Συναντήσαμε τον Μανώλη Μαυροματάκη στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, λίγο πριν τη παράσταση «Ανατολή». Προσιτός, με μία ζεστασιά και συνάμα ένα παράπονο στο βλέμμα. Το δικό του παράπονο, που έχει ως πυρήνα τη πραγματικότητα που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια μέχρι και σήμερα.

Λίγες μέρες νωρίτερα, είδαμε την «Ανατολή» που έχει βρει τη δική της θεατρικότητα μέσα στον μοναδικό ποιητικό λόγο του κειμένου της Έλλης Παπαδημητρίου. Ένα ανθρωποκεντρικό έργο για τη Μικρασιατική εκστρατεία και τη καταστροφή της, παίρνει μία διαφορετική πνοή, την οποία κάνει δική του ο θεατής.

Τα μάτια του έλαμπαν, καθώς μιλούσε για τη μεγάλη του αγάπη, το θέατρο, που μένει αναλλοίωτη στον χρόνο. Ο Μανώλης Μαυροματάκης μίλησε και για άνθρωπινες σχέσεις, την έπαρση αλλά για τα μελλοντικά του σχέδια ως «Αίας».

– Έχετε σπουδάσει ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Πολυτεχνείο. Πώς πήρατε την απόφαση να μην το εξασκήσετε και να ενασχοληθείτε με την υποκριτική;
Φοιτητής ακόμη στο Πολυτεχνείο γνώρισα, μέσω ενός συμφοιτητή μου, τη Θεατρική Ομάδα Κούλουρης (ΘΟΚ), μία θεατρική ομάδα στη Σαλαμίνα. Τη δεύτερη-τρίτη φορά που τους επισκεφτήκαμε, μου πρότειναν να παίξω τον βασικό ρόλο στο έργο που ετοίμαζαν, την «Ποντικοπαγίδα» της Αγκάθα Κρίστι και εγώ δέχτηκα.  Αυτή ήταν και η πρώτη μου φορά που έπαιξα στο θέατρο. Παρόλο που ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στο Πολυτεχνείο, με κέρδισε στο τέλος η τέχνη της υποκριτική. Έδωσα εξετάσεις στη δραματική σχολή και η ζωή μου πήρε έκτοτε το δρόμο της.

– Τι σημαίνει το θέατρο για εσάς; Πώς ξεχωρίζει μέσα σας σε σχέση με τον κινηματογράφο και την τηλεόραση που έχετε δουλέψει;
Είναι η τέχνη που ασκώ. Είναι η δουλειά μου. Δηλαδή, ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής μου. Στην Ελλάδα αυτό που διδάσκεται στις δραματικές σχολές είναι κυρίως η υποκριτική στο θέατρο, είναι η υποκριτική τέχνη πάνω στη σκηνή. Σινεμά και τηλεόραση τα μαθαίνεις πιο πολύ στην πράξη. Στο θέατρο το βασικό εργαλείο του ηθοποιού είναι ο λόγος. Στο σινεμά αλλά και στην τηλεόραση είναι η εικόνα και είναι ευθύνη πιο πολύ του σκηνοθέτη. Αυτός θα βάλει τη σφραγίδα του στο αποτέλεσμα. Όμως στη τηλεόραση, για να ελαχιστοποιηθεί η σχέση κόστους προς απόδοση, γίνονται γρήγορα και πρόχειρα, τις πιο πολλές φορές, τα πράγματα. Βλέπετε εδώ το βασικό – ίσως και μόνο- κίνητρο είναι το κέρδος. Και αυτό βεβαίως έχει επιπτώσεις στην ποιότητα, το βλέπουμε και στις σειρές που παίζονται. Παρά τις μεμονωμένες προσπάθειες να γίνουν και κάποιες μίνι σειρές με καλύτερα σενάρια και αισθητική.

