούς να θεωρούν ότι οι επενδύσεις με κερδοσκοπικό χαρακτήρα ήταν ουσιαστικά ασφαλείς.
Η κρίση φαινόταν να έχει θάψει αυτές τις ιδέες, αλλά αυτές εξακολουθούν να ζουν στα μυαλά πολλών – του κοινού, των σχολιαστών, των πολιτικών, των οικονομολόγων, και ακόμα και αυτών που έχουν αναλάβει να καθαρίσουν το χάος. Στο βιβλίο του “Zombie Economics“, ο John Quiggin εξηγεί πώς αυτές οι νεκρές ιδέες συνεχίζουν να περιφέρονται ανάμεσά μας – και γιατί πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να τις σκοτώσουμε μια για πάντα αν θέλουμε να αποφύγουμε μια ακόμα μεγαλύτερη οικονομική κρίση στο μέλλον.
Στην «Οικονομία – Ζόμπι» βιώνουμε στην πραγματικότητα τις συνέπειες και την κατάρρευση ενός συστήματος ιδεών μιας εποχής που έχει παρέλθει. Αυτές οι πεποιθήσεις, ότι η απορρύθμιση είχε νικήσει τον οικονομικό κύκλο, ότι οι αγορές ήταν πάντα ο καλύτερος κριτής της αξίας, ότι οι πολιτικές που σχεδιάστηκαν για να ωφελήσουν τους πλούσιους μας ωφέλησαν τελικά όλους, μας οδήγησαν κάποια στιγμή στο χείλος της καταστροφής, και η εμμενής επιρροή τους σε πολλούς απειλεί να το κάνει ξανά.
Η απειλή για την ελληνική οικονομία
Στην Ελλάδα, η απειλή των εταιρειών «ζόμπι» είναι ιδιαίτερα έντονη. Οι εταιρείες αυτές που συχνά δεν είναι σε θέση να αποπληρώσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις, συνεχίζουν να επιβιώνουν με τη βοήθεια των τραπεζών, στερώντας πόρους από υγιείς επιχειρήσεις. Σύμφωνα με μελέτη που συνυπογράφουν οι Νίκος Βέττας, Γιώργος Γατόπουλος, Αλέξανδρος Λουκά και Κωνσταντίνος Πέππας από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), η διατήρηση των εταιρειών «ζόμπι» έχει διεθνώς αρνητικό αντίκτυπο, όχι μόνο στα μακροοικονομικά μεγέθη, αλλά και στη λειτουργία υγιών επιχειρήσεων. Η διοχέτευση οικονομικών πόρων προς αυτές τις εταιρείες στερεί κεφάλαια από άλλες, υγιείς επιχειρήσεις, με αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση, τις επενδύσεις και την παραγωγικότητα.
Οι τράπεζες, για να αποφύγουν την καταγραφή ζημιών στους ισολογισμούς τους, μπορεί να παρέχουν ευνοϊκούς όρους αναχρηματοδότησης ή να επεκτείνουν νέα δάνεια σε επιχειρήσεις που δεν εξυπηρετούν τα δάνειά τους. Ενώ τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα στους τραπεζικούς ισολογισμούς έχουν μειωθεί σημαντικά (κατά 84,7% από το 2015), το μεγαλύτερο μέρος του χρέους έχει μεταφερθεί σε funds και διαχειρίζεται από servicers. Η καθυστερημένη διευθέτηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων επηρεάζει αρνητικά τις επενδύσεις, την απασχόληση και την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Ειδικότερα, ο κατασκευαστικός κλάδος έχει τις υψηλότερες υποχρεώσεις από εταιρείες «ζόμπι», και ο τομέας της μεταποίησης παρουσίασε σταθερά σημαντικά επίπεδα υποχρεώσεων προς τις τράπεζες, αν και η κατάσταση έχει βελτιωθεί ελαφρώς. Παρά τις βελτιώσεις, οι υψηλές συγκεντρώσεις κεφαλαίου σε εταιρείες «ζόμπι» εμποδίζουν την ανακατανομή κεφαλαίου προς πιο παραγωγικές επενδύσεις, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τις υγιείς επιχειρήσεις.
