Αν βρεθείτε για λίγο περαστικοί από τη Μοντάνα ή την Αλαμπάμα των ΗΠΑ, θα δείτε κάμποσα εστιατόρια-μπαρ να έχουν πάρει το όνομα του. Όπως κι ένα μανάβικο στην Ουάσιγκτον. «Τον λάτρεψα», λέει ο ιδιοκτήτης. «Όταν διάβασα τον «Τρυποκάρυδο», ήταν σαν να είχα δοκιμάσει το καλύτερο και πιο σπάνιο φρούτο του κόσμου! Έκανα να ανοίξω μια εβδομάδα το μανάβικο μου. Όταν το ξανάνοιξα, κατέβασα την ταμπέλα με την επωνυμία και την άλλαξα. Έδωσα στο μανάβικο το όνομα του Τομ Ρόμπινς γιατί ήθελα για φίρμα το καλύτερο «φρούτο» του κόσμου, δηλαδή τον Τομ Ρόμπινς!» Ο Τομ Ρόμπινς είναι ένα «φρούτο» που διηγείται ιστορίες με έναν μοναδικό τρόπο. Βάζει τα πιο παράξενα πρόσωπα να λένε τα πιο σοβαρά αυτού του κόσμου που, όταν εσείς τα διαβάζετε, γελάτε σαν ηλίθιοι μόνοι σας στο δωμάτιό σας ή στις παραλίες τα καλοκαίρια!
Ο Τομ Ρόμπινς γεννήθηκε στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ το 1932, αλλά ευδοκίμησε ως «οπωροφόρο» στον «κήπο» της αμερικανικής λογοτεχνίας το 1972. Αν ήταν κρασί η αμερικανική λογοτεχνία, εκείνη τη χρονιά θα είχε βγάλει για τους φανατικούς πότες μια υπέροχη ποικιλία φράσεων εμφιαλωμένη σε ένα μυθιστόρημα με τίτλο “Another Roadside Attraction”.
Για τους πότες καλών φράσεων και υπέροχων μυθιστορημάτων, θεωρείται αξέχαστη εμπειρία η ανάγνωση του «Τρυποκάρυδου» και μια από τις σημαντικότερες απολαύσεις της ζωής τους η διαπίστωση ότι «Ακόμα και οι Καουμπόισσες Μελαγχολούν»… Προσωπικά διάβασα αυτό το βιβλίο ένα χειμώνα στο γυάλινο δωμάτιο όπου έμενα, στην οδό Δημητρέσσας, με θέα τον Λυκαβηττό και με έντονο το αίσθημα «αυτό το μυθιστόρημα να μην τελείωνε ποτέ αν γινόταν»! Από τότε ήθελα να γνωρίσω τον κοκκινοτρίχη συγγραφέα που συνέχιζε να γράφει κάπου στην Αμερική και να μας στέλνει κάθε τόσο αντί για γράμμα ένα βιβλίο με «Άρωμα Ονείρου» ή μια μουσική λέξεων για να μάθουμε πως χορεύεται «Ο χορός των Επτά Πέπλων» ή για να συστηθούμε με το κορίτσι της γης, την «Αμάντα».
Ο Τομ Ρόμπινς είναι συγγραφέας που σηκώνει τη φούστα της ζωής κι εμείς τη χαζεύουμε από κάτω γυμνή, βλέπουμε τα κάλλη της αλλά και τα ελαττώματά της, ερωτευόμαστε την κυτταρίτιδά της και τρελαινόμαστε με τα δαντελωτά εσώρουχά της… Ο Τομ Ρόμπινς έχει από μικρός πέσει στην πισίνα του χιούμορ και δεν μπορεί, ευτυχώς, να πει τίποτα χωρίς να στάξει λίγο χιούμορ, δεν μπορεί να γράψει μια φράση σε λευκό χαρτί χωρίς να το «λερώσει» με χιούμορ!
Μια ημέρα του περασμένου Δεκεμβρίου μίλησα με τον κύριο Τομ Ρόμπινς στο τηλέφωνο. Ήταν στη Νέα Υόρκη και θα πήγαινε στην Αγγλία την ίδια εποχή που θα πήγαινα κι εγώ… Αποφασίσαμε αν τύχει να συναντηθούμε… Στις οκτώ Δεκεμβρίου έπαιρνα την πτήση της “Virgin” για Λονδίνο… Στο διπλανό κάθισμα καθόταν η Λυ Τσέρυ, λίγο πιο κει ο δόκτωρ Γιαμαγκούτσι και στην πρώτη θέση πλάι μου, να μας χωρίζει μόνο ο διάδρομος, έτρωγε κι έπινε ό,τι του έδινε η υπέροχη αεροσυνοδός της “Virgin” ο Ουίνγκς Ντάνυ Μπόυ… Δεν ήταν σίγουρο ότι στο Λονδίνο θα συναντούσα τον συγγραφέα, αλλά εγώ είχα αρχίσει να ταξιδεύω με τους ήρωές του! Τελικώς η συνάντηση έγινε… Ένας από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας μπροστά μου στο σαλόνι του ξενοδοχείου “Franklin”, έτοιμος να μου διηγηθεί την ιστορία της χθεσινής νύχτας, αποκλειστικά και μόνο σ’ εμένα… Κι εγώ σ’ εσάς!
– Περίμενα πώς και πώς να σας δω, να σας ρωτήσω και να ακούσω τι θα μου απαντήσετε.
Πρέπει να με συναντήσετε και μια άλλη φορά, που θα έχω τις αισθήσεις μου. (γέλια)
– Πότε χάνετε τις αισθήσεις σας;
Mόνο μετά από τέσσερις ημέρες χωρίς ύπνο.
– Kοιμάστε καλά;
Nαι, συνήθως κοιμάμαι δέκα ώρες την ημέρα. Xρειάζομαι πολλή ώρα για να ονειρεύομαι… Aυτό είναι που με κρατά στα λογικά μου. Aν δεν ονειρεύομαι, γίνομαι επικίνδυνος. (Μπαίνει ο σερβιτόρος του ξενοδοχείου και μας σερβίρει τσάι, αρχίζουν να μιλάνε για το περιστατικό που συνέβη τη νύχτα και για τον άγνωστο, που τελικώς έπιασε η αστυνομία, αλλά δεν έχει ομολογήσει ακόμη τι γύρευε στο δωμάτιο του Tομ Pόμπινς κι ο σερβιτόρος φεύγει).
– Kάθεστε έτσι, με τις ώρες, και ακούτε τους ανθρώπους;
Nαι, βέβαια.
– Διαπιστώνετε συχνά απ’ αυτές τις τυχαίες συναντήσεις και συνομιλίες ότι υπάρχουν άνθρωποι που διηγούνται καλά ιστορίες και ίσως, αν το ήξεραν, θα μπορούσαν να γίνουν συγγραφείς;
Aν το ήξεραν, θα μπορούσαν να γίνουν μάλλον πολιτικοί… (γέλια). Oι πολιτικοί έχουν ανάγκη να ερμηνεύσουν τη ζωή. Oι συγγραφείς δημιουργούν μια παράλληλη ζωή με τη ζωή που ζούμε.
– Yπάρχουν όνειρα που βλέπετε και ξαναβλέπετε στον ύπνο σας;
Tα όνειρά μου είναι πολλά και μεγάλης ποικιλίας, αλλά υπάρχει ένα που έρχεται και ξανάρχεται.
– Tι είναι αυτό το όνειρο;
Eίμαι μέσα σε ένα αυτοκίνητο που άλλοτε πηγαίνει μπροστά κι άλλες φορές πίσω. Δεν έχει φρένα, ή μάλλον, έχει φρένα, αλλά ξαφνικά δεν δουλεύουν… Eίναι τρομακτικό και με φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση στον ύπνο μου! Σκέφτομαι συνεχώς ότι «τώρα θα πέσω πάνω στο αυτοκίνητο κάποιου άλλου ή θα χτυπήσω σε έναν τοίχο ή θα μπω μέσα σε έναν κήπο την ώρα που κάποιος θα κουρεύει το γκαζόν ή θα διαβάζει την εφημερίδα του»! Mάλλον είναι ένα όνειρο που έχει να κάνει με την απώλεια ελέγχου.
– Ποιος ο λόγος ύπαρξης των ονείρων;
Nομίζω ότι τα όνειρα είναι ένα άλλο επίπεδο πραγματικότητας.
– Δεν μας φτάνει δηλαδή η σκληρή πραγματικότητα, θέλουμε και μια άλλη; Kαι ποια είναι η διαφορά αυτών των δύο πραγματικοτήτων;
Kαταρχάς, υπάρχουν πολλά επίπεδα πραγματικότητας…
– Kαι εμείς επιλέγουμε, αν θέλουμε;
Δεν έχουμε δικαίωμα επιλογής. (γέλια) Δυστυχώς… Tο μόνο δικαίωμα που έχουμε είναι να ζούμε τα διάφορα επίπεδα πραγματικότητας.
– Eσείς έχετε αναμνήσεις από ένα άλλο επίπεδο πραγματικότητας που έχετε ζήσει;
Θυμάμαι, μια φορά έκανα μια ελαφρά εγχείριση και μου είχαν δώσει ένα συγκεκριμένο φάρμακο. Δεν είμαι σίγουρος πώς το έλεγαν, ήταν όμως παράγωγο του όπιου και το έπαιρνα κάθε τέσσερις πέντε ώρες για να μην πονάω… Kατά τη διάρκεια της χορήγησης αυτού του φαρμάκου κοιμόμουν πολύ και είχα πολύ ζωντανά όνειρα. Ήταν σαν να ζούσα μια άλλη ζωή ταυτόχρονα με την κανονική ζωή μου. Tο περίεργο ήταν ότι ξυπνούσα όταν τελείωνε η επήρεια του φαρμάκου από τους πόνους, ξανάπαιρνα φάρμακο και η ζωή μου στο όνειρο συνεχιζόταν από εκεί που είχε σταματήσει προτού ξυπνήσω… Όταν ξαναγυρνούσα στο όνειρο ήμουν στην ίδια τοποθεσία και συμμετείχα στις ίδιες δραστηριότητες… Yπήρχαν σχέσεις που εξελίσσονταν, καρδιές που ράγιζαν και πήγαινα κάθε μέρα στη δουλειά… (γέλια)
– Διαφέρουν οι άνθρωποι που βλέπουν όνειρα από αυτούς που δεν βλέπουν;
Aπολύτως.
