Ντίνος Ψυχογιός: «Όμορφες ιστορίες βρίσκονται παντού και πρέπει να βρούμε όμορφους τρόπους να τις πούμε»
Ο Ντίνος Ψυχογιός σκηνοθετεί το "Χρονικό ενός δυσλεκτικού" και μιλάει στο Olafaq για τα μηνύματα που μεταφέρει το έργο, για το σύγχρονο ελληνικό θέατρο και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στις μέρες μας.
Η επιστροφή του μονόλογου βασισμένου στην πολυβραβευμένη νουβέλα “Το χρονικό ενός δυσλεκτικού” του Γιάννη Πάσχου στο Θέατρο 104 δεν είναι μόνο μια θεατρική επιτυχία, αλλά και μια δυναμική προσέγγιση σε ένα κοινωνικό ζήτημα που συχνά παραμένει αφανές: τη δυσλεξία και την ευρύτερη νευροδιαφορετικότητα. Ο ήρωας του έργου δεν αναμετράται απλώς με τη δυσλεξία ως μια μαθησιακή δυσκολία, αλλά με τον τρόπο που αυτή επηρεάζει την αντίληψη του κόσμου γύρω του και, κυρίως, την αντίληψη που έχουν οι άλλοι για εκείνον.
Η κοινωνία μας συχνά δεν είναι έτοιμη να αποδεχτεί και να ενσωματώσει τη διαφορετικότητα, είτε αυτή αφορά μαθησιακές δυσκολίες είτε άλλες μορφές νευροδιαφορετικότητας. Το έργο καταφέρνει να φέρει αυτό το ζήτημα στο προσκήνιο με τρόπο άμεσο, τρυφερό και ταυτόχρονα προκλητικό, καλώντας τους θεατές να αναλογιστούν τις δικές τους προκαταλήψεις και την έλλειψη κατανόησης που μπορεί να έχουν.
Μέσα από τον εξαιρετικό συνδυασμό χιούμορ και βαθιάς συγκίνησης, ο ήρωας αφηγείται μια πορεία ζωής που σημαδεύτηκε από την πάλη με το «θηρίο» της δυσλεξίας, φωτίζοντας όχι μόνο τις δυσκολίες που αντιμετώπισε, αλλά και τη δύναμη που απέκτησε μέσα από μια διαρκή μάχη. Ο Δημήτρης Μαμιός, με τη σκηνοθεσία του Ντίνου Ψυχογιού, αποδίδει έναν χαρακτήρα που δεν επιδιώκει τον οίκτο, αλλά τη βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης εμπειρίας.
Σε έναν κόσμο όπου οι διαφορετικοί άνθρωποι συχνά περιθωριοποιούνται ή παλεύουν για να επιβεβαιώσουν την αξία τους, η παράσταση αυτή λειτουργεί ως γέφυρα προς την κατανόηση και την αποδοχή. Μέσα από την προσωπική αφήγηση του ήρωα, το κοινό έρχεται αντιμέτωπο με την ανάγκη να αναγνωρίσουμε και να ενδυναμώσουμε τις ποικίλες εκδοχές της ανθρώπινης εμπειρίας.
Το έργο, επομένως, δεν περιορίζεται σε μια απλή καταγραφή μιας προσωπικής ιστορίας, αλλά γίνεται μια πλατφόρμα συζήτησης για το πώς μπορούμε να χτίσουμε μια κοινωνία πιο ανοιχτή, πιο δίκαιη και πιο φιλόξενη για όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως των γνωστικών και μαθησιακών διαφορών τους.
Φωτ.: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq
Με αφορμή την επερχόμενη πρεμιέρα του έργου στις 19 Οκτωβρίου, το Olafaq συνομίλησε με τον σκηνοθέτη Ντίνο Ψυχογιό για τα μηνύματα που μεταφέρει το έργο, το σύγχρονο ελληνικό θέατρο και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στις μέρες μας.
– Ποιες, θα λέγατε, πως ήταν οι κύριες πηγές έμπνευσης για την απόφασή σας να σκηνοθετήσετε το έργο “Το χρονικό ενός δυσλεκτικού”;
Η ιστορία και ο τρόπος που αποδίδεται στο βιβλίο. Είναι τόσο απολαυστική. Πέρα από αυτό προσπάθησα κάπως να χρησιμοποιήσω και “χρώμα” από τις δικές μου εμπειρίες. Από το σχολείο, τη μάθηση αλλά και την ενηλικίωση γενικότερα. Αυτό είναι και το έργο άλλωστε, μια ιστορία ενηλικίωσης.
