Στα πλαίσια του φεστιβάλ Women Of the World στην Αθήνα, το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος υποδέχεται τις Guerrilla Girls, μία διεθνώς αναγνωρισμένη κολεκτίβα ανώνυμων καλλιτέχνιδων ακτιβιστριών που αγωνίζονται για τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων, όλων των φυλών και φύλων. Η ανατρεπτική αυτή ομάδα ακτιβιστριών, δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1980 με σκοπό να πολεμήσει τον σεξισμό και τον ρατσισμό που υπάρχει στο χώρο της τέχνης, αποκαλύπτοντας το υποδόριο και το κατάφωρα άδικο αφήγημα της κυρίαρχης κουλτούρας.
Είχα την τύχη να συνομιλήσω με 2 ιδρυτικά μέλη της που με υποδέχτηκαν ζεστά, φορώντας πάντα τις μάσκες γορίλλα που τους εξασφαλίζουν την πολυπόθητη ανωνυμία τους. Περίμενα ότι στις συνεντεύξεις που δεν εμπεριέχουν φωτογράφηση, θα έβγαζαν τη μάσκα, αλλά αυτό θα ερχόταν κόντρα στους σκοπούς και τους στόχους της ομάδας τους. «Αν έβγαζα τη μάσκα, ο κόσμος θα με κοίταζε την ώρα που μιλούσα και θα με έκρινε σαν άτομο, ξεχνώντας τα ζητήματα για τα οποία μιλάω. Υπάρχει μεγάλη δύναμη στην ανωνυμία, γιατί έτσι ο κόσμος δίνει σημασία στα λεγόμενά μου και όχι σε μένα προσωπικά. Και αυτός είναι ο στόχος», είπε η η Frida Kahlo. Χρησιμοποιούν ψευδώνυμα μεγάλων γυναικών της τέχνης, για να διατηρήσουν τη μνήμη τους και βέβαια να εξασφαλίσουν την ανωνυμία των μελών της ομάδας. Το μόνο που μπορούσα να διακρίνω ήταν τα μάτια τους, τα οποία εκδηλώνονταν με τη σπιρτάδα ενός μικρού παιδιού. Μιλούσαν γρήγορα, με ενθουσιασμό, έκαναν αστεία, ακούγοντας με υπομονή το συνομιλητή και γελούσαν με την ψυχή τους. Περίμενα επίσης ότι ίσως συνομιλούσα με νεότερα μέλη του επαναστατικού αυτού κινήματος. Το γεγονός όμως ότι δύο από τα ιδρυτικά μέλη ήρθαν για να παρουσιάσουν το έργο τους και να μας δώσουν την ευκαιρία να καταλάβουμε τον αγώνα τους, έκανε αυτήν την εμπειρία ακόμα πιο ξεχωριστή, καθώς συνομιλούσα με γυναίκες που έζησαν και έγραψαν ιστορία.
«Όλα ξεκίνησαν το 1985, σαν νέες καλλιτέχνιδες συνειδητοποιήσαμε ότι στη Νέα Υόρκη του 1985, υπήρχε τεράστια διάκριση εις βάρος των γυναικών και των έγχρωμων καλλιτεχνών».
Την περίοδο εκείνη μία μεγάλη έκθεση με τίτλο: An International Survey of Painting and Sculpture τοποθετήθηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA). Προαναγγελθείσα ως το πιο σημαντικό γεγονός στον κόσμο της τέχνη, η έκθεση παρουσίαζε συγκλονιστικά έργα από 148 λευκούς, άνδρες καλλιτέχνες, μόνο 13 γυναίκες και κανέναν καλλιτέχνη από διαφορετικές εθνοτικές ομάδες. Το σχόλιο του επιμελητή της σειράς Kynaston McShine ήρθε σαν καταπέλτης: «Κάθε καλλιτέχνης που δεν ήταν στην παράσταση θα πρέπει να ξανασκεφτεί την καριέρα του». Παρακινούμενη σε δράση από αυτή τη συγκλονιστική ανισότητα, ομάδες γυναικών καλλιτεχνών από τη Νέα Υόρκη συγκεντρώθηκαν για να οργανώσουν μια διαμαρτυρία έξω από το MoMA, κουνώντας πλακάτ και τραγουδώντας. «Όταν πήραμε μέρος στις διαδηλώσεις που λάμβαναν χώρα έξω από το μουσείο καταλάβαμε ότι κανένας από όσους που επισκέπτονταν το μουσείο δεν έδινε σημασία στις γυναίκες που διαδήλωναν στο δρόμο. Κανείς δεν ήθελε να ακούσει για γυναίκες, για φεμινισμό. Την εποχή εκείνη οι γυναίκες θεωρούνταν κατώτερες σαν καλλιτέχνιδες , αυτή ήταν η κουλτούρα της εποχής. Σκεφτήκαμε λοιπόν, ότι θα πρέπει να υπάρχει καλύτερος τρόπος να διαμαρτυρηθούμε! Ένας πιο σύγχρονος, άμεσος τρόπος να δώσουμε στους ανθρώπους να καταλάβουν ότι ζούμε σε έναν κόσμο άδικων διακρίσεων», είπε η KatheKollwitz, επίσης ιδρυτικό μέλος της ομάδας.