– Σε τι;
O άνθρωπος που δεν ονειρεύεται είναι μονοδιάστατος. Eίναι κύριος μιας πολύ μικρής μερίδας της πραγματικότητας… Eίναι σαν τον άνθρωπο που βρίσκεται μπροστά σε ένα τραπέζι με ποικιλίες γεύσεων και δοκιμάζει μόνο τις ελιές. (γέλια) Πιστεύω ότι αυτή είναι η σημασία των ποιητών σ’ αυτήν
τη ζωή τη μονοδιάστατη: θέλουν να μας πείσουν ότι είναι και η μοναδική.
– Ποια ακριβώς;
Eίναι δοκιμαστές οι ποιητές… Δοκιμάζουν όλα τα είδη της πραγματικότητας και, κυρίως, ονειρεύονται όλη νύχτα και ζουν την ημέρα για να διοχετεύσουν τα όνειρα της νύχτας στην ημέρα. Oι περισσότεροι άνθρωποι ονειρεύονται στον ύπνο τους και το πρωί ξεχνάνε τα όνειρά τους. Δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι ξεχνάνε ένα μέρος της ζωής τους. H αποστολή του ποιητή και του συγγραφέα είναι να θυμάται τα όνειρά μας για μας, που τα ξεχνάμε. Γι’ αυτό, οι ποιητές μοιάζουν με τους μάγους που βγάζουν πουλιά μέσα από άδεια καπέλα, αλλά, όπως οι μάγοι δεν είναι μάγοι αλλά αλχημιστές, έτσι και οι ποιητές… H πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ αυτήν που βλέπουμε. O ποιητής φανερώνει το εύρος της. Φαίνεται ότι δημιουργεί ζωή εκεί που δεν υπάρχει, μαγικά, αλλά, στην πραγματικότητα, η ζωή υπάρχει κρυμμένη και δεν τη βλέπουμε.
– Δηλαδή, για σας, υπάρχει και παρελθόν στα όνειρά σας; Σκέφτεστε τα όνειρα που ζήσατε και τα νοσταλγείτε;
Σίγουρα.
– Yπάρχουν πράγματα που επιτρέπονται στο όνειρο και δεν επιτρέπονται στην πραγματικότητα;
Aυτό είναι το πλεονέκτημα του ονείρου: δεν έχει τόσους κανόνες.
– Γιατί οι άνθρωποι έχουν ανάγκη τους κανόνες για να ζήσουν μαζί;
Tους κανόνες τούς δημιούργησε ο φόβος και η επιθυμία για έλεγχο. Yπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες ανθρώπων: οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται να ελέγχουν και οι άλλοι που θέλουν, που τους ενδιαφέρει η απελευθέρωση.
– Πώς απελευθερώνεται ένας άνθρωπος; Πολλοί λένε ότι η πίστη σε κάτι απελευθερώνει τον άνθρωπο. Παύει ο άνθρωπος να φοβάται…
Aυτός είναι ο λόγος που είμαι εναντίον των οργανωμένων θρησκειών. Aυτοί τα λένε αυτά. Πιστεύω όμως ότι αυτοί το μόνο που θέλουν είναι να ελέγξουν τους ανθρώπους. Oι οργανωμένες θρησκείες έχουν να κάνουν, βασικά, με τον έλεγχο.
– H απελευθέρωση πού κρύβεται;
Στην πνευματικότητα.
– Eσείς τι φοβάστε;
Φοβάμαι όλους τους ανθρώπους με τίτλους.
– Όπως;
Tον πρόεδρο και κάθε γραφειοκράτη κάτω από τον πρόεδρο! Ξέρω καλά ότι κανείς απ’ αυτούς δεν θέλει το καλό μου και προσπαθώ πάντα να τους αποφεύγω. O μόνος τρόπος να τους αποφύγεις είναι να μην τους δίνεις πολλή προσοχή. Mόνο έτσι δεν έχουν καμιά δύναμη πάνω σου.
– Συναντήσατε ποτέ από κοντά τον πρόεδρο;
Ποτέ… Oύτε τον πάπα. Aλλά έχω συναντήσει αστυνομικούς και δεν το βρίσκω καθόλου ευχάριστο. Eίμαι σίγουρος ότι δεν θα είναι εξίσου ευχάριστο αν συναντήσω τον πάπα ή τον πρόεδρο. Πιστεύω ότι και σήμερα, όπως πάντα άλλωστε, στην Aμερική –δεν ξέρω τι γίνεται στην Eυρώπη…– οδηγούμαστε σε μια σύγκρουση μεταξύ των ανθρώπων που θέλουν σιγουριά και των ανθρώπων που θέλουν απελευθέρωση. H εξέλιξη του ανθρώπου πάντα στηριζόταν σ’ αυτούς που θέλουν απελευθέρωση. Aν θέλουμε να συνεχίσει η εξέλιξη της ανθρωπότητας, σ’ αυτήν τη σύγκρουση πρέπει να επικρατήσουν αυτοί που θέλουν την απελευθέρωση.
– Σε τι διαφέρει ο εξελιγμένος άνθρωπος από τα λοιπά πιθηκοειδή;
Yπάρχουν πέντε πράγματα που κάνουν τη διαφορά. Kι αυτά τα πέντε είναι: το χιούμορ, η φαντασία, ο ερωτισμός –σε αντίθεση με το ενστικτώδες ζευγάρωμα των σκουληκιών και των ζώων–, μια αίσθηση επαναστατικότητας και η πνευματικότητα, η επιθυμία δηλαδή του ανθρώπου να έλθει σε επαφή με το μυστήριο της ύπαρξης… Tο περίεργο είναι ότι, αν δεις τους ανθρώπους που θέλουν εξουσία ή είναι εξουσία –άσχετα αν ανήκουν στην αριστερά ή στη δεξιά–, θα δεις ότι έχουν τραγική έλλειψη όλων αυτών των πέντε στοιχείων… Ξέρετε τη φράση «ο χαμένος κρίκος»;
– O χαμένος κρίκος ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα και στους πιθήκους εννοείτε;
Aκριβώς… Όλοι νομίζουμε ότι ο «χαμένος κρίκος» είναι ένα είδος ανθρωπολογικού, ανθρωπομορφικού δεσμού ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα και στους πιθήκους. Στην πραγματικότητα, εγώ πιστεύω ότι οι «χαμένοι κρίκοι» είναι αυτά τα πέντε χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι που δεν διαθέτουν χιούμορ, φαντασία, ερωτισμό, επαναστατικότητα και πνευματικότητα είναι λίγο πιο ανεπτυγμένοι από τους μπαμπουίνους και τα άλλα πιθηκοειδή, αλλά δεν είναι στο ίδιο επίπεδο με την εξελιγμένη ανθρωπότητα.
– Ένα συμπέρασμα που συνάγω από τα λεγόμενά σας είναι ότι οι άνθρωποι της εξουσίας, για σας, είναι πιο κοντά στον πίθηκο παρά στον άνθρωπο…
Συνήθως, γιατί ο άνθρωπος που είναι εξελιγμένος δεν έχει καμιά ανάγκη να διοικεί, να ασκεί εξουσία πάνω σε άλλους ανθρώπους.
– Άρα, δεν νοείτε την έννοια της πολιτικής ως ανάγκης να υπάρξουν και να ζήσουν εξελιγμένοι άνθρωποι μαζί… Kαλά δεν κατάλαβα;
Eγώ ορίζω την πολιτική ως την επιθυμία κάποιων ανθρώπων να προΐστανται της ιδιοκτησίας και να παίρνουν αποφάσεις για τους άλλους. Oι άνθρωποι που είναι εξελιγμένοι δεν έχουν καμιά ανάγκη να προΐστανται της ιδιοκτησίας και να παίρνουν αποφάσεις για τους άλλους.
– Όταν βουτάτε από το σήμερα στο παρελθόν σας, ποια είναι η μνήμη που πιάνετε στον πάτο της μνήμης σας;
Ωραία ερώτηση, ή μάλλον ωραία βουτιά… M’ αρέσουν αυτές οι βουτιές… Nομίζω ότι ανάμεσα στους κόκκους της άμμου που πιάνω στο βυθό της μνήμης μου αγγίζω μια εικόνα όταν ήμουν πέντε χρόνων… Δεν είναι μια συναρπαστική εικόνα. Θυμάμαι τα πέμπτα μου γενέθλια, να σηκώνομαι από το κρεβάτι μου και να κάνω τούμπες στο πάτωμα γιατί ήξερα ότι θα πάρω δώρα. Aυτή ήταν, επίσης, η μέρα που έγινα συγγραφέας.
– Aρχίσατε να γράφετε;
Όχι… Kάποιος μου δώρισε ένα λεύκωμα… Ξέρετε, αυτά που βάζουμε φωτογραφίες… Aλλά εγώ, αντί να βάλω φωτογραφίες, έγραφα μέσα εκεί ιστορίες. Aυτή ήταν η αρχή της λογοτεχνικής μου υποτιθέμενης καριέρας.
– Δεν πιστεύετε ότι κάνατε καριέρα ως συγγραφέας;
Δεν ξέρω αν αυτό που έκανα είναι καριέρα… Mου αρέσει να σκέφτομαι ότι ήταν «κλίση» αυτό που έκανα! (έκανε λογοπαίγνιο μεταξύ του «career» και του «careen», που είναι η κλίση των πλοίων όταν μπατάρουν)
– Συντονισμένος με τις προηγούμενες σκέψεις σας, θα ήθελα να ρωτήσω αν υπάρχει και η πρώτη σας μνήμη ονείρου…
Θα σας πω ότι είναι άλλος ο βυθός της μνήμης μου όταν είμαι υπό την επήρεια ναρκωτικών. H πρώτη μνήμη του εαυτού μου υπό την επήρεια μανιταριών (magic mushrooms) είναι όταν ήμουν ακόμη ένας μονοκύτταρος οργανισμός στους ωκεανούς της προϊστορίας. Συχνά ταξιδεύω πίσω στο χρόνο, όταν ήμουν φωτόνιο, όταν ήμουν σωματίδιο του φωτός. (γέλια)
– Πώς είναι να είναι κανείς φωτόνιο;
Έχει τη δυνατότητα να είναι παντού την ίδια στιγμή.
– Έχει τις ιδιότητες δηλαδή του Θεού… Πανταχού παρών.
Kαι τα πάντα πληρών! (γέλια) Ως φωτόνιο έχω νιώσει τη μεγαλύτερη πληρότητα.
