Ο Πίτερ Γκρίναγουέϊ (Peter Greenaway) είναι μια εμβληματική μορφή στον κόσμο της τέχνης και του κινηματογράφου, του οποίου το έργο αναδεικνύει τη σύνθεση και την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών μέσων. Γεννημένος το 1942 στο Νιούπορτ της Ουαλίας, η καριέρα του ξεκίνησε με σπουδές στην τοιχογραφία, οι οποίες επηρέασαν βαθιά την καλλιτεχνική του προσέγγιση. Η μετάβαση από την τοιχογραφία στον κινηματογράφο δεν ήταν απλώς μια αλλαγή μέσου, αλλά μια μοναδική εξερεύνηση της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα από την οπτική τέχνη.
Από τη δεκαετία του ’60 έως το ’80, ο Γκρίναγουέϊ εργάστηκε ως μοντέρ και σκηνοθέτης στην κρατική υπηρεσία δημοσίων σχέσεων, δημιουργώντας παράλληλα 23 πειραματικές ταινίες μικρού μήκους. Αυτή η περίοδος ενίσχυσε την ικανότητά του να πειραματίζεται με τη φόρμα και τη δομή των ταινιών του, κάτι που αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στις μεγάλου μήκους ταινίες του. Με την κυκλοφορία της δεύτερης ταινίας του, “Το συμβόλαιο του σχεδιαστή”, το 1982, κέρδισε αναγνώριση στην Αγγλία, ενώ το 1985 η ταινία “Ένα ζήτα και δύο μηδενικά” τον καθόρισε ως έναν από τους πιο καινοτόμους σκηνοθέτες της εποχής.
Ωστόσο, η πορεία του Γκρίναγουέϊ δεν περιορίζεται μόνο στον κινηματογράφο. Από το 2000 και μετά, επέστρεψε δυναμικά στον κόσμο των εικαστικών τεχνών, δημιουργώντας βιντεοεγκαταστάσεις που συνδυάζουν κλασικούς πίνακες με σύγχρονη τεχνολογία σε ιστορικά ευρωπαϊκά κτίρια. Αυτή η στροφή δείχνει τη συνεχιζόμενη επιθυμία του να εξερευνήσει και να αμφισβητήσει τα όρια της τέχνης.
Η δουλειά του Γκρίναγουέϊ εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση της τέχνης και την αντίληψη της πραγματικότητας. Πώς οι καλλιτέχνες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα τους για να αναδείξουν τις πολυπλοκότητες της ανθρώπινης ύπαρξης; Ποιες είναι οι συνέπειες της τεχνολογίας στην καλλιτεχνική έκφραση; Με την πρωτοτυπία και την τόλμη του, συνεχίζει να προκαλεί τους θεατές να αναρωτηθούν για τον κόσμο γύρω τους και για τον τρόπο που αυτός απεικονίζεται μέσω της τέχνης. Σήμερα, καθώς εργάζεται πάνω σε νέα σενάρια για ταινίες και συνεχίζει τις εικαστικές παρεμβάσεις του, η κληρονομιά του παραμένει ζωντανή και επίκαιρη, προσκαλώντας όλους μας σε έναν διάλογο για την τέχνη και τη ζωή.
Θα έλεγα ότι η καλλιτεχνική μου προσπάθεια είναι μια προσπάθεια έρευνας. Συνεχούς έρευνας. Μια προσπάθεια να ανακαλύπτω πράγματα. Τι συμβαίνει όταν συνδυάζεις αυτό το χρώμα με εκείνη την ιδέα; Τι συμβαίνει όταν συνδυάζεις αυτή την υφή με εκείνο τον συνειρμό;
Άρχισα την καριέρα μου ως ζωγράφος. Και ακόμη πιστεύω ότι η ζωγραφική είναι μια τέχνη ανώτερη από την σκηνοθεσία. Το γράψιμο είναι πάντως ανώτερη τέχνη από τη ζωγραφική. Το γράψιμο είναι σημαντικότερο και από τη ζωγραφική και από όλα.
Είμαι αντιδραστικός. Υποψιάζομαι ότι το πρώιμο ενδιαφέρον μου για τη ζωγραφική και την τέχνη ήταν μια αντίδραση στο συντηρητισμό του πατέρα μου. Αντιδρώντας σε αυτό τον συντηρητισμό, έγινα χίπις στο Λονδίνο τη δεκαετία του ´60, είχα μακριά μαλλιά όπως όλοι τότε, πέταξα χιονόμπαλες στην αστυνομία και έκανα πολλά ακόμη.
Ο άνθρωπος προσπαθεί να κάνει τέχνη ώστε να καταστήσει τον εαυτό του αθάνατο. Όμως ο μόνος σκοπός μας πάνω στη Γη είναι να περάσουμε τα γονίδια μας στην επόμενη γενιά.
