Ο σερ Ρίτσαρντ Ρότζερς γεννήθηκε το 1933 στη Φλωρεντία. Το 1951 άρχισε να υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία στην Ιταλία και έπειτα σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Λονδίνο και στις ΗΠΑ. Το 1962 αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο Γέιλ, επέστρεψε με τον συμπατριώτη του Νόρμαν Φόστερ στην Αγγλία και μαζί του ίδρυσε το αρχιτεκτονικό γραφείο «Team 4». Το 1976 ο άγγλος αρχιτέκτονας ίδρυσε δικό του γραφείο και το 1991 χρίστηκε ιππότης από τη βασίλισσα Ελισάβετ Β´. Πέντε χρόνια αργότερα ονομάστηκε βαρόνος του Ριβερσάιντ και το 2007 τιμήθηκε με το βραβείο Πρίτσκερ, δηλαδή την ύψιστη διάκριση στο πεδίο της αρχιτεκτονικής. Στα έργα του περιλαμβάνονται το Κέντρο Τέχνης Πομπιντού στο Παρίσι (σε συνεργασία με τους Ρέντσο Πιάνο και Πίτερ Ράις, 1971-78), το κτίριο Λόιντς στο Λονδίνο (1979-84), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Στρασβούργο (1984), ο Θόλος της Χιλιετίας στο Λονδίνο (1999), η Ουαλική Εθνοσυνέλευση στο Κάρντιφ (2005).
Ο σερ Ρίτσαρντ Ρότζερς πέθανε στις 18 Δεκεμβρίου του 2021 και με αφορμή την επέτειο του θανάτου του σπουδαίου αρχιτέκτονα θυμόμαστε μερικά λόγια βαθιάς σοφίας και προσωπικής εμπειρίας που μας αφήνει παρακαταθήκη.
Έζησα στην Ιταλία μέχρι τα έξι μου. Όλοι οι συγγενείς μου είναι Ιταλοί. Εγώ και οι γονείς μου ήρθαμε αναγκαστικά στο Λονδίνο, επειδή ο πατέρας μου ήταν αντιφασίστας.
Σίγουρα το αρχιτεκτονικό μου ύφος οφείλει πολλά στην Μεσόγειο. Με ενδιαφέρουν οι πόλεις κι αυτό το ενδιαφέρον μου για τους δημόσιους χώρους και για τους ανθρώπους είναι μεσογειακό χαρακτηριστικό.
Ο Βορράς έστησε πόλεις στα μέτρα της επιβίωσης. Εκεί τα σπίτια και οι πόλεις αποκλείουν τις ψυχές. Είναι σαν να πηγαίνει ο άνθρωπος στο σπίτι του, να ανοίγει την πόρτα, να βάζει μέσα το μυαλό του και να αφήνει έξω στο χιόνι την ψυχή του. Γι’ αυτό οι ψυχές των Βόρειων είναι ψυχρές. Επειδή δεν έχουν σπίτι να μείνουν.
Πιστεύω ότι το δύσκολο είναι να φτάσει κάποιος στο απλό. Σε αυτό που χωράει στο μάτι κάθε ανθρώπου, σε αυτό που αισθάνεται κάθε ανθρώπινο σώμα. Το αριστούργημα είναι η κοινή μας γλώσσα, είναι αυτό που δεν χωράει αμφισβήτηση και άρα δεν απαιτεί εξήγηση ή ερμηνεία.
Στην Αγγλία με θεωρούσαν καθυστερημένο παιδί. Μια φορά ρώτησε ο δάσκαλος τι θα γινόμασταν όταν μεγαλώναμε και τα παιδιά άρχισαν να απαντούν. Πριν όμως προλάβω εγώ να απαντήσω, ο δάσκαλος πετάχτηκε και είπε: «Εσύ, Ρότζερς, το μόνο που θα μπορούσες να γίνεις είναι αστυφύλακας στη νότια Αφρική».
