Ο Στέλιος Μάινας είναι εξαιρετικά γνωστός στο ευρύ κοινό ως ένας μεγάλος πρωταγωνιστής. Πολλοί γνωρίζουν την πολιτική του σκέψη μέσα από τη συμμετοχή του στη ΔΗΜΑΡ και αρκετοί έχουν έρθει σε επαφή με το συγγραφικό του έργο.

Τον συνάντησα έξω από το θέατρο Ακάδημος. Συνομιλούσε με έναν νέο ηθοποιό με τον οποίο συμπρωταγωνιστούν στην θεατρική διασκευή της ταινίας του Τρίερ που ανεβαίνει στο θέατρο Ακάδημος. Μου τον σύστησε ενθαρρύνοντας με να κάνω συνέντευξη μαζί του. «Εγώ όσο μεγαλώνω είμαι περισσότερο παρατηρητής. Το θέατρο θα εξακολουθεί να υπάρχει και χωρίς εμάς», μου είπε κάποια στιγμή αργότερα. «Ανυπομονώ να βρω πρότυπα. Δεν μπορεί να μην υπάρχουν νέα λαμπρά μυαλά με αξίες και οράματα», πρόσθεσε αναφερόμενος στην πολιτική.

Κάτσαμε σε ένα μικρό καφέ στην Ιπποκράτους. Είναι από τους λίγους ανθρώπους που σου δημιουργούν από την αρχή την αίσθηση πως όταν δεσμευτεί σε κάτι, σε μια ιδέα ή σε ένα σχέδιο, θα τηρήσει απαρέγκλιτα την δέσμευση του. Ανήκει, ωστόσο, στους ελάχιστους που σου επιβεβαιώνουν αυτή την αίσθηση στην πορεία. Ίσως γιατί παραμένει πάντα ένας ρομαντικός οραματιστής που πατά γερά με τα δυο πόδια στη γη ενώ βρίσκεται με το ένα πόδι στο θέατρο. Γιατί μπορεί να ζήσει, όπως ομολογεί και χωρίς τη δουλειά του ηθοποιού. Και αυτό τον καθιστά ακόμα πιο σημαντικό καλλιτέχνη και άνθρωπο.

Μεταπηδάμε από το ένα θέμα στο άλλο και σκέφτομαι πως είναι από τις φορές που θα ήθελα να μην υπήρχε ο περιορισμός του χρόνου. Η σκέψη του είναι καταρρακτώδης και οι τρόπος που μεταγγίζει την εμπειρία και τη γνώση του ακόμα και στο πλαίσιο μιας συνέντευξης σε κάνει να θες να βουτήξεις  ξανά μέσα στα κείμενα του Όμηρου, του Πίντερ και του Μπρεχτ.

Συζητάμε για τον καπετάνιο πατέρα του που έφερνε τον εξωτισμό στο σπίτι και για το πάθος του έκτοτε για τα ταξίδια. Τον εκπροσωπεί, λέει, η ιαπωνική λιτότητα στη ζωή και στην ψυχή του, πιστεύει πως η ανθρωπότητα παραμένει πάντα ίδια μέσα στο χώρο και στο χρόνο και οι φίλοι του είναι παλιοί Ρηγάδες. Δηλώνει πάντα βαθιά Ευρωπαίος και νιώθει μια συγγένεια με τη Γαλλία. Ίσως γιατί γεννήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου, στο μοναδικό νησί που χάνεις την αίσθηση του χώρου, νομίζοντας κάποιες στιγμές πως βρίσκεσαι στην Μονμάρτρη.

Η συζήτηση μας δυστυχώς πρέπει κάποια στιγμή να τελειώσει. Διακόπτω την ηχογράφηση, κατευθυνόμαστε προς το θέατρο, κατεβαίνω στο φουαγιέ και ο νους μου διατρέχει ξανά την κουβέντα μας μέχρι να ολοκληρωθεί η φωτογράφιση. Σε λίγη ώρα τον βλέπω πάλι πάνω στη σκηνή, γίνεται ο ρόλος του, εναλλάσσει πρόσωπα και κρατά για άλλη μια φορά το κοινό καθηλωμένο.