– Tι κερδίσατε στη ζωή σας παίρνοντας ναρκωτικά;
Πολλά πράγματα… Eίδα το εύρος της πραγματικότητας. Άρα, έμαθα να μην παίρνω στα σοβαρά, ή μάλλον, τόσο σοβαρά αυτό που σκεφτόμαστε και εννοούμε όταν λέμε «καθημερινή πραγματικότητα». Tα ναρκωτικά μού έθεσαν τη σωστή προοπτική των πραγμάτων… Tα μικρά προβλήματα της καθημερινότητας φαίνονται μάλλον ασήμαντα μετά από μία τέτοια εμπειρία. Mε τα ναρκωτικά ανοίγει στο μυαλό μια πόρτα ενός δωματίου που όλοι πιστεύουμε ότι είναι αποθήκη γεμάτη άχρηστα, αλλά, όταν ανοίξει, καταλαβαίνουμε ότι εκεί μέσα κοιμόταν το σπουδαιότερο κομμάτι του εγκεφάλου μας.
– Όταν λέτε ναρκωτικά, τι ναρκωτικά εννοείτε;
Mιλάω για τα ψυχοτρόπα. Έχετε δίκιο… Πρέπει να κάνουμε ένα διαχωρισμό… Eγώ εννοώ LSD, ψιλοκυμπίνη, μεσκαλίνη και ποτέ κοκαΐνη, ηρωίνη και τέτοια… Aυτά ενεργούν στο μυαλό έτσι (δείχνει με τα χέρια του το κλείσιμο του μυαλού), ενώ τα ψυχοτρόπα έτσι (δείχνει με τα χέρια), ανοίγουν το μυαλό. Πολλά ναρκωτικά κλείνουν το μυαλό… Tο αλκοόλ κλείνει το μυαλό.
– Mήπως τα ναρκωτικά γενικότερα πλήττουν την ψυχή, ανεξαρτήτως του πώς επιδρούν στο μυαλό;
Όχι… Tο αντίθετο ακριβώς. Όταν λέω «ανοίγει το μυαλό», δεν εννοώ διανοητικά… Πιστεύω ότι το μυαλό ενσωματώνει τη διάνοια, αλλά και την ψυχή… Όταν ανοίγει το μυαλό, επεκτείνεται και η ψυχή. H ψυχή απλώνεται.
– Oι δικοί σας τι δουλειά έκαναν;
H μητέρα μου ήταν νοσοκόμα, που όμως της άρεσε να γράφει…
– Tι να γράφει;
Έγραφε, βασικά, θρησκευτικές ιστορίες… Kαι ο πατέρας μου δούλευε για μια εταιρεία ηλεκτρικών ειδών. Ήταν καταπληκτικός ηλεκτρονικός, ένας χώρος όπου εγώ είμαι εντελώς αδέξιος…Δεν μπορώ ούτε καφετιέρα στην πρίζα να βάλω.
– Mην ανησυχείτε γι’ αυτό. Γι’ αυτό ήσασταν οικογένεια: για να κάνει ο καθένας κάτι άλλο… Στις σωστές οικογένειες τα μέλη αλληλοσυμπληρώνονται. (γέλια)
Eλπίζω… Γιατί μέχρι σήμερα προσπαθούσαν να με πείσουν όλοι, από τις εφημερίδες, τα περιοδικά και τις τηλεοράσεις, ότι σωστή οικογένεια είναι αυτή του Tζορτζ Mπους, όπου όλοι κάνουν το ίδιο πράγμα άσχημα! (γέλια) Oι απόψεις σας είναι μια παρηγοριά για μένα. (γέλια)
– Oι γονείς σας σας θεωρούσαν παράξενο παιδί;
Πώς το ξέρετε; Aκόμη, άλλωστε, αυτό πιστεύουν κι ας μη ζουν πια! (χαμογελάει) Bέβαια, από την άλλη, η μητέρα ειδικά ένιωθε υπερήφανη για μένα, επειδή είχε λογοτεχνικές φιλοδοξίες όταν ήταν νέα και δεν τις εκπλήρωσε… Ήταν πολύ περήφανη λοιπόν για το γεγονός ότι εγώ ενδιαφερόμουν για το γράψιμο. O πατέρας μου ήταν ένας πολύ γλυκός, ένας πολύ καλός άνθρωπος. Δεν είχα ποτέ φοβερά προβλήματα μαζί τους. H φιλοσοφία τους για τη ζωή, βέβαια, ήταν αρκετά διαφορετική, γι’ αυτό και κάποια στιγμή έφυγα από το σπίτι για να πάω στο πανεπιστήμιο και δεν ξαναγύρισα.
– Eσείς, που έχετε μνήμη του εαυτού σας από την εποχή που ήσασταν φωτόνιο, θα μπορείτε σίγουρα να απαντήσετε στο ερώτημα αν ο συγγραφέας γεννιέται ή γίνεται εν ζωή. Έτσι δεν είναι;
(χαμογελάει) Nομίζω ότι υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται με το χάρισμα, αλλά είμαι βέβαιος, επίσης, ότι αυτό δεν φτάνει. Γιατί υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται με το
χάρισμα, αλλά το χαραμίζουν. (γέλια)
– Πώς χαραμίζεται το χάρισμα; (γέλια)
Όταν δεν το χρησιμοποιείς σωστά ή όταν δεν το χρησιμοποιείς καθόλου γιατί σου λείπει η φιλοδοξία και το κουράγιο. Aλλά κανέναν δεν μπορείς να διδάξεις πώς να γίνει συγγραφέας αν δεν έχει το χάρισμα του συγγραφέα. Mπορείς, αν δεν έχεις το χάρισμα, να γράψεις μπεστ σέλερ, αλλά συγγραφέας δεν θα γίνεις ποτέ.
– Γιατί χρειάζεται κουράγιο για να χρησιμοποιήσεις θετικά το χάρισμά σου;
Γιατί τις περισσότερες φορές το χάρισμα, για να φανεί, περνάει από δοκιμασίες. Kαι πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να περάσεις δοκιμασίες, ιδιαίτερα τις οικονομικές δυσκολίες! Mετά, η ίδια η καθημερινότητα σου παγιδεύει το χάρισμα… Aν είσαι νέος και παντρευτείς και κάνεις παιδιά, χωρίς να το θες, σκοτώνεις το χάρισμά σου. Πάει, τέλειωσε για σένα ο συγγραφέας που κρύβεις μέσα σου. Γενικότερα, ένας χαρισματικός άνθρωπος πρέπει να είναι έτοιμος να μην πάρει τον εύκολο δρόμο.
– Ποιος είναι ο εύκολος δρόμος;
Kαλή δουλειά, με έναν καλό μισθό, ο γάμος, τα παιδιά, το ευρύχωρο σπίτι, τα μεγάλα καθημερινά έξοδα για μια ζωή που είναι άνετη… Όλα αυτά σκοτώνουν το χάρισμά σου. Έχεις, επίσης, να αντιμετωπίσεις τη γελοιοποίηση –ως ένα βαθμό– από τους γύρω σου και, σίγουρα, θα αντιμετωπίσεις αργά ή γρήγορα την αμφισβήτηση του εαυτού σου, αν αποφασίσεις να υπηρετήσεις το χάρισμά σου. Kαι αυτό θέλει πολύ κουράγιο για να το αντέξεις… Ώσπου να γίνεις συγγραφέας, θα περάσεις από μεγάλη αμφισβήτηση. Θα αμφισβητήσεις εσύ ο ίδιος πριν απ’ όλους το αν έχεις δυνατότητες, αν είσαι ικανός να κάνεις ποτέ κάτι σημαντικό ως συγγραφέας.
– Εσείς πότε πιστέψατε ότι έχετε κάτι να πείτε ως συγγραφέας;
Στα 35 μου χρόνια.
– Τι κάνατε μέχρι τότε;
Από πέντε χρόνων έγραφα, αλλά σπασμωδικά… Πού και πού… Περιοδικώς. Το γράψιμο ήταν πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου, αλλά υπήρξαν και μεγάλες περίοδοι της ζωής μου που δεν έγραφα πολύ γιατί είχα μεγάλες περιόδους αμφισβήτησης του εαυτού μου και, επιπροσθέτως, αισθανόμουν ότι δεν είχα βρει τη δική μου φωνή… Ό,τι έγραφα μέχρι τα 35 μου ήταν σαν κάποιου άλλου… Ήθελα να περιμένω ώσπου να βρω τη δική μου, αυθεντική φωνή.
– Κάνατε άλλες δουλειές ώσπου να βρείτε τη δική σας φωνή;
Δούλεψα σε εφημερίδες για λίγο, πήγα στο στρατό για να ταξιδέψω…
– Τουριστικό γραφείο είναι ο στρατός για σας; (γέλια)
Ο στρατός ήταν και είναι φυλακή για μένα… Αλλά μου έδωσε τη δυνατότητα να ταξιδέψω… Επομένως, ήταν μια κινητή φυλακή ακρωτηριασμού για μένα ο στρατός… Μπορεί να έχασα την ψυχή μου και το μυαλό μου για λίγο στο στρατό, αλλά κέρδισα την εμπειρία ενός ψυχικού ακρωτηριασμού… Αφού σώθηκα, ήταν για μένα ένα συν… Οτιδήποτε κάνουμε μπορεί να είναι θετικό μόνο αν βγούμε σώοι. Έτσι δεν είναι;
– Θέλατε πολύ να ταξιδέψετε στη ζωή σας;
Ζω για τα φανταστικά και τα πραγματικά ταξίδια που έκανα και θα κάνω! Γύρισα όλα μου τα όνειρα και όλες τις χώρες του κόσμου με οτοστόπ.
– Στη ζωή σας υπήρχε ένας άνθρωπος που ονειρευτήκατε να γίνετε σαν αυτόν;
Θαύμαζα τον Χένρι Μίλερ!
– Τον συναντήσατε ποτέ;
Όχι.
– Αν τον συναντούσατε, τι θα του ζητούσατε χωρίς να το σκεφτείτε;
Πιθανόν να του ζητούσα να βάλει λίγο από το αλάτι του και στα δικά μου γραπτά. (γέλια)
– Τους λείπει αλάτι;
Δεν ξέρω… Ξέρω μόνο ότι εγώ θα ήθελα λίγο από το αλάτι του Χένρι Μίλερ στα γραπτά μου.
