Σάββατο βράδυ, σε ένα φοιτητικό διαμέρισμα στου Ψυρρή. Ακούς τον απόηχο από γέλια, μουσικές και ένα βουητό συλλογικής διασκέδασης και εξαλλοσύνης που σαν ένα αόρατο πνεύμα έρχεται να σε πάρει από το χέρι και να σε παρασύρει σε κάποιο μαγαζί. Ποιο θα ήταν άλλωστε το ιδανικό ημερολογιακό και γεωγραφικό σημείο αφετηρίας της περιγραφής αυτού του υπερσύγχρονου ακρωνυμίου που ακούει στο όνομα FoMO. Σίγουρα το σημείο που καθημερινά, αλλά ακόμη περισσότερο τα Σαββατόβραδα, μεταμορφώνεται στη Μέκκα της διασκέδασης, όπου προσκυνητές από διάφορα μέρη της Αθήνας, της Ελλάδας καθώς κι απ’ όλο τον κόσμο έρχονται για τάματα σε μπαρ, καταλήψεις, κλαμπ, στέκια, κουτούκια, εστιατόρια, καφέ και καφενεία, κοινωνώντας με διάφορα κυρίως οινοπνευματώδη.

Έχεις επιστρέψει πτώμα από τη δουλειά, έχεις ένα κάρο δουλειές να κάνεις, και μια τεράστια λίστα από υποχρεώσεις που σε περιμένουν την επόμενη μέρα. Εσύ και ο εαυτός σου γνωρίζετε πολύ καλά ότι η συνετή απόφαση είναι να κατεβάσεις τα στόρια, να φορέσεις πιτζάμα, να προμηθευτείς μια ζεστή σοκολάτα και να δεις μια καλή ταινία χαλαρώνοντας στον καναπέ. Το ξέρεις πολύ πολύ καλά ότι το σώμα σου έχει ανάγκη από ξεκούραση μετά από μια τέρμα κουραστική μέρα. Και για όνομα του Θεού! Έχεις βγει 4 μέρες σερί τις προηγούμενες ημέρες, πού θα πάει αυτό; «Αν μη τι άλλο σκέψου το πορτοφόλι σου», λες.

Και κάπου εκεί αρχίζει ένας εσωτερικός υστερικός διάλογος που λίγο-πολύ θυμίζει τρενάκι του τρόμου, και πάει κάπως έτει: «οι κολλητοί είναι έξω, αυτοί θα διασκεδάζουν χωρίς εμένα», ταυτόχρονα τους βλέπεις να ανεβάζουν stories στο Instagram και βιντεάκια στο TikTok και ξέρεις ότι κάτι καλό συμβαίνει εκεί πέρα, στο οποίο δεν θα πάρεις τη μερίδα του λέοντος που σου αναλογεί αν απλά επιλέξεις να αράξεις μέσα και να απομονωθείς, απέχοντας σαν μοντέρνος ερημίτης από τα κοινά. «Πιθανότατα κάτι θα παίξει ανάμεσα στον Γ και τη Δ, ανάμεσα στον Ν και τον Π και δεν θα είμαι εκεί να το παρακολουθήσω από πρώτο χέρι. Ίσως έρθει και ο Μ και δεν θα είμαι εγώ εκεί. Θα βγάλουν και φωτος για τα social και ούτε σε αυτές θα είμαι», σκέφτεσαι, και κάπου εκεί, μέσα στον πανικό της εσωτερικής διαμάχης, το αόρατο αυτό πνεύμα σε πιάνει από το χέρι, σε διατάζει να ντυθείς, να βάλεις eye liner, να φορέσεις παπούτσια και χωρίς δεύτερη σκέψη να ξεχυθείς στους δρόμους αλαλάζοντας, ούτως ώστε να μη χάσεις τίποτα. Όταν εν τέλει συναντήσεις την παρέα τις περισσότερες φορές το μετανοιώνεις και λες, «τελικά δεν θα έχανα και τίποτα, έπρεπε να καθόμουν σπίτι να ξεκουραστώ σήμερα».