– Πότε νιώσατε για πρώτη φορά πως κατακτήσατε το κοινό ;

Το κοινό δεν το κατακτάς ποτέ. Λέμε πως τον θεατή μπορείς να τον κρατήσεις για πέντε λεπτά. Το έκτο λεπτό εάν δεν τον ενδιαφέρει, θα φύγει και θα σκεφτεί που θα φάει μετά, γιατί μάλωσε με τον/τη σύντροφο του. Δεν είναι μια ορμέμφυτη διαδικασία, η οποία μαθαίνεται και την επαναλαμβάνεις. Είναι σε άγραφο χάρτη ακόμα και αν είσαι εκατό χρονών και έχεις μια πείρα ατελείωτη.

– Μου θυμίζει μια φράση που έχετε πει στο παρελθόν, πως είναι υποχρέωση του καλλιτέχνη να διαγράφει το παρελθόν.

Δεν είναι μόνο υποχρέωση. Είναι δεδομένο. Ο θεατής έρχεται αγνός, ανοιχτός, διαγράφοντας αυτά που ξέρει για σένα και για το έργο. Κι έτσι πρέπει να μπαίνει και ο ηθοποιός. Όταν ξεκινάω τις πρόβες, δεν έχω προαποφασίσει ποτέ πως θα κάνω το ρόλο. Μπαίνω προσπαθώντας να ακούσω και να απορροφήσω αυτό που θα μου πει ο σκηνοθέτης , αυτό που θα μου πει ο μεταφραστής αν είναι ένα ξένο έργο κι αυτό που θα μου δώσουν οι συνάδελφοι στη σκηνή. Γιατί αν έρθεις με τα εργαλεία σου έτοιμα δεν αφήνεις χώρο. Οι άνθρωποι χρειάζονται χώρο. Και οι ιδέες χρειάζονται χώρο για να αναπτυχθούν.

– Με ποιο κριτήριο επιλέγετε τα έργα στα οποία θα συμμετάσχετε; Φαντάζομαι σας καλούν από πολλά περισσότερα και θα πρέπει να κάνετε αναπόδραστα μια επιλογή…

Το κριτήριο για μένα είναι το εάν με ενδιαφέρει το έργο και οι συνεργάτες. Τι σημαίνει ένα μεγάλο έργο; Τα έργα είναι εκεί και περιμένουν. Ποιος θα τα κάνει και πως θα τα κάνει είναι το ζήτημα. Τα μεγάλα έργα έχουν ζήσει τόσες αιώνες. Ακόμα και κάποιος να τους κάνει ζημιά, δεν παθαίνουν τίποτα. Είναι εκεί και περιμένουν τον επόμενο.

– Τι θα λέγατε πως έχει να προσθέσει η θεατρική διασκευή της αριστουργηματικής ταινίας του Τρίερ Dogville για τα όρια της ηθικής, περίπου 20 χρόνια μετά;