Νομίζω ότι είναι σημαντικό να παραμένουμε πεινασμένοι. Τη στιγμή που ικανοποιείσαι, που αισθάνεσαι ολοκληρωμένος, χορτάτος, γίνεσαι κομμάτι του κατεστημένου και κάτι πεθαίνει μέσα σου. Είναι καλό να παραμένεις πεινασμένος πάντα, για να έχεις την όρεξη για κάτι που δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί.
Σύμφωνα με την άποψη μου, τα λεφτά που κερδίζουμε πρέπει να τα χρησιμοποιούμε για να ζούμε. Να πραγματοποιούμε τα όνειρα μας, και όχι για να φτιάξουμε ωραία σπίτια και να ζήσουμε μέσα σε αυτά χωρίς όνειρα. Για μένα το παν είναι να συνεχίσω να δουλεύω, να μη σταματήσω ποτέ να δουλεύω.
Όταν οι ταινίες γίνονται όλο και πιο ακριβές, αναγκαστικά μπλέκονται σε αυτές όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Όπως οι διευθυντές τραπεζών, οικονομικοί διευθυντές, ατζέντηδες. Με άλλα λόγια, μπλέκονται σε αυτές όλα τα σκατά του κόσμου του σινεμά και δυσκολεύουν τη σωστή υλοποίηση των ονείρων.
Είμαι μεταμοντέρνος. Είμαι θιασώτης του εκλεκτικισμού, με ενδιαφέρει η ιστορικότητα, κάνω συχνές αναφορές στον εαυτό μου, σιχαίνομαι την αφηγηματικότητα, υποψιάζομαι τους ανθρώπους. Όλα αυτά είναι μέρος της μεταμοντέρνας κατάστασης. Είμαι λοιπόν προϊόν της εποχής μου.
Κάποτε θαύμαζα τον Φρανσουά Τριφό και ήθελα να τον συναντήσω. Τον γνώρισα και προέκυψε καταστροφή. Τον βρήκα εξαιρετικά χαζό, πολύ Γάλλο, πολύ φλύαρο, πολύ ψευτορομαντικό. Από τότε, ό,τι και αν είδα του Τριφό δεν μου άρεσε. Γι’ αυτό επιμένω ότι το να συναντάς τους θεούς σου είναι επικίνδυνο. Μπορεί να απογοητευτείς.
Ο κόσμος μας είναι βασικά λογοτεχνικός. Έπειτα από 2.000 χρόνια ευρωπαϊκής ζωγραφικής μπορούμε να πούμε ότι οι ζωγραφικοί πίνακες είναι στην πλειονότητά τους εικονογραφήσεις κειμένων. Γενικότερα, έχω την αίσθηση ότι στον ευρωπαϊκό πολιτισμό προηγείται το κείμενο της εικόνας. Κάποτε είχα μεγάλο πρόβλημα να αποδεχτώ κάτι τέτοιο, αλλά τελικά έτσι είναι.
Αυτό που κάνει τη ζωή ενδιαφέρουσα είναι η απορία για το τι θα γίνει αύριο. Το τι μας περιμένει στη γωνία. Θέλουμε να συνεχίσουμε να ζούμε για να δούμε τι θα γίνει αύριο και μεθαύριο και μετά από μεθαύριο. Αυτός ο συνδυασμός επιθυμίας και ελπίδας κάνει τη ζωή ενδιαφέρουσα.
Πιστεύω ότι το Internet είναι ένας ακόμη ανεπαρκής τρόπος έκφρασης. Ένας χώρος ο οποίος αυξάνει τη μοναξιά που βασανίζει τους ανθρώπους. Ό,τι κι αν λέγεται εκεί μέσα, όπως κι αν εκφράζεται, χαρακτηρίζεται από ανεπάρκεια και επιτείνει τη μοναξιά. Είμαι πια σίγουρος: ένα καταπληκτικό κομπιούτερ δεν είναι πιο ικανό μέσο διατύπωσης από ένα στιλό.
Η κοινωνία προσπαθεί να χαλιναγωγήσει τα παιδιά. Να τα οργανώσει, να τους μειώσει τη φαντασία, να τα προσγειώσει σε μια ζωή χωρίς παρενέργειες. Παράλληλα, επιτρέπει τη φαντασία σε μερικούς από μας. Πιστεύω ότι στην κοινωνία μας υπάρχουν μερικοί με άδεια να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους.
Υπάρχει μια απλή φρασούλα του Κομφούκιου η οποία εκφράζει όλη την εμπειρία της ζωής μου. «Μια όμορφη γυναίκα χρησιμεύει μόνο για να τρομάζει τα ψάρια όταν πηδάει στο νερό». Δηλαδή κανένα σύστημα δεν έχει αξία· έχει μόνο ματαιοδοξία.