Όταν σπούδαζα στην Αμερική, επηρεάστηκα τρομερά από τον Φρανκ Λόιντ Ράιτ. Και ο Νόρμαν Φόστερ επηρεάστηκε· το πρώτο μας σπίτι ήταν βασισμένο σχεδόν ολοκληρωτικά στον Ράιτ. Με τον Νόρμαν φτάσαμε στο σημείο να έχουμε γυρίσει την Αμερική και να έχουμε δει το 80% των σπιτιών που είχε σχεδιάσει ο Ράιτ.
Πολλές φορές οι ωραιότερες ιδέες καταντάνε κοινότοπες όταν εφαρμοστούν. Για να μην πω άχρηστες, ασύμφορες, άσχημες. Η εφαρμογή έχει φοβερή επιρροή στο όνειρο. Καλός αρχιτέκτονας δεν είναι αυτός που έχει σπουδαία όνειρα, αλλά αυτός που χτίζει ονειρεμένα κτίρια.
Στα τέλη της δεκαετίας του ´60 ο Ρέντσο Πιάνο ήρθε στην Αγγλία για έρευνα. Κάναμε μαζί δύο έργα και μετά ετοιμάσαμε τα σχέδια για το Κέντρο Πομπιντού. Για να είμαι ειλικρινής, εγώ δεν ήθελα να το κάνουμε. Δεν μου άρεσε ιδέα να φτιάξουμε ένα κτίριο για έναν πρόεδρο. Τότε, λίγο μετά το 1968 ,ανήκαμε όλοι στην αριστερά.
Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του Κέντρου Πομπιντού, το κτίριο φαινόταν σχεδόν σε όλους εξάμβλωμα. Το απεχθάνονταν όλοι. Τα άρθρα δεν ήταν αρνητικά, ήταν υβριστικά. Χτίζαμε με συναισθηματική και πνευματική εξάντληση που προερχόταν από τις επικρίσεις. Έκανα τρία χρόνια να συνέλθω.
Όταν ήμουν παιδί, το ένα τέταρτο του κόσμου ήταν υπό αγγλική κατοχή. Μετά μας έμειναν μόνο τα κτίρια, οι βασιλείς, η λόρδοι,οι σερ. Ο μόνος λόγος ύπαρξης της βασιλείας στην Αγγλία είναι για να μας φουσκώνει τα μυαλά με την ιδέα ότι ήμασταν κάποτε μια αυτοκρατορία.
Η τέχνη έχει σχέση με την ποιότητα ζωής. Όσο περισσότερο χρόνο και παιδεία έχουμε, τόσο πιο εύκολα μπορούμε να αφεθούμε στην τέχνη και να ταξιδέψουμε μαζί της. Σε έναν άνθρωπο που πεινάει ο Πικάσο δεν μπορεί να πει πολλά.
Για μένα πρόοδος σημαίνει καλύτερη κατανομή του χρόνου μας. Πρόοδος δεν είναι μόνο περισσότερα χρήματα και περισσότερη δουλειά. Πρόοδος είναι να σου μένει χρόνος να μυρίζεις το άρωμα του φαινομένου της ζωής.
Έμαθα περισσότερα πράγματα από τους φίλους παρά από τους δασκάλους μου. Έμαθα περισσότερα παρατηρώντας τη ζωή παρά σπουδάζοντας σε σχολεία. Μάλλον γιατί ποτέ δεν υπήρξε καλός μαθητής.
Παιδί είχα μεγάλες δυσκολίες. Στα 11 με έστειλαν σε σχολείο για καθυστερημένα παιδιά. Έχω ζήσει μια πολύ παράξενη ζωή που οφείλεται στην δυσλεξία μου. Δεν μπορώ να αποστηθίσω πράγματα· πρέπει να αισθανθώ πράγματα, διότι μόνο έτσι μαθαίνω.
Ιδέες τρέχουν και τα γεγονότα αλλάζουν την κοινωνία με φοβερό ρυθμό. Άρα πρέπει να κάνουμε κτίρια ικανά να προσαρμόζονται στις αλλαγές. Συχνά λέω ότι οι εκκλησίες έχουν χτιστεί με τόσο ευρηματικό τρόπο, ώστε εύκολα μπορούν να μετατραπούν σε νάιτ κλάμπ. Αυτή δε η δυνατότητα είναι απόδειξη αρχιτεκτονικής ιδιοφυΐας.
