Ο Οκτάβιο Πας γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου 1914 στην πόλη του Μεξικού. Η οικογένεια του καταστράφηκε από τον εμφύλιο πόλεμο και μεγάλωσε με στερήσεις. Ο ίδιος ανακάλυψε από μαθητής ότι ήταν άθεος και ως φοιτητής ενδιαφέρθηκε για την Αριστερά. Η πρώτη ποιητική συλλογή του «Luna silvestre» («Ασημένιο φεγγάρι») δημοσιεύτηκε το 1933. Το βιβλίο όμως που τον καθιέρωσε ήταν το «Libertad bajo palabra»(«Ελευθερία υπό όρους»), το οποίο πρωτοεκδόθηκε το 1935, αλλά μετέπειτα κυκλοφόρησε σε διάφορες αναθεωρημένες εκδοχές. Το 1945 ο Οκτάβιο Πας μπήκε στο διπλωματικό σώμα και στάλθηκε να υπηρετήσει στο Παρίσι, όπου σχετίστηκε με τον Αντρέ Μπρετόν και τους σουρεαλιστές. Το 1962 ορίστηκε πρέσβης του Μεξικού στην Ινδία και αργότερα δίδαξε για ένα διάστημα στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Έλαβε πολλά βραβεία- με κορυφαίο το νόμπελ λογοτεχνίας το 1990. Στις 19 Απριλίου συμπληρώνονται 24 χρόνια από τον θάνατό του και αυτά είναι κάποια από τα λόγια βαθιάς σοφίας και προσωπικής εμπειρίας που μας αφήνει παρακαταθήκη.
Προσπαθώ να γράφω με μολύβι. Σκέφτεται αλλιώς ένας άνθρωπος που γράφει με μολύβι. Οι παλιοί λογιστές, που έκαναν λογαριασμούς με το χέρι στο χαρτί, είχαν άλλη εντύπωση για την αξία του χρήματος.
Ο σταλινισμός έλεγε να θυσιαστούμε σήμερα για ένα καλύτερο μέλλον. Ήταν μια φοβερή απάτη που οδήγησε εκατομμύρια ψυχές σε πρόωρο θάνατο.
Η ποιότητα της ζωής καταστρέφεται από την αποθέωση του συνόλου, της φυλής, του κόμματος. Η ομοιομορφία είναι ένα τέχνασμα της εξουσίας για να ελέγχει τους ανθρώπους και όχι για να προφυλάσσει την κοινωνία.
Η σημασίες των λέξεων θέλουν μπόλιασμα από εποχή σε εποχή. Αν δεν συνεχίσουμε να τις μπολιάζουμε με νέα δεδομένα, κάποια στιγμή οι λέξεις αδυνατίζουν και μαραίνονται.
Ο φόβος δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα μέτρο. Ο φόβος μας οδηγεί. Η ελευθερία στην εποχή μας έχει την τάση να καταργεί τον φόβο, αλλά οι μεγαλύτερες εφευρέσεις προέκυψαν από τον φόβο.
Η ψυχή κάνει τον καθένα μας αναντικατάστατο. Η ψυχή μας κάνει μονάδα. Το μυαλό, η επικράτηση του μυαλού έναντι της ψυχής, μεταμορφώνει τη μονάδα σε ένα μεγάλο μηδενικό, σε μέρος ενός συνόλου.
Στον θεό πιστεύουν όσοι χάνουν την ψυχή τους. Ο θεός έρχεται να γεφυρώσει τον άνθρωπο που απώλεσε την ψυχή του με το άγνωστο, με το ανεξήγητο της ύπαρξης.
Συγγραφέας είναι ο άνθρωπος που δικαιώνει την ύπαρξη του λάθους σε έναν κόσμο που κυνηγάει την τελειότητα. Είναι ο άνθρωπος που τραβάει το λευκό σεντόνι του φαντάσματος και αποδεικνύει ότι το φάντασμα είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Οι καλλιτέχνες έπαψαν να αντιστέκονται, έπαψαν να είναι τα τρανά «όχι» της εποχής τους. Έτσι έγιναν κι αυτή εμπορεύματα, ξεπουλήθηκαν στο ράφι της κατανάλωσης.