Ο Πίτερ Γκρίναγουέϊ (Peter Greenaway) είναι μια εμβληματική μορφή στον κόσμο της τέχνης και του κινηματογράφου, του οποίου το έργο αναδεικνύει τη σύνθεση και την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών μέσων. Γεννημένος το 1942 στο Νιούπορτ της Ουαλίας, η καριέρα του ξεκίνησε με σπουδές στην τοιχογραφία, οι οποίες επηρέασαν βαθιά την καλλιτεχνική του προσέγγιση. Η μετάβαση από την τοιχογραφία στον κινηματογράφο δεν ήταν απλώς μια αλλαγή μέσου, αλλά μια μοναδική εξερεύνηση της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα από την οπτική τέχνη.
Από τη δεκαετία του ’60 έως το ’80, ο Γκρίναγουέϊ εργάστηκε ως μοντέρ και σκηνοθέτης στην κρατική υπηρεσία δημοσίων σχέσεων, δημιουργώντας παράλληλα 23 πειραματικές ταινίες μικρού μήκους. Αυτή η περίοδος ενίσχυσε την ικανότητά του να πειραματίζεται με τη φόρμα και τη δομή των ταινιών του, κάτι που αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στις μεγάλου μήκους ταινίες του. Με την κυκλοφορία της δεύτερης ταινίας του, “Το συμβόλαιο του σχεδιαστή”, το 1982, κέρδισε αναγνώριση στην Αγγλία, ενώ το 1985 η ταινία “Ένα ζήτα και δύο μηδενικά” τον καθόρισε ως έναν από τους πιο καινοτόμους σκηνοθέτες της εποχής.
Ωστόσο, η πορεία του Γκρίναγουέϊ δεν περιορίζεται μόνο στον κινηματογράφο. Από το 2000 και μετά, επέστρεψε δυναμικά στον κόσμο των εικαστικών τεχνών, δημιουργώντας βιντεοεγκαταστάσεις που συνδυάζουν κλασικούς πίνακες με σύγχρονη τεχνολογία σε ιστορικά ευρωπαϊκά κτίρια. Αυτή η στροφή δείχνει τη συνεχιζόμενη επιθυμία του να εξερευνήσει και να αμφισβητήσει τα όρια της τέχνης.
Η δουλειά του Γκρίναγουέϊ εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση της τέχνης και την αντίληψη της πραγματικότητας. Πώς οι καλλιτέχνες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα τους για να αναδείξουν τις πολυπλοκότητες της ανθρώπινης ύπαρξης; Ποιες είναι οι συνέπειες της τεχνολογίας στην καλλιτεχνική έκφραση; Με την πρωτοτυπία και την τόλμη του, συνεχίζει να προκαλεί τους θεατές να αναρωτηθούν για τον κόσμο γύρω τους και για τον τρόπο που αυτός απεικονίζεται μέσω της τέχνης. Σήμερα, καθώς εργάζεται πάνω σε νέα σενάρια για ταινίες και συνεχίζει τις εικαστικές παρεμβάσεις του, η κληρονομιά του παραμένει ζωντανή και επίκαιρη, προσκαλώντας όλους μας σε έναν διάλογο για την τέχνη και τη ζωή.
Θα έλεγα ότι η καλλιτεχνική μου προσπάθεια είναι μια προσπάθεια έρευνας. Συνεχούς έρευνας. Μια προσπάθεια να ανακαλύπτω πράγματα. Τι συμβαίνει όταν συνδυάζεις αυτό το χρώμα με εκείνη την ιδέα; Τι συμβαίνει όταν συνδυάζεις αυτή την υφή με εκείνο τον συνειρμό;
Άρχισα την καριέρα μου ως ζωγράφος. Και ακόμη πιστεύω ότι η ζωγραφική είναι μια τέχνη ανώτερη από την σκηνοθεσία. Το γράψιμο είναι πάντως ανώτερη τέχνη από τη ζωγραφική. Το γράψιμο είναι σημαντικότερο και από τη ζωγραφική και από όλα.
Είμαι αντιδραστικός. Υποψιάζομαι ότι το πρώιμο ενδιαφέρον μου για τη ζωγραφική και την τέχνη ήταν μια αντίδραση στο συντηρητισμό του πατέρα μου. Αντιδρώντας σε αυτό τον συντηρητισμό, έγινα χίπις στο Λονδίνο τη δεκαετία του ´60, είχα μακριά μαλλιά όπως όλοι τότε, πέταξα χιονόμπαλες στην αστυνομία και έκανα πολλά ακόμη.
Ο άνθρωπος προσπαθεί να κάνει τέχνη ώστε να καταστήσει τον εαυτό του αθάνατο. Όμως ο μόνος σκοπός μας πάνω στη Γη είναι να περάσουμε τα γονίδια μας στην επόμενη γενιά.
