Μέσα από τους σκοτεινούς διαδρόμους της μνήμης και της σιωπής, η Μαρία Προϊστάκη χαράζει στην παράσταση “Στην Παλιά Εθνική” ένα πορτρέτο εύθραυστο και συνάμα σπαρακτικό: μια γυναίκα που υποδύεται μια άλλη γυναίκα, βαθιά ξένη και ταυτόχρονα οδυνηρά οικεία.

Βασισμένο στο μονόπρακτο του Γρηγορίου Ξενόπουλου “Ψυχοσσάβατο”, σε κείμενο και σκηνοθεσία του Γιώργου Χριστοδούλου, το έργο παίζεται στην Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Εκεί, η Ελένη (ο ρόλος της Προϊστάκη) δεν είναι απλώς μια σύζυγος παγιδευμένη στον κύκλο της βίας και της ενοχής. Είναι ένα σώμα που επιμένει να κινείται, να κάνει πράγματα, να σκουπίζει, να μαγειρεύει, να κρατιέται απασχολημένο, μόνο και μόνο για να μην καταρρεύσει από τον πόνο που καραδοκεί κάτω απ’ την επιφάνεια. Και όταν αυτό το σώμα τελικά “σπάει”, όταν ανοίγει μια ρωγμή, μέσα απ’ αυτή τη ρωγμή αναδύεται όλη η αλήθεια – η εσωτερική φωτιά που η Προϊστάκη κουβαλά χωρίς ποτέ να την επιδεικνύει.

Η ερμηνεία της έχει το στοιχείο του αόρατου φορτίου – της γυναίκας που δεν παραπονιέται, δεν φωνάζει, δεν ζητά εξηγήσεις, αλλά περπατά ανάμεσα σε φαντάσματα που την κατοικούν. Όπως το βενζινάδικο του σκηνικού, έτσι κι εκείνη: εξωτερικά λειτουργική, εσωτερικά καμένη. Εκεί πατάει η Μαρία Προϊστάκη, με λεπτότητα και ειλικρίνεια. Δεν “υποδύεται” την Ελένη. Τη διατρέχει.

Στις απαντήσεις της δεν κάνει φιγούρα. Μιλά σαν κάποια που ξέρει τη θέση της, αλλά δεν φοβάται να ριψοκινδυνέψει την αλήθεια. Αναγνωρίζει τις βαθιές της διαφορές από την ηρωίδα, και όμως, μια μυστική παιδική ανάμνηση, μια μικρή προσωπική ιστορία, φτάνει για να δώσει γέφυρα. Δεν τη δικαιολογεί, δεν την κρίνει. Την υπηρετεί.

Η Προϊστάκη δεν φοβάται την έκθεση. Ούτε όμως και τη σιωπή. Στο βλέμμα της υπάρχει η μνήμη της απώλειας, στον τρόπο που κινείται υπάρχει η φθορά. Κι όμως, δεν καταλήγει ποτέ στο μελό. Το ερμηνευτικό της ήθος έχει βάθος, όχι επιτήδευση. Μια “παλιά σχολή” συγκίνησης, σμιλεμένη με όρους νέας σωματικής θεατρικότητας.

Η ίδια λέει πως πριν βγει στη σκηνή, παίρνει μια ανάσα βαθιά. Σαν να βουτάει. Κι όταν ανεβαίνει, δεν ερμηνεύει, αλλά βυθίζεται. Και παίρνει το κοινό μαζί της. Εκεί, στην παλιά εθνική, όπου δεν υπάρχουν πινακίδες διαφυγής, μόνο αναμνήσεις, αίμα και λέξεις που δεν ειπώθηκαν ποτέ.

Η Μαρία Προϊστάκη δεν είναι απλώς παρούσα σε μια παράσταση. Είναι αυτή που κουβαλά τις σκιές της. Και τις κάνει ορατές.