– Μετράτε αρκετές δεκαετίες στον χώρο. Πόσο θεωρείτε ότι έχει αλλάξει ανά τα χρόνια; Έχει κάποια τάση αυτή η αλλαγή;
Από τη μια, λόγω της πρόσβασής μας στην πληροφορία που είναι απείρως ευκολότερη, έχουμε όλο και μεγαλύτερη τη δυνατότητα να βλέπουμε πως γίνεται αυτή η δουλειά και αλλού, σειρές, ταινίες, παραστάσεις, από την άλλη όμως, λόγω και της φτώχειας μας αλλά και της ελλειμματικής μας παιδείας, γίνεται πολύ πιο καθαρό ότι το θέατρο και το σινεμά έχει προσβληθεί σήμερα από τη λεγόμενη «τηλεορασίτιδα».
Πρέπει να είσαι τηλεοπτικός ηθοποιός για να σε πάρουν να παίξεις έναν καλό ρόλο στο θέατρο ή το σινεμά «για να έρθει κόσμος». Μα ποιος κόσμος; Ο πολύς και απαίδευτος. Που έρχεται να δει και πάλι τηλεόραση στο θέατρο ή το σινεμά; Ξεχνάμε ότι η τέχνη είναι «ψυχαγωγός». Εκτός από διασκέδαση είναι και παιδεία. Αντί να εκπαιδεύουμε, ταΐζουμε τον κόσμο με ό,τι πιο εύπεπτο και πρόχειρο παράγουμε.

– Δεν πιστεύετε ότι τείνει να εκλείψει η «τηλεορασίτιδα»;
Όχι δε τείνει καθόλου να εκλείψει, το αντίθετο. Όλο και περισσότεροι παραγωγοί, ακόμα και αυτοί που δεν θα το περίμενες, λένε “χρειάζομαι ένα όνομα τηλεοπτικό για να μπορέσω να αντέξω οικονομικά την παράσταση“. Το θέατρο όμως δε μπορεί να φέρει κέρδος άμεσα. Θέατρο δεν υπάρχει, αν δεν χρηματοδοτείται από το κράτος. Όπως η υγεία και η παιδεία. Διότι αποτελούν κοινωνικά αγαθά, συμβάλλουν στην κοινωνική ευημερία και τη συνοχή. Οικονομικό κέρδος βεβαίως και μπορεί να φέρει, αλλά σε δεύτερο χρόνο.

– Εσείς με ποιο κριτήριο διαλέγετε τα έργα που θα παίξετε;
Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια, δεν έχουν αλλάξει τα κριτήρια μου και πολύ. Το έργο να είναι καλό, οι συνεργάτες, ο ρόλος, η αμοιβή κλπ.

– Αυτή την περίοδο έχουμε την ευκαιρία να σας δούμε στην «Ανατολή», στο θέατρο του Νέου Κόσμου. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια γι αυτή την παράσταση;
Είναι ένα υπέροχο ποίημα. Είναι ένα ποίημα που έχει γραφτεί για να μιλιέται, να παίζεται. Είναι αξιοθαύμαστη η προφορικότητά του. Δύσκολο να την ανακαλύψεις με τη μία. Πολύ μεγάλη και ενδιαφέρουσα η πρόκληση για έναν ηθοποιό. Πώς μπορεί να μιληθεί αυτός ο λόγος; Ένας λόγος που σε ταξιδεύει μάλιστα και αρκετές δεκαετίες πίσω. Φτιάχνεις, δηλαδή, μία άλλη εποχή με μόνο εργαλείο το λόγο. Αλλά για να το πετύχεις αυτό πρέπει να σκύψεις και να εμβαθύνεις τη μελέτη σου στο κείμενο. Πρέπει να μπεις μέσα σε αυτές τις λέξεις. Μία-μία, να τις εμπιστευτείς και αυτές θα σε οδηγήσουν. Να μείνεις πάνω τους πολύ, με υπομονή κι επιμονή, πάλι και πάλι. Μέρα με τη μέρα δοκιμάζουμε καινούργιους τρόπους να μιλήσουμε τον λόγο αυτόν. Είναι τόσο πυκνός και πλούσιος που μας τη δίνει αυτήν τη δυνατότητα και τη χαρά.