Ο σερ Ρίτσαρντ Ρότζερς γεννήθηκε το 1933 στη Φλωρεντία. Το 1951 άρχισε να υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία στην Ιταλία και έπειτα σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Λονδίνο και στις ΗΠΑ. Το 1962 αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο Γέιλ, επέστρεψε με τον συμπατριώτη του Νόρμαν Φόστερ στην Αγγλία και μαζί του ίδρυσε το αρχιτεκτονικό γραφείο «Team 4». Το 1976 ο άγγλος αρχιτέκτονας ίδρυσε δικό του γραφείο και το 1991 χρίστηκε ιππότης από τη βασίλισσα Ελισάβετ Β´. Πέντε χρόνια αργότερα ονομάστηκε βαρόνος του Ριβερσάιντ και το 2007 τιμήθηκε με το βραβείο Πρίτσκερ, δηλαδή την ύψιστη διάκριση στο πεδίο της αρχιτεκτονικής. Στα έργα του περιλαμβάνονται το Κέντρο Τέχνης Πομπιντού στο Παρίσι (σε συνεργασία με τους Ρέντσο Πιάνο και Πίτερ Ράις, 1971-78), το κτίριο Λόιντς στο Λονδίνο (1979-84), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Στρασβούργο (1984), ο Θόλος της Χιλιετίας στο Λονδίνο (1999), η Ουαλική Εθνοσυνέλευση στο Κάρντιφ (2005).
Ο σερ Ρίτσαρντ Ρότζερς πέθανε στις 18 Δεκεμβρίου του 2021 και με αφορμή την επέτειο του θανάτου του σπουδαίου αρχιτέκτονα θυμόμαστε μερικά λόγια βαθιάς σοφίας και προσωπικής εμπειρίας που μας αφήνει παρακαταθήκη.
Έζησα στην Ιταλία μέχρι τα έξι μου. Όλοι οι συγγενείς μου είναι Ιταλοί. Εγώ και οι γονείς μου ήρθαμε αναγκαστικά στο Λονδίνο, επειδή ο πατέρας μου ήταν αντιφασίστας.
Σίγουρα το αρχιτεκτονικό μου ύφος οφείλει πολλά στην Μεσόγειο. Με ενδιαφέρουν οι πόλεις κι αυτό το ενδιαφέρον μου για τους δημόσιους χώρους και για τους ανθρώπους είναι μεσογειακό χαρακτηριστικό.
Ο Βορράς έστησε πόλεις στα μέτρα της επιβίωσης. Εκεί τα σπίτια και οι πόλεις αποκλείουν τις ψυχές. Είναι σαν να πηγαίνει ο άνθρωπος στο σπίτι του, να ανοίγει την πόρτα, να βάζει μέσα το μυαλό του και να αφήνει έξω στο χιόνι την ψυχή του. Γι’ αυτό οι ψυχές των Βόρειων είναι ψυχρές. Επειδή δεν έχουν σπίτι να μείνουν.
Πιστεύω ότι το δύσκολο είναι να φτάσει κάποιος στο απλό. Σε αυτό που χωράει στο μάτι κάθε ανθρώπου, σε αυτό που αισθάνεται κάθε ανθρώπινο σώμα. Το αριστούργημα είναι η κοινή μας γλώσσα, είναι αυτό που δεν χωράει αμφισβήτηση και άρα δεν απαιτεί εξήγηση ή ερμηνεία.
Στην Αγγλία με θεωρούσαν καθυστερημένο παιδί. Μια φορά ρώτησε ο δάσκαλος τι θα γινόμασταν όταν μεγαλώναμε και τα παιδιά άρχισαν να απαντούν. Πριν όμως προλάβω εγώ να απαντήσω, ο δάσκαλος πετάχτηκε και είπε: «Εσύ, Ρότζερς, το μόνο που θα μπορούσες να γίνεις είναι αστυφύλακας στη νότια Αφρική».