Το έργο αυτό έχει ένα ιδιώνυμο. Έχει αποτυπώσει τη μπρεχτική μέθοδο. Έχει μιμηθεί τον Μπρεχτ. Είναι ένα καλό έργο γιατί δημιουργεί σταθερές νησίδες ανάπτυξης που οδηγούν μαθηματικά στο τέλος στην κάθαρση. Οδηγεί τον θεατή με καθαρότητα προς το αποτέλεσμα. Το έργο ουρλιάζει για το που θα πάει από ένα σημείο και μετά. Αυτό που έχει προσθέσει το θέατρο είναι αμεσότητα της πρακτικής αφήγησης που δεν έχει ο κινηματογράφος. Ο Μπρεχτ έγραφε αποκλειστικά για το θέατρο και είχε αναπτύξει συγκλονιστικά την παραβολή. Και αυτό το έργο είναι παραβολή. Μιλάει για ένα παραμύθι. Και ο Μπρεχτ παραμύθια έγραφε. Έχει κάνει και μια πονηριά ο φίλος μου ο Τρίερ. Έχει χρησιμοποιήσει την κοσμογονία και έχει χρησιμοποίησει την μυθολογία και τον θεό Ίντρα μέσα από το ονειρόδραμα του Στρίντμπεργκ. Ακόμα και ο όνομα της ηρωίδας του Dogville είναι Γκρέις (Grace) που σημαίνει Χάρη και είναι συμβολικό. Ο Τρίερ δίνει ένα συμπαντικό χαρακτήρα. Ως προς την ηθική είναι καλό να επαναλαμβάνονται οι ηθικοί κώδικες που θα έπρεπε να ισχύουν στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι θα πρέπει να μιλούν μεταξύ τους με ηθικούς κώδικες και να κρατούν το ηθικό μέτρο, όχι με τη δαμόκλειο σπάθη της τιμωρίας αλλά με την ανάγκη της συνεννόησης ακριβώς επειδή στη σημερινή εποχή χάνεται η συνεννόηση μέσα σε ένα θορυβώδες παρόν τεχνολογικό. Η ανθρωπότητα όμως παραμένει ίδια.

– Πόσο ίδια; Ποτέ ξανά δεν είχε ζήσει ο άνθρωπος με έναν τρόπο τόσο  εικονικό, όσο ζει μέσα από το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης..

Εννοείτε μάλλον πως δεν ζούμε ; Αν ναι, ισχύει. Εγώ έχω εγκαταλείψει τα μέσα κοινωνικής κοινωνικής δικτύωσης γιατί πιστεύω πως η υπεραπασχόληση με τα σόσιαλ θα με φθείρει χωρίς να μπορώ να το πω με σιγουριά. Κάνω μια δουλειά που πρέπει και να παρακολουθώ τα τεκταινόμενα και να είμαι και με το ένα πόδι έξω. Ο καλλιτέχνης έχει υποχρέωση να είναι στον κοινωνικό ιστό, πίσω και μπροστά συγχρόνως. Ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι παρατηρητής και συμμέτοχος της ζωής. Εγώ όσο μεγαλώνω είμαι περισσότερο παρατηρητής. Απομακρύνομαι γιατί έτσι έχει ορίσει η φύση. Μεγαλώνοντας δεν μπορείς και δεν θέλεις να ακολουθήσεις τους ρυθμούς, τις ταχύτητες με τις οποίες λειτουργούν τα νέα πράγματα.  Γι’ αυτό και προσπαθώ να κάνω λιγότερα πράγματα.

– Θα έλεγα πως κάνετε πολλά και σημαντικά πράγματα..

Τώρα μόνο. Αυτό είναι μια απόλυτη εξαίρεση, η οποία δεν καθορίζει καθόλου τη ζωή μου. Ποτέ δεν έκανα πολλά πράγματα μαζί. Προσπαθούσα πάντα να έχω πάντα ένα μέτρο.

– Όσο σας γνωρίζω και όσο αναλογίζομαι την πορεία σας, το έργο σας και τα λεγόμενα σας θα σας χαρακτήριζα έναν άνθρωπο με υψηλό το αίσθημα της ευθύνης. Έχετε πει, νομίζω, πως δεν κοιμάστε τα βράδια όταν έχετε αναλάβει μια σοβαρή υποχρέωση. Αλήθεια τι σκέφτεστε;

Έτσι ακριβώς  είναι. Και αυτό το πήρα από τους παλιότερους. Παλιότερα ξέρετε δεν υπήρχαν συμβόλαια. Όταν έδινες το λόγο σου ήσουν υποχρεωμένος να τον τηρήσεις για τον αυτοσεβασμό σου και γιατί διαφορετικά δεν μπορούσε να αντικρύσεις κανέναν. Εγώ όταν δώσω το λόγο μου σε κάτι, ότι και να μου παρουσιαστεί μετά, δεν μπορώ να ανακρούσω πρύμνα. Τέλος.