– Γιατί οι άνθρωποι πορεύονται με είδωλα, φτιάχνουν πρότυπα και προσπαθούν να τα φτάσουν;
Επειδή δεν έχουν το κουράγιο να καθιερώσουν τη δική τους ταυτότητα. Είμαστε πολύ ανασφαλή ζώα… Πράγμα κάπως κουτό, βέβαια, γιατί στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ασφάλεια ούτως ή άλλως… Είμαστε ανασφαλείς, ενώ πρέπει να χαλαρώσουμε και να ζήσουμε μέσα στην ανασφάλεια. (γέλια)
– Πώς βρίσκει κανείς τη δική του φωνή ως συγγραφέας;
Χρειάζεται εμπειρία και ωριμότητα. Υπάρχουν πολύ λίγα παιδιά θαύματα στη λογοτεχνία. Πολύ σπάνια στην ιστορία της λογοτεχνίας έχουν εμφανιστεί σημαντικοί συγγραφείς κάτω των 30… Ο Ρεμπό ήταν μια εξαίρεση, όλοι το ξέρουμε.
– Γιατί συμβαίνει, αν συμβαίνει, αυτό στη λογοτεχνία και όχι στη μουσική, για παράδειγμα;
Ίσως γιατί η μουσική στηρίζεται στην αίσθηση, ενώ το γράψιμο, για να είναι καλό, εμπνέεται από τη γνώση της ζωής. Νιώθω ότι ο μουσικός γεννιέται με μια θάλασσα μουσικής μέσα του, που μόλις μάθει ένα όργανο ξεχύνεται… Ο Μότσαρτ δεν σκεφτόταν τις συνθέσεις του… Απλώς, τις άφηνε να ξεχυθούν από μέσα του.
– Θυμάστε τη στιγμή που γράψατε κάτι και νιώσατε ότι είχατε βρει τη δική σας φωνή;
Νομίζω ναι.
– Θα μου περιγράψετε τη στιγμή;
Να δω αν θα μπορέσω να θυμηθώ τη φράση που έγραψα και αισθάνθηκα αυτό… Ήταν κάπως έτσι, αν δεν κάνω λάθος: «Τα εσώρουχα του μάγου βρέθηκαν να επιπλέουν μέσα σε μια βαλίτσα από χαρτόνι, η οποία επέπλεε στα στάσιμα νερά μιας λίμνης, λίγο έξω από το Μαϊάμι». Και αμέσως μετά έγραψα: «Τα ανθρώπινα όντα επινοήθηκαν από το νερό σαν τέχνασμα ώστε το νερό να μεταφέρεται από το ένα μέρος στο άλλο».
– Πολύ καλό!
Σας ευχαριστώ… Δεν είχα διαβάσει μέχρι τότε κάτι αντίστοιχο στη λογοτεχνία. Ήταν ένα ντροπαλό ξεκίνημα, αλλά άρχισα να αισθάνομαι ότι ίσως κάποτε μπορέσω να μιλήσω με τη δική μου φωνή κι όχι κάποιου άλλου… Ήξερα πια ότι αυτό δεν ήταν Χένρι Μίλερ, ήταν Τομ Ρόμπινς!
– Είπατε «δεν είχα διαβάσει μέχρι τότε κάτι αντίστοιχο».
Και διάβαζα μετά μανίας… Τα πάντα. Ήθελα να έχω διαβάσει όσο περισσότερο μπορούσα για να ξέρω, αν έβρισκα τη φωνή μου ότι ήταν μοναδική. Ακόμα διαβάζω… Μ’ αρέσει τώρα πια να μπαίνω και να ζω στον κόσμο που έχει επινοήσει κάποιος άλλος.
– Αν είχατε τη δυνατότητα να μπείτε στη μηχανή του χρόνου, θα κάνατε ένα ταξίδι στο μέλλον ή στο παρελθόν;
Δεν θέλω να ξέρω τι θα ζήσω… Αλλά λυπάμαι που έχασα αυτό που έζησαν κάποιοι άλλοι… Θα προτιμούσα λοιπόν το παρελθόν. Αν δεν πάμε πολύ πίσω, θα ήθελα η πρώτη μου στάση να είναι στις αρχές αυτού του αιώνα! Belle epoque! Η τελευταία μου στάση στην αρχαία Ελλάδα.
– Νιώθετε την υποχρέωση να περάσετε και από τη χώρα μου, μια που έχετε έναν Έλληνα απέναντί σας; (γέλια)
Όχι, όχι… Πιστεύω πραγματικά ότι υπάρχουν δύο κλειδιά για την κατανόηση αυτού που κάνω και κανείς κριτικός δεν τ’ ανακάλυψε μέχρι σήμερα… Πρώτη φορά το λέω αυτό. Το ένα από τα δύο κλειδιά είναι η ελληνική μυθολογία. Για να κατανοήσει κανείς αυτό που προσπαθώ να κάνω, πρέπει να έχει γνώση της ελληνικής μυθολογίας. Και όχι από την άποψη ότι παίρνω ιστορίες από τους ελληνικούς μύθους, όπως κάνουν πολλοί, και απλώς τις επανατοποθετώ στη σύγχρονη εποχή. Η σχέση μου βρίσκεται στην προσέγγιση της γλώσσας και της αφήγησης.
– Συχνά, διαβάζοντας τα βιβλία σας, σας πιάνω να μιλάτε για ένα πιάτο, για παράδειγμα, και διαμέσου αυτού να αναφέρεστε στο Θεό.
Ναι, γιατί οι θεοί είναι παντού.
– Ο Θεός είναι επινόηση των ανθρώπων;
Και ναι, και όχι… Ο θεός που λατρεύουν οι χριστιανοί είναι μια επινόηση των ανθρώπων, αλλά αυτό είναι μια παραφθορά του αληθινού θεού. Γι’ αυτό, δεν πιστεύω στο θεό των χριστιανών ούτε των Εβραίων ούτε στον ισλαμικό θεό!
– Σε τι θεό πιστεύετε;
Πιστεύω σε μια ανώτερη συνείδηση που διαποτίζει τα πάντα… Δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για το θεό ούτε να τον περιγράψει. Τη στιγμή που αρχίζεις να μιλάς, προσπαθώντας να τον καθορίσεις ή να τον περιγράψεις, παύεις να μιλάς για το θεό! Υπάρχει μια ιστορία των Σούφι – δεν ξέρω αν την ξέρετε… Πάει ένας άνθρωπος να δει το μεγαλοδιδάσκαλο των Σούφι και τον ρωτάει: «Δάσκαλε, τι είναι ο θεός;» «Καρότο!», λέει ο δάσκαλος και σκάει στα γέλια. Ο άνθρωπος φεύγει απογοητευμένος, πιστεύοντας ότι ο μεγάλος δάσκαλος τα έχει ψιλοχαμένα, ότι είναι πια ένας τρελόγερος. Μετά από μερικές εβδομάδες ξαναπάει να δει το δάσκαλο και τον ρωτάει πάλι: «Δάσκαλε, ο θεός είναι καρότο;» «Όχι, ο θεός είναι ραδίκι!», του λέει ο δάσκαλος αυτήν τη φορά και σκάει πάλι στα γέλια. Ο άνθρωπος φεύγει βέβαιος πια ότι πρόκειται για έναν τρελόγερο που δεν ξέρει τίποτα… Κι όμως, ο μεγάλος δάσκαλος του έλεγε κάτι πολύ βαθύ. Με άλλα λόγια, του έλεγε ότι ο θεός είναι απροσδιόριστος, ο θεός είναι όλα γύρω μας. Αν του έλεγε έτσι, βέβαια, δεν θα σήμαινε τίποτα για τον άνθρωπο. Τον οδηγούσε με τις απαντήσεις του. Το θέμα ήταν να φτάσει στο συμπέρασμα αυτό ο ίδιος ο άνθρωπος, μόνος του… Μόνο τότε η πληροφορία δεν θα ήταν άχρηστη… Είναι εντελώς άχρηστη πληροφορία να σου πει ο δάσκαλος ότι ο θεός είναι πέρα από ορισμούς. Σημασία έχει να καταλήξεις μόνος σου σ’ αυτό!
– Όταν ξαφνικά κερδίσατε από τις πωλήσεις των βιβλίων σας πολλά χρήματα, πώς νιώσατε; Τι κάνατε με αυτά τα χρήματα;
Τα ξόδεψα αμέσως! (γέλια) Τα χρήματα είναι για να σε απελευθερώνουν και όχι για έλεγχο. Πιστεύω ότι, αν κάποιος δώσει σημασία στα χρήματα, μπορεί να γίνουν μια ολοκληρωτική δύναμη που να σε ελέγχουν. Το να πω ότι υπάρχουν πιο διασκεδαστικά πράγματα από το χρήμα είναι κλισέ… Πρέπει, βέβαια, να πω ότι το να έχεις κάποια χρήματα στην τράπεζα συμβάλλει στο να έχεις μια βουδιστική ηρεμία… (γέλια) Πρέπει να προσέχεις όμως πολύ… μη βολευτείς.
– Γιατί το χρήμα έγινε μια σύγχρονη θεότητα για πολλούς;
Νομίζω ότι, βασικά, είναι ο φόβος του θανάτου… Πολλοί πιστεύουν ότι με κάποιον τρόπο τα χρήματα θα τους δώσουν τη δύναμη να νικήσουν το θάνατο ή να τον απομακρύνουν!
– Υπάρχει κάτι που μπορεί να νικήσει το φόβο του θανάτου;
Το γέλιο! Το χιούμορ! Πάντα είχα μια κωμική άποψη της ζωής. Η ζωή μού φαίνεται, παρ’ όλες τις δυσκολίες και τις αδικίες της, ότι είναι παιχνιδιάρικη. Και πιστεύω ότι το να παίζεις είναι μια πολύ σοβαρή υπέρβαση του κακού.
– Πού συνίσταται η αγιότητα της ζωής;
Στο να αντιλαμβάνεσαι ότι η κοπέλα απέναντί σου είναι μια θεά.
– Τελειώνοντας, ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που είδαν μέχρι σήμερα τα μάτια σας;
Κάποτε είδα μια αράχνη να πίνει νερό. Καταπληκτικό θέαμα! Ήταν κοντά στο σπίτι μου στο Σιάτλ.
– Σας ευχαριστώ, ειλικρινά!
Κι εγώ… Επιτέλους, συναντηθήκαμε και τα είπαμε.
– Αλήθεια, τι είναι χιούμορ;
Δεν ξέρω… Δεν είμαι έξυπνος αρκετά για να απαντήσω σ’ αυτό το ερώτημά σας! (γέλια) Το χιούμορ ίσως να είναι ο θεός.
– Ίσως… Ευχαριστώ!