– Πέρσι κλείσαμε 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ποιες είναι οι επιρροές της στην κοινωνία, ακόμη και σήμερα;
Αυτοί οι άνθρωποι έφεραν το δικό τους πολιτισμό, έναν πολιτισμό πολύ ανώτερο απ’ το δικό μας. Μας φέραν και τον ευρωπαϊκό αέρα τους, παρόλο που ήρθαν από τα ανατολικά. Γιατί είχαν άμεση σύνδεση με τον τότε δυτικό πολιτισμένο κόσμο. Και για να συνδεθούμε κάπως και με την επικαιρότητα, σας λέω πως η πασίγνωστη τότε ορχήστρα Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα που είχε παίξει σε όλη την Ευρώπη, έπαιξε ακόμη και στην τελετή της στέψης του βασιλιά Εδουάρδου του Ζ’ στην Αγγλία το 1908. Βέβαια, τους δεχτήκαμε εχθρικά, γιατί νομίζαμε και τότε όπως και τώρα, ότι θα μας πάρουνε τον τόπο, τα λεφτά και τη δουλειά. Δεν ήταν και πολλά τα χρόνια που είχαμε κερδίσει την ελευθερία μας και είναι αλήθεια πως δεν είχαμε λεφτά και τόπο, ούτε και δουλειές, και τότε. Όμως τους στείλαμε πολλές φορές ακόμα και στον θάνατο και στην αρρώστια. Πιο πέρα από τα τείχη της αρχαίας Τίρυνθας βρίσκεται η Νέα Κίος. Εκεί ήταν έλος τότε. Εκεί, σ’ αυτό το έλος οδηγήθηκαν να εγκατασταθούν οι πρόσφυγες από την Κίο της Μικράς Ασίας και βεβαίως τους σακάτεψε η ελονοσία. Όσοι επέζησαν, θεμέλιωσαν εκεί τη νέα τους Πατρίδα. Τη Νέα Κίο…

– Ποιοι ήταν οι λόγοι που σας έκαναν να συμμετάσχετε στην συγκεκριμένη παράσταση. Τι σημαίνει για εσάς;
Από τη μία ήταν η σχέση μου από παλιά με τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, σχεδόν από τις πρώτες παραστάσεις του Θεάτρου του Νέου Κόσμου κι από την άλλη ήταν το κείμενο της Παπαδημητρίου, που διάβασα και μου άρεσε πολύ και συνεχίζει να μου αρέσει ακόμα περισσότερο.

– Η παράσταση «Ανατολή», είναι αφιερωμένη στην μνήμη της Σούλας Αθανασιάδου. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια;
Την είχα γνωρίσει μέσω του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου εδώ, στο θέατρο. Έπαιζε στον «Κοινό Λόγο», της Έλλης Παπαδημητρίου πάλι, την πρώτη παράσταση του θεάτρου του Νέου Κόσμου. Δεν είχαμε προσωπική σχέση. Όμως μου άρεσε πολύ σ’ εκείνη την παράσταση και θυμάμαι ακόμα την εντύπωση που μου είχε κάνει η ερμηνεία της.

– Ξεριζωμοί, βλέπουμε να υπάρχουν συνεχόμενα, ακόμα και σήμερα. Αυτοί οι άνθρωποι αρκετές φορές δεν έχουν βοήθεια. Τι πρέπει να αλλάξει στην παγκόσμια σφαίρα;
Δεν αλλάζει τίποτα. Ό,τι και να πω τώρα τι σημασία έχει. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, υπήρχαν και κάποιοι στο παγκόσμιο στερέωμα, πολιτικοί θέλω να πω, με όραμα και έμπνευση, που τιμούσαν τον τίτλο τους ως τέτοιοι. Και με τον λόγο και τις αποφάσεις τους εκπαίδευαν και τους λαούς τους. Τώρα πια απλούστατα δεν τους ενδιαφέρει αυτό το πράγμα. Μόνο το κέρδος έχουν στο μυαλό τους. Τώρα πια οι ηγέτες των κρατών λειτουργούν περισσότερο ως υπάλληλοι των τραπεζών των μεγάλων πολυεθνικών, παρά ως κυβερνήτες των κρατών τους.