Στα έργα τους χρησιμοποιούν πολύ το χιούμορ και στατιστικά στοιχεία, πληροφορίες και γεγονότα που μπορούν να βοηθήσουν στην ευαισθητοποίηση του κοινού και την ανάδειξη των ανισοτήτων. Με αφίσες, αυτοκόλλητα, βιβλία, εικαστικές παρεμβάσεις και την τέχνη του δρόμου στοχεύουν στο να προκαλέσουν και να αναδείξουν τις διακρίσεις λόγω φύλου ή εθνοτικής καταγωγής, αλλά και τη διαφθορά στην τέχνη, τον κινηματογράφο, την πολιτική και την ποπ κουλτούρα. Κάτι ανάλογο είχαν και στις πρώτες τους δημιουργίες που παρουσίαζαν με αριθμούς τις διακρίσεις των μουσείων εις βάρος των γυναικών καλλιτεχνών. «Βρήκαμε μία νέα ιδέα να εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας, μέσω της στρατευμένης τέχνης, με χιούμορ, με στατιστικά στοιχεία και γεγονότα και ανατρεπτικά σκίτσα. Στην πρώτη μας συνάντηση αποφασίσαμε να βάλουμε αφίσες στη Νέα Υόρκη σχετικά με την υποαντιπροσώπευση των γυναικών στις εκθέσεις και τα μουσεία. Έτσι ξεκίνησαν όλα! Η πληροφόρηση είναι πάντα μέρος του έργου μας. Δεν είναι απλά ένας τρόπος να εκφράσουμε το θυμό μας και την αντίθεσή μας με τις αδικίες του συστήματος. Χρησιμοποιούμε την πληροφόρηση για να ανατρέψουμε τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται ο κόσμος».
Σίγουρα, οι νέες αυτές τότε καλλιτέχνιδες, όταν κολλούσαν αυτές τις αφίσες στους δρόμους της πόλης, δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι θα πυροδοτήσουν το επαναστατικό κίνημα των Guerilla Girls. Δεν είχαν συνειδητοποιήσει ότι η δράση τους αυτή θα άνοιγε ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο στον κόσμο του ακτιβισμού και θα τους εξασφάλιζε παγκόσμια αποδοχή και επιτυχία. «Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι αυτό θα μας οδηγήσει στη αποδοχή που έχουμε σίγουρα. Ήμασταν απλά θυμωμένες, και μας ήρθε η ιδέα, καταλάβαμε ότι ο δρόμος είναι δωρεάν και αποφασίσαμε να βάλουμε τις αφίσες στο δρόμο και έτυχαν πολύ καλής ανταπόκρισης. ήταν ένας τρόπος να εκφράσουμε την οργή μας για την αδικία. Και ψάξαμε να βρούμε έναν νέο τρόπο να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο. Και απλά απογειώθηκε!» είπε με ενθουσιασμό η Kahlo.
