Στις 6 Αυγούστου το Ίδρυμα Schwarz εγκανιάζει την έκθεση «Flying too close to the sun» στο Art Space Pythagorion, τον εκθεσιακό χώρο του ιδρύματος στη Σάμο από το 2012. Η έκθεση παρουσιάζει δύο καλλιτέχνιδες σε συνομιλία, την Hera Büyüktaşciyan (Ήρα Μπουγιουκτασιάν) και τη Μαρία Τσάγκαρη. Το έργο τους εστιάζει στη διερεύνηση της ιστορίας και της μνήμης της Ανατολικής Μεσογείου, με ιδιαίτερη έμφαση στην Ελλάδα και την Τουρκία, στο πλαίσιο της μετάβασης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην ιδέα του έθνους-κράτους.

Οι δύο καλλιτέχνιδες χρησιμοποιούν την έρευνα ως βάση για το έργο τους, επιχειρώντας μια αναμέτρηση με το παρελθόν μέσω μιας διεπιστημονικής μεθόδου. Στο έργο τους, συνυφαίνουν αναμνήσεις, στοχασμούς και διηγήσεις για να αναδείξουν πώς το προσωπικό και το ιστορικό στοιχείο συγκλίνουν και διασταυρώνονται. Μέσα από την τέχνη τους, εξερευνούν πώς τα γεγονότα της ιστορίας και οι ατομικές μνήμες διαμορφώνουν την ταυτότητα και την αντίληψη των ανθρώπων για τον κόσμο γύρω τους.

Η Μαρία Τσάγκαρη γεννήθηκε στον Πειραιά, με οικογενειακές ρίζες από τη Μικρά Ασία και τη Σάμο. Το έργο της αντλεί έμπνευση από προσωπικά και συλλογικά αρχεία, ιστορικές πηγές, καθώς και από λογοτεχνικές και κινηματογραφικές αναφορές. Μέσω αυτών, η Τσάγκαρη επιδιώκει να φέρει στο φως αποσιωπημένες ιστορίες, οι οποίες αμφισβητούν τις κυρίαρχες ιστορικές αφηγήσεις και αναπαραστάσεις. Στα έργα της, θίγονται θέματα όπως ο ξεριζωμός, η απώλεια, η πίστη, το όνειρο και η αγάπη. Με αυτόν τον τρόπο, αποκαλύπτει συχνά μια εσωτερική πάλη ανάμεσα σε παρορμήσεις και τους κοινωνικούς, πολιτικούς και ιστορικούς δεσμούς.

Το Olafaq συνάντησε την εικαστικό ένα ζεστό απόγευμα στο κέντρο της πόλης και συνομίλησε μαζί της σχετικά με το έργο της και την νέα της έκθεση.

– Πώς ξεκίνησε η συνεργασία σας με την Hera Büyüktaşciyan και τι σας ώθησε να παρουσιάσετε τα έργα σας από κοινού;
Με την Hera γνωριστήκαμε πριν από λίγα χρόνια με αφορμή μια έκθεση στην οποία θα συμμετείχαμε, η οποία αναβλήθηκε. Αυτή η αναβολή παρήγαγε μια νέα φιλία και έκτοτε έχουμε συμμετάσχει σε δύο εκθέσεις. Μάλιστα αυτή την περίοδο στην έκθεση που παρουσιάζεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης “ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί” τα έργα μας βρίσκονται αντικριστά χτίζοντας έναν ακόμη διάλογο. Έχει ενδιαφέρον πως τέσσερις διαφορετικοί επιμελητές, χωρίς να ξέρουν πως γνωριζόμαστε θεώρησαν συγγενείς τις προσεγγίσεις μας και μας έφεραν κοντά. Η πρόσκληση για την έκθεση “Flying too close to the sun” έγινε από τις επιμελήτριες Κατερίνα Γρέγου και Ιόλη Τζανετάκη το χειμώνα και ήταν μια ιδιαίτερα ευχάριστη έκπληξη καθώς μας ενώνουν πολλοί κοινοί τόποι· τόσο ως προς την ερευνητική μεθοδολογία που ακολουθούμε όσο και ως προς τα ζητήματα που μας απασχολούν γύρω απ’ την ταυτότητα, την προέλευση, τις αποσιωπημένες αφηγήσεις και τα ίχνη της ιστορίας που συχνά εγγράφονται στις ύλες.