Ο ρόλος της τέχνης δεν είναι να έχει επαφή με το μεγάλο κοινό. Η τέχνη είναι φως στο σκοτάδι και όχι σκοτάδι στο φως. Η τέχνη δεν πρέπει να κολακεύει το κοινό. Με την κολακεία στεκόμαστε στο ίδιο σημείο, κοιταζόμαστε στον καθρέφτη και αυτοθαυμαζόμαστε.
Μετά από ψάξιμο χρόνων βρήκα τον εαυτό μου και διαπίστωσα ότι μου είναι άγνωστος! Αυτό όμως με συγκινεί απεριόριστα. Φαντάζεστε να έψαχνα μια ολόκληρη ζωή για να βρω κάποιον που θα γνώριζα καλά;
Μου αρέσουν οι ανεξιχνίαστοι άνθρωποι, αυτοί που περιέχουν την έκπληξη. Ξέρετε τι σημαίνει να έχεις κάνει σε μια ζωή χιλιάδες συναντήσεις και μετά να συναντάς κάποιον και να διαπιστώνεις ότι αν δεν τον συναντούσες, δεν θα είχες γνωρίσει κάτι σημαντικό;
Η πιο ενδιαφέρουσα ψυχή που έχω γνωρίσει ήταν ο Καμί. Αντιστεκόταν σε έναν κόσμο, στον δυτικό, στον οποίο κανείς δεν πιστεύει ότι αντιμετωπίζει πνευματικά εμπόδια. Ο Καμί έκανε αντίσταση στην Δύση, όπως ο Κούντερα στην Ανατολή του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Ο θάνατος δεν έχει ποτέ να κάνει με αυτόν που πεθαίνει. Έχει πάντα να κάνει με τη ζωή. Όσο ζούμε τον σκεφτόμαστε· όταν εμείς πεθάνουμε, η απώλειά μας βασανίζει αυτούς που συνεχίζουν να ζουν.
Ο θάνατος είναι το μόνο παιχνίδι που παίζουμε με τον ίδιο απολαυστικό τρόπο ως το τέλος της ζωής μας. Ο θάνατος είναι το μόνο παιχνίδι που μας συγκινεί αμείωτα. Βέβαια είναι ένα δύσκολο παιχνίδι. Πρέπει να ξέρεις πότε να κρυφτείς από τον θάνατο και πότε να του φανερωθείς.
Ο σκοπός στην εποχή μας χάθηκε. Δεν ξέρουμε πια και ούτε μας απασχολεί να μάθουμε γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε. Έχουμε απλώς προγραμματιστεί να ενεργούμε. Σπαταλάμε τη ζωή μας κυνηγώντας να αποκτήσουμε τα μέσα, αλλά όταν τα αποκτάμε δεν έχουμε σκοπό. Τελικός σκοπός μας είναι πια η απόκτηση των μέσων!
Η σημασία της δημοκρατίας απαιτεί επαναπροσδιορισμό. Ως έμμεση είναι άδικη και συχνά αβίωτη. Ο εκφυλισμός της δημοκρατίας οφείλεται κυρίως στον έμμεσο χαρακτήρα της.
Επειδή η ψυχή έχει σκεπαστεί από το μυαλό και έχουμε ισοπεδωθεί, στην εποχή μας κυριαρχούν ο εθνικισμός και ο θρησκευτικός φανατισμός. Για μένα αυτά τα φαινόμενα είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Όσο πιο μεγάλη ταχύτητα αναπτύσσουμε, τόσο χάνουμε την όραση μας. Δεν βλέπουμε τα κοντινά, μόνο τα μακρινά διακρίνουμε. Αυτό μας κάνει να ζούμε με τα μακρινά και να χάνουμε το παρόν.
