«Υπάρχει ένα τρελός κόκορας που τριγυρνάει κάπου έξω στο κρύο κι έχει τρελαθεί να φωνάζει απ’ το πρωί. Αν αρχίσει και φωνάζει πολύ θα πρέπει να διακόψουμε λίγο για να πάω να τον μαζέψω». Αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη πρόταση του Michael Gira και βασικά το καλωσόρισμα του στην απομακρυσμένη συνομιλία μας μέσω Skype. Καλά κρυμμένος πίσω από ένα άβαταρ του Samuel Beckett, έσκασε τυπικότατα ακριβής με την ώρα συνάντησης μας, στην οθόνη του laptop. Με ανοιχτή τη δική μου κάμερα και κλειστή τη δική του, προσπάθησα να τον εντοπίσω νοητά και γεωγραφικά πέρα από την απεραντοσύνη του κυβερνοχώρου.
«Βρίσκομαι στο βόρειο μέρος της πολιτείας της Νέας Υόρκης, 150 χιλιόμετρα έξω από την μεγάλη πόλη, δεν ζω στην Νέα Υόρκη πια. Εδώ είναι σαν μια μικρή φάρμα, κι εδώ βρίσκεται κι ο χώρος που κάνουμε πρόβες. Α, βλέπω έχεις κι ένα ωραίο πόστερ πίσω στον τοίχο σου. Πάντως, αν θέλεις ή νιώθεις άβολα μπορείς να κλείσεις κι εσύ την κάμερα σου». Αφού τον ευχαρίστησα για το κομπλιμέντο στην αφίσα του «Αtmosphere» έκλεισα κι εγώ την κάμερα κι άρχισα να κοιτάζω τα χαρτιά με τις ερωτήσεις. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι πριν ξεκινήσω καν να αρθρώνω την πρώτη ερώτηση, έζησα ένα μικρό, απότομο, στιγμιαίο deja-vu όταν πριν από 25 χρόνια, είδα για πρώτη φορά τους Swans ζωντανούς στη σκηνή, κάπου στη Στοκχόλμη.
Για μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου πέρασαν από το μυαλό μου εικόνες από τότε που το Children Of God είχε διχάσει την παρέα μας στη Σουηδία (όπως και η neofolk προσέγγιση του Shame, Humility, Revenge, του δεύτερου Skin άλμπουμ που είχε ακολουθήσει λίγο αργότερα) οι οποία έβλεπε (κι εγώ μαζί τους) τη στροφή ενός από τα πιο εικονικά No Wave συγκροτήματα να φλερτάρει, σχεδόν ξεδιάντροπα, με το σκοτεινό ευρωπαϊκό ήχο. Ο Gira τότε δεν είχε κιθάρα, είχε πιο πολλά να πει, ίσως, παρά να παίξει. Εξάλλου ο Westberg στις κιθάρες και ο Kizys στο μπάσο, ίσως και να χάνονταν πίσω από το τείχος των keyboards της Jarboe, η οποία σαν πρωτόγονη Nico, άφηνε μόνο το βαρύ τέμπο του Theodore Parsons να διαπερνά τα samples και τις μελωδίες της. Χμμμ, λάθος η ανάμνηση. Προσθήκη νέας λεπτομέρειας γιατί κάποια στιγμή, είχε και ο Gira μια ακουστική και κάπως ξεκινούσε εκείνος τα κομμάτια και…
Ένας ελαφρύς βήχας από το Upstate New York στο μόνιτορ του Mac, με έβγαλε από αυτή την στιγμιαία βόλτα στην λεωφόρο των χαμένων αναμνήσεων…
«Σε όλα αυτά τα χρόνια που παρακολουθώ τους Swans», ξεκινάω τη συζήτηση, «θυμάμαι ότι το Helpless Child ήταν εκείνο το πρώτο κομμάτι σου που μου είχε βάλει την ιδέα για το πόσο υπέροχο θα ήταν για το συγκρότημα να φτιάξει ένα αχανές κομμάτι που θα διαρκούσε πολύ και θα σε τραβούσε όλο και βαθύτερα μέσα σε κάτι απόλυτα υπερβατικό. Πριν δύο χρόνια, λοιπόν, άκουσα το No Words / No Thoughts. Πέρυσι άκουσα το The Seer. Και αναρωτιέμαι, τι σε οδήγησε σε ένα 30λεπτο κομμάτι; Μήπως η σημερινή ομάδα των Swans είναι πιο έμπειρη και ικανή να αφεθεί στον γραμμικό χρόνο χωρίς περιορισμούς ή εσύ νιώθεις πιο καθοδηγητικός απέναντί της;». «Και ναι και όχι», μου απαντά και συνεχίζει «Αυτά τα παιδιά με τα οποία δουλεύω μαζί τα τελευταία χρόνια, είναι η καλύτερη μπάντα που είχα ποτέ ως σύνολο. Είναι φίλοι, είμαστε φίλοι, όλοι σκεφτόμαστε προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά ναι, εγώ είμαι αυτός που τους καθοδηγεί –αν και πάντα αναζητώ και θέλω να βρω αυτό το κάτι δικό τους που θα με ξαφνιάσει ή θα μου προκαλέσει θαυμασμό. Κάπως έτσι είναι η διαδικασία που δουλεύουμε, κάπως έτσι γεννήθηκε το The Seer».
«Δηλαδή νιώθεις πιο άνετος με αυτή την μπάντα να αφεθείς σε μεγάλα μουσικά περάσματα και κομμάτια;» τον ρωτάω.
«Δεν ξέρω αν είναι άνεση. Ποτέ δεν νιώθω άνετος», μου απαντάει. «Είναι απλά μια τροχιά και ο τρόπος που εξελίσσονται τα πράγματα πάνω σε αυτήν. Σίγουρα ήταν διαφορετικά τα πράγματα παλαιότερα, όλα ήταν διαφορετικά τότε, και τα κομμάτια και οι καταστάσεις που τα γράφαμε, αλλά υπήρχε μια παρόμοια τροχιά που τότε μας οδήγησε στο Soundtracks For The Blind. Βέβαια, έτσι κι αλλιώς, ξέρεις ότι η ίδια η μουσική είναι αυτή που σε οδηγεί. Κι αυτό είναι ευνοϊκό όταν συμβαίνει. Όσο ευνοϊκό μπορεί να είναι και το γεγονός ότι έχεις κολλήσει και δεν μπορείς να γράψεις λέξη, οπότε γράφεις μεγάλα ορχηστρικά περάσματα».
Σβήνοντας την ξαφνική ειλικρίνειά του μέσα σε ένα αυθόρμητο γέλιο δεν μπορώ να σκεφτώ τον Gira να παθαίνει writer’s block. «Έχεις αισθανθεί ότι κολλάς και δεν μπορείς να γράψεις λέξη; Θα ήσουν ο τελευταίος που θα σκεφτόμουν». «Μα και βέβαια», με διαφωτίζει «δεν συμβαίνει συχνά, αλλά όταν συμβαίνει είναι σαν να βρίσκομαι σ’ έναν ευτυχισμένο γάμο, γιατί τότε αφήνω την μουσική να μιλήσει».