– Ποια είναι η κύρια πηγή έμπνευσης για τα έργα σας και πώς επιλέγετε τα θέματα που εξερευνάτε;
Δεν ξέρω αν θα μιλούσα για έμπνευση ή για εμμονές που φεύγουν και επιστρέφουν μες στα χρόνια. Όσο μεγαλώνω τόσο λιγότερα πράγματα με γοητεύουν, στην πορεία του χρόνου απομυθοποιούνται πολλά. Όταν όμως εμφανίζονται δημιουργούν τεράστιες δονήσεις κι εκεί χρειάζεσαι χρόνο για να ξεκαθαρίσεις μέσα σου εάν πρόκειται για πυροτέχνημα ή για κοιτάσματα χρυσού. Ερεθίσματα και αναφορές που με ενθουσιάζουν ανακαλύπτω σε προσωπικά και συλλογικά αρχεία, ιστορικές πηγές, στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο και από αυτά επιχειρώ να ανασύρω αποσιωπημένες ιστορίες που λειτουργούν ανατρεπτικά ως προς το κυρίαρχο ιστορικό αφήγημα. Είτε πρόκειται για τη σκηνή μιας ταινίας που παίζω σε λούπα σαν μουσικό κομμάτι, είτε για ένα έκθεμα που είδα σ’ ένα μουσείο πριν 23 χρόνια, γοητείες ελλοχεύουν σε διάφορα μέρη αλλά πρέπει να αξιολογείς αφενός την δύναμή τους και αφετέρου εάν είναι η σωστή στιγμή και ο τόπος για να γονιμοποιηθούν.

– Υπάρχει κάποια διαδικασία που ακολουθείτε για τη δημιουργία των πολυμεσικών έργων σας; Η έρευνα μπορεί να επηρεάζει ή να καθοδηγεί την καλλιτεχνική σας διαδικασία;
Συνήθως ξεκινάω να μελετώ κάτι με δεδομένο πως δεν έχω την παραμικρή ιδέα για το θέμα, ακόμη και αν ασχολούμαι χρόνια μ’ αυτό. Η καλλιτεχνική μου πρακτική εκκινεί και βασίζεται στην έρευνα και η όλη ερευνητική διαδικασία με καταπίνει σα δίνη. Στην πορεία σχεδόν πάντα υπάρχει μια θολή περίοδος που χάνομαι μέσα σε πληροφορίες και δεν μπορώ να δω καθαρά την αξία τους κι εκεί απαιτείται χρόνος και καθαρή σκέψη. Ενώ όμως η έρευνα παίζει πάντα σπουδαίο ρόλο, στο τελικό έργο δεν πρωταγωνιστεί αλλά ενυπάρχει παντού, σε κάθε μικρή ή μεγάλη απόφαση που πάρθηκε. Επιτρέπω πάντα στο θέμα να με παρασύρει και σχεδόν ποτέ δεν το μετάνιωσα, δεν ξέρω να δουλεύω αλλιώς, δουλεύω όπως ερωτευόμουν στα είκοσι. Δεν προαποφασίζω τίποτα, αφήνομαι στην ερευνητική διαδικασία και ακολουθώ τα στοιχεία, το ένστικτό μου και χωρίς δεύτερη σκέψη τα σημάδια που κρίνω πως μου δείχνουν τον δρόμο.

