Ο Δημήτρης Σωτάκης έχει εκδώσει 12 βιβλία στη χώρα μας αλλά ταυτόχρονα είναι ο πιο μεταφρασμένος Έλληνας συγγραφέα της γενιάς του καθώς βιβλία του κυκλοφορούν στα γαλλικά, τουρκικά, σερβικά, ολλανδικά, ιταλικά, δανέζικα, αραβικά και κινέζικα.
Χάρη σε αυτή του την ιδιότητα έχει ταξιδέψει πολύ και έχει γνωρίσει το πώς αντιμετωπίζουν τη λογοτεχνία άλλοι λαοί αλλά και ποια είναι η εθνική πολιτική περί του βιβλίου σε άλλα κράτη. «Η μεγάλη χαρά είναι τα ταξίδια και οι άνθρωποι που γνωρίζω εκεί και με περιμένουν να επιστρέψω. Έχω γνωρίσει ανθρώπους που έχουν γίνει φίλοι μου και φάγαμε μαζί, διασκεδάσαμε μαζί, μιλήσαμε για λογοτεχνία και για άλλα ωραία πράγματα. Μέσα απ’ τα ταξίδια που έχω κάνει με αφορμή τα βιβλία μου έχω χτίσει έναν ολόκληρο κόσμο σε κάθε τόπο που επισκέπτομαι και αυτό είναι πολύ ουσιαστικό», αυτό όπως εξηγεί ειναι το μεγάλο του κέρδος.
Ο Δημήτρης Σωτάκης μοιράζεται με τους αναγνώστες του Olafaq την εμπειρία του από τα απίθανα λογοτεχνικά ταξίδια του.
Παλαιστίνη: Στην Παλαιστίνη βρέθηκα ως καλεσμένος του παλαιστινιακού υπουργείου Πολιτισμού για να συμμετάσχω στην Έκθεση Βιβλίου της Ραμάλα. Μιλούσα μαζί τους για αρκετό χρονικό διάστημα μέχρι να πάρει την τελική της μορφή η πρόσκληση. Η αφορμή ήταν η έκδοση των βιβλίων μου στα αραβικά, απ’ τις αιγυπτιακές εκδόσεις Sefsafa, που αποτελούν έναν από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οίκους του αραβικού κόσμου. Έχει ήδη κυκλοφορήσει στα αραβικά «Η ανάσταση του Μάικλ Τζάκσον» και «Το θαύμα της αναπνοής» είναι υπό έκδοση. Πήγα στη Ραμάλα, μια υπέροχη πόλη με πανεπιστήμια, μπαρ, εστιατόρια, έντονη ζωή. Οι κάτοικοι της, όμως, είναι περιορισμένοι καθώς μόλις το 15% απ’ αυτούς έχει την άδεια να επισκεφθεί την Ιερουσαλήμ, απ΄την οποία απέχει μόλις 15 χλμ. Εγώ εξέφρασα την επιθυμία να επισκεφθώ την Ιερουσαλήμ αλλά οι άνθρωποι μου είπαν «Βεβαίως, να το προσπαθήσουμε να σου βρούμε συνοδό κάποιον που έχει άδεια αλλά θα κάνεις περίπου ένα τρίωρο να φτάσεις, ένα τρίωρο για 15 χλμ λόγω των συνεχών ελέγχων.
Το πέρασμα των συνόρων από την Ιορδανία στην Παλαιστίνη μοιάζει με ένα μίνι Εξπρές του Μεσονυχτίου, και φαντάσου ότι το ελληνικό μου διαβατήριο με προστάτευσε από παραπάνω ταλαιπωρία. Για μια απόσταση λιγότερο των 100 χλμ κάναμε οκτώ ώρες. Ταξίδευα με άλλους πέντε καλλιτέχνες, όλοι τους Άραβες που μένουν μόνιμα στην Ευρώπη. Ήμουν ο μοναδικός Ευρωπαίος στο βαν, όπως ήμουν και ο μοναδικός Ευρωπαίος στην έκθεση βιβλίου της Ραμάλα.
Όταν μπαίνεις στην Παλαιστίνη η πρώτη πόλη που συναντάς είναι η βιβλική Ιεριχώ, που κατοικείται αδιάλειπτα τόσους αιώνες. Βρίσκεται 260 μέτρα κάτω απ’ την επιφάνεια της θάλασσας, είναι το χαμηλότερο σημείο του πλανήτη με μόνιμους κάτοικους. Είναι μια πολύ παράξενη πόλη, νομίζεις ότι θα βγει ο Χριστός με μια Coca Cola στο χέρι.
