Λίγο μετά τα αρχικά τους πειράματα με το Krautrock, ο Ralf Hütter και ο Florian Schneider ανακάλυψαν τις δυνατότητες που προσέφεραν στην ηχητική παλέτα της εποχής οι νέες ηλεκτρονικές γεννήτριες ήχου. Μια πρώτη απόπειρα για (σχετικά) πιασάρικη ψυχεδελική ποπ απέτυχε, αλλά στη συνέχεια άρχισε μια περίοδος, κατά την οποία η μπάντα μπορεί να άργησε να κερδίσει κάποιο «χιτ», αλλά, ωστόσο, είχε στην κατοχή της αμέτρητα πρωτοποριακά επιτεύγματα.

H πορεία των Kraftwerk από τους περιορισμούς της ακαδημαϊκής ηλεκτρονικής μουσικής ή του πειραματικού αυτοσχεδιασμού προς το πιο πολιτιστικά καλλιεργημένο πεδίο της ποπ μουσικής, προϋπέθετε μια αντιπαράθεση με την μαζική κουλτούρα και μια αφοσίωση σε εκείνες τις νέες τεχνολογίες που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τη φιλοσοφία τους. Πάνω σε ένα ρυθμό, που ακόμα δεν έβγαινε από ηλεκτρονικό υπολογιστή αλλά από αυτοσχέδια ηλεκτρονικά κρουστά, οι Kraftwerk ανακάλυψαν στη δεκαετία του ’70 ένα ύφος μουσικής που εφευρέθηκε μόλις στη δεκαετία του ’90: το Τechno. Ένα καταπληκτικό επίτευγμα, αν σκεφτεί κανείς ότι στη rock ‘n’roll σκηνή κυριαρχούσαν τότε μόνο μακρυμάλληδες που έχαναν τον εαυτό τους σε ατελείωτα κιθαριστικά σόλο, ενώ στον αντίποδά της, οι punks κατηγορηματικά απέρριπταν κάθε υπερβολικά εξελιγμένη χειροτεχνία.

Η προσέγγισή των Kraftwerk – να απαλλαγεί η μουσική από κάθε περιττό έρμα, για να πλεύσει ισορροπημένα στον ωκεανό του ήχου και να μπορέσει με τη σειρά της να δείξει στους μουσικούς τον τρόπο να ελιχθούν μέσα από ένα παραπέτασμα νέων μηχανών – δεν ήταν μόνο επαναστατική, ήταν μοναδική.

Από το 1974 μέχρι το 1981 και μέσα στα πέντε πιο σημαντικά (και εξαιρετικά) άλμπουμ της καριέρας τους, η μουσική ακουγόταν σαν επιστημονική φαντασία, όπου οι μηχανές είχαν την εξουσία και ο αυτοματοποιημένος ρυθμός της βιομηχανικής παραγωγής είχε τελικά γεννήσει μια νέα γλώσσα, την οποία θα μπορούσε να μιλήσει εύκολα και η ποπ κουλτούρα. Από τις στοιχειωμένες ορχηστρικές φωνές του σπάνιου οργάνου Orchestron (ακούγεται στο «Radio-Aktivität») μέχρι το αυτοσχέδιο Robovox, το πιο μυστηριώδες κομμάτι τεχνολογίας του Kling Klang στούντιο (χάρη σε αυτό ηχογραφήθηκαν σε πραγματικό χρόνο οι ρομποτικές φωνές του «Die Mensch·Maschine»), και από τα custom drum-pads μέχρι το modular Synthanorma Sequenzer, η αισθητική αυστηρότητα και η κρυστάλλινη μετρονομία της μουσικής των Kraftwerk σε αυτά τα πέντε άλμπουμ κατέρριψε κάθε επικρατούσα μουσική σύμβαση.