– Έχοντας περάσει από τόσα πολλά μουσικά μονοπάτια, θα μπορούσες με λίγες λέξεις να περιγράψεις την μουσική που κάνεις σήμερα;
Κοίτα, δεν μου αρέσουν οι απόλυτοι χαρακτηρισμοί. Δεν χαρακτηρίζω ποτέ την μουσική μου. Μπορεί να έχουν πλάκα για κάποιους ή και για όλους, δεν με νοιάζει, αλλά εγώ λέω ότι είμαστε οι Swans και απλώς κάνουμε αυτό που κάνουμε. Δεν νομίζω, εξάλλου, ότι ταιριάζουμε σε κάποιο συγκεκριμένο είδος. Αντίθετα, θέλω οι Swans να αποτελούν οι ίδιοι ένα μουσικό είδος. Είμαστε μοναδικοί και θέλουμε να παραμείνουμε έτσι. Αυτή τη στιγμή, αν μου ζητούσες να σου εξηγήσω τι είναι οι Swans θα σου έλεγα με απλά λόγια ότι είναι μια ηχητική εμπειρία.
– Ναι δεν διαφέρει από αυτό που έχω κι εγώ στο μυαλό μου. Αλλά δεν παύετε ως ομάδα, ως συγκρότημα, ως σύνολο, πες το όπως θες, να λειτουργείτε σε έναν μουσικό κόσμο, ο οποίος πιθανόν να μην σας εμπνέει να βάζετε ταμπέλες σε αυτό που κάνετε, αλλά τουλάχιστον σας τοποθετεί σε λίστες και κατηγορίες. Και ειδικότερα πέρυσι, όταν σας έβαλε στην κορυφή πολλών από αυτών.
Καταλαβαίνω τι λες, αλλά εγώ προτιμώ να θεωρώ τους Swans σαν να είμαι μέσα σε μια ψυχολογικά κατεστραμμένη, αλλά γεμάτη εκστατικά συναισθήματα, ηχητική μηχανή. Μια μηχανή που μπορεί να σου προσφέρει τη χαρά να παίζεις δυνατά μαζί της. Και μερικές φορές, πίστεψέ με, είναι τόσο εξαιρετικό αυτό το συναίσθημα, όταν παίζεις αυτή την μουσική τόσο δυνατά.
– Πόσο συγγενική θεωρείς τη σημερινή μορφή του συγκροτήματος με εκείνες τις πρώτες ηχογραφήσεις του Cop; Φυσικά υπάρχει ο συνδετικός κρίκος που είσαι εσύ. Αλλά πόσο καινούργιο μπορεί να φαίνεται όλο το περιβάλλον του The Seer στην γενικότερη εικόνα των Swans;
Είναι δύο διαφορετικές εποχές. Έχουν συμβεί τόσα πολλά σε εμάς, αλλά βασικά στον ήχο μας. Αλλά αυτό που πιστεύω ότι συμβαίνει είναι ότι χρησιμοποιούμε κάποιες σημαντικές αλληγορίες, κάποιους γνώριμους τρόπους να δουλεύουμε όλοι αρμονικά μεταξύ μας. Αυτές οι αλληγορίες θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι η κληρονομιά του συγκροτήματος, η οποία χαρίζεται από γενιά σε γενιά. Έτσι ενώ η γενική εικόνα του συγκροτήματος μπορεί να έχει αλλάξει δραστικά, ο ρόλος και το φυσικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει ο ρυθμός στην μουσική μας παραμένει μέχρι σήμερα ο ίδιος.
– Έχεις δηλώσει βέβαια ότι είσαι απόλυτα ικανοποιημένος με το σημερινό line-up των Swans.
Ναι, θεωρώ ότι η σημερινή μορφή του συγκροτήματος είναι η πιο συνεπής της καριέρας του. Ίσως, γιατί αυτό το συγκρότημα είναι αφοσιωμένο στο να ζωντανέψει αυτή την υπερβατική εμπειρία. Είμαστε μαζί περίπου τρία χρόνια τώρα, και αν κοιτάξεις πίσω στην ιστορία μας δεν θα δεις άλλο line-up των Swans να έχει αντέξει τόσο πολύ. Σήμερα, όλοι αισθανόμαστε δεμένοι ο ένας με τον άλλο. Με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Κι αυτό με κάνει να θέλω να γράψω περισσότερη συναρπαστική μουσική μαζί τους.
– Τι πιστεύεις ότι είναι αυτό που βρήκαν όλοι οι ακροατές και όλοι οι δημοσιογράφοι στο The Seer και παρέλειψαν μάλλον να δουν, ή καλύτερα να ακούσουν στο προηγούμενό σας My Father Will Guide Me Up A Rope To The Sky, το οποίο παρεμπιπτόντως θεωρώ εξίσου κορυφαίο και σημαντικό.
Το My Father γεννήθηκε μέσα από τους Angels Of Light. Διατήρησε πολλά στοιχεία από εκείνο το σχήμα, με βασικότερο την ακουστική κιθάρα. Από εκεί ξεκίνησε και αυτό ήταν το στοιχείο που μας οδήγησε στο στούντιο, όπου μπορεί να περνούσαμε οκτώ ώρες την μέρα προσπαθώντας, ο καθένας από εμάς, να βάλει τον καλύτερό του εαυτό πάνω στις ηχογραφήσεις μιας ακουστικής κιθάρας. Δεν ήμασταν ακόμα συγκρότημα. Εκεί μέσα στο στούντιο αρχίσαμε να δημιουργούμε αυτό που τελικά θα λειτουργούσε πιο αυθόρμητα στις ηχογραφήσεις του The Seer. Βέβαια, αυτό που ακολούθησε στην τουρνέ του My Father ήταν αυτό που μας έδειξε το δρόμο στο πώς να ηχογραφηθεί το επόμενο. Γιατί είχαμε τον αρχικό ήχο και μπορούσαμε πλέον όλοι μαζί να επεκτείνουμε τις συνθέσεις περισσότερο, να χρησιμοποιήσουμε περισσότερο τον αυτοσχεδιασμό, να αφήσουμε τα μικρά, αλλά σημαντικά, λάθη να μας δείξουν άλλους δρόμους, και γενικότερα να αφήσουμε την μουσική να μεγαλώνει, να εξελίσσεται, να αποκτά μια άλλη ζωντανή μορφή μπροστά στο κοινό. Αυτό, το να αφήσουμε τα πράγματα να μεγαλώσουν και να εξελιχθούν, στο σημείο που τα ίδια μας υπαγόρευαν, ήταν που μας έδειξε πόσο όμορφο είναι να αφήνεσαι στην μουσική, παρά να σκέφτεσαι πως θα χωρέσει ένα μεγάλο κομμάτι σε δίσκο, ή σε τι φορμάτ θα μπορέσεις να το κυκλοφορήσεις. Προς μεγάλη μου έκπληξη, όταν τελείωσαν οι ηχογραφήσεις του The Seer είδα ότι χωρούσαν όλα τα tracks σε 2 CD, ενώ κατά τη διάρκεια των ηχογραφησεων πίστευα ότι δεν θα μας έφταναν ούτε 4.
– Μιας και τους αναφέραμε, οι Angels Of Light ήταν ένα σχήμα το οποίο έφτιαξες για να συνεχίσεις απλά να κάνεις μουσική ή ήταν μια καλή αφορμή για να δημιουργήσεις κάτι διαφορετικό;
Η βασική αιτία που σταμάτησα τους Swans στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ήταν επειδή είχα κυριολεκτικά βαρεθεί όλη αυτή την θλιβερή, αλλά τεράστια επιχειρηματικότητα στον κόσμο της μουσικής. Επίσης, είχα βαρεθεί την πολύ δυνατή ένταση, ήθελα να κάνω κάτι πιο απλό, πιο μελωδικό, κάτι λιγότερο κτηνώδες απ’ ότι έκανα στο παρελθόν. Μέχρι που κι αυτό έγινε κάτι μεγάλο, το οποίο το βαρέθηκα και ήθελα να βρεθώ μέσα σ’ αυτόν τον χαοτικό ήχο πάλι και έτσι αποφάσισα να ξαναφτιάξω τους Swans.