Η Έκθεση Βιβλίου της Ραμάλα βρίσκεται σε στάδιο ανάπτυξης, φέτος διοργανώθηκε για 12η φορά. Όλα τα περίπτερα ήταν απ’ τις αραβικές χώρες και δεν υπήρχε ούτε ένα ευρωπαϊκό. Ήταν μεγάλη μου τιμή να βρίσκομαι εκεί.
Κίνα: Η Κίνα είναι μια λατρεία για εμένα, ως γνωστόν διδάσκω κινεζικά και έχω επισκεφτεί τη χώρα ξανά και ξανά. Πριν από πολλά χρόνια είχε κυκλοφορήσει «Το θαύμα της αναπνοής» από εκδοτικό οίκο της Ταϊβάν. Τα σπουδαία νέα είναι ότι θα εκδοθεί τον Μάρτιο «Ο μεγάλος υπηρέτης» από έναν απ’ τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οίκους της Κινας, τον New world press limited, που έχει έδρα το Πεκίνο. Η Κινέζα μεταφράστρια του «Μεγάλου Υπηρέτη» ζει μόνιμα στην Ελλάδα αλλά αιλάει τακτικά με τον κινεζικό εκδοτικό οίκο. Μου μετέφερε, λοιπόν, ότι ο κινέζικος εκδοτικός αποφάσισε να βγάλει το βιβλίο μου γιατί «αντικατοπτρίζει και αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα του άγχος για το κυνήγι της ευτυχίας και της επιτυχίας όπως τα βιώνουν οι νέοι Κινέζοι σήμερα». Οι Κινέζοι βλέπουν στο βιβλίο την πίεση που τους πνίγει και τους κάνει να μπαίνουν σε ένα καβούκι για να προστατευθούν. Ο εκδοτικός συνεπώς θεωρεί ότι αυτό θα κάνει γκελ στο αναγνωστικό κοινό της χώρας. Τον Αύγουστο του 2017 είχα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην Έκθεση Βιβλίου του Πεκίνου και το 2018 η Εταιρεία Συγγραφέων της Σανγκάης με κάλεσε σε ένα δίμηνο πρόγραμμα μαζί με άλλους 14 συγγραφείς από όλο τον κόσμο, μεταξύ αυτών και η Έρση Σωτηρόπουλου, για να δουλέψουμε πάνω σε έργα μας, να συμμετάσχουμε σε εκδηλώσεις, να ταξιδέψουμε μέσα στη χώρα. Ήταν ένα συγκλονιστικό ταξίδι.
Τουρκία: Απολαμβάνω πολύ τα ταξίδια μου στην Τουρκία, την έχω επισκεφθεί 3-4 φορές. Ο εκδοτικός μου οίκος είναι ο Tudem και έχει τη βάση του στη Σμύρνη. Έχω εκδώσει τέσσερα βιβλία εκεί και τώρα πάμε για το πέμπτο˙ το τελευταίο είναι «Ο Μεγάλος Υπηρέτης». Έχω αναπτύξει ισχυρούς δεσμούς με τη χώρα και όποτε πηγαίνω περνάω περίφημα όχι μόνο γιατί με υποδέχονται τόσο φιλόξενα και τόσο θερμά αλλά γιατί θεωρώ ότι η Κωνσταντινούπολη είναι ένα θαύμα και η Σμύρνη μια εξαιρετικά ανθρώπινη πόλη.
Όταν επιστρέφω απ’ την Τουρκία επιστρέφω σχεδόν με κατάθλιψη σε ό,τι έχει να κάνει με τα λογοτεχνικά πράγματα γιατί συνειδητοποιώ κάθε φορά ποια είναι η κατάσταση με την πολιτική του βιβλίου στη χώρα μας. Οι Τούρκοι συγγραφείς ζουν έχοντας μεγάλα εφόδια απ΄τους εκδοτικούς τους οίκους και από την πολιτεία, που μεταφράζονται σε χρηματοδοτήσεις και μεταφράσεις. Αν επισκεφθείς τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης θα καταλάβεις τι εννοώ όταν δεις πόσο μεγάλο είναι το τουρκικό περίπτερο. Οι τουρκικοί φορείς ξοδεύουν πολλά χρήματα για να προωθήσουν τη τουρκική λογοτεχνία, αν αυτή είναι καλή ή κακή είναι μια άλλη συζήτηση. Οι έλληνες εκδότες ενδιαφέρονται μόνο να αγοράσουν βιβλία απ’ το εξωτερικό και καθόλου δεν ασχολούνται να πουλήσουν τα δικά μας σε ξένες αγορές. Όταν πήγα στον Κέδρο, ούτε καν 30 χρονών έβαλα έναν όρο στο συμβόλαιο: τα ποσοστά από ό,τι δικό μου κυκλοφορήσει στο εξωτερικό να είναι 100% δικά μου και όλο αυτό το κομμάτι να το αναλάβω εγώ. Το δέχτηκαν αμέσως γιατί πολύ απλώς δεν τους ενδιαφέρει καθόλου η ξένη αγορά. Η εθνική τράπεζα της Τουρκίας είναι χρηματοδότης του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου της χώρας, εμείς δεν έχουμε καν Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.
