Μπορεί να αλλάξει ο κόσμος μέσα από τα παιχνίδια;  Έχετε σκεφτεί πως ο τρόπος που είναι δομημένος ένα παιδικό δωμάτιο, όχι μόνο καταμαρτυρά το φύλο του παιδιού αλλά τόσο τις δεξιότητες που θα αναπτύξει αργότερα όσο και τη θέση που θα έχει μεταγενέστερα μέσα στην κοινωνία;

Αν λάβουμε υπόψη πως τα παιχνίδια ακολουθούν μια προβληματική διχοτόμηση των έμφυλων ταυτοτήτων σε αντρική και γυναικεία, αναπαράγοντας έμφυλα στερεότυπα, τότε προφανώς κάθε μετασχηματισμός στη βιομηχανία των παιχνιδιών μπορεί να σημαίνει  και μετασχηματισμός στη δομή της κοινωνίας

Πριν από μερικές ημέρες, η Ισπανία προχώρησε σε μια πρωτοπόρο μεταρρύθμιση που προωθεί τη unisex διαφήμιση και εξαλείφει τα έμφυλα στερεότυπα από την παιδική ηλικία. Ο υπουργός Κατανάλωσης Αλμπέρτο Γκαρθόν υπέγραψε με τη βιομηχανία παιχνιδιών έναν κώδικα σωστής πρακτικής με στόχο «να ενθαρρυνθεί η ισότητα των δύο φύλων στις διαφημίσεις παιχνιδιών». Τι σημαίνει αυτό;  Οι διαφημίσεις στο διαδίκτυο και στην τηλεόραση  δεν θα αναπαράγουν «έμφυλους ρόλους», δηλαδή δεν θα αναφέρουν ποτέ αν ένα παιχνίδι προορίζεται για αγόρια ή για κορίτσια, ούτε προβάλλουν το ροζ ως  κοριτσίστικο χρώμα και το μπλε ως αγορίστικο. Επιπλέον στους διαφημιστικούς καταλόγους παιχνιδιών θα μπορούμε πλέον να δούμε ένα αγόρι να σπρώχνει ένα καρότσι και ένα κορίτσι να κρατά εργαλεία ή να φορά αλεξίσφαιρο γιλέκο.

Ο κώδικας, τον οποίο υπέγραψε η Ισπανική Ένωση Κατασκευαστών Παιχνιδιών (AEFJ), στην οποία ανήκει το 90% των κατασκευαστών παιχνιδιών της χώρας, χρειάστηκε έναν χρόνο για να συνταχθεί και βρίσκεται σε ισχύ από την 1^η Δεκεμβρίου και θεωρείται ιστορικής σημασίας για τον επαναπροσδιορισμό της παιγνιώδους δραστηριότητας σε σχέση με το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως έμφυλα υποκείμενα. «Τα παιχνίδια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των ενηλίκων (…) Θέλουμε στο μέλλον ένα αγόρι να μπορεί να γίνει μαία και ένα κορίτσι μηχανικός», εξηγεί ο Ιγνάσιο Γκασπάρ διευθυντής της Toy Planet, εταιρείας που πρωταγωνίστησε στη σύνταξη του κώδικα.

Πριν από περίπου ένα χρόνο, η LEGO, ο μεγαλύτερος κατασκευαστής παιχνιδιών στον κόσμο, είχε λανσάρει μια πρωτοβουλία, βάσει της οποίας οι καταναλωτές δεν μπορούσαν να αναζητήσουν τα προϊόντα της ανά φύλo. Επιδίωξη ήταν και αυτή τη φορά να μπει ένα τέλος στα έμφυλα στερεότυπα  από την παιδική ηλικία.  Μήπως όμως ενθαρρύνουμε τα κορίτσια να παίζουν με “αγορίστικα” πράγματα, αλλά δεν κάνουμε το αντίστροφο δεδομένου πως ένα αγόρι που παίζει με κούκλες είναι ακόμα θέμα- ταμπού;

Τα τελευταία χρόνια, είναι αρκετά συχνό να συναντήσουμε αυτοκινητάκια και πολεμικά παιχνίδια τόσο σε ένα δωμάτιο αγοριού όσο και σε ένα δωμάτιο κοριτσιού,  αλλά εξαιρετικά σπάνιο να συναντήσουμε σε ένα δωμάτιο αγοριού κούκλες και είδη οικιακής χρήσης. Γιατί;

Στην έρευνα που είχε διεξάγει το Institute on Gender in Media και στην οποία συμμετείχαν σχεδόν 7.000 γονείς και παιδιά, ηλικίας 6 έως 14 ετών  σε χώρες στις περισσότερους ηπείρους, αποδείχθηκε πόσο παγιωμένες παραμένουν οι προκαταλήψεις γύρω από τα δύο φύλα σε όλο τον κόσμο, καθώς από τα στοιχεία πρόκυπτε πως το 71% των αγοριών φοβάται ότι θα γίνει αντικείμενο χλευασμού εάν επιλέξει παιχνίδια που περιγράφονται ως «κοριτσίστικα». Αξιοσημείωτο είναι πως τον ίδιο φόβο βίωναν και οι οικογένειες των παιδιών.

Έχει χυθεί πολύ μελάνι για την ψυχική λειτουργία της παιγνιώδους δραστηριότητας και το πως μπορεί να άρει ή να θέσει περιορισμούς στην ανάπτυξη των παιδιών,  να ενθαρρύνει ή να την ανάπτυξη ορισμένων δεξιοτήτων, που υπηρετούν την πατριαρχική δομή της κοινωνίας ή να σπάσει τα στερεότυπα. Εξάλλου « ‘’στο παίζειν’΄΄,  και ίσως μόνο στο ‘’παίζειν’’, το παιδί ή ο ενήλικας είναι ελεύθεροι να είναι δημιουργικοί, να χρησιμοποιούν το όλον της προσωπικότητάς τους και να ανακαλύπτουν κατ’ επέκταση τον εαυτό τους» όπως σημείωνε ο  παιδοψυχολόγος Ντόναλντ Γουίνικοτ.

Ξέρουμε πολύ καλά πως τα παιχνίδια που παίζουμε και οι σημάνσεις που έχουν πάνω τους είναι μέρος του πλέγματος σχέσεων εξουσίας της καθημερινής ζωής . Και γνωρίζουμε «στο πετσί μας» πως τα παιχνίδια έχουν καθοριστική σημασία στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως έμφυλα υποκείμενα.

Έχουμε, όμως, όλοι δικαίωμα να επιλέγουμε και να ορίζουμε τη θέση από την οποία παίζουμε με τους άλλους και να μπορούμε να «παίζουμε» απλά, ως άνθρωποι, φορείς όψεων ετερότητας.

Η Ισπανία ανοίγει το δρόμο για να πάψει έμφυλος διαχωρισμός των παιχνιδιών και ίσως μακροπρόθεσμα να πάψουμε εκπληρώνουμε τους έμφυλους ρόλους και να διαμορφώνουμε μια περιοριστική ή στρεβλή εικόνα του εαυτού μας. «Είναι απαραίτητο να προχωρήσουμε ενάντια στα σεξιστικά στερεότυπα που υπάρχουν σε όλους τους τομείς της κοινωνίας»  όπως επεσήμανε ο γενικός διευθυντής του υπουργείου Κατανάλωσης Ραφαέλ Εσκουντέρο.  Και τότε ίσως καταφέρουμε να αλλάξουμε τον κόσμο μέσα από τα παιχνίδια..