Συμπερασματικά, η ταχύτερη επίλυση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα μπορούσε να επιτρέψει την αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων, ενισχύοντας τις επενδύσεις, την απασχόληση και την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Η μεταφορά της οικονομίας – ζόμπι
Οι οικονομικές μεταφορές είναι σημαντικές για να απεικονίσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά συγκεκριμένων οικονομικών συστημάτων που υπάρχουν σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Η Μεγάλη Ύφεση, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί το ψυχολογικό πλαίσιο της «κατάθλιψης» (Depression) για να απεικονίσει τη δυναμική ενός οικονομικού συστήματος ανίκανου να ανακάμψει από την οικονομική κατάρρευση.
Φυσικά, ο Keynes προτίμησε τη μεταφορά των «ζωικών πνευμάτων» για να εξηγήσει τις ίδιες απάνθρωπες όψεις της αγοράς που πρέπει να ελεγχθούν για να διατηρηθεί ο πολιτισμός της αγοράς. Από την άλλη, ο Κάρολος Μαρξ θα συμπεριλάβει τρεις σαφείς αναφορές σε βρικόλακες στο «Κεφάλαιο» και αναρίθμητες άλλες σε κείμενα και ομιλίες του. Έγραφε, «είναι νεκρή εργασία, που σαν βρικόλακας, ζει μόνο ρουφώντας το αίμα της ζωντανής εργασίαςκαι όσο πιο πολύ αίμα ρουφάει τόσο περισσότερο ζει». Ο Μαρξ είχε εμμονή με τους βρικόλακες, εστιάζοντας στη διάκριση του κεφαλαίου ως νεκρού σώματος που τρέφεται και επιβιώνει από τη «ζωντανή εργασία».
Η σημερινή μεταφορά της οικονομίας – «ζόμπι», απεικονίζει το οικονομικό σύστημα ως ένα αιμοβόρο τέρας που επιδιώκει αμείλικτα έναν και μόνο στόχο – εδώ, τα βραχυπρόθεσμα κέρδη είναι συνώνυμα με τα ανθρώπινα μυαλά. Αυτό βασίζεται στην πολυχρησιμοποιημένη μεταφορά των «τραπεζών ζόμπι» που έγινε δημοφιλής τη δεκαετία του 2000 για να περιγράψει το ιαπωνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπου οι αμέτρητες δημόσιες επιδοτήσεις προς τις τράπεζες είχαν ως αποτέλεσμα τη συστηματική διάβρωση της οικονομικής ευρωστίας – το δίδαγμα ήταν ότι όσο ταΐζεις τα ζόμπι, αυτά όλο θα πολλαπλασιάζονται.
Υπάρχουν, βέβαια, και άλλες μεταφορές που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τον σύγχρονο καπιταλισμό – όπως το «καλαμάρι βαμπίρ» που χρησιμοποιείται για να απεικονίσει τον ρόλο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στην απορρόφηση της ζωής από την παγκόσμια οικονομία. Οι «αιμοσταγείς» τράπεζες και οι «σκοτεινοί» επενδυτές, είναι ένας ακόμα τρόπος για να περιγραφεί η σημερινή οικονομική πραγματικότητα.
Η αποκάλυψη των ζόμπι
Στην Ελλάδα, η κατάσταση αυτή επηρεάζεται ιδιαίτερα από την ύπαρξη εταιρειών – ζόμπι και τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η παραμονή μη βιώσιμων επιχειρήσεων στην αγορά λόγω χρηματοδότησης από τράπεζες και άλλους χρηματοδοτικούς φορείς, σε συνδυασμό με τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, δημιουργεί μια ασταθή οικονομική κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε επανεμφάνιση κρίσεων ή επιδείνωση της υπάρχουσας κρίσης. Ενδεχόμενα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης πρέπει να περιλαμβάνουν την ενίσχυση των μηχανισμών ελέγχου και διαχείρισης των χρεών, καθώς και την προώθηση πολιτικών που ευνοούν τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και την αποκατάσταση της οικονομικής σταθερότητας.