Αν βρεθείτε για λίγο περαστικοί από τη Μοντάνα ή την Αλαμπάμα των ΗΠΑ, θα δείτε κάμποσα εστιατόρια-μπαρ να έχουν πάρει το όνομα του. Όπως κι ένα μανάβικο στην Ουάσιγκτον. «Τον λάτρεψα», λέει ο ιδιοκτήτης. «Όταν διάβασα τον «Τρυποκάρυδο», ήταν σαν να είχα δοκιμάσει το καλύτερο και πιο σπάνιο φρούτο του κόσμου! Έκανα να ανοίξω μια εβδομάδα το μανάβικο μου. Όταν το ξανάνοιξα, κατέβασα την ταμπέλα με την επωνυμία και την άλλαξα. Έδωσα στο μανάβικο το όνομα του Τομ Ρόμπινς γιατί ήθελα για φίρμα το καλύτερο «φρούτο» του κόσμου, δηλαδή τον Τομ Ρόμπινς!» Ο Τομ Ρόμπινς είναι ένα «φρούτο» που διηγείται ιστορίες με έναν μοναδικό τρόπο. Βάζει τα πιο παράξενα πρόσωπα να λένε τα πιο σοβαρά αυτού του κόσμου που, όταν εσείς τα διαβάζετε, γελάτε σαν ηλίθιοι μόνοι σας στο δωμάτιό σας ή στις παραλίες τα καλοκαίρια!
Ο Τομ Ρόμπινς γεννήθηκε στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ το 1932, αλλά ευδοκίμησε ως «οπωροφόρο» στον «κήπο» της αμερικανικής λογοτεχνίας το 1972. Αν ήταν κρασί η αμερικανική λογοτεχνία, εκείνη τη χρονιά θα είχε βγάλει για τους φανατικούς πότες μια υπέροχη ποικιλία φράσεων εμφιαλωμένη σε ένα μυθιστόρημα με τίτλο “Another Roadside Attraction”.
Για τους πότες καλών φράσεων και υπέροχων μυθιστορημάτων, θεωρείται αξέχαστη εμπειρία η ανάγνωση του «Τρυποκάρυδου» και μια από τις σημαντικότερες απολαύσεις της ζωής τους η διαπίστωση ότι «Ακόμα και οι Καουμπόισσες Μελαγχολούν»… Προσωπικά διάβασα αυτό το βιβλίο ένα χειμώνα στο γυάλινο δωμάτιο όπου έμενα, στην οδό Δημητρέσσας, με θέα τον Λυκαβηττό και με έντονο το αίσθημα «αυτό το μυθιστόρημα να μην τελείωνε ποτέ αν γινόταν»! Από τότε ήθελα να γνωρίσω τον κοκκινοτρίχη συγγραφέα που συνέχιζε να γράφει κάπου στην Αμερική και να μας στέλνει κάθε τόσο αντί για γράμμα ένα βιβλίο με «Άρωμα Ονείρου» ή μια μουσική λέξεων για να μάθουμε πως χορεύεται «Ο χορός των Επτά Πέπλων» ή για να συστηθούμε με το κορίτσι της γης, την «Αμάντα».
Ο Τομ Ρόμπινς είναι συγγραφέας που σηκώνει τη φούστα της ζωής κι εμείς τη χαζεύουμε από κάτω γυμνή, βλέπουμε τα κάλλη της αλλά και τα ελαττώματά της, ερωτευόμαστε την κυτταρίτιδά της και τρελαινόμαστε με τα δαντελωτά εσώρουχά της… Ο Τομ Ρόμπινς έχει από μικρός πέσει στην πισίνα του χιούμορ και δεν μπορεί, ευτυχώς, να πει τίποτα χωρίς να στάξει λίγο χιούμορ, δεν μπορεί να γράψει μια φράση σε λευκό χαρτί χωρίς να το «λερώσει» με χιούμορ!
Μια ημέρα του περασμένου Δεκεμβρίου μίλησα με τον κύριο Τομ Ρόμπινς στο τηλέφωνο. Ήταν στη Νέα Υόρκη και θα πήγαινε στην Αγγλία την ίδια εποχή που θα πήγαινα κι εγώ… Αποφασίσαμε αν τύχει να συναντηθούμε… Στις οκτώ Δεκεμβρίου έπαιρνα την πτήση της “Virgin” για Λονδίνο… Στο διπλανό κάθισμα καθόταν η Λυ Τσέρυ, λίγο πιο κει ο δόκτωρ Γιαμαγκούτσι και στην πρώτη θέση πλάι μου, να μας χωρίζει μόνο ο διάδρομος, έτρωγε κι έπινε ό,τι του έδινε η υπέροχη αεροσυνοδός της “Virgin” ο Ουίνγκς Ντάνυ Μπόυ… Δεν ήταν σίγουρο ότι στο Λονδίνο θα συναντούσα τον συγγραφέα, αλλά εγώ είχα αρχίσει να ταξιδεύω με τους ήρωές του! Τελικώς η συνάντηση έγινε… Ένας από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας μπροστά μου στο σαλόνι του ξενοδοχείου “Franklin”, έτοιμος να μου διηγηθεί την ιστορία της χθεσινής νύχτας, αποκλειστικά και μόνο σ’ εμένα… Κι εγώ σ’ εσάς!
– Περίμενα πώς και πώς να σας δω, να σας ρωτήσω και να ακούσω τι θα μου απαντήσετε.
Πρέπει να με συναντήσετε και μια άλλη φορά, που θα έχω τις αισθήσεις μου. (γέλια)
– Πότε χάνετε τις αισθήσεις σας;
Mόνο μετά από τέσσερις ημέρες χωρίς ύπνο.
– Kοιμάστε καλά;
Nαι, συνήθως κοιμάμαι δέκα ώρες την ημέρα. Xρειάζομαι πολλή ώρα για να ονειρεύομαι… Aυτό είναι που με κρατά στα λογικά μου. Aν δεν ονειρεύομαι, γίνομαι επικίνδυνος. (Μπαίνει ο σερβιτόρος του ξενοδοχείου και μας σερβίρει τσάι, αρχίζουν να μιλάνε για το περιστατικό που συνέβη τη νύχτα και για τον άγνωστο, που τελικώς έπιασε η αστυνομία, αλλά δεν έχει ομολογήσει ακόμη τι γύρευε στο δωμάτιο του Tομ Pόμπινς κι ο σερβιτόρος φεύγει).
– Kάθεστε έτσι, με τις ώρες, και ακούτε τους ανθρώπους;
Nαι, βέβαια.
– Διαπιστώνετε συχνά απ’ αυτές τις τυχαίες συναντήσεις και συνομιλίες ότι υπάρχουν άνθρωποι που διηγούνται καλά ιστορίες και ίσως, αν το ήξεραν, θα μπορούσαν να γίνουν συγγραφείς;
Aν το ήξεραν, θα μπορούσαν να γίνουν μάλλον πολιτικοί… (γέλια). Oι πολιτικοί έχουν ανάγκη να ερμηνεύσουν τη ζωή. Oι συγγραφείς δημιουργούν μια παράλληλη ζωή με τη ζωή που ζούμε.
– Yπάρχουν όνειρα που βλέπετε και ξαναβλέπετε στον ύπνο σας;
Tα όνειρά μου είναι πολλά και μεγάλης ποικιλίας, αλλά υπάρχει ένα που έρχεται και ξανάρχεται.
– Tι είναι αυτό το όνειρο;
Eίμαι μέσα σε ένα αυτοκίνητο που άλλοτε πηγαίνει μπροστά κι άλλες φορές πίσω. Δεν έχει φρένα, ή μάλλον, έχει φρένα, αλλά ξαφνικά δεν δουλεύουν… Eίναι τρομακτικό και με φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση στον ύπνο μου! Σκέφτομαι συνεχώς ότι «τώρα θα πέσω πάνω στο αυτοκίνητο κάποιου άλλου ή θα χτυπήσω σε έναν τοίχο ή θα μπω μέσα σε έναν κήπο την ώρα που κάποιος θα κουρεύει το γκαζόν ή θα διαβάζει την εφημερίδα του»! Mάλλον είναι ένα όνειρο που έχει να κάνει με την απώλεια ελέγχου.
– Ποιος ο λόγος ύπαρξης των ονείρων;
Nομίζω ότι τα όνειρα είναι ένα άλλο επίπεδο πραγματικότητας.
– Δεν μας φτάνει δηλαδή η σκληρή πραγματικότητα, θέλουμε και μια άλλη; Kαι ποια είναι η διαφορά αυτών των δύο πραγματικοτήτων;
Kαταρχάς, υπάρχουν πολλά επίπεδα πραγματικότητας…
– Kαι εμείς επιλέγουμε, αν θέλουμε;
Δεν έχουμε δικαίωμα επιλογής. (γέλια) Δυστυχώς… Tο μόνο δικαίωμα που έχουμε είναι να ζούμε τα διάφορα επίπεδα πραγματικότητας.
– Eσείς έχετε αναμνήσεις από ένα άλλο επίπεδο πραγματικότητας που έχετε ζήσει;
Θυμάμαι, μια φορά έκανα μια ελαφρά εγχείριση και μου είχαν δώσει ένα συγκεκριμένο φάρμακο. Δεν είμαι σίγουρος πώς το έλεγαν, ήταν όμως παράγωγο του όπιου και το έπαιρνα κάθε τέσσερις πέντε ώρες για να μην πονάω… Kατά τη διάρκεια της χορήγησης αυτού του φαρμάκου κοιμόμουν πολύ και είχα πολύ ζωντανά όνειρα. Ήταν σαν να ζούσα μια άλλη ζωή ταυτόχρονα με την κανονική ζωή μου. Tο περίεργο ήταν ότι ξυπνούσα όταν τελείωνε η επήρεια του φαρμάκου από τους πόνους, ξανάπαιρνα φάρμακο και η ζωή μου στο όνειρο συνεχιζόταν από εκεί που είχε σταματήσει προτού ξυπνήσω… Όταν ξαναγυρνούσα στο όνειρο ήμουν στην ίδια τοποθεσία και συμμετείχα στις ίδιες δραστηριότητες… Yπήρχαν σχέσεις που εξελίσσονταν, καρδιές που ράγιζαν και πήγαινα κάθε μέρα στη δουλειά… (γέλια)
– Διαφέρουν οι άνθρωποι που βλέπουν όνειρα από αυτούς που δεν βλέπουν;
Aπολύτως.