– Το διαπίστωσα και μέσα από τη δική μας επικοινωνία. Υπάρχει μεγάλη συνέπεια σε αυτό που υπόσχεστε και σε αυτό που πραγματοποιείτε. Αν έκαναν  το ίδιο και οι πολιτικοί μας δεν θα ήταν καλύτερος ο κόσμος;

Κάθε μέρα βλέπω να διαψεύδεται η συνέπεια. Δεν θέλω να το ακολουθήσω. Θέλω να είμαι συνεπής. Αλλά δεν είμαι σίγουρος γιατί το ΚΚΕ Εσωτερικού που ακολούθησα εγώ στα φοιτητικά μου χρόνια είχε ένα κομμάτι μιας ονείρωξης που επέμενε εμμονικά να γίνει πραγματικότητα. Ακόμα και η ουτοπικότητα όμως είναι μια πολιτική πράξη. Το όνειρο χρειάζεται για να ξέρεις που θες να πας. Για εμένα η καθημερινότητα είναι πολιτική θέση και πολιτική πράξη. Η επιλογή του που πίνω τον καφέ μου, πως μιλάω στο παιδί μου, πως συμπεριφέρομαι στο γείτονα μου, είναι πολιτική με την ευρύτερη έννοια. Εμείς οι Έλληνες έχουμε την τύχη και την τιμή να έχουμε εφεύρει την πολιτική. Είναι δικό μας παιδί.

– Ένα παιδί βιασμένο ή έστω παραβιασμένο…

Ναι, αλλά η έννοια πολιτική δεν υπήρχε μέχρι τότε πουθενά στην ανθρωπότητα παρά μόνο στην Αθήνα.

– Τι σας έκανε εσάς να βάλετε κάποια στιγμή το όνομα σας κάτω από το κείμενο της διακήρυξης του πολιτικού φορέα ΔΗΜΑΡ;

Όταν ήμουν φοιτητής δεν νοείτο να μην είσαι σε μια νεολαία, να μην ακολουθείς κάτι. Τότε  μπήκα στον Δημοκρατικό Αγώνα, στο Ρήγα.  Θαύμαζα τον Ηλία Ηλίου και τον Λεωνίδα Κύρκο. Βρέθηκα σε ένα περιβάλλον διανοουμένων που μου πήγαινε πως ψυχοσύνθεση. Η κληρονομιά που άφησε ο Λεωνίδας Κύρκος , η ευρωαριστερά και ότι σήμαινε για μένα η αριστερά για την Ευρώπη και κυρίως η αριστερά της Γαλλίας με έκαναν να μπω στη ΔΗΜΑΡ. Εγώ βρήκα στην ευρωπαϊκή αριστερά την πιο γνήσια έκφραση του ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Οι φίλοι μου είναι ακόμα παλιοί ρηγάδες.

– Πιστεύετε πάντα στην Ευρώπη;

Πιστεύω βαθιά πως αυτό που λέμε σημερινή Ευρώπη πρέπει να διατηρηθεί και μας αποκολλά από τον υπόλοιπο πλανήτη. Γιατί η Ευρώπη, ακόμα και σήμερα, είναι μια θρυαλλίδα δημοκρατίας στον υπόλοιπο κόσμο. Κακή Ευρώπη; Ναι. Μέτρια Ευρώπη; Ναι. Αλλά δημοκρατική Ευρώπη.

– Δεν απογοητευτήκατε ποτέ;

Προσπαθώ να μην απογοητεύομαι γιατί η προσμονή μου για τα αποτελέσματα είναι μηδαμινή. Γιατί ξέρω πως τα αποτελέσματα της πολιτικής πράξης είναι εντελώς διαφορετικά από την θεωρία. Πιστεύω σε ένα οραματικό κομμάτι που δεν μπορούμε να φτάσουμε. Ξέρετε το πρώτο βιβλίο του Ουελμπέκ που διάβασα πριν από αρκετά χρόνια μου φάνηκε λίγο προβοκατόρικο αλλά μετά είδα πως είναι πολύ ευαίσθητος μέσα στην επιθετικότητα του. Αυτή η πολύ γαλλική ματιά που έχει ο Ουελμπέκ ματιά για τη ζωή, με συγκινεί ιδιαιτέρως. Νιώθω μια συγγένεια με τη γαλλική κουλτούρα.