Το όνομά τους προέρχεται από τον ισπανικό όρο Guerilla που σημαίνει αντάρτης και τo Girls (κορίτσια) το χρησιμοποίησαν γιατί ήταν ένας όρος που χρησιμοποιούσαν τότε για να υποτιμήσουν τις γυναίκες. «Θέλαμε να σπάσουμε τις νόρμες, να προκαλέσουμε και διαλέξαμε κάτι παρεκβατικό. Αλλά αυτό που χρειαζόμασταν σίγουρα, ήταν ένας τρόπος να μείνουμε ανώνυμες. Σε μία συνάντηση στις αρχές με τα πρώτα μέλη της ομάδας υπήρχε ένα μέλος που κρατούσε σημειώσεις και έκανε ένα τυπογραφικό λάθος το Guerilla με το Gorilla. Και αυτό ήταν! Μας ήρθε η ιδέα! Γιατί να μη φοράμε μάσκες γορίλα; Θέλαμε κιόλας να σπάσουμε άλλο ένα στερεότυπο, που θέλει τους γορίλες σαν ζώα να είναι άγρια και επιθετικά, ενώ είναι πολύ ευγενή και ευαίσθητα. Είναι και ένα ζήτημα δικαιωμάτων των ζώων». Είπαν και ξέσπασαν σε γέλια. «Το πρόβλημα με τις μάσκες είναι όταν πρέπει να κρατήσουμε ένα μωρό. Δεν έχουμε ούτε μία φωτογραφία κάποιας Guerilla Girl που να κρατάει μωρό και αυτό να είναι χαρούμενο, όλα κλαίνε και ουρλιάζουν. Αισθανόμαστε ένοχες που ίσως τα τραυματίζουμε ψυχολογικά» είπε η Kollwitz αστειευόμενη, και συνέχισαν να γελούν δυνατά. «Το χιούμορ μας βοήθησε γιατί γελοιοποιούσαμε το σύστημα. Ένα σύστημα που μας απέκλειε και αυτό μας έδωσε δύναμη. Όταν κάνεις πλάκα με ένα σύστημα που σε ακυρώνει τότε η δύναμη του χιούμορ σε ενισχύει. Και όταν κάνεις άλλους ανθρώπους να γελάνε, αυτό είναι ακόμα καλύτερο» προσέθεση η Kahlo.
Σημαντικό κομμάτι της επιτυχίας τους βασίζεται στο γεγονός ότι η ακτιβιστική τους δράση αφουγκραζόταν πάντα τον κόσμο και τις ανάγκες τις κοινωνίας. «Ποτέ δε σταματήσαμε, συνεχίσαμε να ακούμε τον κόσμο και την κριτική του. Πηγαίναμε στα σημεία που βάζαμε τα ποστερ την επόμενη μέρα για να ακούσουμε τη γνώμη του κόσμου καθώς θέλαμε να μας δώσουν ιδέες για νέες αφίσες και καμπάνιες. Η κατάσταση εξελίχθηκε, κάποιοι το λάτρεψαν , κάποιοι το μίσησαν, προσπαθήσαμε να ακούσουμε και τις δύο πλευρές και να βρούμε πιο αποτελεσματικούς τρόπους να αλλάξουμε τον τρόπο που μέχρι τότε σκεφτόταν ο κόσμος για το θέμα. Πολλοί απλά αποδέχονταν την κατάσταση ως έχει. Ξέραμε όμως ότι αυτό δεν είναι αλήθεια. Ξέραμε ότι ήμασταν στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Το ζήτημα ήταν να κάνουμε περισσότερο κόσμο να δει τη δική μας οπτική».
Καθοριστικός σταθμός της πορείας τους ήταν όταν το 1989 δημιούργησαν μία αφίσα που αποτελεί το πιο πολυσυζητημένο έργο τους, με τίτλο: «Do Women Have to Be Naked to get into the Met Museum?» (Οι γυναίκες πρέπει να είναι γυμνές για να μπουν μέσα στο μητροπολιτικό μουσείο;) Μέχρι τώρα, δεν υπήρχαν εικόνες που να συνοδεύουν τις λιτές δηλώσεις τους, οπότε αυτό το έργο ήταν μια ριζοσπαστική κίνηση. Παρουσίαζε ένα γυμνό σώμα -που βασίστηκε στο La Grande Odalisque του ρομαντικού ζωγράφου Jean-Auguste Dominique Ingres, του 1814- το οποίο έγινε ασπρόμαυρο και είχε ένα κεφάλι γορίλλα. Η αφίσα παρουσίαζε τον αριθμό των γυμνών (76%) με τον αριθμό των γυναικών καλλιτεχνών (4%) στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Αντιμετώπισαν συνοπτικά την αντικειμενοποίηση των γυναικών σε αυτό το εξέχον καλλιτεχνικό ίδρυμα, κολλώντας τις αφίσες τους στους δημόσιους χώρους διαφημίσεων της Νέας Υόρκης για να τις δει ολόκληρη η πόλη. Με δυνατά, παράτολμα χρώματα και εντυπωσιακά στατιστικά, η εικόνα έγινε γρήγορα η οριστική εικόνα για τα Guerrilla Girls.