Ο Οκτάβιο Πας γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου 1914 στην πόλη του Μεξικού. Η οικογένεια του καταστράφηκε από τον εμφύλιο πόλεμο και μεγάλωσε με στερήσεις. Ο ίδιος ανακάλυψε από μαθητής ότι ήταν άθεος και ως φοιτητής ενδιαφέρθηκε για την Αριστερά. Η πρώτη ποιητική συλλογή του «Luna silvestre» («Ασημένιο φεγγάρι») δημοσιεύτηκε το 1933. Το βιβλίο όμως που τον καθιέρωσε ήταν το «Libertad bajo palabra»(«Ελευθερία υπό όρους»), το οποίο πρωτοεκδόθηκε το 1935, αλλά μετέπειτα κυκλοφόρησε σε διάφορες αναθεωρημένες εκδοχές. Το 1945 ο Οκτάβιο Πας μπήκε στο διπλωματικό σώμα και στάλθηκε να υπηρετήσει στο Παρίσι, όπου σχετίστηκε με τον Αντρέ Μπρετόν και τους σουρεαλιστές. Το 1962 ορίστηκε πρέσβης του Μεξικού στην Ινδία και αργότερα δίδαξε για ένα διάστημα στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Έλαβε πολλά βραβεία- με κορυφαίο το νόμπελ λογοτεχνίας το 1990. Στις 19 Απριλίου συμπληρώνονται 24 χρόνια από τον θάνατό του και αυτά είναι κάποια από τα λόγια βαθιάς σοφίας και προσωπικής εμπειρίας που μας αφήνει παρακαταθήκη.
Προσπαθώ να γράφω με μολύβι. Σκέφτεται αλλιώς ένας άνθρωπος που γράφει με μολύβι. Οι παλιοί λογιστές, που έκαναν λογαριασμούς με το χέρι στο χαρτί, είχαν άλλη εντύπωση για την αξία του χρήματος.
Ο σταλινισμός έλεγε να θυσιαστούμε σήμερα για ένα καλύτερο μέλλον. Ήταν μια φοβερή απάτη που οδήγησε εκατομμύρια ψυχές σε πρόωρο θάνατο.
Η ποιότητα της ζωής καταστρέφεται από την αποθέωση του συνόλου, της φυλής, του κόμματος. Η ομοιομορφία είναι ένα τέχνασμα της εξουσίας για να ελέγχει τους ανθρώπους και όχι για να προφυλάσσει την κοινωνία.
Η σημασίες των λέξεων θέλουν μπόλιασμα από εποχή σε εποχή. Αν δεν συνεχίσουμε να τις μπολιάζουμε με νέα δεδομένα, κάποια στιγμή οι λέξεις αδυνατίζουν και μαραίνονται.
Ο φόβος δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα μέτρο. Ο φόβος μας οδηγεί. Η ελευθερία στην εποχή μας έχει την τάση να καταργεί τον φόβο, αλλά οι μεγαλύτερες εφευρέσεις προέκυψαν από τον φόβο.
Η ψυχή κάνει τον καθένα μας αναντικατάστατο. Η ψυχή μας κάνει μονάδα. Το μυαλό, η επικράτηση του μυαλού έναντι της ψυχής, μεταμορφώνει τη μονάδα σε ένα μεγάλο μηδενικό, σε μέρος ενός συνόλου.
Στον θεό πιστεύουν όσοι χάνουν την ψυχή τους. Ο θεός έρχεται να γεφυρώσει τον άνθρωπο που απώλεσε την ψυχή του με το άγνωστο, με το ανεξήγητο της ύπαρξης.
Συγγραφέας είναι ο άνθρωπος που δικαιώνει την ύπαρξη του λάθους σε έναν κόσμο που κυνηγάει την τελειότητα. Είναι ο άνθρωπος που τραβάει το λευκό σεντόνι του φαντάσματος και αποδεικνύει ότι το φάντασμα είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Οι καλλιτέχνες έπαψαν να αντιστέκονται, έπαψαν να είναι τα τρανά «όχι» της εποχής τους. Έτσι έγιναν κι αυτή εμπορεύματα, ξεπουλήθηκαν στο ράφι της κατανάλωσης.