– Και πώς προσεγγίσατε τη διαδικασία της διασκευής αυτής της ιστορίας, για να αποδώσετε καλύτερα και την εμπειρία του ήρωα; Υπήρξαν κάποια στοιχεία που θέλατε να αναδείξετε;
Ναι. Ευτυχώς είχαμε την πολύτιμη βοήθεια της Ελένης Σπετσιώτη που ανέδειξε τα σημεία εκείνα που θα έδιναν συνοχή στην ιστορία, δράση αλλά και κλιμάκωση. Μετά στην πρόβα με τον Δημήτρη γινόταν το φινίρισμα. Με στόχο την ανάδειξη της θεατρικότητας των στιγμών που είχαμε κρατήσει. Ήταν ένα πολύ μεγάλο μέρος των προβών μας η ενασχόληση με το κείμενο. Αλλά, πάντα είναι αναγκαίο αυτό όταν μεταφέρεις λογοτεχνικά έργα στην σκηνή.
– Ποια είναι τα κύρια μηνύματα που θέλετε να μεταφέρετε στο κοινό μέσα από αυτή την παράσταση;
Δεν ξέρω αν υπάρχουν. Νομίζω είναι σαφές πως η ιστορία αφορά την διαφορετικότητα και την αποδοχή αλλά δεν θα έλεγα πως προσπαθεί να περάσει ξεκάθαρα μηνύματα. Αυτό συμβαίνει επειδή πρόκειται για μια προσωπική κατάθεση. Η παράσταση δεν ξέρει τι είναι σωστό και τι λάθος, ούτε θέλει να πει. Αν αισθανθεί κάποιος πράγματα βλέποντας την, θα προσδιορίσει ο ίδιος αν και τι θα σημαίνουν αυτά.
– Το χιούμορ και η τρυφερότητα συνδυάζονται στην αφήγηση της δύσκολης ιστορίας ενηλικίωσης του ήρωα… Πιστεύετε ότι αυτό βοηθά στη σύνδεση με το κοινό;
Το χιούμορ υπάρχει στην ιστορία από το βιβλίο. Είναι το πως βλέπει ο συγγραφέας τα παιδικά του χρόνια. Με τρυφερότητα και χιούμορ. Γι’ αυτό ακριβώς μπορεί να συμπεριλάβει και το δύσκολο κομμάτι, ώστε να μιλήσει για αυτό με τέτοια ευθύτητα. Το κοινό συνδέεται γιατί παρά την ιδιαιτερότητα που μπορεί να είναι η δυσλεξία, ο αγώνας να μεγαλώσουμε και να κυνηγήσουμε την ευτυχία έχει δυσκολίες ήδη από τα παιδικά χρόνια για πολλούς. Ταυτόχρονα, όμως, πολλοί τα θυμόμαστε και με θέρμη. Όπως ο ήρωάς μας.
Φωτ.: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq
– Οι πρόβες τι προκλήσεις έκρυβαν, ειδικά σε σχέση με το ευαίσθητο θέμα της δυσλεξίας;
Η πρόκληση είναι πάντα η μεταφορά της λογοτεχνίας στο θέατρο με τρόπο που να διατηρήσει τα νοήματα και να αποκτήσει και σκηνικό ενδιαφέρον. Σε αυτό συγκεντρωθήκαμε κυρίως. Η δυσλεξία σαν θέμα δεν μας δυσκόλεψε περισσότερο. Η ιστορία ήταν εκεί. Είναι μια προσωπική εμπειρία, και προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε την ειλικρίνεια της.
– Πώς πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να συμβάλει στην ευαισθητοποίηση γύρω από ζητήματα όπως η δυσλεξία και η νευροδιαφορετικότητα;
Νομίζω κυρίως λέγοντας ιστορίες. Και υπάρχουν πολλοί τρόποι να το κάνεις. Αυτό που είναι δύσκολο είναι οι ιστορίες να έχουν μια μαγεία. Να μην είναι κοινές διδακτικές παραβολές. Η μαγεία μάς ταρακουνάει. Η σύμπλευση με μια πράξη σαν το θέατρο, τόσο θορυβώδη και προβεβλημένη· η ψυχαγωγία και το συναίσθημα. Αν ο θεατής δεν περάσει καλά δεν θα ευαισθητοποιηθεί κιόλας. Οπότε πρέπει να λέγονται ωραίες ιστορίες, με τρόπο μαγικό, ξεχωριστό.