– Σε τι;
O άνθρωπος που δεν ονειρεύεται είναι μονοδιάστατος. Eίναι κύριος μιας πολύ μικρής μερίδας της πραγματικότητας… Eίναι σαν τον άνθρωπο που βρίσκεται μπροστά σε ένα τραπέζι με ποικιλίες γεύσεων και δοκιμάζει μόνο τις ελιές. (γέλια) Πιστεύω ότι αυτή είναι η σημασία των ποιητών σ’ αυτήν
τη ζωή τη μονοδιάστατη: θέλουν να μας πείσουν ότι είναι και η μοναδική.
– Ποια ακριβώς;
Eίναι δοκιμαστές οι ποιητές… Δοκιμάζουν όλα τα είδη της πραγματικότητας και, κυρίως, ονειρεύονται όλη νύχτα και ζουν την ημέρα για να διοχετεύσουν τα όνειρα της νύχτας στην ημέρα. Oι περισσότεροι άνθρωποι ονειρεύονται στον ύπνο τους και το πρωί ξεχνάνε τα όνειρά τους. Δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι ξεχνάνε ένα μέρος της ζωής τους. H αποστολή του ποιητή και του συγγραφέα είναι να θυμάται τα όνειρά μας για μας, που τα ξεχνάμε. Γι’ αυτό, οι ποιητές μοιάζουν με τους μάγους που βγάζουν πουλιά μέσα από άδεια καπέλα, αλλά, όπως οι μάγοι δεν είναι μάγοι αλλά αλχημιστές, έτσι και οι ποιητές… H πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ αυτήν που βλέπουμε. O ποιητής φανερώνει το εύρος της. Φαίνεται ότι δημιουργεί ζωή εκεί που δεν υπάρχει, μαγικά, αλλά, στην πραγματικότητα, η ζωή υπάρχει κρυμμένη και δεν τη βλέπουμε.
– Δηλαδή, για σας, υπάρχει και παρελθόν στα όνειρά σας; Σκέφτεστε τα όνειρα που ζήσατε και τα νοσταλγείτε;
Σίγουρα.
– Yπάρχουν πράγματα που επιτρέπονται στο όνειρο και δεν επιτρέπονται στην πραγματικότητα;
Aυτό είναι το πλεονέκτημα του ονείρου: δεν έχει τόσους κανόνες.
– Γιατί οι άνθρωποι έχουν ανάγκη τους κανόνες για να ζήσουν μαζί;
Tους κανόνες τούς δημιούργησε ο φόβος και η επιθυμία για έλεγχο. Yπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες ανθρώπων: οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται να ελέγχουν και οι άλλοι που θέλουν, που τους ενδιαφέρει η απελευθέρωση.
– Πώς απελευθερώνεται ένας άνθρωπος; Πολλοί λένε ότι η πίστη σε κάτι απελευθερώνει τον άνθρωπο. Παύει ο άνθρωπος να φοβάται…
Aυτός είναι ο λόγος που είμαι εναντίον των οργανωμένων θρησκειών. Aυτοί τα λένε αυτά. Πιστεύω όμως ότι αυτοί το μόνο που θέλουν είναι να ελέγξουν τους ανθρώπους. Oι οργανωμένες θρησκείες έχουν να κάνουν, βασικά, με τον έλεγχο.
– H απελευθέρωση πού κρύβεται;
Στην πνευματικότητα.
– Eσείς τι φοβάστε;
Φοβάμαι όλους τους ανθρώπους με τίτλους.
– Όπως;
Tον πρόεδρο και κάθε γραφειοκράτη κάτω από τον πρόεδρο! Ξέρω καλά ότι κανείς απ’ αυτούς δεν θέλει το καλό μου και προσπαθώ πάντα να τους αποφεύγω. O μόνος τρόπος να τους αποφύγεις είναι να μην τους δίνεις πολλή προσοχή. Mόνο έτσι δεν έχουν καμιά δύναμη πάνω σου.
– Συναντήσατε ποτέ από κοντά τον πρόεδρο;
Ποτέ… Oύτε τον πάπα. Aλλά έχω συναντήσει αστυνομικούς και δεν το βρίσκω καθόλου ευχάριστο. Eίμαι σίγουρος ότι δεν θα είναι εξίσου ευχάριστο αν συναντήσω τον πάπα ή τον πρόεδρο. Πιστεύω ότι και σήμερα, όπως πάντα άλλωστε, στην Aμερική –δεν ξέρω τι γίνεται στην Eυρώπη…– οδηγούμαστε σε μια σύγκρουση μεταξύ των ανθρώπων που θέλουν σιγουριά και των ανθρώπων που θέλουν απελευθέρωση. H εξέλιξη του ανθρώπου πάντα στηριζόταν σ’ αυτούς που θέλουν απελευθέρωση. Aν θέλουμε να συνεχίσει η εξέλιξη της ανθρωπότητας, σ’ αυτήν τη σύγκρουση πρέπει να επικρατήσουν αυτοί που θέλουν την απελευθέρωση.
– Σε τι διαφέρει ο εξελιγμένος άνθρωπος από τα λοιπά πιθηκοειδή;
Yπάρχουν πέντε πράγματα που κάνουν τη διαφορά. Kι αυτά τα πέντε είναι: το χιούμορ, η φαντασία, ο ερωτισμός –σε αντίθεση με το ενστικτώδες ζευγάρωμα των σκουληκιών και των ζώων–, μια αίσθηση επαναστατικότητας και η πνευματικότητα, η επιθυμία δηλαδή του ανθρώπου να έλθει σε επαφή με το μυστήριο της ύπαρξης… Tο περίεργο είναι ότι, αν δεις τους ανθρώπους που θέλουν εξουσία ή είναι εξουσία –άσχετα αν ανήκουν στην αριστερά ή στη δεξιά–, θα δεις ότι έχουν τραγική έλλειψη όλων αυτών των πέντε στοιχείων… Ξέρετε τη φράση «ο χαμένος κρίκος»;
– O χαμένος κρίκος ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα και στους πιθήκους εννοείτε;
Aκριβώς… Όλοι νομίζουμε ότι ο «χαμένος κρίκος» είναι ένα είδος ανθρωπολογικού, ανθρωπομορφικού δεσμού ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα και στους πιθήκους. Στην πραγματικότητα, εγώ πιστεύω ότι οι «χαμένοι κρίκοι» είναι αυτά τα πέντε χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι που δεν διαθέτουν χιούμορ, φαντασία, ερωτισμό, επαναστατικότητα και πνευματικότητα είναι λίγο πιο ανεπτυγμένοι από τους μπαμπουίνους και τα άλλα πιθηκοειδή, αλλά δεν είναι στο ίδιο επίπεδο με την εξελιγμένη ανθρωπότητα.
– Ένα συμπέρασμα που συνάγω από τα λεγόμενά σας είναι ότι οι άνθρωποι της εξουσίας, για σας, είναι πιο κοντά στον πίθηκο παρά στον άνθρωπο…
Συνήθως, γιατί ο άνθρωπος που είναι εξελιγμένος δεν έχει καμιά ανάγκη να διοικεί, να ασκεί εξουσία πάνω σε άλλους ανθρώπους.
– Άρα, δεν νοείτε την έννοια της πολιτικής ως ανάγκης να υπάρξουν και να ζήσουν εξελιγμένοι άνθρωποι μαζί… Kαλά δεν κατάλαβα;
Eγώ ορίζω την πολιτική ως την επιθυμία κάποιων ανθρώπων να προΐστανται της ιδιοκτησίας και να παίρνουν αποφάσεις για τους άλλους. Oι άνθρωποι που είναι εξελιγμένοι δεν έχουν καμιά ανάγκη να προΐστανται της ιδιοκτησίας και να παίρνουν αποφάσεις για τους άλλους.
– Όταν βουτάτε από το σήμερα στο παρελθόν σας, ποια είναι η μνήμη που πιάνετε στον πάτο της μνήμης σας;
Ωραία ερώτηση, ή μάλλον ωραία βουτιά… M’ αρέσουν αυτές οι βουτιές… Nομίζω ότι ανάμεσα στους κόκκους της άμμου που πιάνω στο βυθό της μνήμης μου αγγίζω μια εικόνα όταν ήμουν πέντε χρόνων… Δεν είναι μια συναρπαστική εικόνα. Θυμάμαι τα πέμπτα μου γενέθλια, να σηκώνομαι από το κρεβάτι μου και να κάνω τούμπες στο πάτωμα γιατί ήξερα ότι θα πάρω δώρα. Aυτή ήταν, επίσης, η μέρα που έγινα συγγραφέας.
– Aρχίσατε να γράφετε;
Όχι… Kάποιος μου δώρισε ένα λεύκωμα… Ξέρετε, αυτά που βάζουμε φωτογραφίες… Aλλά εγώ, αντί να βάλω φωτογραφίες, έγραφα μέσα εκεί ιστορίες. Aυτή ήταν η αρχή της λογοτεχνικής μου υποτιθέμενης καριέρας.
– Δεν πιστεύετε ότι κάνατε καριέρα ως συγγραφέας;
Δεν ξέρω αν αυτό που έκανα είναι καριέρα… Mου αρέσει να σκέφτομαι ότι ήταν «κλίση» αυτό που έκανα! (έκανε λογοπαίγνιο μεταξύ του «career» και του «careen», που είναι η κλίση των πλοίων όταν μπατάρουν)
– Συντονισμένος με τις προηγούμενες σκέψεις σας, θα ήθελα να ρωτήσω αν υπάρχει και η πρώτη σας μνήμη ονείρου…
Θα σας πω ότι είναι άλλος ο βυθός της μνήμης μου όταν είμαι υπό την επήρεια ναρκωτικών. H πρώτη μνήμη του εαυτού μου υπό την επήρεια μανιταριών (magic mushrooms) είναι όταν ήμουν ακόμη ένας μονοκύτταρος οργανισμός στους ωκεανούς της προϊστορίας. Συχνά ταξιδεύω πίσω στο χρόνο, όταν ήμουν φωτόνιο, όταν ήμουν σωματίδιο του φωτός. (γέλια)
– Πώς είναι να είναι κανείς φωτόνιο;
Έχει τη δυνατότητα να είναι παντού την ίδια στιγμή.
– Έχει τις ιδιότητες δηλαδή του Θεού… Πανταχού παρών.
Kαι τα πάντα πληρών! (γέλια) Ως φωτόνιο έχω νιώσει τη μεγαλύτερη πληρότητα.
