Πριν κυκλοφορήσει τον πρώτο δίσκο με τον Εξαδάκτυλο, “Μεταφοραί – Εκδρομαί ο Μήτσος” το 1976, η Ελλάδα δεν είχε διανοηθεί τι μπορεί να σημαίνει “ελληνόφωνο ροκ κόνσεπτ άλμπουμ”. Σήμερα με μια τεράστια ιστορία στην πλάτη του, και όχι μόνο μουσική, δηλώνει σταθερά μπήτνικ, θα ήθελε να είχε ζήσει ως ντανταϊστής, αλλά τελικά μέχρι σήμερα παραμένει ένας αμετανόητος μπλούζμαν που με σκωπτικό χιούμορ καυτηριάζει ακατάπαυστα την αγριότητα της εποχής έτσι όπως την παρατηρεί στη γειτονιά του, τα Εξάρχεια. Το απογευματινό φως λούζει το σπίτι του ενώ δύο ανοιχτές οθόνες, μια τηλεόραση και ένας υπολογιστής, ρίχνουν έντονες μπλε ανταύγειες στο καθιστικό που μας υποδέχεται. Παίρνει μια Nikon από το τραπέζι μπροστά του, γιατί μοιάζει να του αποσπά την προσοχή και την αφήνει στον καναπέ δίπλα του. Τον ρωτάω τι σκέφτεται και τι περιμένει να βρει για να φωτογραφίσει στις οθόνες, ή αν όλο αυτό του δείχνει κάτι καινούργιο. «Περνάνε πολλά από μπροστά μου, δεν τα προλαβαίνω όλα», μου λέει ενώ στήνει αυτί και παίρνει θέση για την πρώτη ερώτηση. Παύση. Μια μικρή σιγή. «Σκέφτομαι όλα αυτά που συμβαίνουν, γράφω νέα τραγούδια, φτιάχνω εικόνες, αλλά γενικά είμαι ένας άνθρωπος που συνήθως του αρκεί και μόνο που το σκέφτηκε». Χαμηλώνει τον ήχο της τηλεόρασης και γέρνει, λίγο προς τα κάτω, την οθόνη του laptop. 

– Βλέπω ότι στο σπίτι έχεις  ανοιχτή τηλεόραση, ανοιχτό υπολογιστή για το internet και μια κάμερα για να βγάζεις φωτογραφίες τις οθόνες. Πώς τα βλέπεις τα πράγματα, βρίσκεις «ψαχνό» για καλές λήψεις;

Κοίτα, όπως και να τα δεις τα πράγματα σήμερα, όπως και να τα αναλύσεις, είτε πολιτικά είτε κοινωνικά, το μόνο που μπορείς να πεις είναι «γάμησέ τα!». Αλλά ας μην αρχίσουμε κατευθείαν με ορολογίες όπως κοινωνικός ιστός και διάρρηξη του κοινωνικού ιστού και διάφορα τέτοια. Τα έχουμε μελετήσει αυτά, πίστεψέ με δεν θα μας βγάλει πουθενά. 

– Ναι, αλλά έχει αλλάξει ο κοινωνικός ιστός από την τελευταία φορά που τα είχαμε πει. Τώρα είμαστε ακόμα πιο παγιδευμένοι εκεί «στην οθόνη». 

Και όχι μόνο. Μπαίνεις, χώνεσαι και μέσα στην οθόνη. Αλλά τι να κάνεις, σε δουλειά να βρισκόμαστε. Διασκεδάζουμε λίγο, κιόλας. Δηλαδή, όπου και να γυρίσεις κανάλι, οι ειδήσεις είναι ως επί το πλείστον κακές. Το να κερδίσει η ομάδα σου, ή να κερδίσει κάποιον ο Τσιτσιπάς, αυτά είναι μικρά ζαχαρωμένα χαπάκια. Κατά τα άλλα από χάπια, δώστου. 

