Φανταχτερά αυτοκίνητα. Επώνυμες τσάντες. Διακοπές σε νησιά.

Με τη συνεχή ροή της επιδεικτικής κατανάλωσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ίσως είναι πιο πιθανό από ποτέ να αισθάνεστε ότι είστε πάντα σε υποδεέστερη οικονομική κατάσταση απ’ ό,τι οι άνθρωποι που ακολουθείτε από την κλειδαρότρυπα των social.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει πανταχού παρόντα στην καθημερινή μας ζωή, επηρεάζοντας αναμφίβολα τις αντιλήψεις μας για την επιτυχία. Με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Instagram και το Facebook να προβάλλουν τα στιγμιότυπα της ζωής των ανθρώπων, είναι εύκολο να πέσουμε στην παγίδα να συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με τους άλλους. Βλέπουμε influencers να ζουν έναν φαινομενικά τέλειο τρόπο ζωής φορώντας ρούχα διάσημων σχεδιαστών, κάνοντας πολυτελείς διακοπές, με ακριβά γούστα, και αμάξια. Ως εκ τούτου, συχνά εξισώνουμε τα υλικά αγαθά με την ικανοποίηση. Έτσι πάντα νιώθουμε λίγοι, ανεπαρκείς και φυσικά ανικανοποίητοι που δεν έχουμε μια αντίστοιχη ζωή.

Αυτό το ανυπέρβλητο χάσμα μεταξύ της πραγματικής μας ζωής και του τι θεωρούμε «αρκετό», μας καθιστά κάτι σαν χάμστερ σε έναν τροχό που συνεχώς θέλουμε περισσότερα υλικά αγαθά αέναα και χωρίς παύση, καθώς δεν μπορούμε από πουθενά να αντλήσουμε ικανοποίηση. Πάντα θα βρίσκεται κάποιος πιο πλούσιος από εμάς, που θα έχει πιο ακριβή τσάντα, πιο ψηλό μισθό, πιο ακριβό αμάξι, πιο ακριβά ρούχα, πιο πολλά χρήματα για πλαστικές και ταξίδια και μεγαλύτερο σπίτι από το δικό μας.

Και υπάρχει ένα όνομα γι’ αυτό: «χρηματική δυσμορφία».

Ο όρος αυτός, αν και δεν είναι εντελώς νέος, έχει κάνει τον γύρο του διαδικτύου ως ένας τρόπος να περιγράψει τη συχνά περίπλοκη σχέση των ανθρώπων με τα χρήματα. Αντλεί την ονομασία του από τον όρο «σωματική δυσμορφική διαταραχή», μια πάθηση ψυχικής υγείας που προκαλεί σε ένα άτομο εμμονή για ένα αντιληπτό σωματικό ελάττωμα.

Η χρηματική δυσμορφία –αν και δεν αποτελεί πραγματική διάγνωση- αναφέρεται, σχετίζεται με το ότι η έκθεση σε πολυτελείς συνήθειες και τρόπους ζωής μέσω των social media έχει κάνει πολλούς ανθρώπους, ιδιαίτερα νεαρούς ενήλικες, να αισθάνονται οικονομικά ανεπαρκείς, ακόμα κι αν τα πάνε σχετικά. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αρνητική επίδραση στην αυτοεκτίμηση, σχετικά με το πώς αισθάνονται οι άνθρωποι για την εμφάνιση και την κοινωνική τους θέση – πλέον σε αυτό εντάσσεται και η οικονομική ευημερία και την οικονομική θέση κάποιου. Αυτή η νοοτροπία, λένε οι ειδικοί του οικονομικού προγραμματισμού, μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικά λάθη, όπως υπερβολικές δαπάνες ή ριψοκίνδυνες επενδύσεις.

Είναι σαν να προσπαθείς να «συμβαδίσεις με τις Kardashian», δήλωσε η Courtney Alev, οικονομική συνήγορος των καταναλωτών στην Intuit Credit Karma, μια εταιρεία προσωπικής χρηματοδότησης. Για όσους αισθάνονται ότι ο πλούτος τους δεν τους αναλογεί, είναι εύκολο «να παραιτηθούν εντελώς και να ξοδέψουν τα χρήματά τους σε πράγματα που μπορεί να τους κάνουν ευτυχισμένους τη δεδομένη στιγμή, αλλά μελλοντικά θα τους αφήσουν άφραγκους».

Σε μια πρόσφατη έρευνα της Qualtrics σε Αμερικανούς ενήλικες για την Intuit Credit Karma, το 29% δήλωσε ότι βιώνει χρηματική δυσμορφία.