– Με ποιο τρόπο αντιμετωπίζετε την πρόκληση της ισορροπίας μεταξύ του προσωπικού και του ιστορικού στοιχείου στα έργα σας;
Όλα ξεκινούν από μια συνάντηση. Από αυτές που ακόμη κι όταν συμβαίνουν τυχαία πυροδοτούν ένα πλήθος συνειρμών και σκέψεων. Μια λεπτομέρεια, ένα ίχνος που ενεργοποιεί μια οικεία ανάμνηση, ένα συναίσθημα την επίγευση του οποίου έχω ακόμη κι όταν απομακρύνομαι. Όταν αυτό το στοιχείο αρχίζεις να το μελετάς, ως μέρος ενός ευρύτερου περιβάλλοντος, παύει να μοιάζει προσωπικό αν και στο βάθος του παραμένει. Ακόμη κι όταν το αποδομείς και το ανασυνθέτεις, τα προσωπικά ίχνη παραμένουν κρυμμένα στα θραύσματά του και συχνά οι αντιθέσεις που παράγονται αναδεικνύουν μια ένταση που λειτουργεί εποικοδομητικά στο έργο. Η έρευνα, η μελέτη και η θέαση μέσα από φίλτρα άλλων τομέων και ειδικών σου εμφανίζει τους διαφορετικούς όρους της ύπαρξής του ενώ στο βάθος παραμένει αγκυροβολημένο μέσα σου. Όπως οι ιστορικές αφηγήσεις κρύβουν μια προσωπική ματιά και θέση έτσι και οι προσωπικές κρύβουν μια ιστορική. 

– Θα μας εξηγήσετε πώς μια διεπιστημονική προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει, ενδεχομένως, στην αναμέτρηση με το παρελθόν και στην κατανόηση του παρόντος;
Η διεπιστημονική προσέγγιση επιτρέπει στους καλλιτέχνες να βασιστούν σε μια τεράστια γκάμα γνώσεων και δεξιοτήτων, εμπλουτίζοντας δημιουργικά την πρακτική τους και ενσωματώνοντας διαφορετικές οπτικές, μεθοδολογίες και γνώσεις από διάφορους τομείς. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να έρθουν αντιμέτωποι με προβλήματα του παρελθόντος και του παρόντος με μεγαλύτερο βάθος, πολυπλοκότητα και καινοτομία. Με την ενσωμάτωση διαφορετικών προοπτικών και μεθοδολογιών, οι καλλιτέχνες μπορούν να δημιουργήσουν έργα που δεν αναλώνονται στο αισθητικό και φορμαλιστικό κομμάτι αλλά αποκτούν διανοητική και συναισθηματική απήχηση, ενισχύοντας τη σύνδεση με το κοινό. Η συνεργασία με επαγγελματίες από διαφορετικούς τομείς μπορεί να συνεισφέρει σε μια ματιά πιο κριτική, στην αμφισβήτηση των υποκείμενων υποθέσεων και να ενισχύσει τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και τις νέες προοπτικές, οδηγώντας σε πρωτοποριακά έργα και ποικίλες καλλιτεχνικές εκφράσεις, που έχουν μεγαλύτερη πολιτική και κοινωνική επίδραση στο παρόν.

– Τα προσωπικά σας βιώματα και οι αναμνήσεις σας πώς διαμορφώνουν τα έργα σας;
Κατά τη διαδικασία δημιουργίας ενός έργου οι αποφάσεις που καλούμαστε να πάρουμε είναι πάρα πολλές, έτσι αναπόφευκτα, είτε συνειδητά, είτε ασυνείδητα, τα προσωπικά μας βιώματα βρίσκονται πίσω από κάθε απόφαση που παίρνουμε σε ένα έργο. Αυτά που έχουμε βιώσει ή διδαχθεί, σε βαθμό που μας έχουν καθορίσει, βρίσκονται πάντα δίπλα μας. Για παράδειγμα, οι πρώτες σπουδές που έκανα πριν μπω στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών ήταν στην Συντήρηση αρχαιοτήτων και έργων τέχνης και αποφοιτώντας δούλεψα σε ιδιωτικές συλλογές καθώς και στην Εθνική Πινακοθήκη. Ως συντηρήτρια έμαθα να εξετάζω διεξοδικά, με υπομονή και προσήλωση κάθε στοιχείο. Να έχω αντίληψη της μοναδικότητας του αντικειμένου, γνώση του ιστορικού πλαισίου στο οποίο ανήκει, της πολιτισμικής του αξίας αλλά και της θέσης του ως μονάδα ενός συνόλου. Αυτή τη λογική την είχα ήδη, εκεί όμως διδάχθηκα τη μεθοδολογία και στην πρακτική μου την εφαρμόζω σε κάθε στάδιο της διαδικασίας έρευνας, σύλληψης και δημιουργίας. Βλέπω τις ύλες σαν σωματίδια χρόνου και ζωντανά αρχεία κι αυτό ξεκινάει από το παρελθόν, αφορά το παρόν και μας δείχνει έναν δρόμο για το μέλλον.

– Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο έργο ή στιγμή στην καριέρα σας που θεωρείτε καθοριστικό για την καλλιτεχνική σας πορεία;
Χωρίς δεύτερη σκέψη η μικρού μήκους ταινία “The man on the left” είναι ένα έργο σταθμός στην διαδρομή μου. Το έργο αυτό ξεκίνησε με αφορμή την δημιουργία ενός καλλιτεχνικού έργου και την πρόσκληση συμμετοχής, του ιστορικού και επιμελητή Χριστόφορου Μαρίνου, στην έκθεση για το Ρεμπέτικο. Σκέφτηκα αμέσως πως επιτέλους θα είχα το χρόνο να ερευνήσω τη ζωή και την μουσική πορεία του Ρεμπέτη και βιολιστή Νίκου Συρίγου του Σαντορινιού, του προπάππου μου. Μετά από ενάμιση χρόνο εμμονικής έρευνας, μεγάλες απογοητεύσεις αλλά και τρομερές αποκαλύψεις κι ενώ τα εγκαίνια πλησίαζαν συνειδητοποίησα πως αυτό ακριβώς ήταν το έργο· όλα όσα πέρασα στην προσπάθεια να κάνω το έργο. Έτσι η ταινία είναι μια εξομολογητική αφήγηση γι’ αυτή την επιστροφή και αναμέτρηση με το παρελθόν που χτίζεται μέσα από μια συσσώρευση αναμνήσεων, ιστοριών και φωτογραφικών ντοκουμέντων. Μια έρευνα που ξεκίνησε με αφορμή το μοναδικό στοιχείο που η οικογένειά μου είχε απ’ τον προπάππου μου, μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του 1928 και ξεδιπλώνεται μέσα από ένα τεράστιο φωτογραφικό αρχείο ερευνώντας τις ζωές των Μικρασιατών προσφύγων και αποκαλύπτοντας μια συλλογή διαφορετικών ιστοριών, αυτόνομων και βαθιά συνδεδεμένων. Έχω την αίσθηση πως και το σύνολο έργων που παρουσιάζω στο Art Space Pythagorion θα μπει σε αυτή την κατηγορία των έργων που με καθόρισαν αλλά αυτό θα είμαι σε θέση να το επιβεβαιώσω πολύ αργότερα.

– Ένας καλλιτέχνης ωριμάζει πιο εύκολα μέσα από την επιτυχία ή μέσα από την αναζήτηση;
Η επιτυχία είναι μια παροδική κατάσταση ενώ η αναζήτηση είναι άχρονη, απροσδιόριστη κατάσταση χρονικά. Ο καλλιτέχνης ωριμάζει μέσα από τα δύο σπάνια χαρακτηριστικά των καιρών μας, την περιέργεια και τον στοχασμό. Η περιέργεια είναι η σπουδαιότερη κινητήριος δύναμη, μια διαρκής ώθηση για εξέλιξη και ο στοχασμός, ειδικά σήμερα, δεν είναι απλά ενέργεια αλλά μια σπάνια ικανότητα.