– Ποια είναι η ηρωίδα που ερμηνεύεις στο “Στην Παλιά Εθνική”; Πώς τη γνώρισες και τι ήταν αυτό που σε δυσκόλεψε ή σε μαγνήτισε σ’ αυτήν;
Η ηρωίδα μου είναι η Ελένη. Τη γνώρισα πριν περίπου 2 χρόνια όταν ένα βράδυ ο Γιώργος μου διάβασε ένα έργο -άτιτλο τότε- που έγραφε εκείνο τον καιρό. Με δυσκόλεψε και με μαγνήτισε ταυτόχρονα. Είναι πολύ εύστοχα αυτά τα δύο ρήματα για τη σχέση μου με αυτή την ηρωίδα. Με δυσκόλεψε γιατί κρύβει πολλά, αντιδρά αντιφατικά, κινείται σε άκρα και διαφέρει πολύ από εμένα στον τρόπο που σκέφτεται, στον τρόπο που έχει μεγαλώσει, στον τρόπο που ζει. Βασικά έχω πολύ βαθιές διαφορές από αυτή την ηρωίδα αλλά ταυτόχρονα κάπου στο βάθος, κάπου πολύ πυρηνικά έχω κάτι δικό της που δεν έχει εκδηλωθεί στη ζωή μου. Με μαγνήτισαν όλα τα παραπάνω, αυτή η δυσκολία και η πρόκληση. Είναι ούτως η άλλως πολύ γοητευτική ηρωίδα. Είμαι πολύ τυχερή.

– Το έργο ακροβατεί ανάμεσα σε μυστήριο, ένταση και οικογενειακή τραγωδία. Πώς χτίζεις τον ψυχισμό ενός χαρακτήρα που ζει “παγιδευμένος” ανάμεσα σε ενοχές και φαντάσματα;
Με το Γιώργο δουλέψαμε πολύ πάνω στην πρακτικότητα αυτής της γυναίκας. Στο πως περνάει τη μέρα της και τη ζωή της κάνοντας συνεχώς κάτι πρακτικό με τα χέρια της και το σώμα της. Δεν αφήνει το μυαλό της και το συναίσθημα της να πάρουν τον έλεγχο. Το σώμα κυριαρχεί. Αυτό με βοήθησε πολύ. Κι έτσι όταν “ ανοίγεται” αργότερα μέσα στο έργο αυτό έρχεται σαν έκπληξη και για εμένα και για τους θεατές.

– Το παλιό βενζινάδικο της παράστασης είναι σχεδόν ένας ακόμη χαρακτήρας. Πώς επηρεάζει το σκηνικό και η ατμόσφαιρα την ερμηνεία σου;
Είναι πολύ βοηθητικό. Είναι αλήθεια αυτό. Υπάρχουν σφαχτάρια, αίματα, βαλσαμωμένα ζώα, φθορά σε οτιδήποτε υλικό, καπνός, εγκατάλειψη. Ό,τι βλέπω γύρω μου πάνω στη σκηνή μοιάζει πολύ με το ψυχικό τοπίο της Ελένης. Αυτό που αποφεύγει πάση θυσία να κοιτάξει κατάματα.

– Η παράσταση βασίζεται στο “Ψυχοσσάββατο” του Ξενόπουλου. Τι σημαίνει για σένα η συνομιλία με ένα τόσο παλιό, σχεδόν ξεχασμένο, θεατρικό έργο;
Με συγκινεί. Με συνδέει με το παρελθόν, με την Ελλάδα του τότε, με τη λαογραφία , με τη δημοτική ποίηση. Με κάτι βαθειά ελληνικό που μιλάει πολύ στο μέσα μας σχεδόν γονιδιακά.

– Μια οικογένεια, ένα ανείπωτο μυστικό, ένα Ψυχοσάββατο. Ποια είναι για σένα η καρδιά του έργου; Μια ιστορία ενοχής ή μια κραυγή για λύτρωση;
Η καρδιά του έργου για μένα είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που έγιναν χαμένες ζωές. Που έζησαν, χωρίς να ζήσουν. Που δεν πίστεψαν ότι αξίζουν κάτι καλύτερο ή που το πίστεψαν αλλά στάθηκαν άτυχοι. Που παγιδεύτηκαν σε μια ζωή απ’ την οποία δεν βρήκαν τρόπο να ξεφύγουν. Αυτή η φράση του έργου που λέει η Ελένη «Τι να κάνουμε; Μέσα στην αλήθεια της ζωής είναι κάποιες φορές κι ότι τελειώνει πριν τελειώσει».