– Ίσως γιατί είστε από την Ερμούπολη,  ίσως τον πιο ευρωπαϊκό τόπο της χώρας μας. Μου θυμίζει σε αρκετά σημεία το Παρίσι.

Μπορεί. Γεννήθηκα εκεί. Ο χώρος κουβαλά μια ταυτότητα όχι μόνο πολιτισμού αλλά την ταυτότητα των ίδιων των ανθρώπων.

– Μέχρι τα φοιτητικά σας χρόνια δεν είχατε ποτέ σκεφτεί να ασχοληθείτε με την υποκριτική;

Ποτέ. Στη Λάρισα, όπου ήμουν φοιτητής στη  Διοίκηση Επιχειρήσεων,  άρπαξα το μικρόβιο όταν μπλέχτηκα με το θεσσαλικό θέατρο.

– Αν δεν ήσασταν ηθοποιός, τι θα θέλατε να είχατε γίνει;

Γιατρός.

– Τι ειδικότητα;

Χειρουργός οπωσδήποτε γιατί είμαι χειροπράκτης! Και πιστεύω πολύ στο επεμβατικό κομμάτι της ιατρικής επιστήμης. Για να πας όμως στην ιατρική έπρεπε να είσαι άριστος μαθητής, σπασικλάκι. Εγώ ήμουν μέτριος μαθητής, του 15, του 16, του 17. Όχι όμως το 19 και του 10. Έτσι αποφάσισα να δώσω νομική. Την πρώτη χρονιά όμως δεν πέρασα, είχα δηλώσει μόνο Νομική Αθηνών. Ήταν μια δύσκολη σχολή. Δεν είχαν όμως οικονομικά τη δυνατότητα οι γονείς μου, δηλαδή η μητέρα μου γιατί με τον πατέρα μου τότε δεν είχαμε σχέσεις,  για να ξενιτευτώ. Τότε μου είπαν πως θα ανοίξει μια νέα σχολή που λέγεται ΚΑΤΕΕ. Και έτσι μπήκα Διοίκηση Επιχειρήσεων. Σκέφτηκα να μην πάω αλλά πήγα χωρίς  να πολυσκεφτώ ,που θα μου ήταν χρήσιμη η σχολή και αν θα με ενδιέφερε…

– Πόσο σας εκφράζει η φράση «Τα φαινόμενα απατούν». Δανείζομαι τον  τίτλο που επιλέξατε για τα διηγήματα σας;

Με εκφράζει, ναι. Το φαίνεσθαι είναι μια επιφάνεια των πραγμάτων και δεν είναι πραγματικότητα. Αν όμως ξέρει κάποιος και μπορεί να διαγνώσει την επιφάνεια των πραγμάτων, όλα φαίνονται.

– Άρα;

Τα φαινόμενα απατούν αυτούς που δεν ξέρουν. Ξέρετε ο τίτλος ήταν των εκδόσεων Καστανιώτη. Ο δικός μου τίτλος ήταν « Το άρωμα του Λουξ που αγάπησα» που είναι ένα από τα διηγήματα του και έχει να κάνει με τις μυρωδιές. Ο πατέρας μου ήταν καπετάνιος και όταν ερχόταν από τα ταξίδια του, άνοιγα τις βαλίτσες του για να δω τι καινούργιο είχε φέρει. Τότε ζούσαμε σε μια Αθήνα που δεν είχε τις πολυτέλειες που έχει σήμερα. Θυμάμαι το άρωμα ενός σαπουνιού που λεγόταν ΛΟΥΞ και είχε πάνω την Ελίζαμπεθ Τέιλορ.