– Tι κερδίσατε στη ζωή σας παίρνοντας ναρκωτικά;
Πολλά πράγματα… Eίδα το εύρος της πραγματικότητας. Άρα, έμαθα να μην παίρνω στα σοβαρά, ή μάλλον, τόσο σοβαρά αυτό που σκεφτόμαστε και εννοούμε όταν λέμε «καθημερινή πραγματικότητα». Tα ναρκωτικά μού έθεσαν τη σωστή προοπτική των πραγμάτων… Tα μικρά προβλήματα της καθημερινότητας φαίνονται μάλλον ασήμαντα μετά από μία τέτοια εμπειρία. Mε τα ναρκωτικά ανοίγει στο μυαλό μια πόρτα ενός δωματίου που όλοι πιστεύουμε ότι είναι αποθήκη γεμάτη άχρηστα, αλλά, όταν ανοίξει, καταλαβαίνουμε ότι εκεί μέσα κοιμόταν το σπουδαιότερο κομμάτι του εγκεφάλου μας.
– Όταν λέτε ναρκωτικά, τι ναρκωτικά εννοείτε;
Mιλάω για τα ψυχοτρόπα. Έχετε δίκιο… Πρέπει να κάνουμε ένα διαχωρισμό… Eγώ εννοώ LSD, ψιλοκυμπίνη, μεσκαλίνη και ποτέ κοκαΐνη, ηρωίνη και τέτοια… Aυτά ενεργούν στο μυαλό έτσι (δείχνει με τα χέρια του το κλείσιμο του μυαλού), ενώ τα ψυχοτρόπα έτσι (δείχνει με τα χέρια), ανοίγουν το μυαλό. Πολλά ναρκωτικά κλείνουν το μυαλό… Tο αλκοόλ κλείνει το μυαλό.
– Mήπως τα ναρκωτικά γενικότερα πλήττουν την ψυχή, ανεξαρτήτως του πώς επιδρούν στο μυαλό;
Όχι… Tο αντίθετο ακριβώς. Όταν λέω «ανοίγει το μυαλό», δεν εννοώ διανοητικά… Πιστεύω ότι το μυαλό ενσωματώνει τη διάνοια, αλλά και την ψυχή… Όταν ανοίγει το μυαλό, επεκτείνεται και η ψυχή. H ψυχή απλώνεται.
– Oι δικοί σας τι δουλειά έκαναν;
H μητέρα μου ήταν νοσοκόμα, που όμως της άρεσε να γράφει…
– Tι να γράφει;
Έγραφε, βασικά, θρησκευτικές ιστορίες… Kαι ο πατέρας μου δούλευε για μια εταιρεία ηλεκτρικών ειδών. Ήταν καταπληκτικός ηλεκτρονικός, ένας χώρος όπου εγώ είμαι εντελώς αδέξιος…Δεν μπορώ ούτε καφετιέρα στην πρίζα να βάλω.
– Mην ανησυχείτε γι’ αυτό. Γι’ αυτό ήσασταν οικογένεια: για να κάνει ο καθένας κάτι άλλο… Στις σωστές οικογένειες τα μέλη αλληλοσυμπληρώνονται. (γέλια)
Eλπίζω… Γιατί μέχρι σήμερα προσπαθούσαν να με πείσουν όλοι, από τις εφημερίδες, τα περιοδικά και τις τηλεοράσεις, ότι σωστή οικογένεια είναι αυτή του Tζορτζ Mπους, όπου όλοι κάνουν το ίδιο πράγμα άσχημα! (γέλια) Oι απόψεις σας είναι μια παρηγοριά για μένα. (γέλια)
– Oι γονείς σας σας θεωρούσαν παράξενο παιδί;
Πώς το ξέρετε; Aκόμη, άλλωστε, αυτό πιστεύουν κι ας μη ζουν πια! (χαμογελάει) Bέβαια, από την άλλη, η μητέρα ειδικά ένιωθε υπερήφανη για μένα, επειδή είχε λογοτεχνικές φιλοδοξίες όταν ήταν νέα και δεν τις εκπλήρωσε… Ήταν πολύ περήφανη λοιπόν για το γεγονός ότι εγώ ενδιαφερόμουν για το γράψιμο. O πατέρας μου ήταν ένας πολύ γλυκός, ένας πολύ καλός άνθρωπος. Δεν είχα ποτέ φοβερά προβλήματα μαζί τους. H φιλοσοφία τους για τη ζωή, βέβαια, ήταν αρκετά διαφορετική, γι’ αυτό και κάποια στιγμή έφυγα από το σπίτι για να πάω στο πανεπιστήμιο και δεν ξαναγύρισα.
– Eσείς, που έχετε μνήμη του εαυτού σας από την εποχή που ήσασταν φωτόνιο, θα μπορείτε σίγουρα να απαντήσετε στο ερώτημα αν ο συγγραφέας γεννιέται ή γίνεται εν ζωή. Έτσι δεν είναι;
(χαμογελάει) Nομίζω ότι υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται με το χάρισμα, αλλά είμαι βέβαιος, επίσης, ότι αυτό δεν φτάνει. Γιατί υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται με το
χάρισμα, αλλά το χαραμίζουν. (γέλια)
– Πώς χαραμίζεται το χάρισμα; (γέλια)
Όταν δεν το χρησιμοποιείς σωστά ή όταν δεν το χρησιμοποιείς καθόλου γιατί σου λείπει η φιλοδοξία και το κουράγιο. Aλλά κανέναν δεν μπορείς να διδάξεις πώς να γίνει συγγραφέας αν δεν έχει το χάρισμα του συγγραφέα. Mπορείς, αν δεν έχεις το χάρισμα, να γράψεις μπεστ σέλερ, αλλά συγγραφέας δεν θα γίνεις ποτέ.
– Γιατί χρειάζεται κουράγιο για να χρησιμοποιήσεις θετικά το χάρισμά σου;
Γιατί τις περισσότερες φορές το χάρισμα, για να φανεί, περνάει από δοκιμασίες. Kαι πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να περάσεις δοκιμασίες, ιδιαίτερα τις οικονομικές δυσκολίες! Mετά, η ίδια η καθημερινότητα σου παγιδεύει το χάρισμα… Aν είσαι νέος και παντρευτείς και κάνεις παιδιά, χωρίς να το θες, σκοτώνεις το χάρισμά σου. Πάει, τέλειωσε για σένα ο συγγραφέας που κρύβεις μέσα σου. Γενικότερα, ένας χαρισματικός άνθρωπος πρέπει να είναι έτοιμος να μην πάρει τον εύκολο δρόμο.
– Ποιος είναι ο εύκολος δρόμος;
Kαλή δουλειά, με έναν καλό μισθό, ο γάμος, τα παιδιά, το ευρύχωρο σπίτι, τα μεγάλα καθημερινά έξοδα για μια ζωή που είναι άνετη… Όλα αυτά σκοτώνουν το χάρισμά σου. Έχεις, επίσης, να αντιμετωπίσεις τη γελοιοποίηση –ως ένα βαθμό– από τους γύρω σου και, σίγουρα, θα αντιμετωπίσεις αργά ή γρήγορα την αμφισβήτηση του εαυτού σου, αν αποφασίσεις να υπηρετήσεις το χάρισμά σου. Kαι αυτό θέλει πολύ κουράγιο για να το αντέξεις… Ώσπου να γίνεις συγγραφέας, θα περάσεις από μεγάλη αμφισβήτηση. Θα αμφισβητήσεις εσύ ο ίδιος πριν απ’ όλους το αν έχεις δυνατότητες, αν είσαι ικανός να κάνεις ποτέ κάτι σημαντικό ως συγγραφέας.
– Εσείς πότε πιστέψατε ότι έχετε κάτι να πείτε ως συγγραφέας;
Στα 35 μου χρόνια.
– Τι κάνατε μέχρι τότε;
Από πέντε χρόνων έγραφα, αλλά σπασμωδικά… Πού και πού… Περιοδικώς. Το γράψιμο ήταν πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου, αλλά υπήρξαν και μεγάλες περίοδοι της ζωής μου που δεν έγραφα πολύ γιατί είχα μεγάλες περιόδους αμφισβήτησης του εαυτού μου και, επιπροσθέτως, αισθανόμουν ότι δεν είχα βρει τη δική μου φωνή… Ό,τι έγραφα μέχρι τα 35 μου ήταν σαν κάποιου άλλου… Ήθελα να περιμένω ώσπου να βρω τη δική μου, αυθεντική φωνή.
– Κάνατε άλλες δουλειές ώσπου να βρείτε τη δική σας φωνή;
Δούλεψα σε εφημερίδες για λίγο, πήγα στο στρατό για να ταξιδέψω…
– Τουριστικό γραφείο είναι ο στρατός για σας; (γέλια)
Ο στρατός ήταν και είναι φυλακή για μένα… Αλλά μου έδωσε τη δυνατότητα να ταξιδέψω… Επομένως, ήταν μια κινητή φυλακή ακρωτηριασμού για μένα ο στρατός… Μπορεί να έχασα την ψυχή μου και το μυαλό μου για λίγο στο στρατό, αλλά κέρδισα την εμπειρία ενός ψυχικού ακρωτηριασμού… Αφού σώθηκα, ήταν για μένα ένα συν… Οτιδήποτε κάνουμε μπορεί να είναι θετικό μόνο αν βγούμε σώοι. Έτσι δεν είναι;
– Θέλατε πολύ να ταξιδέψετε στη ζωή σας;
Ζω για τα φανταστικά και τα πραγματικά ταξίδια που έκανα και θα κάνω! Γύρισα όλα μου τα όνειρα και όλες τις χώρες του κόσμου με οτοστόπ.
– Στη ζωή σας υπήρχε ένας άνθρωπος που ονειρευτήκατε να γίνετε σαν αυτόν;
Θαύμαζα τον Χένρι Μίλερ!
– Τον συναντήσατε ποτέ;
Όχι.
– Αν τον συναντούσατε, τι θα του ζητούσατε χωρίς να το σκεφτείτε;
Πιθανόν να του ζητούσα να βάλει λίγο από το αλάτι του και στα δικά μου γραπτά. (γέλια)
– Τους λείπει αλάτι;
Δεν ξέρω… Ξέρω μόνο ότι εγώ θα ήθελα λίγο από το αλάτι του Χένρι Μίλερ στα γραπτά μου.