– Ας πάμε λίγο ακόμα πιο πίσω… Στους πρώτους Swans. Ακόμα έχω ένα παλιό τεύχος ενός ελληνικού περιοδικού (σ.σ. Ήχος) που έχει το Filth μέσα στα καλύτερα άλμπουμ της χρονιάς. Θεωρείς ότι ο ήχος σας τότε, ειδικά σε κομμάτια σαν το Freak ή το Gang ήταν μια φυσική συνέχεια του No Wave κινήματος;
Κατά κάποιο τρόπο ναι, δεδομένου ότι οι Swans χρησιμοποιούσαν τον ήχο και το ρυθμό ως πρώτη ύλη. Αν και εκείνη την εποχή τους έβλεπα να σχετίζονται περισσότερο με τους Stooges, αλλά εξίσου και με τον Brian Eno, τους Kraftwerk και τους πρώιμους Pink Floyd.
– Μετά από τόσα χρόνια θα έλεγες ότι σήμερα οι Swans σε βοήθησαν να καταφέρεις αυτό που ήθελες πάντα να κάνεις;
Ποτέ δεν είχα μια ιδέα που ήθελα να τη διευκρινίσω, μόνο έναν ήχο που ήθελα να ακούσω σε μια συγκεκριμένη στιγμή και μια σειρά από εικόνες ή ιστορίες, με τις οποίες θα είχα μια τρελή εμμονή στην πάροδο των χρόνων. Γι’ αυτό λοιπόν, ναι, θα έλεγα ότι έχω ολοκληρώσει και έχω καταφέρει να κάνω αυτό που πάντα ήθελα, το οποίο ήταν να δουλεύω με τον ήχο και τις λέξεις.
– Σήμερα, πως είναι να δουλεύεις με μια μπάντα την οποία θεωρείς ό,τι καλύτερο σου έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια; Όλη αυτός ο ήχος των σημερινών Swans είναι μέσα στο κεφάλι σου ή βγαίνει και από τα κεφάλια των άλλων; Πως δουλεύετε; Σκηνοθετείς τους πάντες, μέχρι να «δεις» την εικόνα που θέλεις να δεις; Ή είναι μια ομαδική δουλειά, όπου απλά τζαμάρετε και κάπου σας οδηγεί ο αυτοσχεδιασμός;
Αναμφισβήτητα δεν πρόκειται για τζαμάρισμα. Σίγουρα δεν πρόκειται για αυτοσχεδιασμό. Ποτέ δεν τζαμάρουμε. Δεν έχει συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο. Απλά, όταν παίζεις τα τραγούδια ξανά και ξανά, τότε σταδιακά αυτά βρίσκουν τη δική τους ζωή, αποκτούν τη δική τους ύπαρξη. Αλλά, ναι, εγώ είμαι εκεί και σκηνοθετώ. Θέλω, και ναι ακούω τις προτάσεις των μουσικών, αλλά εγώ καθοδηγώ τα πράγματα. Ο ρόλος μου είναι περισσότερο σαν ενός κινηματογραφιστή, όπως ο Cassavetes για παράδειγμα, που μερικές φορές δεν είχε καν σενάριο. Είχε μια βασική ιδέα. Έτσι κι εγώ έχω μια ιδέα, έναν ήχο που θέλω να φτιάξω, και όταν τον ακούω να συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο, είναι πάντα διαφορετικός από αυτό που περιμένω, οπότε αρχίζω και σκέφτομαι «τι ακριβώς συμβαίνει εδώ και τώρα;». Δεν κρέμομαι από τις προκαταλήψεις και έτσι αφήνω τα πράγματα να ζήσουν τη δική τους ζωή. Αυτή η διαδικασία στο στούντιο περιλαμβάνει πολλά λάθη. Μερικές φορές μας οδηγεί να γράφουμε υπερβολικά πολλά takes και να γεμίζουμε αφόρητα ένα τραγούδι, πράγμα που σημαίνει ότι μετά να πρέπει να οργανώσω όλο αυτό το υλικό. Για την ακρίβεια είναι σαν να δουλεύω με raw material και μετά το οποίο μετά πρέπει να το «αναγκάσω» να πάρει μια συγκεκριμένη μορφή. Και αυτό συμβαίνει και στις ζωντανές εμφανίσεις. Το μεγαλύτερο μέρος του σετ που παίζουμε τώρα είναι νέο υλικό. Υλικό που δεν έχει ηχογραφηθεί ακόμα. Υλικό το οποίο συνεχώς αλλάζει. Από σετ σε σετ, συνεχώς αυξάνεται, αναπτύσσεται και γίνεται κάτι, μέσα στο οποίο μπορούμε να ζήσουμε.
– Σκέφτομαι ότι ηχογραφείτε τα πάντα σ’ αυτά τα σετ, σωστά;
Σωστά, υποθέτω ότι θα κυκλοφορήσουμε άλλον έναν live δίσκο, ο οποίος ελπίζουμε ότι θα «χρηματοδοτήσει» το επόμενο στούντιο άλμπουμ μας.
– Ας πάμε πίσω σε ένα από τα αγαπημένα μου άλμπουμ σας. Το απόλυτο άλμπουμ για την απώλεια, τo Soundtracks For The Blind (σ.σ. ο Gira το έγραψε μετά το θάνατο του πατέρα του). Σαν περιέργος ερευνητής σπάνιων ηχογραφήσεων, θυμάμαι πόση εντύπωση μου είχε κάνει το ηχητικό δείγμα στo δεύτερο κομμάτι, το Ι Was A Prisoner In Your Skull. Αφού το έψαξα, κάπου διάβασα ότι η φωνή είναι ενός μανιακού δολοφόνου. Τι σκεφτόσουν όταν έγραφες αυτό το άλμπουμ;
(Μετά από μικρή παύση). Αυτή είναι η δική μας βέρσιον της soundtrack μουσικής. Η αλήθεια είναι ότι σαν ιδέα είχε ξεκινήσει από πιο παλιά, από την εποχή του Children Of God και του The Great Annihilator, και όπως λέει και ο δίσκος, είναι σαν να κοιτάζεις ένα κινηματογραφικό κομμάτι. Σαν να βρίσκεσαι μέσα σε ένα φιλμ και να μην το ξέρεις. Γι’ αυτό υπάρχουν και όλα αυτά τα μικρά ιντερλούδια τα οποία σε παραπέμπουν συνεχώς σε κάτι άλλο. Η όλη ιδέα ήταν να λειτουργήσουν σαν ψυχικές εμπειρίες, κάτι που το είχα δει να λειτουργεί και στο The Great Annihilator, όταν έφτιαχνα αυτά τα μικρά κομμάτια που θα συνέδεαν τα μεγάλα. Τα μικρά τα θεωρούσα πιο σπουδαία από τα κανονικά. Και αυτό ήταν που με οδήγησε στην κεντρική ιδέα του Soundtracks For The Blind. To περίεργο είναι ότι με το καινούργιο άλμπουμ, το The Seer, επέστρεψα σ’ αυτή την ιδέα, αν και δεν ακούγονται καθόλου ίδια. Αλλά μάζεψα όλα τα εργαλεία για να φτιάξω ένα διακριτό κόσμο, μέσα στον οποίο θα μπορούσαμε να ζήσουμε και εγώ και ο ακροατής.