 – Σε ποιο βαθμό η τέχνη μπορεί να είναι ανατρεπτική σήμερα, μέχρι του σημείου εκείνου που θα μπορεί να αλλάξει εντελώς την αντίληψή μας για τον σημερινό κόσμο;
Εύχομαι να είχε τέτοια δύναμη αλλά δεν είναι παρά ένα σκούντημα ή μια παρακίνηση. Δυστυχώς οτιδήποτε επαναστατικό, ανατρεπτικό, που κρύβει μια δύναμη σπάνια, αφομοιώνεται από το σύστημα πριν καν το καταλάβουμε και εργαλειοποιείται. Και έχουμε πολλά παραδείγματα καλλιτεχνών που η δουλειά τους αφομοιώθηκε από το σύστημα και κατέληξαν να κάνουν έργα που χαρακτηρίζονται από την αγοραστική τους δύναμη και τίποτε άλλο. Όμως η τέχνη είναι ένα μεγάλο οικοσύστημα που χωράει τα πάντα και εάν μιλάμε για ένα εκδημοκρατισμένο μέσο, χαίρομαι που τα χωράει κι ας διαφωνώ σε πολλά σημεία. Παραμένει ένα πολιτισμικό προϊόν που όπως μια σπουδαία ταινία, ερμηνεία, στίχος, μελωδία, σενάριο, σε κάνει να το σκέφτεσαι την άλλη μέρα και την επόμενη και την μεθεπόμενη. Εκεί παίζει ρόλο το σωστό timing, πρέπει να είσαι έτοιμος για να το δεις αλλά κυρίως πρέπει να είσαι έτοιμος να συμμετάσχεις στη μάχη της αλλαγής που ενδεχομένως προτείνει ή καταδεικνύει.

– Υπάρχει κάποιο μήνυμα που θέλετε να περάσετε στο κοινό μέσω των έργων σας;
Με ότι κι αν  καταπιάνομαι εστιάζω στο γεγονός πως οι ενδόμυχες ανθρώπινες επιθυμίες και οι αποσιωπημένες ιστορίες μέσα στις οποίες κρύβονται, συνδέονται και συγκρούονται με τις κοινωνικές, πολιτικές και ιστορικές κατασκευές και βρίσκονται συχνά στο παρασκήνιο του κύριου ιστορικού αφηγήματος. Στην πρακτική μου προσεγγίζω τους τρόπους που το συναίσθημα και οι προσδοκίες αλληλεπιδρούν με την ευρύτερη έννοια της ταυτότητας, της συλλογικής μνήμης, τις πολιτισμικές καταβολές της γλώσσας, τις ιδεολογίες και την υλικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο εστιάζω συχνά σε θεματικές όπως η αποτόπιση, η απώλεια, η πίστη, το όνειρο και ο έρωτας, που συχνά φανερώνουν μια εσωτερική πάλη ανάμεσα στην παρόρμηση και σε δεσμούς κοινωνικούς, πολιτικούς και ιστορικούς. Έτσι μέσα από την έρευνα, τις  ποικίλες συνεργασίες και τη συλλογή θραυσματικών αφηγήσεων και εικόνων, οδηγούμαι σε καλλιτεχνικά αποτελέσματα που προτείνουν μια ενεργητική και διαλεκτική διάσταση της σχέσης μας με το παρελθόν και την ιστορία, θέτοντας σε αμφισβήτηση τη μονολιθική ιστορική αφήγηση και αναπαράσταση.

Ταυτότητα Έκθεσης:

Hera Büyüktaşciyan και Μαρία Τσάγκαρη
Flying too close to the sun
Art Space Pythagorion, Σάμος

Οργάνωση: Ίδρυμα Schwarz
Επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου & Ιόλη Τζανετάκη

Art Space Pythagorion, Λιμάνι Πυθαγορείου, Σάμος

Εγκαίνια: Τρίτη 6 Αυγούστου, 20.00 – 23.00
Διάρκεια: έως 29 Σεπτεμβρίου 2024
Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 10.00 – 13.00 και 19:00 – 24:00

Από 1^η έως 25 Οκτωβρίου 2024 επίσκεψη κατόπιν συνεννόησης.
Θα υλοποιηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία εκπαιδευτικούς και οργανωμένες ομάδες από τις αρχές Σεπτεμβρίου έως τα τέλη Οκτωβρίου 2024

Εισιτήριο: 2 ευρώ
Είσοδος ελεύθερη: παιδιά, μαθητές, φοιτητές, άνεργοι, άνω των 65

https://www.schwarzfoundation.com/el/art-space-pythagorion
https://www.schwarzfoundation.com/el/initiative/flying-too-close-to-the-sun

 

 

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News