Toν Ιούνιο του 2005, λίγο μετά την εμφάνισή τους στο G Festival, είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με τον Ralf. Ο Florian, o οποίος ήταν ακόμη στο line-up, ζήτησε ευγενικά να αποχωρήσει από το δωμάτιο και δεν συμμετείχε στη συζήτηση. Η συνέντευξη ήταν κοινή με διαφορετικές ερωτήσεις από δύο διαφορετικούς δημοσιογράφους και η μοναδική που έδωσαν ποτέ οι Kraftwerk σε Έλληνες δημοσιογράφους (Δημήτρης Αναστασόπουλος, Γιάννης Παπαϊωάννου).

Οι Kraftwerk παίζουν ζωντανά το “Computer World” στο Radio City Music Hall της Νέας Υόρκης, το 2022 | Φωτ.: Peter Boettcher

– Μετά από όλα αυτά τα χρόνια ηχητικής εξερεύνησης, θεωρείτε ακόμα τη σιωπή σαν τη βασική επιρροή για να δημιουργείτε μουσική;
Ασφαλώς. Η μουσική πηγάζει από τη σιωπή.

– Άρα θα υπάρχουν συγκεκριμένοι ήχοι, στους οποίους επιτρέπετε να διαπεράσουν την πολύτιμη σιωπή σας;
Φυσικά. Προσπαθούμε να εστιάσουμε στον ήχο που μας περιτριγυρίζει. Τον βιομηχανικό θόρυβο, για παράδειγμα, ή τον βόμβο της φύσης μακριά από την πόλη. Οτιδήποτε είναι ηχητικά ενδιαφέρον μαγνητίζει την προσοχή μας. Οπότε προσπαθούμε να συνθέσουμε μουσική από αυτούς τους ήχους. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι σαν να φτιάχνουμε ένα ντοκιμαντέρ. Σαν να κάνουμε, για την ακρίβεια, την μουσική ενός ντοκιμαντέρ το οποίο αφηγείται τις σκέψεις και τις ιδέες μας. Όλα αυτά μαζί, προσπαθούμε να τα ανακατέψουμε σε ένα ιδιαίτερο μείγμα που δεν αποτελεί κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, αλλά απλά δίνει την έμπνευση να συνεχίσουμε από εκεί.

– Επιμένετε να αποκαλείτε τους εαυτούς σας «εργάτες της μουσικής» αντί για μουσικούς όπως πολλοί θα περίμεναν.
Ναι, γιατί η σκέψη μας είναι απλή. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν συναντηθήκαμε με τον Florian Schneider, ήμασταν ακόμα φοιτητές. Το 1970 χτίσαμε το Kling Klang Studio στο Ντίσελντορφ, για να παράγουμε ηλεκτρονική μουσική και μέχρι σήμερα παραμένει το σημείο στο οποίο ακόμα εργαζόμαστε σταθερά. Αυτό είναι το εργαστήριο μας. Πηγαίνουμε εκεί κάθε απόγευμα και μένουμε μέχρι αργά τη νύχτα. Όλη αυτή την ώρα οι πόρτες του παραμένουν κλειστές κι εμείς είμαστε μέσα σε ένα κλειστό χώρο και δουλεύουμε. Σαν εργάτες σε ένα εργοστάσιο ήχων. 