– Ποιες είναι οι πληγές στην ελληνική κοινωνία;
Πολλές είναι οι πληγές και τώρα είναι ακόμα περισσότερες. Γιατί και οι αρετές που είχαμε πάνε κι αυτές, πέσανε στο βωμό του κέρδους και του Χρέους. Πρώτα-πρώτα έγινε υπ’ αριθμόν ένα αξία η δύναμη και η οικονομική ευμάρεια, Μάλιστα όσο πιο παράνομα την αποκτούσες τόσο και πιο περήφανος αισθανόσουν. Καμιά ντροπή. Φτάσαμε να ντρεπόμαστε όταν δεν κλέβαμε. Αξίες και συνήθειες που κρατούσανε τη συνοχή της κοινωνίας, όπως φιλότιμο, η ανάγκη για συνεύρεση, φιλία και φιλοξενία, η ανάγκη και η προσπάθεια για μόρφωση και προκοπή, η διάκριση ανάμεσα στο καλό και στο κακό, το αίσθημα της ντροπής για ένα κακό που κάναμε εμείς ή οι άλλοι, πάνε… Κλειστήκαμε στα διαμερίσματά μας βλέποντας ταινίες στις πλατφόρμες και ασχολούμενοι με τα φορολογικολογιστικά μας. Πώς να γλιτώσουμε απ’ τη χρεοκοπία. Πολλή μεγάλη επίθεση δεχτήκαμε και δεν καταλάβαμε.

– Τι θεωρείτε ότι πρέπει να αλλάξει;
Τι να αλλάξει; Δεν υπάρχει ελπίδα πια. Για αυτό φεύγουν και οι νέοι άνθρωποι και πάνε έξω. Το πιο λαμπρό κομμάτι των νέων και των σπουδαγμένων. Σπουδάζουν και φεύγουν έξω. Τους χάνουμε. Δεν τους ενδιαφέρει να μείνουν εδώ. Όσο πιο μορφωμένος είναι ο άλλος, τόσο περισσότερο καταλαβαίνει πως αυτό εδώ δεν φτιάχνεται. Τουλάχιστον αν φύγει έξω θα ηρεμήσει και θα κάνει αυτό που θέλει.

– Τι είναι που σας προβληματίζει; Αυτό που σας ενοχλεί περισσότερο.
Μας απευθύνονται σαν να είμαστε ηλίθιοι κι εμείς πάμε να μπούμε στην κουβέντα τους με τον ίδιο ηλίθιο τρόπο. Αυτό είναι που με ενοχλεί περισσότερο. Το βλέπω καθημερινά. Το βλέπω και σ’ εμένα, πόσο εύκολο να πέσω στην κατάντια αυτή. Να πω και κάτι ελπιδοφόρο; Ναι, νομίζω μόνο το να ασχολούμαι με την τέχνη μου δίνει ανακούφιση, αλλά αισθάνομαι πως, έτσι όπως το λέω, είναι σα να θέλω να κλειστώ μες στο “χρυσό κλουβί της τέχνης μου”. Όχι δεν θέλω να κλειστώ μες στο χρυσό κλουβί. Να επικοινωνήσω θέλω με τους άλλους, να συναντηθώ μαζί τους. Μόνο εκεί υπάρχει, αν υπάρχει, λίγη ελπίδα. Στη συνάντηση. Επανεκτιμώ πολύ την αξία των σχέσεων και των συναντήσεων με τους ανθρώπους. Τώρα πια, είναι πιο πολύτιμες από ποτέ. Δεν είναι αυτονόητες αλλά απαιτούν δουλειά, προσπάθεια, φροντίδα και αλληλοσεβασμό.