Σύμφωνα με τη μελέτη, η χρηματική δυσφορία αυτή πλήττει περισσότερο τους νεότερους ανθρώπους. Το 43% των ερωτηθέντων της Gen Z, οι οποίοι είναι γύρω στα 20 ή νεότεροι, και το 41% των ερωτηθέντων των millennials, οι οποίοι είναι μεταξύ 20 και 40 ετών, παλεύουν με τις συγκρίσεις με άλλους και αισθάνονται πίσω, από οικονομικής κατάστασης. Ενώ μόλις το 25% των ατόμων της γενιάς X, ηλικίας μεταξύ 40 και 50 ετών, και μόλις το 14% των ατόμων ηλικίας 59 ετών και άνω δήλωσαν ότι είχαν βιώσει χρηματική δυσμορφία.

Οι εύλογες οικονομικές ανησυχίες, όπως η κρίση της αγοράς εργασίας, το χρέος των φοιτητικών δανείων και το υψηλότατο κόστος στέγασης και φροντίδας των παιδιών, μπορεί να δυσκολεύουν ορισμένους νεότερους Αμερικανούς να φανταστούν ότι θα μπορούσαν να εκπληρώσουν τον οικονομικό στόχο που είχαν θέσει οι προηγούμενες γενιές. Η κ. Alev είπε ότι ο επιδεικτικός τρόπος ζωής που παρακολουθούσαν στο διαδίκτυο συχνά επιδείνωνε το αίσθημα ανεπάρκειας.

Σε μια έρευνα του 2023 για την Edelman Financial Engines, μια εταιρεία χρηματοοικονομικού σχεδιασμού, το ένα τρίτο των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ξόδεψε περισσότερα από όσα μπορούσε να αντέξει οικονομικά σε πράγματα όπως διακοπές ή πολυτελή αντικείμενα για να συμβαδίσει με τις «ψηφιακές Kardashians». Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε πάνω από το μισό για τους ερωτηθέντες που περνούσαν περισσότερες από τρεις ώρες την ημέρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ο πρόσφατος πολλαπλασιασμός του οικονομικού περιεχομένου σε όλο το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – από ειδικούς και μη – μπορεί επίσης να έχει ως αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να μην αισθάνονται σίγουροι κι ασφαλείς με τις επιλογές τους, δήλωσε ο Kevin Mahoney, ιδρυτής της Illumint, μιας εταιρείας οικονομικού σχεδιασμού που εστιάζει στους millenials.

Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι πως σύμφωνα με τα στοιχεία της Credit Karma, πολλοί από αυτούς που αντιμετωπίζουν χρηματική δυσμορφία έχουν αποταμιεύσεις άνω του μέσου όρου – ουσιαστικά δηλαδή, δεν έχουν λόγο να αισθάνονται έτσι. Αυτή η «στρέβλωση μεταξύ αντίληψης και πραγματικότητας», πιθανόν σχετίζεται με την «εμμονή» κάποιων να γίνουν πλούσιοι. Περίπου το ένα τέταρτο των καταναλωτών αισθάνονται λιγότερο ικανοποιημένοι με το χρηματικό ποσό που έχουν λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, το αίσθημα αυτό οδηγεί τους καταναλωτές σε υπερβολές, όπως την αγορά υπερβολικά ακριβών για τους ίδιους αεροπορικών εισιτηρίων, διακοπών κλπ.

Είναι πιο εύκολο από ποτέ να βρει κανείς ανθρώπους στο διαδίκτυο που μιλούν για το πόσα βγάζουν, πόσο γρήγορα απέκτησαν το Χ ποσό χρημάτων, να επιδεικνύουν τις πολυτελείς τους συνήθειες και τον τρόπο ζωής τους μέσω των social media ή «Όλα όσα πρέπει να έχεις καταφέρει μέχρι την ηλικία των 30». Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτός ο τρόπος ζωής σας ταιριάζει ή ότι εφαρμόζεται κατάλληλα στη δική σας περίπτωση.

Τέλος, αν είναι σε θέση κανείς να αναγνωρίσει ότι βιώνει χρηματική δυσμορφία του πάει να πει ότι ήδη είναι σε θέση να αντιληφθεί ότι η εικόνα που έχει για την δική του οικονομική κατάσταση δεν είναι απαραίτητα ρεαλιστική. Είναι ένα καλό πρώτο βήμα.

Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι αυτή η «πάθηση» δεν έχει απλή θεραπεία. Ορισμένοι άνθρωποι ωστόσο μπορεί να προβούν σε μια πιο αποτελεσματική κίνηση, αποφασίζοντας να πάψουν να δίνουν προσοχή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που πυροδότησε το αδικαιολόγητο άγχος τους εξ αρχής.

✥ Δείτε επίσης: Ποιον σκοπό εξυπηρετούν οι σημερινοί πλούσιοι;