– Έχει σχέση αυτό με την αγάπη σας για τα ταξίδια;

Φανταστείτε πως μεγάλωσα σε μια οικογένεια όπου το εξωτερικό ήταν σύμφυτο με την βρεφική μου ηλικία. Ο πατέρας μου ως κατεπάνιος έφερνε το εξωτικό στο σπίτι. Και τα ταξίδια του καπετάνιου δεν ήταν ευρωπαϊκά. Για μένα η Ιαπωνία ήταν η πιο κοντινή μου χώρα. Ο πατέρας μου μου έφερνε ασύλληπτα παιχνίδια και μαζευόταν όλη η πιτσιρικαρία της γειτονιάς όταν ήμουν τριών τεσσάρων πέντε ετών… Στη μητέρα μου έφερε γιαπωνέζικες πορσελάνες. Η εξωτικότητα σήμαινε εξωτερικό. Στην εφηβεία μου απέκτησα άλλη ιδέα. Με τα ταξίδια έχω μια παθιασμένη θέση.

– Τι αναζητάτε σε μια περιπλάνηση στον κόσμο;

Ίσως είναι η αναζήτηση της προσωπικής μου Ιθάκης, του προσωπικού μου προορισμού που δεν είναι τουριστικός. Απεχθάνομαι τη λέξη τουρίστας.

– Ποιος προορισμός είναι ο αγαπημένος σας;

Αγαπώ βαθιά την Ευρώπη. Σε κάθε μεριά της Ευρώπης που ταξιδεύω, βλέπω ένα κομμάτι του εαυτού μου. Η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία είναι χώρες που θα μπορούσα εύκολα να ζήσω το υπόλοιπο της ζωής μου. Βρίσκω συγγένεια και συνάφεια.

– Στην Ιαπωνία πήγατε τελικά;

Θέλω πολύ να πάω. Μου αρέσει ο ιαπωνικός κινηματογράφος, η ιαπωνική λογοτεχνία και κουλτούρα, Είμαι οπαδός και μιμητής του Μουρακάμι. Μου αρέσει η απλότητα και η αυστηρότητα που υπάρχει στην ιαπωνική κουλτούρα. Με εκπροσωπεί 100% η ιαπωνική λιτότητα στο χώρο και στη ψυχή μου.

– Πριν από λίγους μήνες πρωταγωνιστήσατε στο Labor ένα έργο που μιλά για το πως αλλοιώνουμε ταυτότητες και κατασκευάζουμε αναμνήσεις. Τι σκέψεις σας πυροδότησε;

Η μετάγγιση της μνήμης όπως κάνουν οι μεγάλοι στους νεότερους. Τους διαποτίζουν με την προσωπικότητας τους και κατασκευάζουν αποτυπώματα τους.

– Εσείς ως γονιός καταφέρατε να μην το κάνετε;

Ναι, δεν το κάνω. Και ευτυχώς ο γιος μου δεν έχει καμία σχέση με μένα.

– Αν μιλήσουμε ψυχαναλυτικά, είναι ανέφικτό να μην έχει ο γιος σας τίποτα από εσάς…

Δεν το έχω ψάξει ψυχαναλυτικά. Δεν του έδωσα ποτέ συμβουλή. Δεν του κατασκεύασα τίποτα. Το έχω ακολουθήσει πιστά αυτό. Ως γονιός είσαι συμβουλή και παράδειγμα.

– Όσο σας ακούω σκέφτομαι το Δείπνο του Κοχ όπου είχατε υποδυθεί έναν κακό πατέρα που έρχεται αντιμέτωπος με μια εγκληματική ενέργεια του γιου του. Σκεφτήκατε ποτέ τι θα κάνατε εάν σας τύχαινε κάτι τέτοιο;

Το Δείπνο ήταν δική μου ιδέα, έχω μια μακρά σχέση με το ολλανδικό θέατρο και τους Ολλανδούς. Το συγκλονιστικό είναι πως δεν μπορείς να πεις με βεβαιότητα τι θα έκανες. Και έτσι το αντιμετωπίζει και το έργο. Το έγκλημα σαφέστατα είναι έγκλημα και η θέση του γονιού –για να προστατεύσει και το παιδί– είναι να το καταδώσει… Γιατί διαφορετικά στερείς από τους ανθρώπους το δικαίωμα ή και το δώρο τιμωρίας. Γιατί η τιμωρία έχει μια διορθωτική θέση. Το βλέπουμε και στο Dogville αυτό.