Όταν σπούδαζα στην Αμερική, επηρεάστηκα τρομερά από τον Φρανκ Λόιντ Ράιτ. Και ο Νόρμαν Φόστερ επηρεάστηκε· το πρώτο μας σπίτι ήταν βασισμένο σχεδόν ολοκληρωτικά στον Ράιτ. Με τον Νόρμαν φτάσαμε στο σημείο να έχουμε γυρίσει την Αμερική και να έχουμε δει το 80% των σπιτιών που είχε σχεδιάσει ο Ράιτ.
Πολλές φορές οι ωραιότερες ιδέες καταντάνε κοινότοπες όταν εφαρμοστούν. Για να μην πω άχρηστες, ασύμφορες, άσχημες. Η εφαρμογή έχει φοβερή επιρροή στο όνειρο. Καλός αρχιτέκτονας δεν είναι αυτός που έχει σπουδαία όνειρα, αλλά αυτός που χτίζει ονειρεμένα κτίρια.
Στα τέλη της δεκαετίας του ´60 ο Ρέντσο Πιάνο ήρθε στην Αγγλία για έρευνα. Κάναμε μαζί δύο έργα και μετά ετοιμάσαμε τα σχέδια για το Κέντρο Πομπιντού. Για να είμαι ειλικρινής, εγώ δεν ήθελα να το κάνουμε. Δεν μου άρεσε ιδέα να φτιάξουμε ένα κτίριο για έναν πρόεδρο. Τότε, λίγο μετά το 1968 ,ανήκαμε όλοι στην αριστερά.
Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του Κέντρου Πομπιντού, το κτίριο φαινόταν σχεδόν σε όλους εξάμβλωμα. Το απεχθάνονταν όλοι. Τα άρθρα δεν ήταν αρνητικά, ήταν υβριστικά. Χτίζαμε με συναισθηματική και πνευματική εξάντληση που προερχόταν από τις επικρίσεις. Έκανα τρία χρόνια να συνέλθω.
Όταν ήμουν παιδί, το ένα τέταρτο του κόσμου ήταν υπό αγγλική κατοχή. Μετά μας έμειναν μόνο τα κτίρια, οι βασιλείς, η λόρδοι,οι σερ. Ο μόνος λόγος ύπαρξης της βασιλείας στην Αγγλία είναι για να μας φουσκώνει τα μυαλά με την ιδέα ότι ήμασταν κάποτε μια αυτοκρατορία.
Η τέχνη έχει σχέση με την ποιότητα ζωής. Όσο περισσότερο χρόνο και παιδεία έχουμε, τόσο πιο εύκολα μπορούμε να αφεθούμε στην τέχνη και να ταξιδέψουμε μαζί της. Σε έναν άνθρωπο που πεινάει ο Πικάσο δεν μπορεί να πει πολλά.
Για μένα πρόοδος σημαίνει καλύτερη κατανομή του χρόνου μας. Πρόοδος δεν είναι μόνο περισσότερα χρήματα και περισσότερη δουλειά. Πρόοδος είναι να σου μένει χρόνος να μυρίζεις το άρωμα του φαινομένου της ζωής.
Έμαθα περισσότερα πράγματα από τους φίλους παρά από τους δασκάλους μου. Έμαθα περισσότερα παρατηρώντας τη ζωή παρά σπουδάζοντας σε σχολεία. Μάλλον γιατί ποτέ δεν υπήρξε καλός μαθητής.
Παιδί είχα μεγάλες δυσκολίες. Στα 11 με έστειλαν σε σχολείο για καθυστερημένα παιδιά. Έχω ζήσει μια πολύ παράξενη ζωή που οφείλεται στην δυσλεξία μου. Δεν μπορώ να αποστηθίσω πράγματα· πρέπει να αισθανθώ πράγματα, διότι μόνο έτσι μαθαίνω.
Ιδέες τρέχουν και τα γεγονότα αλλάζουν την κοινωνία με φοβερό ρυθμό. Άρα πρέπει να κάνουμε κτίρια ικανά να προσαρμόζονται στις αλλαγές. Συχνά λέω ότι οι εκκλησίες έχουν χτιστεί με τόσο ευρηματικό τρόπο, ώστε εύκολα μπορούν να μετατραπούν σε νάιτ κλάμπ. Αυτή δε η δυνατότητα είναι απόδειξη αρχιτεκτονικής ιδιοφυΐας.