– Έχετε ανοιχτές πληγές που δεν έχουν επουλωθεί; Πώς τις διαχειρίζεστε;
Πληγές πολλές… Όπως και όλοι οι άνθρωποι και τραύματα και αδυναμίες. Τις πιο πολλές φορές τρώω τα μούτρα μου, αλλά έχω αρχίσει να καταλαβαίνω κάπως πιο γρήγορα τα λάθη μου. Καμιά φορά και πριν προλάβω ακόμα να τα διαπράξω. Πάλι καλά…

– Υπάρχει κάτι που θα συμβουλεύατε τους νέους ηθοποιούς σήμερα;
Να εμπιστευτούν τη τέχνη τους, το θέατρο. Να ψάξουν βαθιά για την ουσία της. Είναι πολύτιμη η τέχνη αυτή, σου ανοίγει τη ψυχή. Να εντρυφήσουμε όσο πιο βαθιά της γίνεται, είναι πρακτική φιλοσοφία το θέατρο. Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό, που κάνω αυτή τη δουλειά. Μπορώ να έρχομαι σε επαφή καθημερινά με πράγματα που δεν έχουν σχέση μόνο με το πως θα καταφέρω να επιβιώσω. Σχετίζονται και με το ευ ζην.

– Υπάρχει κάτι που θα συμβουλεύατε τον εαυτό σας στα πρώτα του βήματα;
Καμιά φορά λέω να μην έκανα τα λάθη που έκανα, αλλά και πάλι πώς θα καταλάβεις αν δεν κάνεις λάθη; Αρκεί να μην τα επαναλαμβάνεις τακτικά. Θα ήθελα να είμαι λίγο πιο χαλαρός. Να χαίρομαι τα πράγματα στο τώρα και χωρίς να έχω στο μυαλό μου μόνο το αποτέλεσμα.

– Ποιες είναι οι διαφοροποιήσεις που έχουν απαιτήσεις ανθρώπινες σχέσεις ανά τα χρόνια;
Οι άνθρωποι είναι τώρα πιο ατομιστές. Τους το ζητά το σύστημα. Θυμάμαι τους γονείς μας να μας λένε συνεχώς «να μην κοκορευόμαστε». Τώρα πια, αυτό είναι λάθος να το κάνεις, άμα θες να προχωρήσεις. Ο ίδιος πρέπει να προβάλλεις τον εαυτό σου συνεχώς, να λες τι έχεις καταφέρει να ζαλίζεις τους ανθρώπους γύρω σου με τα δικά σου κατορθώματα.

– Θεωρείτε, δηλαδή, ότι υπάρχει και ένας ανταγωνιστικός χαρακτήρας.
Εντονότατος. Είναι αξία αυτής της εποχής και θα μας οδηγήσει στην καταστροφή στο τέλος. Όλοι μας και αυτοί ακόμα που έχουν τα πολλά, τα περισσότερα, θέλουν ακόμα πιο πολύ… πιο περισσότερα!

– Ποια είναι τα μελλοντικά επαγγελματικά σας σχέδια;
Θα παίξω έναν μονόλογο στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κρήτης που θα τον σκηνοθετήσει ο Βασίλης Παπαβασιλείου, ο πλέον αρμόδιος γι’ αυτόν, μιας και θα είναι ο «Αίας» από την ποιητική συλλογή «Τέταρτη Διάσταση» του Γιάννη Ρίτσου. Αξέχαστη σε όλους μας, όσοι την παρακολουθήσαμε, ήταν η ερμηνεία του στην «Ελένη», από την ίδια συλλογή. Εκτός από την Κρήτη θα παιχτεί και στην Αθήνα, τον Ιούλιο.

Οι παραστάσεις της Ανατολής θα συνεχίζονται μέχρι και την Κυριακή 28 Μαΐου στο Θέατρο του Νέου Κόσμου.