– Πως προβλέπεις το μέλλον των Swans;
Απλό, να φτιάχνουμε καινούργιους δίσκους και να παίζουμε μουσική μέχρι να πέσουμε ξεροί. (γέλια).
– Πριν ανέφερες κάποια ονόματα σχετικά με το παρελθόν. Αλλά ποιες θα έλεγες ότι είναι οι βασικές σου επιρροές σήμερα στο να κάνεις μουσική;
Θα έλεγα ότι πλέον αυτό που με επηρρεάζει είναι οι ίδιοι οι Swans. Tα πράγματα που συμβαίνουν σε ένα άλμπουμ, συνήθως στο προηγούμενο, και μετά τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας. Τα λάθη μας, τα οποία τα βλέπω σαν τρόπους για να κινηθούμε μπροστά. Για παράδειγμα ο τρόπος που μας έδειξε το The Seer να παίζουμε live, αυτή η άποψη για το groove και το ρυθμό. Κάπως έτσι θα συνεχίσουμε να κινηθούμε προς εκείνη την κατεύθυνση και στο επόμενο άλμπουμ, δοκιμάζοντας νέους τρόπους και νέες οδούς. Φυσικά υπάρχουν και οι μουσικοί και μπορεί να μην θέλω να ακουστώ σαν όλους τους άλλους, αλλά ναι, μεγάλη επιρροή έχουν παίξει ο James Brown και ο Fela Kuti. Σαν μια αναφορά στα μεγάλα και εκστατικά grooves. Άλλος ένας μεγάλος ήρωάς μου είναι ο Howlin’ Wolf. Πήραμε έναν από τους ρυθμούς του και τον χρησιμοποιήσαμε σε ένα τραγούδι, αλλά είναι τόσο αλλαγμένος τώρα, που δύσκολα τον καταλαβαίνεις.
– Σε λίγες μέρες θα επιστρέψετε στην Αθήνα. Σίγουρα ξέρεις τι γίνεται στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια . Την τελευταία φορά που παίξατε στο Gagarin είχες φωνάξει «Viva comunista». Πως βλέπεις την κατάσταση της σημερινής Ευρώπης, της Ελλάδας, του κόσμου;
Δεν είμαι ειδικός να μιλάω για πολιτική, αλλά πιστεύω ότι είναι ανησυχητικό αυτό που συμβαίνει στον κόσμο τώρα. Μάλλον είναι η τελευταία προσπάθεια του κεφαλαίου και κάθε καπιταλιστικού καθεστώτος να κερδίσει τον έλεγχο χωρίς να το ενδιαφέρει αν ο κόσμος πέσει σε έναν νέο μεσαίωνα. Σίγουρα αυτό συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό στην Αμερική. Οι μικρές επιχειρήσεις εξαφανίζονται. Και οι άνθρωποι που είχαν αυτές τις μικρές επιχειρήσεις σήμερα δουλεύουν σε μεγάλα εταιρικά μεγαθήρια σαν το Walmart για ένα πολύ μικρό, έως ασήμαντο, μισθό. Για ποιο λόγο; Για να πουλάνε φτηνιάρικά προϊόντα, τα οποία επιπλέον καταστρέφουν και το περιβάλλον, και για να ζουν σαν σύγχρονοι σκλάβοι, που προσπαθούν να σώσουν τις ψυχές του από τον Αρμαγεδώνα. Καταλαβαίνω ότι κάτι ανάλογο μπορεί να συμβαίνει και στην Ελλάδα. Από την άλλη, σίγουρα δεν είμαι κάποιος οπαδός του σοβιετικού σοσιαλιαστικού μοντέλου, και σε κάποιον μπορεί να φάνηκε περίεργο αυτό που είπα, αλλά είμαι πεπεισμένος ότι ένα καλοφωτισμένο σοσιαλιστικό μοντέλο μπορεί να είναι ένα καλό μοντέλο. Χωρίς κρυφά σημεία. Χωρίς σκοτάδια. Κάποιες χώρες κάνουν πολύ καλή δουλειά με το σοσιαλισμό τους, ειδικά αν κοιτάξεις κάποιες στη σκανδιναβία που έχουν στηρίξει τη σύγχρονη ζωη τους σε έναν κοινωνικό-οικονομικό σοσιαλισμό. Παρόλα τα προβλήματα, συνεχίζουν να έχουν μια πραγματικά αξιοπρεπή κοινωνία. Με όλα της τα λάθη, αλλά με ισχυρό κοινωνικό πρόσημο. Επίσης, αυτό που δεν μου αρέσει στην πολιτική είναι το γεγονός ότι κάθε φανατικός οπαδός αποκλείει την ύπαρξή του από την πιθανότητα να ζήσει ελεύθερος, χωρίς να χρειάζεται να τσιμπήσει λίγο ακόμα το πολιτικό δόλωμα.
– Άρα, κάθε είδους δόγμα πρέπει να σε βρίσκει αντίθετο. Κάτι που φαίνεται όποτε γράφεις για πιο θρησκευτικά ή πνευματικά θέματα. Όσο και αν υπάρχει στην μουσική κάτι μυστικιστικό, ή κάτι πιο ευσεβές ή ευλαβικό, όταν αρχίζεις και τραγουδάς, είναι σαν να τα βάζεις συνέχεια με το Θεό.
Νιώθω ανίκανος να πιστέψω στη θρησκεία. Μπορεί να είναι απλά ένας ευσεβής πόθος, αλλά υπάρχει μια κληρονομιά που με καθοδηγεί, ένα πνευματικό μυστήριο που νιώθω ότι τυλίγει την ύπαρξη μας, και που πάντα μέσω της μουσικής προσπαθούσα να βρω τη σύνδεση μου με αυτό. Όσον αφορά στο αν πιστεύω σε κάποιο θρησκευτικό δόγμα, τότε δεν πιστεύω, όπως δεν πιστεύω κανένα πολιτικό δόγμα. Νιώθω ότι όποιος το κάνει αποκλείει αυτόματα τον εαυτό του από την πιθανότητα να ζήσει ελεύθερος και πραγματικά πιστεύω ότι είναι χάσιμο της ζωής. Όλοι χρειαζόμαστε και το φως και το σκοτάδι, αλλά και το κενό ανάμεσα στα δύο. Είναι κρίμα να χαλάμε την ισορροπία.
– Σ’ ευχαριστώ πολύ για το χρόνο σου Michael. Χάρηκα πολύ μ’ αυτή την κουβέντα. Και ανανεώνω το επόμενο ραντεβού μας για τον Μάιο στην πόλη μας.
Κι εγώ σ’ ευχαριστώ πολύ. Κι εγώ χάρηκα που τα είπαμε. Be good!
• H παραπάνω συνέντευξη του Michel Gira έγινε τον Μάρτιο του 2013 για λογαριασμό του περιοδικού Fractal Press.
ΙΝΦΟ:
3 SHADES OF BLACK & TEMPLE PRODUCTIONS PRESENT:
SWANS
Κυριακή 11 Ιουνίου 2023 // Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη // Αθήνα Τρίτη 13 Ιουνίου 2023 // Μονή Λαζαριστών // Θεσσαλονίκη Opening act: Norman Westberg
Ηλεκτρονική προπώληση εδώ.