– Παρά την διεθνή φιλοσοφία των στίχων και της μουσικής σας, το όνομα Kraftwerk δηλώνει μια αυστηρή γερμανική ταυτότητα. Αντίθετως, οι ζωντανές ηχογραφήσεις του “Minimum Maximum” φέρνει νέες κουλτούρες στην μουσική σας πιο έντονα από το παρελθόν, όταν κυκλοφορούσε ένα σινγκλ σε 2-3 διαφορετικές εκτελέσεις σε άλλες γλώσσες.
Ναι, αυτό το τελευταίο άλμπουμ είναι ένα ντοκουμέντο όλων των ζωντανών ηχογραφήσεων που έγιναν σχεδόν σε όλα τα γεωγραφικά σημεία του πλανήτη. Κάπως έτσι σκεφτήκαμε ότι για το “Robots” έπρεπε συμβολικά να συμπεριληφθεί η εκτέλεση από την Μόσχα, λόγων των ρωσικών στίχων, το «Autobahn” έπρεπε να είναι από το Βερολίνο και το “Tour de France” έπρεπε να το διαλέξουμε μέσα από τις ηχογραφήσεις στο Παρίσι, με κριτήριο πάντα την άριστη ποιότητα των τελικών ηχογραφήσεων. Ωστόσο, το έχουμε ξαναπεί και θα πω πάλι. Η ηλεκτρονική μουσική για εμάς είναι μια παγκόσμια γλώσσα. Πάντα, όταν είμαστε σε περιοδεία, συναντάμε μουσικούς και παραγωγούς ηλεκτρονικής μουσικής από διαφορετικές κουλτούρες και από όλα τα πλάτη και μήκη του πλανήτη. Από το Τόκιο και το Σαντιάγκο της Χιλής, μέχρι την Πόλη του Μεξικού και την έρημο του Πάλμ Σπρινγς και το Ρέικιαβικ. Η ηλεκτρονική μουσική για όλα αυτά τα σημεία είναι μια κοινή γλώσσα. 

– Εκτός του Internet και ειδικότερα του δικού σας site, πώς οραματίζεστε το μέλλον της μουσικής, και τις δυνατότητές αυτής της τέχνης να εισχωρήσει σε έναν καθαρά ψηφιακό κόσμο;
Φανταζόμαστε το μέλλον της μουσικής σαν μια συνεχόμενη διαδικασία που πιθανότατα δεν πρόκειται να σταματήσει όσο υπάρχει εξέλιξη. Από τη δική μας πλευρά θα έλεγα ότι παραμένει μια σταθερή εργασία, αλλά αυτό που μας αρέσει σήμερα, είναι η δυνατότητα μετακίνησης των μηχανημάτων μας. Βλέπετε, ο μετασχηματισμός από τη δεκαετία του ’80 στην επόμενη, ήταν ένα μείγμα αναλογικού και ψηφιακού ήχου. Στις συναυλίες μας έπρεπε να μεταφέρουμε όλα τα μηχανήματα του Kling Klang Studio. Στο παρελθόν, είχαμε προσπαθήσει να έρθουμε πολλές φορές στην Αθήνα, αλλά ήταν ασύμφορη η μεταφορά των μηχανημάτων μας από την Ιταλία. Σήμερα, όμως, χωράνε όλα σε τέσσερα laptops, και η μεταφορά τους, φαντάζεστε πόσο πιο εύκολη είναι.

– Επιμένετε στη θέση σας ότι οι Kraftwerk είναι «μια μορφή αντίστασης στη δημοκρατία των σούπερ-μάρκετ»;
Σημαίνει αυτονομία. Όταν ξεκινήσαμε, δεν αρχίσαμε να γράφουμε με κάποιο μικρό gadget σαν κι αυτό (σ.σ. δείχνει το iPod που ηχογραφεί τη συνέντευξη) αλλά με ένα μεγαλύτερο μαγνητόφωνο, κάποια όργανα, πολλούς συνθετητές και oscillators και μερικά αυτοσχέδια ηχεία. Η ιδέα μας ήταν να είμαστε αυτόνομοι και να μην περιμένουμε μια σούπερ-μάρκετ κουλτούρα να μας δώσει τα απαραίτητα όργανα για την μουσική μας. Για 35 ολόκληρα χρόνια εργαζόμαστε πάνω σε αυτό το μοτίβο της αυτονομίας. Και φυσικά σε αυτήν την πορεία έχουμε συνεργαστεί με προγραμματιστές, με μηχανικούς, με μουσικούς, με ζωγράφους, με ποιητές και φυσικά την ομάδα που δουλεύει όλες τις βίντεο προβολές στις συναυλίες μας. 