Γαλλία: Στη Γαλλία έχω βγάλει τέσσερα βιβλία και τώρα πάμε για τον πέμπτο απ’ τον εκδοτικό οίκο Intervalles «Το θαύμα της αναπνοής» ήταν στη short list μαζί με άλλα δύο βιβλία (το ένα ήταν γαλλικό) για ένα πολύ σημαντικό βραβείο το “Jean Monnet”, το 2014. Το βιβλίο κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Τα χρήματα κατατέθηκαν στον λογαριασμό σας», τίτλο που χρησιμοποίησαν και οι Κινέζοι. Η Γαλλία έχει μια γιγαντιαία λογοτεχνική παραγωγή και μια απίστευτη ιστορία και παράδοση αιώνων. Τίθεται όμως ένα θέμα που είναι πολύ σημαντικό και που αξίζει να συζητηθεί. Έχουμε μια κατανοητή και ανθρώπινη φιλοδοξία ως έλληνες συγγραφείς να εκδοθούμε στη Γαλλία όμως ταυτόχρονα υπάρχει και μια πτυχή συμπλέγματος σε όλο αυτό. Είναι υπέροχο όταν συμβαίνει και είμαι πολύ χαρούμενος που κυκλοφορούν τέσσερα βιβλία μου στη Γαλλία πηγαίνοντας μάλιστα και καλά αλλά κοιτάζοντας το συνολικά βλέπω πως είναι πρόβλημα ότι ως Έλληνες συγγραφείς δεν κοιτάμε και προς άλλες χώρες με μεγάλους πληθυσμούς και σπουδαία λογοτεχνική παράδοση όπως για παράδειγμα η Αίγυπτος. Ας κάνουμε προσπάθειες ανοίγματος και σε άλλες λογοτεχνικές αγορές αντί να στοχεύουμε εμμονικά στη Γαλλία, στην οποία θα πουλήσουμε 1.000 αντίτυπα και θα νιώσουμε περήφανοι γι’ αυτό. Το λέω χωρίς καθόλου να υποτιμώ όσους έχουν καταφέρει να εκδώσουν στη Γαλλία, άλλωστε είμαι ένας απ’ αυτούς. Το λέω όμως γιατί δεν χρειάζεται να αποδείξουμε τίποτα σε κανέναν, αντιθέτως έχει νόημα να πάμε προς χώρες που πραγματικά μας περιμένουν με ανοιχτές αγκάλες.
Αίγυπτος: Έμεινα μια εβδομάδα εκεί και έδωσα πέντε συνολικά συνεντεύξεις σε απίστευτα ενημερωμένους δημοσιογράφους. Επισκέφτηκα την Αίγυπτο χάρη στη συμμετοχή μου στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Καΐρου, καλεσμένος από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, μαζί με την Αμάντα Μιχαλοπούλου. Μου έκανε εντύπωση το πόσο διαβασμένοι ήταν όλοι οι δημοσιογράφοι που γνώρισα αλλά και οι άνθρωποι του βιβλίου είχαν πραγματικά μεγάλη έγνοια για τη λογοτεχνία και αγάπη για την ελληνική λογοτεχνία.