– Η μνήμη και το παρελθόν “σέρνονται” μέσα στο έργο σαν αόρατοι επισκέπτες. Πιστεύεις ότι τελικά μπορούμε να απελευθερωθούμε από το παρελθόν ή πάντα θα ζούμε “στην παλιά εθνική”;
Δεν είναι εύκολο να απελευθερωθούμε από το παρελθόν. Ειδικά το αίσθημα της ενοχής είναι ένα πολύ δύσκολο και ύπουλο συναίσθημα. Σε τρώει. Σε τραβάει πίσω. Δεν έχεις το δικαίωμα να προχωρήσεις. Υπάρχουν αυτοί που βρίσκουν μια διέξοδο, καταφέρνουν να προχωρήσουν έστω και με βαρίδια και υπάρχουν κι αυτοί που δεν θα κάνουν ούτε ένα βήμα. Η ψυχοθεραπεία βοηθάει πολύ σ’ αυτά τα ζητήματα αλλά μιας και το έργο εκτυλίσσεται στη μέση τoυ πουθενά κάπου στην ελληνική επαρχία, πόσο ταμπού είναι ακόμα κάποιος που δεν μένει σε μια μεγάλη πόλη να κάνει ψυχοθεραπεία;

– Η σκηνοθεσία του Γιώργου Χριστοδούλου δημιουργεί μια σκοτεινή, σχεδόν κινηματογραφική αίσθηση. Πώς λειτούργησε για σένα αυτό το σκηνικό σύμπαν;
Η σκηνοθεσία του Γιώργου είναι ιδανική για να βουτήξει κανείς σ’ αυτό το σύμπαν. Όλα είναι στη θέση τους και σε περιμένουν να μπεις και να αναπνεύσεις εκεί. Εγώ πριν μπω στη σκηνή παίρνω μια ανάσα και νιώθω ότι ετοιμάζομαι να κάνω ένα μακροβούτι. Θα βγω στην επιφάνεια αλλαγμένη μιάμιση ώρα μετά.

– Στην παράσταση είστε μια ομάδα δυνατών ηθοποιών. Πώς ήταν η μεταξύ σας χημεία στη διάρκεια των προβών; Τι κρατάς από αυτήν τη συνεργασία;
Είναι όντως μια ομάδα δυνατών ηθοποιών. Ο Γιώργος μας εξοικείωσε με έναν κοινό κώδικα από πολύ νωρίς. Έγινε σαφής σε όλους και όλοι κυνηγούσαμε αυτό. Είναι μια παράσταση και μια ιστορία που μας δυσκόλεψε όλους αλλά ταυτόχρονα έγινε προσωπικό στοίχημα του καθενός και όλης της ομάδας να πετύχει. Δεν το συναντάς συχνά αυτό.  Βλέπω κάθε μέρα τους συναδέλφους μου πριν και μετά την παράσταση με φοβερή έγνοια για την ιστορία που λέμε.

– Υπάρχει κάτι από σένα που κουβαλάει η ηρωίδα σου; Κάποια λέξη, κάποια σιωπή, κάποιο βλέμμα;
Ναι υπάρχει. Υπάρχει μια μικρή ιστορία που λέει κάποια στιγμή η ηρωίδα μου και αυτή είναι μια πραγματική ιστορία από τη δική μου παιδική ηλικία. Και είναι κι αυτό τόσο αντιφατικό και μαγικό να παίζω μια ηρωίδα τόσο μακρυά από εμένα και κάπου να λέω κάτι τόσο δικό μου.

– Αν είχες την ευκαιρία να πεις μία φράση σε ένα πρόσωπο του παρελθόντος σου – σαν σε Ψυχοσάββατο – τι θα του έλεγες;
Θα έλεγα «Σ’ αγαπάω μέχρι τον ουρανό» σ’ ένα παιδί και πέθανε χτυπημένο από τη μητέρα του.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Στην Παλιά Εθνική

Κείμενο: Γιώργος Χριστοδούλου
Σκηνοθεσία: Γιώργος Χριστοδούλου
Σκηνογράφος – Ενδυματολόγος: Ιωάννα Πλέσσα
Μουσική σύνθεση: Άγγελος Τριανταφύλλου
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός σκηνοθέτη: Αθηνά Σακαλή
Βοηθοί σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Ιώ Στιούρη, Δανάη Τζεννέτογλου
Παίζουν: Αλέξανδρος Μαυρόπουλος Βασίλης Μηλιώνης, Μαρία Προϊστάκη, Φανή Παναγιωτίδου, Αιλιάνα Μαρκάκη

Θέατρο του Νέου Κόσμου – Κεντρική Σκηνή

Τετάρτη 20.00, Πέμπτη – Παρασκευή – Σάββατο 21.00, Κυριακή 20.00
Εισιτήρια: https://nkt.gr/plays/sthn-palia-e8nikh/

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News