– Και όλο αυτό θυμίζει φυσικά μια DIY φιλοσοφία. 
Ακριβώς. Είμαστε από τη Γερμανία. Μια χώρα, που μετά τον πόλεμο δεν έχει καταφέρει να χτίσει δική της μουσική ταυτότητα και που εκτός από την κλασική μουσική που όλοι μάθαμε να ακούμε σπίτια μας και κάποια εμβατήρια, το μόνο που λαμβάνει είναι αγγλοαμερικανικά ροκ ακούσματα. Εμείς θέλαμε να δημιουργήσουμε τη δική μας μουσική πολιτιστική ταυτότητα. Να βρούμε τη γλώσσα μας μέσα στη μουσική. Ξεκινήσαμε από το μηδέν, από τη σιωπή, και βρήκαμε τον ήχο, τη φωνή μέσα από τα synthesizers και τα ρομπότ…

– Η ιδέα της σχέσης του ανθρώπου με τις μηχανές στην ποπ μουσική, έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως avant-garde προσέγγιση. Τη δέχεστε ως άποψη;
Αυτή η ιδέα για μας δεν σημαίνει τίποτα άλλο από το να προχωράς πάντα μπροστά. Να μην σκέφτεσαι τόσο πολύ την ιστορία, αλλά να τολμάς και να προχωράς. Να μην σκέφτεσαι τον Μπετόβεν και τον Μπαχ και να λες ότι «δεν μπορώ να κάνω μουσική αφού οι δάσκαλοι έκαναν τα πάντα πριν από μένα». Ξεχνάς, λοιπόν, και προσπαθείς να είσαι και στο σήμερα και στο μέλλον. Αυτό που λέμε στο «Ι program my home computer, beam myself into the future». Πάντα με οδηγό τη μουσική, βέβαια. Αυτή είναι η τέχνη που μας οδηγεί. Αλήθεια, η λέξη «μουσική» είναι ελληνική;

– Ναι, σωστά.
Ώστε, οι λέξεις «ηλεκτρονική» και «μουσική» είναι ελληνικές. 

– Αν υποθέσουμε ότι η Ευρώπη είναι η παιδική χαρά σας, ποιο είναι ένα αγαπημένο σας σημείο στο οποίο σας αρέσει να αναπαύεστε χωρίς να δημιουργείται μουσική.
Είναι γνωστό το πάθος μας να ταξιδεύουμε με ποδήλατα. Συχνά πηγαίνουμε στη Γαλλία και άλλοτε φτάνουμε μέχρι την Ιταλία, ή άλλοτε μέχρι την Ολλανδία και το Βέλγιο. 

– Πώς και δεν είχατε επισκεφτεί την Ελλάδα τόσο καιρό;
Ίσως επειδή δεν έτυχε να έρθουμε ποτέ για διακοπές σε κάποιο από τα διάσημα νησιά της χώρας σας, ίσως επειδή δεν φτάσαμε ποτέ στην Αθήνα. Αλλά, η αλήθεια είναι ότι η πρώτες μου εντυπώσεις από την Αθήνα μου φανέρωσαν μια πάρα πολύ ζωντανή πόλη, την οποία τώρα ξέρω ότι θα επισκεφτώ ξανά στο μέλλον.

– Σας ευχαριστώ. 
Κι εγώ ευχαριστώ και ειδικά για την όμορφη μπλούζα που φοράς.

Το τρεμάμενο, από συγκίνηση, χέρι του Δημήτρη Αναστασόπουλου απαθάνατισε μια μαγική στιγμή δίπλα στον πάντα ευγενικό Ralf Hütter.

➸ ΙΝΦΟ: Οι Kraftwerk θα βρεθούν για πρώτη φορά στη σκηνή του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού στις 16 Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2023. Περισσότερες πληροφορίες εδώ!