– Έχουμε εθιστεί εντελώς σε αυτά τα χάπια; 

Και στα χάπια και στους ψυχολόγους. Μεγάλη πληγή κι αυτοί. Και οι ψυχίατροι. Οι νευρολόγοι είναι άλλο πράγμα. Έχει ένα αντικείμενο ο νευρολόγος. Ο καρδιολόγος έχει την καρδιά. Ο ψυχολόγος και ο ψυχίατρος ποιο είναι το αντικείμενό τους; Τι θα πει «ψυχή»; Δεν υπάρχει διεθνώς και επίσημα, επιστημονικά παραδεδεγμένος όρος τι θα πει ψυχή. Πιο σωστά ίσως να το άγγιξε όλο αυτό ο Αριστοτέλης, αλλά σήμερα κανένας δεν μπορεί να πει τι θα πει ψυχή.

– Το internet πάντως σίγουρα δεν έχει ψυχή, αλλά όλοι με αυτό ασχολούμαστε και μόνο με κάτι viral μπορεί να διασκεδάζουμε. Εσύ τα παρακολουθείς τα viral;

Όχι απαραίτητα. 

– Πρόσφατα μια φωτογραφία σου με το Γιώργο Νταλάρα έκανε θραύση.

Ναι, το ξέρω, το είδα. Αλλά τι να κάνεις, ο καθένας με τα χούγια του. Κατά τ’ άλλα, απ’ όλα έχει ο μπαχτσές. Κάποιοι περιμένουν τα video του Luben για να γελάσουν. Τι να τους κάνουμε;

– Σε ενοχλεί που ο κόσμος έχει παγιδευτεί εκεί μέσα;

Με ενοχλεί, αλλά να’ ταν μόνο αυτό! Πιο πολύ με ενοχλούν οι πολιτικές συνέχειες και συνάφειες, μαζί με το τηλεοπτικό τοπίο, γιατί εδώ που βρισκόμαστε, σε αυτήν την κατάσταση πολιτισμικής ένδειας, αυτό μου φαίνεται ότι είναι ένα σοβαρότερο πρόβλημα. Το οικονομικό μπορεί να λυθεί και σε τρεις μήνες και έξι μήνες. Που λέει ο λόγος… Το πολιτισμικό, όμως, θέλει χρόνια. Και θέλει κάπου να υπάρχουν βάσεις. Τώρα οι βάσεις έχουν φύγει. Η μόνη βάση που έχει μείνει είναι οι κώλοι, που επίσης γίνονται viral κάθε τόσο. Αν έχεις κώλο διάβαινε, δηλαδή. Ισχύει και για τους άντρες και για τις γυναίκες αυτό. Για όλους και για όλα. Είμαστε σε ένα επίπεδο, όπως λένε οι Γάλλοι, «ένα πολιτισμός au niveau de fesse». Στο επίπεδο του κώλου.

– Αρέσουν όλα αυτά στους επικοινωνιολόγους, όμως, και τα κυνηγάνε σαν τρελοί. 

Δεν υπάρχει σωτηρία, σου το είπα. Η μαλακία που μας δέρνει είναι προ-αιώνια μπορώ να πω. Γιατί, ας μην ξεχνιόμαστε έχουμε και τους αρχαιολάτρες, και οι αρχαίοι τα ίδια κουμάσια ήτανε. Τις ίδιες μαλακίες κάνανε. Ίσως να μην έκαναν επιθετικούς πολέμους συχνά, αλλά μεταξύ τους ήξεραν να τρώγονται. Γιατί και τότε φυλές ήταν. Διαφορετικές, άσχετα αν μιλούσαν όλοι κάποια ελληνικά. Τα οποία εντέλει ήρθε κάποια στιγμή και τυποποιήθηκαν. Γιατί η γλώσσα τυποποιείται μέσα στους αιώνες. Αλλά, με εξαίρεση το πλιάτσικο στην Τροία, περισσότερο αμυντικούς πολέμους έκαναν οι αρχαίοι. Ε, βάλε και τον Μικρό Αλέξανδρο που έφτασε μέχρι τις Ινδίες για να ικανοποιήσει την περιέργειά του. 

– Ως κατακτήτης ή εξερευνητής;

Και τα δύο. Κάποτε σε μια συνέντευξη τον είχα αποκαλέσει «ένας χίπστερ της εποχής». Βλέπεις, η αρχική έννοια του χίπστερ είναι αυτός που ελίσσεται στο δρόμο. Καμία σχέση με αυτό που εννοούμε σήμερα, το παιδί του μπαμπά με το σπορ καμπριολέ και αυτές τις μαλακίες. 