«Κάθε φορά προσπαθούσαμε να πάμε ακόμα πιο μακριά, να επικοινωνήσουμε την αδικία. Σίγουρα το πιο γνωστό μας έργο είναι το «Do Women Have to Be Naked to get into the Met Museum?» καθώς ήταν καθοριστική στιγμή για εμάς. Γιατί όποιος είχε δει αυτήν την αφίσα, δεν μπορούσε να μπει σε μουσείο και να μη σκεφτεί τι υπήρχε στους τοίχους του και γιατί. Και μόλις αρχίσεις να σκέφτεσαι γιατί κάθε έργο είναι εκεί, καταλαβαίνεις το διεφθαρμένο σύστημα του κόσμου της τέχνης, την πρωτοκαθεδρία των λευκών ανδρών και όλη αυτή η συνειδητοποίηση αλλάζει τη γνώμη που έχει κάποιος για την τέχνη μια για πάντα. Θεωρώ ότι είμαστε πολύ τυχερές που κάναμε αυτήν την αφίσα, αλλά έχουμε κάνει πολλά άλλα σημαντικά έργα».
«Είναι η δύναμη που σε κάνει να προσελκύσεις τις σκέψεις και το μυαλό του κόσμου. Έχουμε πολλές στιγμές που μας απογείωσαν και βοήθησαν το σκοπό μας», προσέθεσε η Kollwitz και συνέχισε: .«Απλά αυτή η αφίσα είναι ένα σημαντικό παράδειγμα του πως δώσαμε στο ζήτημα μία νέα τροπή. Θα μπορούσαμε να κάνουμε ένα πόστερ που να λέει ‘Δεν υπάρχουν αρκετές καλλιτέχνιδες στα μουσεία’ αλλά αποφασίσαμε να βρούμε έναν τρόπο ξεχωριστό, που θα μείνει αλησμόνητος και θα μπορέσει να μείνει στο μυαλό του κόσμου. Και αυτός είναι ο στόχος μας για κάθε έργο. Για κάθε δουλειά που κάνουμε εδώ και δεκαετίες και κάθε φορά προσπαθούμε να είναι πιο δημιουργικό, να προωθεί ολοένα και πιο δυναμικά τις αξίες μας».
«Και έχουμε φοβερές ευκαιρίες τώρα γιατί μπορούμε να κάνουμε τεράστια πράγματα σε όλον τον κόσμο. Μπορούμε να εξετάσουμε τις πρακτικές των μουσείων και να τις κρίνουμε, πάνω στους ίδιους τους, τους τοίχους». Μεγάλο βήμα προς την αναγνώριση αποτέλεσε το γεγονός ότι μέσα σε λίγο χρόνο, τα ίδια τα μουσεία που οι Guerilla Girls κατήγγειλαν για ρατσισμό, τις προσκάλεσαν να πάρουν μέρος στις εκθέσεις τους. Τον περασμένο χρόνο είχαν 40 εκθέσεις σε μουσεία παγκοσμίως, για να καταγγείλουν την κακή συμπεριφορά τους και τις πρακτικές διακρίσεών τους (μια τέτοια δράση ήταν η λαθραία προβολή στην πρόσοψη του Μουσείου Whitney σχετικά με την εισοδηματική ανισότητα και τον σφετερισμό της τέχνης από τους υπερ-πλούσιους). «Σίγουρα σκεφτόμαστε πως το γεγονός ότι εκθέτουμε τα έργα μας στα μουσεία που ουσιαστικά κατηγορούμε για διακρίσεις μπορεί να κάνει τον κόσμο να πιστεύει ότι μπορεί να διακυβεύει τις αξίες μας και τα ιδανικά μας. Αλλά δεν αισθανόμαστε ότι έχουμε αλλάξει, ή ότι έχουμε αλλοτριωθεί γιατί ποτέ δεν κάναμε πίσω στις ιδέες που προτείνουμε. Συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι και μέσα στο μουσείο που θέλουν να κάνουν αλλαγές και αν μπορούμε να τους βοηθήσουμε αυτό είναι πολύ σημαντικό για εμάς. Μία καλή στρατηγική αποτελεί να επιτεθείς στον εχθρό από κάθε πλευρά, από μέσα, από έξω, από παντού».