– Ποιες είναι οι αντιδράσεις που περιμένετε από το κοινό μετά την παρακολούθηση της παράστασης; Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα συναισθήματα που θέλετε να προκαλέσετε;
Θέλω πρωτίστως οι άνθρωποι να περάσουν καλά ερχόμενοι στο θέατρο. Αν γίνει αυτό τότε έχουμε πετύχει τον στόχο μας. Αν οι θεατές νιώσουν και κάποια πράγματα τότε τον έχουμε πετύχει ακόμα περισσότερο. Αλλά δεν θα έλεγα πως υπάρχουν συγκεκριμένα συναισθήματα που επιδιώκουμε. Ο καθένας βιώνει την παράσταση διαφορετικά.
– Πώς επηρεάζει η ελληνική πραγματικότητα και κουλτούρα την προσέγγισή σας στο έργο; Υπάρχουν στοιχεία που ενσωματώνετε για να το κάνετε πιο σχετικό με τις ζωές όλων;
Το έργο έχει έντονα τα χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας της εποχής του. Πολλά από αυτά τα βλέπουμε να υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Το σχολείο ας πούμε σαν μηχανισμός, σαν οικοσύστημα διέπεται από κανόνες αλλά και τελετουργικά που τα έχουμε όλοι μέσα μας. Το ελληνικό σχολείο στην κοινή μας συνείδηση έχει συγκεκριμένα γνωρίσματα. Το ίδιο και η ελληνική οικογένεια. Η επαρχία. Όλα αυτά τα στοιχεία της ιστορίας που ξεχωρίσαμε στο βιβλίο τα περάσαμε και στην παράσταση διότι αφορούν το πως έχουμε ζήσει και μεγαλώσει και εμείς σε αυτή την χώρα.
Φωτ.: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq
– Το θέατρο (και η Τέχνη γενικότερα) σε ποιο βαθμό μπορεί να γίνει ανατρεπτικό ώστε να καταφέρει να αλλάξει εντελώς την αντίληψή μας για τον σημερινό κόσμο;
Σε μεγάλο βαθμό, ειδικά σε προσωπικό επίπεδο. Πολύς κόσμος μετακινείται και αλλάζει χάρη στην τέχνη. Αλλά δεν είναι πανάκεια, και δεν είναι πάντα αρκετή. Με τον ίδιο τρόπο η τέχνη μπορεί να γίνει και κάτι μονότονο και επιφανειακό που θα μας κρατά μουδιασμένος και στατικούς. Νομίζω πως και εδώ παίζει μεγάλο ρόλο και ο θεατής. Πρέπει να είναι έτοιμος να δεχθεί την αλλαγή στην αντίληψη. Όσο δυνατή και να είναι μια καλλιτεχνική εμπειρία ,πιστεύω πως για να αλλάξουμε κάποιες αντιλήψεις που θα κάνουν τις ζωές μας καλύτερες, χρειάζεται και η παιδεία και η καλλιέργεια.
– Πέρα από την άνθιση του, με χιλιάδες παραστάσεις κάθε νέα σεζόν, πως οραματίζεστε το μέλλον του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου; Τι προκλήσεις μπορεί να κρύβει αυτό το μέλλον του; Η αύξηση των παραγωγών στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο επηρεάζει την ποιότητα των έργων και την καλλιτεχνική έκφραση;
Εγώ οραματίζομαι ένα μέλλον πλούσιο σε παραγωγή και παραστάσεις αλλά και σε κατανάλωση. Όπου δηλαδή τα θέατρα θα γεμίζουν είτε είναι συνοικιακά, είτε εμπορικά, είτε κρατικές σκηνές. Το καλύτερο που μπορεί να συμβεί για το ελληνικό θέατρο είναι να έρχεται ο κόσμος να το βλέπει. Πιστεύω πως το σύγχρονο ελληνικό κείμενο έχει να δώσει πολλά ακόμα. Ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση είναι ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου των παραστατικών τεχνών σε έναν ψηφιακό κόσμο. Πως μπορείς να είσαι πρωτοποριακός χωρίς να βασιστείς στην τεχνολογία ας πούμε; Θα είναι ίσως κάποτε πρωτοπορία η διατήρηση παλαιότερων μορφών αναπαράστασης και ψυχαγωγίας; Είναι πολύ ενδιαφέρον. Όσον αφορά την αύξηση των παραγωγών πιστεύω πως δεν θα επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα. Η Αθήνα έχει εξαιρετικούς καλλιτέχνες και κάθε χρόνο θα γίνονται πολύ καλές παραστάσεις, αρκεί να τις βρίσκουμε.