«Υπάρχει ένα τρελός κόκορας που τριγυρνάει κάπου έξω στο κρύο κι έχει τρελαθεί να φωνάζει απ’ το πρωί. Αν αρχίσει και φωνάζει πολύ θα πρέπει να διακόψουμε λίγο για να πάω να τον μαζέψω». Αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη πρόταση του Michael Gira και βασικά το καλωσόρισμα του στην απομακρυσμένη συνομιλία μας μέσω Skype. Καλά κρυμμένος πίσω από ένα άβαταρ του Samuel Beckett, έσκασε τυπικότατα ακριβής με την ώρα συνάντησης μας, στην οθόνη του laptop. Με ανοιχτή τη δική μου κάμερα και κλειστή τη δική του, προσπάθησα να τον εντοπίσω νοητά και γεωγραφικά πέρα από την απεραντοσύνη του κυβερνοχώρου.
«Βρίσκομαι στο βόρειο μέρος της πολιτείας της Νέας Υόρκης, 150 χιλιόμετρα έξω από την μεγάλη πόλη, δεν ζω στην Νέα Υόρκη πια. Εδώ είναι σαν μια μικρή φάρμα, κι εδώ βρίσκεται κι ο χώρος που κάνουμε πρόβες. Α, βλέπω έχεις κι ένα ωραίο πόστερ πίσω στον τοίχο σου. Πάντως, αν θέλεις ή νιώθεις άβολα μπορείς να κλείσεις κι εσύ την κάμερα σου». Αφού τον ευχαρίστησα για το κομπλιμέντο στην αφίσα του «Αtmosphere» έκλεισα κι εγώ την κάμερα κι άρχισα να κοιτάζω τα χαρτιά με τις ερωτήσεις. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι πριν ξεκινήσω καν να αρθρώνω την πρώτη ερώτηση, έζησα ένα μικρό, απότομο, στιγμιαίο deja-vu όταν πριν από 25 χρόνια, είδα για πρώτη φορά τους Swans ζωντανούς στη σκηνή, κάπου στη Στοκχόλμη.
Για μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου πέρασαν από το μυαλό μου εικόνες από τότε που το Children Of God είχε διχάσει την παρέα μας στη Σουηδία (όπως και η neofolk προσέγγιση του Shame, Humility, Revenge, του δεύτερου Skin άλμπουμ που είχε ακολουθήσει λίγο αργότερα) οι οποία έβλεπε (κι εγώ μαζί τους) τη στροφή ενός από τα πιο εικονικά No Wave συγκροτήματα να φλερτάρει, σχεδόν ξεδιάντροπα, με το σκοτεινό ευρωπαϊκό ήχο. Ο Gira τότε δεν είχε κιθάρα, είχε πιο πολλά να πει, ίσως, παρά να παίξει. Εξάλλου ο Westberg στις κιθάρες και ο Kizys στο μπάσο, ίσως και να χάνονταν πίσω από το τείχος των keyboards της Jarboe, η οποία σαν πρωτόγονη Nico, άφηνε μόνο το βαρύ τέμπο του Theodore Parsons να διαπερνά τα samples και τις μελωδίες της. Χμμμ, λάθος η ανάμνηση. Προσθήκη νέας λεπτομέρειας γιατί κάποια στιγμή, είχε και ο Gira μια ακουστική και κάπως ξεκινούσε εκείνος τα κομμάτια και…
Ένας ελαφρύς βήχας από το Upstate New York στο μόνιτορ του Mac, με έβγαλε από αυτή την στιγμιαία βόλτα στην λεωφόρο των χαμένων αναμνήσεων…
«Σε όλα αυτά τα χρόνια που παρακολουθώ τους Swans», ξεκινάω τη συζήτηση, «θυμάμαι ότι το Helpless Child ήταν εκείνο το πρώτο κομμάτι σου που μου είχε βάλει την ιδέα για το πόσο υπέροχο θα ήταν για το συγκρότημα να φτιάξει ένα αχανές κομμάτι που θα διαρκούσε πολύ και θα σε τραβούσε όλο και βαθύτερα μέσα σε κάτι απόλυτα υπερβατικό. Πριν δύο χρόνια, λοιπόν, άκουσα το No Words / No Thoughts. Πέρυσι άκουσα το The Seer. Και αναρωτιέμαι, τι σε οδήγησε σε ένα 30λεπτο κομμάτι; Μήπως η σημερινή ομάδα των Swans είναι πιο έμπειρη και ικανή να αφεθεί στον γραμμικό χρόνο χωρίς περιορισμούς ή εσύ νιώθεις πιο καθοδηγητικός απέναντί της;». «Και ναι και όχι», μου απαντά και συνεχίζει «Αυτά τα παιδιά με τα οποία δουλεύω μαζί τα τελευταία χρόνια, είναι η καλύτερη μπάντα που είχα ποτέ ως σύνολο. Είναι φίλοι, είμαστε φίλοι, όλοι σκεφτόμαστε προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά ναι, εγώ είμαι αυτός που τους καθοδηγεί –αν και πάντα αναζητώ και θέλω να βρω αυτό το κάτι δικό τους που θα με ξαφνιάσει ή θα μου προκαλέσει θαυμασμό. Κάπως έτσι είναι η διαδικασία που δουλεύουμε, κάπως έτσι γεννήθηκε το The Seer».
«Δηλαδή νιώθεις πιο άνετος με αυτή την μπάντα να αφεθείς σε μεγάλα μουσικά περάσματα και κομμάτια;» τον ρωτάω.
«Δεν ξέρω αν είναι άνεση. Ποτέ δεν νιώθω άνετος», μου απαντάει. «Είναι απλά μια τροχιά και ο τρόπος που εξελίσσονται τα πράγματα πάνω σε αυτήν. Σίγουρα ήταν διαφορετικά τα πράγματα παλαιότερα, όλα ήταν διαφορετικά τότε, και τα κομμάτια και οι καταστάσεις που τα γράφαμε, αλλά υπήρχε μια παρόμοια τροχιά που τότε μας οδήγησε στο Soundtracks For The Blind. Βέβαια, έτσι κι αλλιώς, ξέρεις ότι η ίδια η μουσική είναι αυτή που σε οδηγεί. Κι αυτό είναι ευνοϊκό όταν συμβαίνει. Όσο ευνοϊκό μπορεί να είναι και το γεγονός ότι έχεις κολλήσει και δεν μπορείς να γράψεις λέξη, οπότε γράφεις μεγάλα ορχηστρικά περάσματα».
Σβήνοντας την ξαφνική ειλικρίνειά του μέσα σε ένα αυθόρμητο γέλιο δεν μπορώ να σκεφτώ τον Gira να παθαίνει writer’s block. «Έχεις αισθανθεί ότι κολλάς και δεν μπορείς να γράψεις λέξη; Θα ήσουν ο τελευταίος που θα σκεφτόμουν». «Μα και βέβαια», με διαφωτίζει «δεν συμβαίνει συχνά, αλλά όταν συμβαίνει είναι σαν να βρίσκομαι σ’ έναν ευτυχισμένο γάμο, γιατί τότε αφήνω την μουσική να μιλήσει».