Αυτό το αόρατο χέρι, δεν είναι τίποτα άλλο από το ακρωνύμιο που χρησιμοποιεί η νεολαία και η Γενιά Ζ για να περιγράψει ουσιαστικά την ψυχολογική κατάσταση ατόμου που διέπεται από συναισθήματα θλίψης και οργής τα οποία πυροδοτούνται όταν φιλικά ή συγγενικά πρόσωπα προγραμματίζουν κοινωνικές συνευρέσεις απουσία του ατόμου, ένα σύνδρομο που ακούει στην εξής ονομασία: FoMO.

 

Τι είναι επιτέλους αυτό το FoMO; 

FoMO (Fear Of Missing Out) ή στα ελληνικά, φόβος μην χάσεις το τι συμβαίνει αντιπροσωπεύει την τάση που έχουν γεννήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και κυρίως το Facebook. Η λέξη FοMO με λίγα λόγια χαρακτηρίζει μια «διάχυτη αίσθηση ότι οι άλλοι μπορεί να ζουν μια ικανοποιητική εμπειρία από την οποία το άτομο είναι απόν». Πρόκειται για ένα είδος κοινωνικού άγχους, που χαρακτηρίζεται από «την επιθυμία του ατόμου να παραμένει συνεχώς συνδεδεμένο με το τι κάνουν οι άλλοι». Το FoMO ορίζεται, επίσης, ως ο φόβος της λύπης, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε μια ψυχαναγκαστική ανησυχία ότι θα μπορούσε το άτομο να χάσει την ευκαιρία για κοινωνική συναναστροφή, μια αξιοσημείωτη εμπειρία, μια κερδοφόρα επενδυτική επιλογή ή κάποια άλλη ικανοποιητική εκδήλωση. Με άλλα λόγια, το FoMO διαιωνίζει τον φόβο να έχει πάρει κάποιος τη λάθος απόφαση για το πώς θα περνά τον χρόνο του, φανταζόμενος πως «τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά».

Από τη σκοπιά των ψυχολογικών αναγκών, το FoMO προκύπτει από τα χαμηλά επίπεδα ψυχολογικής ικανοποίησης των αναγκών μας. Η θεωρία της αυτοδιάθεσης υποστηρίζει ότι η σχετικότητα ή η συνεκτικότητα με τους άλλους ανθρώπους γύρω μας είναι μια ισχυρή ψυχολογική ανάγκη που επηρεάζει την ψυχική μας υγεία. Μέσα από αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, το FoMO μπορεί να εκληφθεί ως μια κατάσταση αυτορρύθμισης που προκύπτει από την περιστασιακή ή μακροχρόνια έλλειψη ικανοποίησης των βασικών ψυχολογικών μας αναγκών. Μια μελέτη από τον Andrew Przybylski διαπίστωσε ότι η κατάσταση FoMO ήταν πιο συχνή σε όσους είχαν ανικανοποίητες ψυχολογικές ανάγκες, όπως το να θέλουν να είναι αρεστοί και να γίνονται σεβαστοί.

Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, οι κοινωνικές και επικοινωνιακές εμπειρίες των ανθρώπων επεκτάθηκαν από πρόσωπο με πρόσωπο σε απευθείας σύνδεση. Από τη μία πλευρά, οι σύγχρονες τεχνολογίες (π.χ., κινητά τηλέφωνα, smartphones) και οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, Twitter) παρέχουν μια μοναδική ευκαιρία για τους ανθρώπους να ασχολούνται με τα κοινωνικά δρώμενα με μειωμένο “κόστος εισαγωγής”. Από την άλλη, η διαμεσολαβημένη επικοινωνία διαιωνίζει μια αυξημένη εξάρτηση από το Διαδίκτυο. Η ψυχολογική εξάρτηση του να είναι κάποιος διαρκώς συνδεδεμένος θα μπορούσε να οδηγήσει σε κρίσεις άγχους σε περιπτώσεις αποδύνδεσης, οδηγώντας έτσι σε ένα φόβο ότι πρόκειται να χάσει κάτι σημαντικό ή ακόμα και σε παθολογική χρήση του Διαδικτύου. Ως εκ τούτου, το FoMO θεωρείται πως έχει αρνητικές επιδράσεις στην ψυχική υγεία και ευημερία των ανθρώπων, διότι θα μπορούσε να συμβάλει στην αρνητική διάθεσή τους και την κατάθλιψη. Επιπλέον, έρευνα έχει δείξει πως σχεδόν τέσσερις στους δέκα νέους βιώνουν FoMO μερικές φορές ή συχνά. Το FoMO βρέθηκε ότι δε σχετίζεται με την ηλικία και ότι οι άνδρες έχουν περισσότερες πιθανότητες να το βιώσουν από τις γυναίκες.

Πως να μειώσουμε το FOMO μας

Με άλλα λόγια, έχει εντοπιστεί μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ της βασικής ψυχολογικής ικανοποίησης και του FoMO. Η έρευνα δείχνει ότι ο φόβος μην χάσεις το τι συμβαίνει μπορεί να πηγάζει από τη δυστυχία και τη δυσαρέσκεια με τη ζωή και ότι αυτά τα συναισθήματα μπορούν να μας ωθήσουν σε μεγαλύτερη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Με τη σειρά της, η μεγαλύτερη ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε χειρότερα για τον εαυτό μας και τη ζωή μας, και όχι καλύτερα. Με αυτόν τον τρόπο, βοηθά να γνωρίζουμε ότι οι προσπάθειές μας να ανακουφίσουμε τα συναισθήματα FOMO μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγήσουν σε συμπεριφορές που αντιθέτως τα επιδεινώνουν. Η κατανόηση του πού έγκειται το πρόβλημα, ωστόσο, μπορεί να είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή του. Τα παρακάτω μπορούν να βοηθήσουν.

Αλλάξτε την εστίασή σας

Αντί να εστιάζετε σε αυτό που σας λείπει, προσπαθήστε να εστιάσετε σε αυτά που έχετε. Αυτό είναι πιο εύκολο να το λες παρά να το κάνεις όταν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνεχώς βομβαρδιζόμαστε με εικόνες από πράγματα που δεν έχουμε. Βέβαια δεν είναι ανέφικτο. Προσθέστε περισσότερους θετικούς ανθρώπους στο feed σας και κάντε unfollow τα άτομα που τείνουν να καυχιούνται υπερβολικά, να περιαυτολογούν ακατάπαυστα ή που δεν σας υποστηρίζουν.

Δοκιμάστε να εφαρμόσετε μια περίοδο ψηφιακής αποτοξίνωσης

Η πολύωρη ενασχόληση με το τηλέφωνό σας ή τις εφαρμογές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να αυξήσει το FOMO. Η μείωση της χρήσης ή ακόμη και η πραγματοποίηση μιας ψηφιακής αποτοξίνωσης, ένα διάλειμμα δηλαδή από τις ψηφιακές συσκευές, μπορεί να σας βοηθήσει να επικεντρωθείτε περισσότερο στη ζωή σας χωρίς συνεχείς συγκρίσεις.

Αν δεν είναι εφικτό να κάνετε μια πλήρη ψηφιακή αποτοξίνωση, σκεφτείτε να περιορίσετε τη χρήση ορισμένων εφαρμογών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που σας κάνουν να αισθάνεστε ότι χάνετε κάτι. Αφαιρέστε προσωρινά αυτές τις εφαρμογές, θέστε καθημερινά όρια για το πόσο θα τις χρησιμοποιείτε ή ξεκαθαρίστε την αίσθηση που έχετε για να απομακρύνετε άτομα που σας κάνουν να νιώθετε άσχημα για τον εαυτό σας ή τη ζωή σας.