– Ποιες ιστορίες ή θέματα θεωρείτε ότι είναι σημαντικά για να εξερευνηθούν στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο, ώστε να αντανακλούν τη σημερινή κοινωνία;
Θεωρώ πως έχει αξία να δώσουμε χώρο σε ιστορίες που δεν ακούγονται αλλά, λίγο πολύ, μας αφορούν όλους. Να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με καθημερινά προβλήματα που βασανίζουν πολλούς από εμάς, αλλά λίγοι τα συζητάμε. Δεν χρειάζεται να είναι όλα δύσκολα, ούτε να διέπονται από διδακτισμό. Οι όμορφες ιστορίες βρίσκονται παντού και πρέπει να βρούμε όμορφους τρόπους να τις πούμε. Χωρίς να αποβάλλουμε την μαγεία της μυθοπλασίας. Υπάρχει χώρος για πολλά θέματα στο θέατρο.
Φωτ.: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq
– Μπορεί το θέατρο να συμβάλει στη δημιουργία ενός αισθήματος κοινότητας και αλληλεγγύης μέσα σε μια κοινωνία που βιώνει κρίσεις;
Πιστεύω πως ναι. Για αυτό και λέω πως πρέπει ο κόσμος να πηγαίνει θέατρο. Η κοινή εμπειρία της κάθαρσης, στις απαρχές του θεάτρου, σε κάτι τέτοιο αποσκοπούσε. Σήμερα δεν έχουμε λιγότερο ανάγκη την συνύπαρξη από ότι τότε. Απλώς οι ισορροπίες αλλάζουν, ο ατομικισμός είναι πολύ ανεπτυγμένος στην σημερινή εποχή και οι κοινές εμπειρίες και δράσεις πιο σπάνιες και λιγότερο συστηματικές. Το θέατρο μπορεί να διατηρήσει αυτή την αίσθηση της κοινής εμπειρίας και να τονώσει το αίσθημα της αλληλεγγύης.
– Προσωπικά, και γενικότερα, τι σας απασχολεί περισσότερο σήμερα πλέον των καθηκόντων σας στο θέατρο;
Προσπαθώ να ανταπεξέλθω και εγώ στους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής χωρίς να χάσω το μυαλό μου. Να προσέχω τον εαυτό μου, τους γύρω μου, να εξελίσσομαι, να κάνω πράγματα που με ευχαριστούν και να παίρνω ξεκάθαρη θέση για όσα με αφορούν. Με απασχολεί η εποχή μου και ο κόσμος μου και το πως θα συμβάλλω στην βελτίωσή τους. Όλοι λένε πως η εποχή που έζησα ως παιδί ήταν καλύτερη και τώρα όλα πάνε προς το κακό. Δεν τους πιστεύω. Πρέπει να συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε και να προσπαθούμε.
– Υπάρχει κάτι το οποίο προσπαθείτε να αποφύγετε αυτήν την εποχή; Και κάτι που σας δίνει ελπίδα;
Προσπαθώ να αποφύγω τις συναναστροφές που μου τρώνε ενέργεια και δεν μου προσφέρουν τίποτα. Μου δίνουν ελπίδα τα παιδιά, οι ιδέες τους και η ενέργειά τους.
Ο Ντίνος Ψυχογιός σκηνοθετεί το "Χρονικό ενός δυσλεκτικού" και μιλάει στο Olafaq για τα μηνύματα που μεταφέρει το έργο, για το σύγχρονο ελληνικό θέατρο και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στις μέρες
Ο Ντίνος Ψυχογιός σκηνοθετεί το "Χρονικό ενός δυσλεκτικού" και μιλάει στο Olafaq για τα μηνύματα που μεταφέρει το έργο, για το σύγχρονο ελληνικό θέατρο και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στις μέρες
Λόγια βαθιάς σοφίας και προσωπικής εμπειρίας του σπουδαίου Ιάπωνα νομπελίστα Κενζαμπούρο Όε, αποσπάσματα μιας παλαιότερης συνέντευξης από το αρχείο του Θανάση Λάλα.
Λόγια βαθιάς σοφίας και προσωπικής εμπειρίας του σπουδαίου Ιάπωνα νομπελίστα Κενζαμπούρο Όε, αποσπάσματα μιας παλαιότερης συνέντευξης από το αρχείο του Θανάση Λάλα.