– Έχοντας περάσει από τόσα πολλά μουσικά μονοπάτια, θα μπορούσες με λίγες λέξεις να περιγράψεις την μουσική που κάνεις σήμερα;
Κοίτα, δεν μου αρέσουν οι απόλυτοι χαρακτηρισμοί. Δεν χαρακτηρίζω ποτέ την μουσική μου. Μπορεί να έχουν πλάκα για κάποιους ή και για όλους, δεν με νοιάζει, αλλά εγώ λέω ότι είμαστε οι Swans και απλώς κάνουμε αυτό που κάνουμε. Δεν νομίζω, εξάλλου, ότι ταιριάζουμε σε κάποιο συγκεκριμένο είδος. Αντίθετα, θέλω οι Swans να αποτελούν οι ίδιοι ένα μουσικό είδος. Είμαστε μοναδικοί και θέλουμε να παραμείνουμε έτσι. Αυτή τη στιγμή, αν μου ζητούσες να σου εξηγήσω τι είναι οι Swans θα σου έλεγα με απλά λόγια ότι είναι μια ηχητική εμπειρία.
– Ναι δεν διαφέρει από αυτό που έχω κι εγώ στο μυαλό μου. Αλλά δεν παύετε ως ομάδα, ως συγκρότημα, ως σύνολο, πες το όπως θες, να λειτουργείτε σε έναν μουσικό κόσμο, ο οποίος πιθανόν να μην σας εμπνέει να βάζετε ταμπέλες σε αυτό που κάνετε, αλλά τουλάχιστον σας τοποθετεί σε λίστες και κατηγορίες. Και ειδικότερα πέρυσι, όταν σας έβαλε στην κορυφή πολλών από αυτών.
Καταλαβαίνω τι λες, αλλά εγώ προτιμώ να θεωρώ τους Swans σαν να είμαι μέσα σε μια ψυχολογικά κατεστραμμένη, αλλά γεμάτη εκστατικά συναισθήματα, ηχητική μηχανή. Μια μηχανή που μπορεί να σου προσφέρει τη χαρά να παίζεις δυνατά μαζί της. Και μερικές φορές, πίστεψέ με, είναι τόσο εξαιρετικό αυτό το συναίσθημα, όταν παίζεις αυτή την μουσική τόσο δυνατά.
– Πόσο συγγενική θεωρείς τη σημερινή μορφή του συγκροτήματος με εκείνες τις πρώτες ηχογραφήσεις του Cop; Φυσικά υπάρχει ο συνδετικός κρίκος που είσαι εσύ. Αλλά πόσο καινούργιο μπορεί να φαίνεται όλο το περιβάλλον του The Seer στην γενικότερη εικόνα των Swans;
Είναι δύο διαφορετικές εποχές. Έχουν συμβεί τόσα πολλά σε εμάς, αλλά βασικά στον ήχο μας. Αλλά αυτό που πιστεύω ότι συμβαίνει είναι ότι χρησιμοποιούμε κάποιες σημαντικές αλληγορίες, κάποιους γνώριμους τρόπους να δουλεύουμε όλοι αρμονικά μεταξύ μας. Αυτές οι αλληγορίες θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι η κληρονομιά του συγκροτήματος, η οποία χαρίζεται από γενιά σε γενιά. Έτσι ενώ η γενική εικόνα του συγκροτήματος μπορεί να έχει αλλάξει δραστικά, ο ρόλος και το φυσικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει ο ρυθμός στην μουσική μας παραμένει μέχρι σήμερα ο ίδιος.
– Έχεις δηλώσει βέβαια ότι είσαι απόλυτα ικανοποιημένος με το σημερινό line-up των Swans.
Ναι, θεωρώ ότι η σημερινή μορφή του συγκροτήματος είναι η πιο συνεπής της καριέρας του. Ίσως, γιατί αυτό το συγκρότημα είναι αφοσιωμένο στο να ζωντανέψει αυτή την υπερβατική εμπειρία. Είμαστε μαζί περίπου τρία χρόνια τώρα, και αν κοιτάξεις πίσω στην ιστορία μας δεν θα δεις άλλο line-up των Swans να έχει αντέξει τόσο πολύ. Σήμερα, όλοι αισθανόμαστε δεμένοι ο ένας με τον άλλο. Με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Κι αυτό με κάνει να θέλω να γράψω περισσότερη συναρπαστική μουσική μαζί τους.
– Τι πιστεύεις ότι είναι αυτό που βρήκαν όλοι οι ακροατές και όλοι οι δημοσιογράφοι στο The Seer και παρέλειψαν μάλλον να δουν, ή καλύτερα να ακούσουν στο προηγούμενό σας My Father Will Guide Me Up A Rope To The Sky, το οποίο παρεμπιπτόντως θεωρώ εξίσου κορυφαίο και σημαντικό.
Το My Father γεννήθηκε μέσα από τους Angels Of Light. Διατήρησε πολλά στοιχεία από εκείνο το σχήμα, με βασικότερο την ακουστική κιθάρα. Από εκεί ξεκίνησε και αυτό ήταν το στοιχείο που μας οδήγησε στο στούντιο, όπου μπορεί να περνούσαμε οκτώ ώρες την μέρα προσπαθώντας, ο καθένας από εμάς, να βάλει τον καλύτερό του εαυτό πάνω στις ηχογραφήσεις μιας ακουστικής κιθάρας. Δεν ήμασταν ακόμα συγκρότημα. Εκεί μέσα στο στούντιο αρχίσαμε να δημιουργούμε αυτό που τελικά θα λειτουργούσε πιο αυθόρμητα στις ηχογραφήσεις του The Seer. Βέβαια, αυτό που ακολούθησε στην τουρνέ του My Father ήταν αυτό που μας έδειξε το δρόμο στο πώς να ηχογραφηθεί το επόμενο. Γιατί είχαμε τον αρχικό ήχο και μπορούσαμε πλέον όλοι μαζί να επεκτείνουμε τις συνθέσεις περισσότερο, να χρησιμοποιήσουμε περισσότερο τον αυτοσχεδιασμό, να αφήσουμε τα μικρά, αλλά σημαντικά, λάθη να μας δείξουν άλλους δρόμους, και γενικότερα να αφήσουμε την μουσική να μεγαλώνει, να εξελίσσεται, να αποκτά μια άλλη ζωντανή μορφή μπροστά στο κοινό. Αυτό, το να αφήσουμε τα πράγματα να μεγαλώσουν και να εξελιχθούν, στο σημείο που τα ίδια μας υπαγόρευαν, ήταν που μας έδειξε πόσο όμορφο είναι να αφήνεσαι στην μουσική, παρά να σκέφτεσαι πως θα χωρέσει ένα μεγάλο κομμάτι σε δίσκο, ή σε τι φορμάτ θα μπορέσεις να το κυκλοφορήσεις. Προς μεγάλη μου έκπληξη, όταν τελείωσαν οι ηχογραφήσεις του The Seer είδα ότι χωρούσαν όλα τα tracks σε 2 CD, ενώ κατά τη διάρκεια των ηχογραφησεων πίστευα ότι δεν θα μας έφταναν ούτε 4.
– Μιας και τους αναφέραμε, οι Angels Of Light ήταν ένα σχήμα το οποίο έφτιαξες για να συνεχίσεις απλά να κάνεις μουσική ή ήταν μια καλή αφορμή για να δημιουργήσεις κάτι διαφορετικό;
Η βασική αιτία που σταμάτησα τους Swans στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ήταν επειδή είχα κυριολεκτικά βαρεθεί όλη αυτή την θλιβερή, αλλά τεράστια επιχειρηματικότητα στον κόσμο της μουσικής. Επίσης, είχα βαρεθεί την πολύ δυνατή ένταση, ήθελα να κάνω κάτι πιο απλό, πιο μελωδικό, κάτι λιγότερο κτηνώδες απ’ ότι έκανα στο παρελθόν. Μέχρι που κι αυτό έγινε κάτι μεγάλο, το οποίο το βαρέθηκα και ήθελα να βρεθώ μέσα σ’ αυτόν τον χαοτικό ήχο πάλι και έτσι αποφάσισα να ξαναφτιάξω τους Swans.