Νομίζω ότι είναι σημαντικό να παραμένουμε πεινασμένοι. Τη στιγμή που ικανοποιείσαι, που αισθάνεσαι ολοκληρωμένος, χορτάτος, γίνεσαι κομμάτι του κατεστημένου και κάτι πεθαίνει μέσα σου. Είναι καλό να παραμένεις πεινασμένος πάντα, για να έχεις την όρεξη για κάτι που δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί.
Σύμφωνα με την άποψη μου, τα λεφτά που κερδίζουμε πρέπει να τα χρησιμοποιούμε για να ζούμε. Να πραγματοποιούμε τα όνειρα μας, και όχι για να φτιάξουμε ωραία σπίτια και να ζήσουμε μέσα σε αυτά χωρίς όνειρα. Για μένα το παν είναι να συνεχίσω να δουλεύω, να μη σταματήσω ποτέ να δουλεύω.
Όταν οι ταινίες γίνονται όλο και πιο ακριβές, αναγκαστικά μπλέκονται σε αυτές όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Όπως οι διευθυντές τραπεζών, οικονομικοί διευθυντές, ατζέντηδες. Με άλλα λόγια, μπλέκονται σε αυτές όλα τα σκατά του κόσμου του σινεμά και δυσκολεύουν τη σωστή υλοποίηση των ονείρων.
Είμαι μεταμοντέρνος. Είμαι θιασώτης του εκλεκτικισμού, με ενδιαφέρει η ιστορικότητα, κάνω συχνές αναφορές στον εαυτό μου, σιχαίνομαι την αφηγηματικότητα, υποψιάζομαι τους ανθρώπους. Όλα αυτά είναι μέρος της μεταμοντέρνας κατάστασης. Είμαι λοιπόν προϊόν της εποχής μου.
Κάποτε θαύμαζα τον Φρανσουά Τριφό και ήθελα να τον συναντήσω. Τον γνώρισα και προέκυψε καταστροφή. Τον βρήκα εξαιρετικά χαζό, πολύ Γάλλο, πολύ φλύαρο, πολύ ψευτορομαντικό. Από τότε, ό,τι και αν είδα του Τριφό δεν μου άρεσε. Γι’ αυτό επιμένω ότι το να συναντάς τους θεούς σου είναι επικίνδυνο. Μπορεί να απογοητευτείς.
Ο κόσμος μας είναι βασικά λογοτεχνικός. Έπειτα από 2.000 χρόνια ευρωπαϊκής ζωγραφικής μπορούμε να πούμε ότι οι ζωγραφικοί πίνακες είναι στην πλειονότητά τους εικονογραφήσεις κειμένων. Γενικότερα, έχω την αίσθηση ότι στον ευρωπαϊκό πολιτισμό προηγείται το κείμενο της εικόνας. Κάποτε είχα μεγάλο πρόβλημα να αποδεχτώ κάτι τέτοιο, αλλά τελικά έτσι είναι.
Αυτό που κάνει τη ζωή ενδιαφέρουσα είναι η απορία για το τι θα γίνει αύριο. Το τι μας περιμένει στη γωνία. Θέλουμε να συνεχίσουμε να ζούμε για να δούμε τι θα γίνει αύριο και μεθαύριο και μετά από μεθαύριο. Αυτός ο συνδυασμός επιθυμίας και ελπίδας κάνει τη ζωή ενδιαφέρουσα.
Πιστεύω ότι το Internet είναι ένας ακόμη ανεπαρκής τρόπος έκφρασης. Ένας χώρος ο οποίος αυξάνει τη μοναξιά που βασανίζει τους ανθρώπους. Ό,τι κι αν λέγεται εκεί μέσα, όπως κι αν εκφράζεται, χαρακτηρίζεται από ανεπάρκεια και επιτείνει τη μοναξιά. Είμαι πια σίγουρος: ένα καταπληκτικό κομπιούτερ δεν είναι πιο ικανό μέσο διατύπωσης από ένα στιλό.
Η κοινωνία προσπαθεί να χαλιναγωγήσει τα παιδιά. Να τα οργανώσει, να τους μειώσει τη φαντασία, να τα προσγειώσει σε μια ζωή χωρίς παρενέργειες. Παράλληλα, επιτρέπει τη φαντασία σε μερικούς από μας. Πιστεύω ότι στην κοινωνία μας υπάρχουν μερικοί με άδεια να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους.
Υπάρχει μια απλή φρασούλα του Κομφούκιου η οποία εκφράζει όλη την εμπειρία της ζωής μου. «Μια όμορφη γυναίκα χρησιμεύει μόνο για να τρομάζει τα ψάρια όταν πηδάει στο νερό». Δηλαδή κανένα σύστημα δεν έχει αξία· έχει μόνο ματαιοδοξία.