Η πραγματικότητα είναι ότι η οικονομία ζόμπι είναι σταθερά εδραιωμένη από τα συμφέροντα που επωφελούνται περισσότερο από αυτήν, ωστόσο εξακολουθεί να παλεύει για την επιβίωσή της. Η Nancy Fraser το θέτει ξεκάθαρα ότι ο σύγχρονος παγκόσμιος καπιταλισμός αντιμετωπίζει μια «τριπλή κρίση»: «Είναι η σύγκλιση αυτών των τριών κατευθύνσεων – της οικολογικής, της χρηματοπιστωτικής και της κοινωνικής – που συνιστά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και την ιδιαίτερη σοβαρότητα της σημερινής κρίσης». Τα ζόμπι που κυνηγούν το βραχυπρόθεσμο κέρδος, είτε πρόκειται για τον αλγοριθμικό trader που προσπαθεί να βγάλει κέρδη σε ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου είτε για τον CEO που επιδιώκει να αντλήσει και να ξεφορτωθεί τα δικαιώματα των μετοχών του για να κερδίσει ένα καλύτερο μπόνους, δεν μπορούν να λύσουν τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η οικονομία και η κοινωνία μας. Ούτε βέβαια θέλουν να τα λύσουν!
Στην Ελλάδα, η τριπλή κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα είναι έντονα αισθητή. Η οικολογική κρίση, με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής και τη διαχείριση φυσικών πόρων, η χρηματοπιστωτική κρίση με τις επιπτώσεις από την υπερβολική χρηματοδότηση και τη μη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και η κοινωνική κρίση, με τις κοινωνικές ανισότητες και την βαθιά κρίση που υφίσταται το κράτος πρόνοιας, συνθέτουν μια δύσκολη πραγματικότητα. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι κρίσεις, απαιτούνται νέες ιδέες και προτάσεις που θα ανατρέψουν τα παλαιά μοντέλα ανάπτυξης και θα προωθήσουν μια βιώσιμη, χωρίς αποκλεισμούς οικονομία. Η διαμόρφωση μιας τέτοιας ατζέντας απαιτεί την αναγνώριση των πραγματικών προβλημάτων και την ανάπτυξη πολιτικών που μπορούν να ξεπεράσουν τις περιοριστικές συνθήκες της οικονομίας ζόμπι, ενισχύοντας την ευημερία και τη βιωσιμότητα για όλους.
Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα μπορούσαν να δώσουν πληροφορίες για την πολιτική διέξοδο από αυτό το χάος. Διαφορετικά, η Αποκάλυψη των ζόμπι δεν θα είναι απλώς ένας τίτλος ταινίας, αλλά η οικονομική μεταφορά της εποχής μας.
Δεν είναι μόνο ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι η οικονομία ζόμπι δεν λειτουργεί ή ότι προκαλεί περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει – είναι και η μη αναγνωρισμένη απειλή του πώς οι ιδέες και οι μεταφορές που τροφοδοτούν την οικονομία ζόμπι επιβιώνουν παρά την παταγώδη αποτυχία τους. Έννοιες όπως «trickle down economics», «ιδιωτικοποίηση» και «αποτελεσματικές αγορές» εξακολουθούν να είναι πολύ διαδεδομένες στους πολιτικούς και πολιτειακούς κύκλους της ελίτ – αυτό είναι ένα πολύ πραγματικό πρόβλημα. Χωρίς νέες ιδέες και έννοιες για να προχωρήσουμε πέρα από την οικονομία ζόμπι, το μόνο που μας μένει είναι να πολεμήσουμε το αιμοσταγές, ασυνείδητο τέρας μόνο με περισσότερες επικλήσεις στη λογική και τις αποδείξεις.
Χρειάζεται ένα νέο σύνολο ιδεών και προτάσεων για την αντιμετώπιση της τριπλής κρίσης που αντιμετωπίζουμε σήμερα – αυτό απαιτεί πολύ περισσότερα από την απλή αναβίωση παλαιών μοντέλων βιομηχανικής επέκτασης που έλυσαν τις κρίσεις του παρελθόντος. Η διαμόρφωση ενός εναλλακτικού συνόλου ιδεών και πολιτικών ξεκινά με την οικοδόμηση μιας κοινής ατζέντας για τη διάλυση της χρηματιστικοποίησης και την οικοδόμηση μιας οικονομίας χωρίς αποκλεισμούς, ικανής να ξεπεράσει τις οικολογικές, οικονομικές και κοινωνικές απειλές που δημιουργεί η οικονομία ζόμπι.
➸ Διαβάστε επίσης: Γιατί στην Ελλάδα αλλάζουμε τις δουλειές σαν τα πουκάμισα;