Κρατήστε ημερολόγιο

Είναι σύνηθες να δημοσιεύετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να κρατάτε αρχείο με τα διασκεδαστικά πράγματα που κάνετε. Ωστόσο, μπορεί να διαπιστώσετε ότι αφιερώνετε αρκετό χρόνο  στο να παρακολουθείτε κατά πόσο άνθρωποι επικυρώνουν τις εμπειρίες σας στο διαδίκτυο. Αν συμβαίνει αυτό, ίσως να θέλετε να πάρετε κάποιες από τις φωτογραφίες και τις αναμνήσεις σας εκτός σύνδεσης και να κρατήσετε ένα προσωπικό ημερολόγιο με τις καλύτερες αναμνήσεις σας, είτε online είτε σε χαρτί.

Η τήρηση ημερολογίου μπορεί να σας βοηθήσει να μετατοπίσετε την εστίασή σας από τη δημόσια έγκριση στην ιδιωτική εκτίμηση των πραγμάτων που κάνουν τη ζωή σας όμορφη. Αυτή η μετατόπιση μπορεί μερικές φορές να σας βοηθήσει να βγείτε από τον κύκλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του FOMO.

Αναζητήστε πραγματικές συνδέσεις

Μπορεί να πιάσετε τον εαυτό σας να αναζητά μια μεγαλύτερη σύνδεση όταν νιώθετε κατάθλιψη ή άγχος, και αυτό είναι απόλυτα υγιές. Τα συναισθήματα μοναξιάς ή αποκλεισμού είναι στην πραγματικότητα ο τρόπος του εγκεφάλου μας να μας πει ότι θέλουμε να αναζητήσουμε μεγαλύτερη σύνδεση με άλλους και να αυξήσουμε την αίσθηση του ανήκειν.

Δυστυχώς, η ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι πάντα ο τρόπος για να το πετύχετε αυτό – μπορεί να καταλήξετε από μια κακή κατάσταση σε μια ακόμη χειρότερη. Αντί να προσπαθείτε να συνδεθείτε με ανθρώπους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γιατί να μην κανονίσετε να συναντηθείτε με κάποιον από κοντά;

Το να κάνετε σχέδια με έναν καλό φίλο, να δημιουργήσετε μια ομαδική έξοδο ή να κάνετε οτιδήποτε κοινωνικό μπορεί να είναι μια ωραία αλλαγή ρυθμού και μπορεί να σας βοηθήσει να αποτινάξετε αυτό το αίσθημα ότι χάνετε κάτι. Σας βάζει στο επίκεντρο της δράσης.

Αν δεν έχετε χρόνο να κάνετε σχέδια, ακόμη και ένα άμεσο μήνυμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε έναν φίλο μπορεί να δημιουργήσει μια πιο οικεία σύνδεση από το να κάνετε ποστ και να ελπίζετε σε likes.

Παρόλο που το FOMO συσχετίζεται έντονα με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι είναι ένα πολύ πραγματικό και κοινό συναίσθημα μεταξύ των ανθρώπων όλων των ηλικιών. Ο καθένας αισθάνεται ένα ορισμένο επίπεδο FOMO σε διαφορετικές στιγμές της ζωής του.

Εάν αισθάνεστε ότι υποφέρετε από το αίσθημα της έλλειψης, μπορεί να είναι χρήσιμο να απευθυνθείτε σε έναν φίλο ή να αφιερώσετε λίγο χρόνο για να αναλογιστείτε τα πράγματα για τα οποία είστε ευγνώμονες στη ζωή σας. Δραστηριότητες όπως αυτές μπορούν να μας βοηθήσουν να βάλουμε τα πράγματα σε μια προοπτική, καθώς συγκεντρώνουμε μια μεγαλύτερη αίσθηση του ανήκειν και απελευθερώνουμε το άγχος ότι «κάτι χάνουμε».