Ο ρόλος της τέχνης δεν είναι να έχει επαφή με το μεγάλο κοινό. Η τέχνη είναι φως στο σκοτάδι και όχι σκοτάδι στο φως. Η τέχνη δεν πρέπει να κολακεύει το κοινό. Με την κολακεία στεκόμαστε στο ίδιο σημείο, κοιταζόμαστε στον καθρέφτη και αυτοθαυμαζόμαστε.
Μετά από ψάξιμο χρόνων βρήκα τον εαυτό μου και διαπίστωσα ότι μου είναι άγνωστος! Αυτό όμως με συγκινεί απεριόριστα. Φαντάζεστε να έψαχνα μια ολόκληρη ζωή για να βρω κάποιον που θα γνώριζα καλά;
Μου αρέσουν οι ανεξιχνίαστοι άνθρωποι, αυτοί που περιέχουν την έκπληξη. Ξέρετε τι σημαίνει να έχεις κάνει σε μια ζωή χιλιάδες συναντήσεις και μετά να συναντάς κάποιον και να διαπιστώνεις ότι αν δεν τον συναντούσες, δεν θα είχες γνωρίσει κάτι σημαντικό;
Η πιο ενδιαφέρουσα ψυχή που έχω γνωρίσει ήταν ο Καμί. Αντιστεκόταν σε έναν κόσμο, στον δυτικό, στον οποίο κανείς δεν πιστεύει ότι αντιμετωπίζει πνευματικά εμπόδια. Ο Καμί έκανε αντίσταση στην Δύση, όπως ο Κούντερα στην Ανατολή του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Ο θάνατος δεν έχει ποτέ να κάνει με αυτόν που πεθαίνει. Έχει πάντα να κάνει με τη ζωή. Όσο ζούμε τον σκεφτόμαστε· όταν εμείς πεθάνουμε, η απώλειά μας βασανίζει αυτούς που συνεχίζουν να ζουν.
Ο θάνατος είναι το μόνο παιχνίδι που παίζουμε με τον ίδιο απολαυστικό τρόπο ως το τέλος της ζωής μας. Ο θάνατος είναι το μόνο παιχνίδι που μας συγκινεί αμείωτα. Βέβαια είναι ένα δύσκολο παιχνίδι. Πρέπει να ξέρεις πότε να κρυφτείς από τον θάνατο και πότε να του φανερωθείς.
Ο σκοπός στην εποχή μας χάθηκε. Δεν ξέρουμε πια και ούτε μας απασχολεί να μάθουμε γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε. Έχουμε απλώς προγραμματιστεί να ενεργούμε. Σπαταλάμε τη ζωή μας κυνηγώντας να αποκτήσουμε τα μέσα, αλλά όταν τα αποκτάμε δεν έχουμε σκοπό. Τελικός σκοπός μας είναι πια η απόκτηση των μέσων!
Η σημασία της δημοκρατίας απαιτεί επαναπροσδιορισμό. Ως έμμεση είναι άδικη και συχνά αβίωτη. Ο εκφυλισμός της δημοκρατίας οφείλεται κυρίως στον έμμεσο χαρακτήρα της.
Επειδή η ψυχή έχει σκεπαστεί από το μυαλό και έχουμε ισοπεδωθεί, στην εποχή μας κυριαρχούν ο εθνικισμός και ο θρησκευτικός φανατισμός. Για μένα αυτά τα φαινόμενα είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Όσο πιο μεγάλη ταχύτητα αναπτύσσουμε, τόσο χάνουμε την όραση μας. Δεν βλέπουμε τα κοντινά, μόνο τα μακρινά διακρίνουμε. Αυτό μας κάνει να ζούμε με τα μακρινά και να χάνουμε το παρόν.