– Τι πιστεύετε για το δίπολο θύτης-θύμα; Έχετε νιώσει πως  καμιά φορά δεν είναι τόσο δύσκολο η μετάβαση από μια θέση στην άλλη;

Η ψυχανάλυση μιλάει για μια ταυτοσημία ενός πράγματος: θύτης και θύμα, δηλαδή την έκφραση του ίδιου αντικειμένου από διαφορετική οπτική γωνία. Εύκολα ένα θύμα γίνεται θύτης και ένας θύτης. Για αυτό και η παιδική ηλικία- που είναι η ηλικία της εντύπωσης των πραγμάτων – χρειάζεται τη μεγαλύτερη προστασία. Είναι έγκλημα να διαστρεβλώσεις την παιδική ηλικία.

– Αυτό που έλεγε ο Κοχ στο Δείπνο… Eμείς δημιουργούμε τους ήρωες ή τους εγκληματίες του αύριο..

Ακριβώς! Είναι έγκλημα γιατί εκπέμπεις βαθιά στον ψυχισμό ενός αδιαμόρφωτου πλάσματος.

– Αν είχατε γίνει δικηγόρος, τι είδους υποθέσεις θα αναλαμβάνατε;

Θα ήμουν εργατολόγος γιατί έχει μεγάλη σχέση με την πολιτική. Και μπορεί και να άγγιζα και την πολιτική.

– Να περιμένουμε να σας δούμε ξανά στην πολιτική;

Όχι, με την έννοια πως υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό για τους νεότερους. Ανυπομονώ να βρω πρότυπα.

– Και τελικά βρίσκετε;

Περιμένω. Είναι λάθος να είμαστε αφοριστικοί γιατί αποκλείουμε τους νέους ανθρώπους. Δεν μπορεί να μην υπάρχουν νέα λαμπρά μυαλά με αξίες και οράματα.

 – O Ρήγκαν στην ερώτηση “πως μπορεί ένας ηθοποιός να είναι πρόεδρος;” είχε απαντήσει “πως ένας πρόεδρος μπορεί να μην είναι ηθοποιός;”. Σας εκφράζει αυτή η ιδέα;

Ο Ρήγκαν δεν είναι το υπόδειγμα μιας πολιτικής προσωπικότητας. Αλλά ο Ρήγκαν μέσα στη βαθιά συντηρητική του ύπαρξη είχε ένα διαολάκι που ήταν ηθοποιός. Στο Ρήγκαν οφείλουμε τη σύζευξη ανάμεσα στην πρώην Σοβιετική Ένωση και στην Αμερική. Είναι προσωπικό δημιούργημα του Ρήγκαν και του Γκορμπατσόφ. Δεν επικροτώ το πολιτικό του έργο αλλά μόνο γι’ αυτό έχει δικαιώσει ένα κομμάτι της ύπαρξης του.

– Σας έχει συμβεί να αναγνωρίζετε τον ηθοποιό σε πολιτικές προσωπικότητες;

Όχι. Αλλά ο Ζελένσκι είναι ηθοποιός. Συνάδελφος. (γελά) Δεν ξέρω ποιος είναι ο ρόλος του. Μη με ρωτήσετε για αυτό. Είναι υπό διαπραγμάτευση με πολλά ερωτηματικά!

– Ποιο είναι το νήμα που συνδέει την ιδιότητα του ηθοποιού, του συγγραφέα, του πολιτικού προσώπου;

Είναι πάντα το ίδιο! Από κάτω είναι το ίδιο πρόσωπο.