– Ας πάμε λίγο ακόμα πιο πίσω… Στους πρώτους Swans. Ακόμα έχω ένα παλιό τεύχος ενός ελληνικού περιοδικού (σ.σ. Ήχος) που έχει το Filth μέσα στα καλύτερα άλμπουμ της χρονιάς. Θεωρείς ότι ο ήχος σας τότε, ειδικά σε κομμάτια σαν το Freak ή το Gang ήταν μια φυσική συνέχεια του No Wave κινήματος;
Κατά κάποιο τρόπο ναι, δεδομένου ότι οι Swans χρησιμοποιούσαν τον ήχο και το ρυθμό ως πρώτη ύλη. Αν και εκείνη την εποχή τους έβλεπα να σχετίζονται περισσότερο με τους Stooges, αλλά εξίσου και με τον Brian Eno, τους Kraftwerk και τους πρώιμους Pink Floyd.
– Μετά από τόσα χρόνια θα έλεγες ότι σήμερα οι Swans σε βοήθησαν να καταφέρεις αυτό που ήθελες πάντα να κάνεις;
Ποτέ δεν είχα μια ιδέα που ήθελα να τη διευκρινίσω, μόνο έναν ήχο που ήθελα να ακούσω σε μια συγκεκριμένη στιγμή και μια σειρά από εικόνες ή ιστορίες, με τις οποίες θα είχα μια τρελή εμμονή στην πάροδο των χρόνων. Γι’ αυτό λοιπόν, ναι, θα έλεγα ότι έχω ολοκληρώσει και έχω καταφέρει να κάνω αυτό που πάντα ήθελα, το οποίο ήταν να δουλεύω με τον ήχο και τις λέξεις.
– Σήμερα, πως είναι να δουλεύεις με μια μπάντα την οποία θεωρείς ό,τι καλύτερο σου έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια; Όλη αυτός ο ήχος των σημερινών Swans είναι μέσα στο κεφάλι σου ή βγαίνει και από τα κεφάλια των άλλων; Πως δουλεύετε; Σκηνοθετείς τους πάντες, μέχρι να «δεις» την εικόνα που θέλεις να δεις; Ή είναι μια ομαδική δουλειά, όπου απλά τζαμάρετε και κάπου σας οδηγεί ο αυτοσχεδιασμός;
Αναμφισβήτητα δεν πρόκειται για τζαμάρισμα. Σίγουρα δεν πρόκειται για αυτοσχεδιασμό. Ποτέ δεν τζαμάρουμε. Δεν έχει συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο. Απλά, όταν παίζεις τα τραγούδια ξανά και ξανά, τότε σταδιακά αυτά βρίσκουν τη δική τους ζωή, αποκτούν τη δική τους ύπαρξη. Αλλά, ναι, εγώ είμαι εκεί και σκηνοθετώ. Θέλω, και ναι ακούω τις προτάσεις των μουσικών, αλλά εγώ καθοδηγώ τα πράγματα. Ο ρόλος μου είναι περισσότερο σαν ενός κινηματογραφιστή, όπως ο Cassavetes για παράδειγμα, που μερικές φορές δεν είχε καν σενάριο. Είχε μια βασική ιδέα. Έτσι κι εγώ έχω μια ιδέα, έναν ήχο που θέλω να φτιάξω, και όταν τον ακούω να συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο, είναι πάντα διαφορετικός από αυτό που περιμένω, οπότε αρχίζω και σκέφτομαι «τι ακριβώς συμβαίνει εδώ και τώρα;». Δεν κρέμομαι από τις προκαταλήψεις και έτσι αφήνω τα πράγματα να ζήσουν τη δική τους ζωή. Αυτή η διαδικασία στο στούντιο περιλαμβάνει πολλά λάθη. Μερικές φορές μας οδηγεί να γράφουμε υπερβολικά πολλά takes και να γεμίζουμε αφόρητα ένα τραγούδι, πράγμα που σημαίνει ότι μετά να πρέπει να οργανώσω όλο αυτό το υλικό. Για την ακρίβεια είναι σαν να δουλεύω με raw material και μετά το οποίο μετά πρέπει να το «αναγκάσω» να πάρει μια συγκεκριμένη μορφή. Και αυτό συμβαίνει και στις ζωντανές εμφανίσεις. Το μεγαλύτερο μέρος του σετ που παίζουμε τώρα είναι νέο υλικό. Υλικό που δεν έχει ηχογραφηθεί ακόμα. Υλικό το οποίο συνεχώς αλλάζει. Από σετ σε σετ, συνεχώς αυξάνεται, αναπτύσσεται και γίνεται κάτι, μέσα στο οποίο μπορούμε να ζήσουμε.
– Σκέφτομαι ότι ηχογραφείτε τα πάντα σ’ αυτά τα σετ, σωστά;
Σωστά, υποθέτω ότι θα κυκλοφορήσουμε άλλον έναν live δίσκο, ο οποίος ελπίζουμε ότι θα «χρηματοδοτήσει» το επόμενο στούντιο άλμπουμ μας.
– Ας πάμε πίσω σε ένα από τα αγαπημένα μου άλμπουμ σας. Το απόλυτο άλμπουμ για την απώλεια, τo Soundtracks For The Blind (σ.σ. ο Gira το έγραψε μετά το θάνατο του πατέρα του). Σαν περιέργος ερευνητής σπάνιων ηχογραφήσεων, θυμάμαι πόση εντύπωση μου είχε κάνει το ηχητικό δείγμα στo δεύτερο κομμάτι, το Ι Was A Prisoner In Your Skull. Αφού το έψαξα, κάπου διάβασα ότι η φωνή είναι ενός μανιακού δολοφόνου. Τι σκεφτόσουν όταν έγραφες αυτό το άλμπουμ;
(Μετά από μικρή παύση). Αυτή είναι η δική μας βέρσιον της soundtrack μουσικής. Η αλήθεια είναι ότι σαν ιδέα είχε ξεκινήσει από πιο παλιά, από την εποχή του Children Of God και του The Great Annihilator, και όπως λέει και ο δίσκος, είναι σαν να κοιτάζεις ένα κινηματογραφικό κομμάτι. Σαν να βρίσκεσαι μέσα σε ένα φιλμ και να μην το ξέρεις. Γι’ αυτό υπάρχουν και όλα αυτά τα μικρά ιντερλούδια τα οποία σε παραπέμπουν συνεχώς σε κάτι άλλο. Η όλη ιδέα ήταν να λειτουργήσουν σαν ψυχικές εμπειρίες, κάτι που το είχα δει να λειτουργεί και στο The Great Annihilator, όταν έφτιαχνα αυτά τα μικρά κομμάτια που θα συνέδεαν τα μεγάλα. Τα μικρά τα θεωρούσα πιο σπουδαία από τα κανονικά. Και αυτό ήταν που με οδήγησε στην κεντρική ιδέα του Soundtracks For The Blind. To περίεργο είναι ότι με το καινούργιο άλμπουμ, το The Seer, επέστρεψα σ’ αυτή την ιδέα, αν και δεν ακούγονται καθόλου ίδια. Αλλά μάζεψα όλα τα εργαλεία για να φτιάξω ένα διακριτό κόσμο, μέσα στον οποίο θα μπορούσαμε να ζήσουμε και εγώ και ο ακροατής.