Με εκατομμύρια υποστηρικτές σε όλον τον κόσμο, πολλές καλλιτέχνιδες θα ήθελαν να είναι μέρος αυτού του επαναστατικού κινήματος που αναστάτωσε τον καθωσπρεπισμό της αμερικάνικης κοινωνίας της τέχνης. Ωστόσο, οι Guerilla Girls΄δεν αριθμούν πολλά μέλη. «Είμαστε μικρό γκρουπ πάντα. Γι’ αυτό μπορούμε και λειτουργούμε συλλογικά σαν ένας καλλιτέχνης. Δεν μπορείς να το κάνεις αυτό με 20 άτομα και πάνω. Η συνεργασία θέλει προσπάθεια και κόπο. Αν έχεις το μυαλό σου στο στόχο, κάποιες φορές θα κάνεις συμβιβασμούς και κάποιες φορές θα κάνεις πίσω στην προσωπική σου άποψη προκειμένου να βγει μία συλλογική δουλειά που θα αντανακλά την ιδέα και τις αξίες που θες να προωθήσεις. Είναι περίπλοκο και είναι κάτι που δεν είναι εύκολο για πολλούς καλλιτέχνες».
«Μακάρι να μπορούσαμε να έχουμε τους πάντες στην ομάδα. Κατά καιρούς έχουμε φτάσει τα 60 μέλη, αλλά έρχονται και φεύγουν. Ωστόσο δεν είναι εύκολο να λειτουργήσει αποτελεσματικά η ομάδα με πολλά μέλη. Ωστόσο, καθένας μπορεί να προβληματιστεί και να βοηθήσει με τα ζητήματα αυτά της κοινωνίας, να ενημερωθεί και να προωθήσει την ιδέα της ισότητας» προσέθεσε η Kollwitz.
Χρειαζόμαστε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους να σηκώσουν μαζί μας το βάρος των διακρίσεων και να σπάσουν τα στερεότυπα. Ο κόσμος χρειάζεται περισσότερους μασκοφόρους φεμινιστές εκδικητές!
Δεν τους νοιάζουν τα στερεότυπα και τα αρνητικά σχόλια που μπορεί ο κόσμος να έχει για αυτές. «Έχουμε τόσο κόσμο που μας υποστηρίζει και σε αυτό βασιζόμαστε. Υπάρχουν σίγουρα χιλιάδες που μας επικρίνουν αλλά δεν ασχολούμαστε με αυτό. Δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Αισθανόμαστε πολύ τυχερές που μπορούμε να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο, μέσα στα μουσεία, στους δρόμους, με τεράστιες αφίσες και μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα και ο κόσμος μπορεί να μας απαντά. Πλέον ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται για το ποιοι είμαστε. Υπάρχουν άτομα που έχουν φύγει από την ομάδα μας και έχουν αποκαλύψει ποιες είναι. Αλλά δεν πειράζει. Μένουμε προσυλωμένες στο στόχο, δε μας ενδιαφέρει η αναγνωρισιμότητα. Είναι πιο εύκολο να μεταδώσεις έτσι ένα μήνυμα. Ο ακροατής εστιάζει στην πληροφορία και όχι στην εικόνα».