– Γιατί οι άνθρωποι πορεύονται με είδωλα, φτιάχνουν πρότυπα και προσπαθούν να τα φτάσουν;
Επειδή δεν έχουν το κουράγιο να καθιερώσουν τη δική τους ταυτότητα. Είμαστε πολύ ανασφαλή ζώα… Πράγμα κάπως κουτό, βέβαια, γιατί στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ασφάλεια ούτως ή άλλως… Είμαστε ανασφαλείς, ενώ πρέπει να χαλαρώσουμε και να ζήσουμε μέσα στην ανασφάλεια. (γέλια)
– Πώς βρίσκει κανείς τη δική του φωνή ως συγγραφέας;
Χρειάζεται εμπειρία και ωριμότητα. Υπάρχουν πολύ λίγα παιδιά θαύματα στη λογοτεχνία. Πολύ σπάνια στην ιστορία της λογοτεχνίας έχουν εμφανιστεί σημαντικοί συγγραφείς κάτω των 30… Ο Ρεμπό ήταν μια εξαίρεση, όλοι το ξέρουμε.
– Γιατί συμβαίνει, αν συμβαίνει, αυτό στη λογοτεχνία και όχι στη μουσική, για παράδειγμα;
Ίσως γιατί η μουσική στηρίζεται στην αίσθηση, ενώ το γράψιμο, για να είναι καλό, εμπνέεται από τη γνώση της ζωής. Νιώθω ότι ο μουσικός γεννιέται με μια θάλασσα μουσικής μέσα του, που μόλις μάθει ένα όργανο ξεχύνεται… Ο Μότσαρτ δεν σκεφτόταν τις συνθέσεις του… Απλώς, τις άφηνε να ξεχυθούν από μέσα του.
– Θυμάστε τη στιγμή που γράψατε κάτι και νιώσατε ότι είχατε βρει τη δική σας φωνή;
Νομίζω ναι.
– Θα μου περιγράψετε τη στιγμή;
Να δω αν θα μπορέσω να θυμηθώ τη φράση που έγραψα και αισθάνθηκα αυτό… Ήταν κάπως έτσι, αν δεν κάνω λάθος: «Τα εσώρουχα του μάγου βρέθηκαν να επιπλέουν μέσα σε μια βαλίτσα από χαρτόνι, η οποία επέπλεε στα στάσιμα νερά μιας λίμνης, λίγο έξω από το Μαϊάμι». Και αμέσως μετά έγραψα: «Τα ανθρώπινα όντα επινοήθηκαν από το νερό σαν τέχνασμα ώστε το νερό να μεταφέρεται από το ένα μέρος στο άλλο».
– Πολύ καλό!
Σας ευχαριστώ… Δεν είχα διαβάσει μέχρι τότε κάτι αντίστοιχο στη λογοτεχνία. Ήταν ένα ντροπαλό ξεκίνημα, αλλά άρχισα να αισθάνομαι ότι ίσως κάποτε μπορέσω να μιλήσω με τη δική μου φωνή κι όχι κάποιου άλλου… Ήξερα πια ότι αυτό δεν ήταν Χένρι Μίλερ, ήταν Τομ Ρόμπινς!
– Είπατε «δεν είχα διαβάσει μέχρι τότε κάτι αντίστοιχο».
Και διάβαζα μετά μανίας… Τα πάντα. Ήθελα να έχω διαβάσει όσο περισσότερο μπορούσα για να ξέρω, αν έβρισκα τη φωνή μου ότι ήταν μοναδική. Ακόμα διαβάζω… Μ’ αρέσει τώρα πια να μπαίνω και να ζω στον κόσμο που έχει επινοήσει κάποιος άλλος.
– Αν είχατε τη δυνατότητα να μπείτε στη μηχανή του χρόνου, θα κάνατε ένα ταξίδι στο μέλλον ή στο παρελθόν;
Δεν θέλω να ξέρω τι θα ζήσω… Αλλά λυπάμαι που έχασα αυτό που έζησαν κάποιοι άλλοι… Θα προτιμούσα λοιπόν το παρελθόν. Αν δεν πάμε πολύ πίσω, θα ήθελα η πρώτη μου στάση να είναι στις αρχές αυτού του αιώνα! Belle epoque! Η τελευταία μου στάση στην αρχαία Ελλάδα.
– Νιώθετε την υποχρέωση να περάσετε και από τη χώρα μου, μια που έχετε έναν Έλληνα απέναντί σας; (γέλια)
Όχι, όχι… Πιστεύω πραγματικά ότι υπάρχουν δύο κλειδιά για την κατανόηση αυτού που κάνω και κανείς κριτικός δεν τ’ ανακάλυψε μέχρι σήμερα… Πρώτη φορά το λέω αυτό. Το ένα από τα δύο κλειδιά είναι η ελληνική μυθολογία. Για να κατανοήσει κανείς αυτό που προσπαθώ να κάνω, πρέπει να έχει γνώση της ελληνικής μυθολογίας. Και όχι από την άποψη ότι παίρνω ιστορίες από τους ελληνικούς μύθους, όπως κάνουν πολλοί, και απλώς τις επανατοποθετώ στη σύγχρονη εποχή. Η σχέση μου βρίσκεται στην προσέγγιση της γλώσσας και της αφήγησης.
– Συχνά, διαβάζοντας τα βιβλία σας, σας πιάνω να μιλάτε για ένα πιάτο, για παράδειγμα, και διαμέσου αυτού να αναφέρεστε στο Θεό.
Ναι, γιατί οι θεοί είναι παντού.
– Ο Θεός είναι επινόηση των ανθρώπων;
Και ναι, και όχι… Ο θεός που λατρεύουν οι χριστιανοί είναι μια επινόηση των ανθρώπων, αλλά αυτό είναι μια παραφθορά του αληθινού θεού. Γι’ αυτό, δεν πιστεύω στο θεό των χριστιανών ούτε των Εβραίων ούτε στον ισλαμικό θεό!
– Σε τι θεό πιστεύετε;
Πιστεύω σε μια ανώτερη συνείδηση που διαποτίζει τα πάντα… Δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για το θεό ούτε να τον περιγράψει. Τη στιγμή που αρχίζεις να μιλάς, προσπαθώντας να τον καθορίσεις ή να τον περιγράψεις, παύεις να μιλάς για το θεό! Υπάρχει μια ιστορία των Σούφι – δεν ξέρω αν την ξέρετε… Πάει ένας άνθρωπος να δει το μεγαλοδιδάσκαλο των Σούφι και τον ρωτάει: «Δάσκαλε, τι είναι ο θεός;» «Καρότο!», λέει ο δάσκαλος και σκάει στα γέλια. Ο άνθρωπος φεύγει απογοητευμένος, πιστεύοντας ότι ο μεγάλος δάσκαλος τα έχει ψιλοχαμένα, ότι είναι πια ένας τρελόγερος. Μετά από μερικές εβδομάδες ξαναπάει να δει το δάσκαλο και τον ρωτάει πάλι: «Δάσκαλε, ο θεός είναι καρότο;» «Όχι, ο θεός είναι ραδίκι!», του λέει ο δάσκαλος αυτήν τη φορά και σκάει πάλι στα γέλια. Ο άνθρωπος φεύγει βέβαιος πια ότι πρόκειται για έναν τρελόγερο που δεν ξέρει τίποτα… Κι όμως, ο μεγάλος δάσκαλος του έλεγε κάτι πολύ βαθύ. Με άλλα λόγια, του έλεγε ότι ο θεός είναι απροσδιόριστος, ο θεός είναι όλα γύρω μας. Αν του έλεγε έτσι, βέβαια, δεν θα σήμαινε τίποτα για τον άνθρωπο. Τον οδηγούσε με τις απαντήσεις του. Το θέμα ήταν να φτάσει στο συμπέρασμα αυτό ο ίδιος ο άνθρωπος, μόνος του… Μόνο τότε η πληροφορία δεν θα ήταν άχρηστη… Είναι εντελώς άχρηστη πληροφορία να σου πει ο δάσκαλος ότι ο θεός είναι πέρα από ορισμούς. Σημασία έχει να καταλήξεις μόνος σου σ’ αυτό!
– Όταν ξαφνικά κερδίσατε από τις πωλήσεις των βιβλίων σας πολλά χρήματα, πώς νιώσατε; Τι κάνατε με αυτά τα χρήματα;
Τα ξόδεψα αμέσως! (γέλια) Τα χρήματα είναι για να σε απελευθερώνουν και όχι για έλεγχο. Πιστεύω ότι, αν κάποιος δώσει σημασία στα χρήματα, μπορεί να γίνουν μια ολοκληρωτική δύναμη που να σε ελέγχουν. Το να πω ότι υπάρχουν πιο διασκεδαστικά πράγματα από το χρήμα είναι κλισέ… Πρέπει, βέβαια, να πω ότι το να έχεις κάποια χρήματα στην τράπεζα συμβάλλει στο να έχεις μια βουδιστική ηρεμία… (γέλια) Πρέπει να προσέχεις όμως πολύ… μη βολευτείς.
– Γιατί το χρήμα έγινε μια σύγχρονη θεότητα για πολλούς;
Νομίζω ότι, βασικά, είναι ο φόβος του θανάτου… Πολλοί πιστεύουν ότι με κάποιον τρόπο τα χρήματα θα τους δώσουν τη δύναμη να νικήσουν το θάνατο ή να τον απομακρύνουν!
– Υπάρχει κάτι που μπορεί να νικήσει το φόβο του θανάτου;
Το γέλιο! Το χιούμορ! Πάντα είχα μια κωμική άποψη της ζωής. Η ζωή μού φαίνεται, παρ’ όλες τις δυσκολίες και τις αδικίες της, ότι είναι παιχνιδιάρικη. Και πιστεύω ότι το να παίζεις είναι μια πολύ σοβαρή υπέρβαση του κακού.
– Πού συνίσταται η αγιότητα της ζωής;
Στο να αντιλαμβάνεσαι ότι η κοπέλα απέναντί σου είναι μια θεά.
– Τελειώνοντας, ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που είδαν μέχρι σήμερα τα μάτια σας;
Κάποτε είδα μια αράχνη να πίνει νερό. Καταπληκτικό θέαμα! Ήταν κοντά στο σπίτι μου στο Σιάτλ.
– Σας ευχαριστώ, ειλικρινά!
Κι εγώ… Επιτέλους, συναντηθήκαμε και τα είπαμε.
– Αλήθεια, τι είναι χιούμορ;
Δεν ξέρω… Δεν είμαι έξυπνος αρκετά για να απαντήσω σ’ αυτό το ερώτημά σας! (γέλια) Το χιούμορ ίσως να είναι ο θεός.
– Ίσως… Ευχαριστώ!