– Πως προβλέπεις το μέλλον των Swans;
Απλό, να φτιάχνουμε καινούργιους δίσκους και να παίζουμε μουσική μέχρι να πέσουμε ξεροί. (γέλια).
– Πριν ανέφερες κάποια ονόματα σχετικά με το παρελθόν. Αλλά ποιες θα έλεγες ότι είναι οι βασικές σου επιρροές σήμερα στο να κάνεις μουσική;
Θα έλεγα ότι πλέον αυτό που με επηρρεάζει είναι οι ίδιοι οι Swans. Tα πράγματα που συμβαίνουν σε ένα άλμπουμ, συνήθως στο προηγούμενο, και μετά τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας. Τα λάθη μας, τα οποία τα βλέπω σαν τρόπους για να κινηθούμε μπροστά. Για παράδειγμα ο τρόπος που μας έδειξε το The Seer να παίζουμε live, αυτή η άποψη για το groove και το ρυθμό. Κάπως έτσι θα συνεχίσουμε να κινηθούμε προς εκείνη την κατεύθυνση και στο επόμενο άλμπουμ, δοκιμάζοντας νέους τρόπους και νέες οδούς. Φυσικά υπάρχουν και οι μουσικοί και μπορεί να μην θέλω να ακουστώ σαν όλους τους άλλους, αλλά ναι, μεγάλη επιρροή έχουν παίξει ο James Brown και ο Fela Kuti. Σαν μια αναφορά στα μεγάλα και εκστατικά grooves. Άλλος ένας μεγάλος ήρωάς μου είναι ο Howlin’ Wolf. Πήραμε έναν από τους ρυθμούς του και τον χρησιμοποιήσαμε σε ένα τραγούδι, αλλά είναι τόσο αλλαγμένος τώρα, που δύσκολα τον καταλαβαίνεις.
– Σε λίγες μέρες θα επιστρέψετε στην Αθήνα. Σίγουρα ξέρεις τι γίνεται στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια . Την τελευταία φορά που παίξατε στο Gagarin είχες φωνάξει «Viva comunista». Πως βλέπεις την κατάσταση της σημερινής Ευρώπης, της Ελλάδας, του κόσμου;
Δεν είμαι ειδικός να μιλάω για πολιτική, αλλά πιστεύω ότι είναι ανησυχητικό αυτό που συμβαίνει στον κόσμο τώρα. Μάλλον είναι η τελευταία προσπάθεια του κεφαλαίου και κάθε καπιταλιστικού καθεστώτος να κερδίσει τον έλεγχο χωρίς να το ενδιαφέρει αν ο κόσμος πέσει σε έναν νέο μεσαίωνα. Σίγουρα αυτό συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό στην Αμερική. Οι μικρές επιχειρήσεις εξαφανίζονται. Και οι άνθρωποι που είχαν αυτές τις μικρές επιχειρήσεις σήμερα δουλεύουν σε μεγάλα εταιρικά μεγαθήρια σαν το Walmart για ένα πολύ μικρό, έως ασήμαντο, μισθό. Για ποιο λόγο; Για να πουλάνε φτηνιάρικά προϊόντα, τα οποία επιπλέον καταστρέφουν και το περιβάλλον, και για να ζουν σαν σύγχρονοι σκλάβοι, που προσπαθούν να σώσουν τις ψυχές του από τον Αρμαγεδώνα. Καταλαβαίνω ότι κάτι ανάλογο μπορεί να συμβαίνει και στην Ελλάδα. Από την άλλη, σίγουρα δεν είμαι κάποιος οπαδός του σοβιετικού σοσιαλιαστικού μοντέλου, και σε κάποιον μπορεί να φάνηκε περίεργο αυτό που είπα, αλλά είμαι πεπεισμένος ότι ένα καλοφωτισμένο σοσιαλιστικό μοντέλο μπορεί να είναι ένα καλό μοντέλο. Χωρίς κρυφά σημεία. Χωρίς σκοτάδια. Κάποιες χώρες κάνουν πολύ καλή δουλειά με το σοσιαλισμό τους, ειδικά αν κοιτάξεις κάποιες στη σκανδιναβία που έχουν στηρίξει τη σύγχρονη ζωη τους σε έναν κοινωνικό-οικονομικό σοσιαλισμό. Παρόλα τα προβλήματα, συνεχίζουν να έχουν μια πραγματικά αξιοπρεπή κοινωνία. Με όλα της τα λάθη, αλλά με ισχυρό κοινωνικό πρόσημο. Επίσης, αυτό που δεν μου αρέσει στην πολιτική είναι το γεγονός ότι κάθε φανατικός οπαδός αποκλείει την ύπαρξή του από την πιθανότητα να ζήσει ελεύθερος, χωρίς να χρειάζεται να τσιμπήσει λίγο ακόμα το πολιτικό δόλωμα.
– Άρα, κάθε είδους δόγμα πρέπει να σε βρίσκει αντίθετο. Κάτι που φαίνεται όποτε γράφεις για πιο θρησκευτικά ή πνευματικά θέματα. Όσο και αν υπάρχει στην μουσική κάτι μυστικιστικό, ή κάτι πιο ευσεβές ή ευλαβικό, όταν αρχίζεις και τραγουδάς, είναι σαν να τα βάζεις συνέχεια με το Θεό.
Νιώθω ανίκανος να πιστέψω στη θρησκεία. Μπορεί να είναι απλά ένας ευσεβής πόθος, αλλά υπάρχει μια κληρονομιά που με καθοδηγεί, ένα πνευματικό μυστήριο που νιώθω ότι τυλίγει την ύπαρξη μας, και που πάντα μέσω της μουσικής προσπαθούσα να βρω τη σύνδεση μου με αυτό. Όσον αφορά στο αν πιστεύω σε κάποιο θρησκευτικό δόγμα, τότε δεν πιστεύω, όπως δεν πιστεύω κανένα πολιτικό δόγμα. Νιώθω ότι όποιος το κάνει αποκλείει αυτόματα τον εαυτό του από την πιθανότητα να ζήσει ελεύθερος και πραγματικά πιστεύω ότι είναι χάσιμο της ζωής. Όλοι χρειαζόμαστε και το φως και το σκοτάδι, αλλά και το κενό ανάμεσα στα δύο. Είναι κρίμα να χαλάμε την ισορροπία.
– Σ’ ευχαριστώ πολύ για το χρόνο σου Michael. Χάρηκα πολύ μ’ αυτή την κουβέντα. Και ανανεώνω το επόμενο ραντεβού μας για τον Μάιο στην πόλη μας.
Κι εγώ σ’ ευχαριστώ πολύ. Κι εγώ χάρηκα που τα είπαμε. Be good!
• H παραπάνω συνέντευξη του Michel Gira έγινε τον Μάρτιο του 2013 για λογαριασμό του περιοδικού Fractal Press.
ΙΝΦΟ:
3 SHADES OF BLACK & TEMPLE PRODUCTIONS PRESENT:
SWANS
Κυριακή 11 Ιουνίου 2023 // Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη // Αθήνα Τρίτη 13 Ιουνίου 2023 // Μονή Λαζαριστών // Θεσσαλονίκη Opening act: Norman Westberg
Ηλεκτρονική προπώληση εδώ.