Κοιτάζοντας πίσω, η ομάδα αυτή των νέων καλλιτεχνών της δεκαετίας του 80, οι Guerrilla Girls κατάφεραν να μεταμορφώσουν τη σχέση μεταξύ τέχνης και πολιτικής, επιτρέποντας να αλληλο-εμπνέονται και να αλληλοεπηρεάζονται. Απέδειξαν επίσης ότι οι γυναίκες και οι καλλιτέχνες με διαφορετικό εθνοτικό υπόβαθρο, θα πρέπει να διαδραματίζουν ενεργό και ισότιμο ρόλο στην ιστορία της τέχνης, ωθώντας τα ιδρύματα να εξετάσουν μακροχρόνια και σοβαρά τη στάση τους απέναντι στη συμπερίληψη. Είναι επίσης δύσκολο να φανταστεί κανείς τις φωνές των πιο προοδευτικών μεταφεμινιστικών καλλιτεχνών του σήμερα, όπως η Coco Fusco ή η Pussy Riot χωρίς την πρωτοποριακή επιρροή των Guerrilla Girls. Αν και η μάχη δεν έχει ακόμη κερδηθεί, η ακούραστη εκστρατεία τους έπαιξε ζωτικό ρόλο στο να μας φέρει πιο κοντά στην πραγματική ισότητα και αποδοχή.
«Τα πράγματα σαφώς έχουν αλλάξει. Η κυρίαρχη κουλτούρα φαίνεται να αλλάζει και να υπάρχει περισσότερη υποστήριξη. Ωστόσο, η τέχνη έχει γίνει ένα εργαλείο καπιταλιστικής επένδυσης και αυτό πλήττει τους πάντες», υπογραμμιζει η Kahlo. «Γιατί αν δεις τη διαφορά των χρημάτων που παίρνουν οι άντρες και οι γυναίκες είναι σοκαριστική. Και αν δεις τη διαφορά των έγχρωμων γυναικών εκεί η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη. Επομένως έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας. Ο φεμινισμός δεν είναι κάτι μονολιθικό. Ανάλογα την κοινωνία και τις ανάγκες της εξελίσσεται και αλλάζει. Και οφείλουμε να αφουγκραζόμαστε αυτές τις μεταβάσεις, είναι απαραίτητο αν θέλουμε να δούμε δικαιοσύνη και ισότιμη αντιμετώπιση και αντιπροσώπευση».
Τις αποχαιρέτισα αφού πρώτα ζήτησα να μου υπογράψουν τη χάρτινη μάσκα γορίλα που δίνουν σαν υλικό ενημέρωσης και προώθησης του έργου τους. Με το « Make a good trouble with us» (Δημιουργησε “καλά” προβλήματα μαζί μας) μου ενίσχυσαν την ιδέα του πόσο σημαντικό είναι για την ομάδα τους να συμπορεύεται ο κόσμος μαζί τους, μακρυά από εγωιστικές προβολές των ονομάτων τους και της ταυτότητάς τους. Άλλωστε, όπως οι ίδιες υποστήριξαν: «Ο σκοπός και ο στόχος της ομάδας είναι πολύ μεγαλύτερος από οποιαδήποτε από εμάς. Και αυτό είναι τρομερή νίκη!»
Επισκέφτηκα επίσης την έκθεση τους με τίτλο «The Art of Behaving Badly» (Η Τέχνη της Κακής Συμπεριφοράς) που βρίσκεται στο αίθριο του 4ου ορόφου με ελεύθερη είσοδο. Παρουσιάζονται 38 έργα συνολικά από όλα τα πρότζεκτ των Guerrilla Girls (αφίσες, δράσεις, αυτοκόλλητα, καρτ-ποστάλ, βίντεο), που έχουν ως στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα διακρίσεων ευρύτερα και ειδικότερα στο χώρο της Τέχνης. Η χρήση προκλητικών τίτλων, στατιστικών στοιχείων και ευρηματικών αστείων πραγματικά δημιουργούσε έντονα συναισθήματα, και σίγουρα τη δεκαετία του 80 ήταν κάτι ανατρεπτικό που δύσκολα κανείς προσπερνούσε και μπορούσε να ξεχάσει.
➸ Από την 1η έως τις 3 Απριλίου 2023 το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) παρουσιάζει το πρώτο φεστιβάλ WOW – Women of the World στην Ελλάδα. Το φεστιβάλ πραγματοποιείται σε συνεργασία με το WOW Foundation, τη μεγαλύτερη διοργάνωση στον κόσμο αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα.