Σουηδία: Στη Σουηδία βρέθηκα στο residency που οργάνωνε το Βαλτικό Κέντρο Φιλοξενίας για Συγγραφείς και Μεταφραστές στο νησί Gotland. H φιλοξενία ήταν υπέροχη και χαίρομαι πολύ που πήγα γιατί τα δωμάτια είναι λίγα, αν θυμάμαι καλά 10, και είναι δύσκολο να σε δεχτούν γιατί οι αιτήσεις είναι χιλιάδες. Εκεί λοιπόν κάποιους Δανούς συγγραφείς επίσης φιλοξενούμενους του προγράμματος. Συζητούσαμε και τους είπα ότι εδώ δεν υπάρχει Εθνικό Κέντρο Βιβλίο, ότι δεν έχουμε επιχορηγήσεις, ότι δεν έχουμε υποτροφίες, ότι δεν υπάρχει κάποιου τύπου μισθός που μπορεί να συντηρεί έναν συγγραφέα γέλασαν και δεν με πίστευαν. Με ρωτούσαν «Μα καλά, για την Ελλάδα δεν μιλάμε;». Τους φαινόταν αδιανόητο ότι ειδικά στη χώρα μας δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για την στήριξη των συγγραφέων. Αυτοί ήταν 35άρηδες και είχαν εκδώσει τουλάχιστον δύο βιβλία ο καθένας τους. Μου εξήγησαν λοιπόν ότι στη Δανία αν είσαι εν ενεργεία συγγραφέας, υπάρχει μισθός απ΄το κράτος 1.200 ευρώ προκειμένου να μην αναγκάζεσαι να δουλέψεις σε άσχετες δουλειές και να έχεις τον χρόνο να γράφεις και να εκδίδεις το έργο σου. Δεν μπορούσαν να κατανοήσουν γιατί εργάζομαι ως καθηγητής κινέζικων για να μπορέσω να ζήσω απ’ τη στιγμή που έχω εκδώσει τόσα βιβλία.
Σερβία: Η Σερβία έχει επίσης σπουδαία λογοτεχνική παράδοση, κυρίως στο μυθιστόρημα. Είναι πολύ μικρή αγορά αλλά οι Σέρβοι βιβλιόφιλοι είναι πραγματικά φανατικοί με τη λογοτεχνία και αυτό είναι συγκινητικό. Επίσης επιβραβεύουν τους συγγραφείς τους με βραβεία με πλούσιο χρηματικό έπαθλο. Στη Σερβία έχουν κυκλοφορήσει δύο βιβλία μου. Μου λείπει που δεν έχουμε κανονίσει με τους Σέρβους κάποιο ταξίδι μου εκεί. Έχω κάνει καταπληκτικές περιοδείες στην επαρχία της χώρας. Θυμάμαι έντονα την επίσκεψή μου στο Μπορ γιατί είχε συμβεί και ένα παράξενο συμβάν, που θέλησα τότε να το μοιραστώ με τους φίλους μου στο Facebook: «Εχθές ήταν η τελευταία μέρα παρουσιάσεων της δουλειάς μου στην Σερβία. Τελευταίος προορισμός ήταν το Bor, μια απομακρυσμένη βιομηχανική πόλη, κοντά στα σύνορα με την Ρουμανία. Οδηγούσε ο εκδότης μου, μαζί μας ήταν και ένας Σέρβος συγγραφέας και φίλος, ο οποίος μίλησε για το βιβλίο. Μέσα απ’αυτό το ορεινό άγριο τοπίο, ξεπετάχτηκαν πολλά ζώα, πανέμορφα ελάφια που είχαν ξεστρατισει απ’το δάσος και βολταραν στην άσφαλτο, ένας δυο λύκοι και άλλα μικρότερα ζώα. Πριν φτάσουμε, είχε δημιουργηθεί ένα μικρό κομφουζιο, κάτι είχε γίνει, νομίζαμε τρακάρισμα. Τα αυτοκίνητα έκοβαν ταχύτητα και δημιουργώντας μια μικρή καμπύλη στην πορεία τους, περνούσαν απ’το σημείο με προσοχή. Τελικά ήταν κάτι άλλο. Ένα αυτοκίνητο είχε χτυπήσει ένα γουρούνι, κειτόταν νεκρό στην άσφαλτο, το τραύμα φαινόταν κοκκινωπό στο λευκό δέρμα του, και γύρω του, από πάνω του, το είχαν περικυκλώσει τρία τέσσερα άλλα γουρούνια, το ακουμπούσαν με τις μουσούδες τους, το εγλειφαν, δεν έκαναν βήμα, παρέμεναν για ώρα πάνω απ’το σώμα του άψυχου συντρόφου τους. Η σκηνή ήταν τραγική, όμως είχε και ένα στοιχείο γλυκύτητας, μια σκοτεινή ζεστασιά, δεν ήθελα σε καμία περίπτωση να βγάλω φωτογραφία, αλλά η εικόνα δε φεύγει απ’το μυαλό μου. Ο συνοδηγός μας, αφού σταθήκαμε λίγο εκεί, είπε με μια ησυχία στη φωνή του “Πάμε…” και συνεχίσαμε το ταξίδι μας λίγο πριν πέσει η νύχτα».
Info: Τα βιβλία του Δημήτρη Σωτάκη κυκλοφορούν απ’ τις εκδόσεις Κέδρος.