– Πάντως σήμερα δεν είναι καλή εποχή για κατακτητές. Ειδικά ο νέος κόσμος μοιάζει λίγο πιο φοβισμένος, πιο σκεπτικός απέναντι σε αυτό που συμβαίνει δίπλα μας, γιατί δεν έχει ζήσει καταστάσεις πολέμου.

Κοίταξε, ο κόσμος ανάλογα με το τι συμβαίνει, αλλάζει αντιδράσεις. Οι νοοτροπίες δεν αλλάζουν, όμως. Ο κόσμος δεν αλλάζει, είναι ο ίδιος όπως τον ξέρουμε, πέντε, δέκα χιλιάδες χρόνια. Πάντα με τον ίδιο τρόπο θα αντιδρά. Απλά το τεχνολογικό περιβάλλον έχει αλλάξει το σημερινό τοπίο μας και ίσως να βοηθάει ανάλογα σε κάποια πράγματα μερικές φορές, αλλά από την άλλη διαφοροποιεί σημαντικά τη σύγχρονη πραγματικότητά μας. 

– Παλαιότερα, όμως, πιθανόν να δέχονταν την πανούκλα ως τιμωρία από τον Θεό. Σήμερα, μετά από μια παγκόσμια πανδημία και έναν φόβο μεταπυρηνικής καταστροφής κανένας δεν σκέφτεται ότι αυτό το τεχνολογικό περιβάλλον μπορεί να τον σώσει. Ωστόσο, όλοι μέσα εκεί περνάνε τη ζωή τους…

Αν παρατηρήσουμε τον τρόπο που αντιδρούν οι εκάστοτε πληθυσμοί σε όλη τη ροή της ιστορίας, και οι άρχοντες, η εξουσία δηλαδή, θα δούμε ότι είναι πάντα ο ίδιος. Και τώρα το ίδιο συμβαίνει. Η σημερινή κατάσταση είναι αρκετά κρίσιμη, αλλά η νοοτροπία βάσει της οποίας αντιδρούν και οι δύο πλευρές εκεί πάνω, είναι η ίδια. Ένας πόλεμος, είναι, οι νέοι μπορεί να δυσκολεύονται να το κατανοήσουν, αλλά είναι πολύ παλιό αυτό το παιχνίδι. 

– Εσύ γεννήθηκες μέσα στον πόλεμο…                          

Ναι, τον χειμώνα του ’43. Απλά καμιά φορά ακούγαμε ότι συμβαίνει πόλεμος εκεί, ή ότι συμβαίνει μακριά μας, αλλά τώρα είναι κοντά. Τώρα, από που να το πιάσεις και που να τ’ αφήσεις. Όλοι έχουν δίκιο και κανένας δεν έχει. 

– Και ο Πούτιν έχει δίκιο, δηλαδή…

Άμα το αναλύσεις σωστά, γιατί τίποτα δεν είναι άσπρο-μαύρο, έχει κι αυτός κάποια δίκια. Βέβαια, έκανε τη μαλακία. Δηλαδή, το αντιμετώπισε με βλακώδες τρόπο. Αντί να λυθεί όλο αυτό ειρηνικά, προτίμησε την εισβολή, γιατί θεωρητικά με τη διπλωματία όλα μπορούν να λυθούν. 

– Πιστεύεις ότι θα μπορούσε να τα είχε βρει ο Πούτιν με τον Ζελένσκι;

Γιατί όχι; Όμως, αν το παρατηρήσεις θα δεις ότι δεν ήταν τυχαίο που μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, τα περισσότερα από αυτά τα κράτη υπό το καθεστώς που μάθαμε να καλούμε «Σιδηρούν Παραπέτασμα», πέρασαν σε ακροδεξιές εξουσίες. Το πρόβλημα με τον Ζελένσκι είναι ένα: δεν είναι επαγγελματίας πολιτικός! Φαντάζομαι ότι εάν ήταν, θα την είχε ήδη κοπανήσει. Αλλά αυτός την είδε πατριωτικά, είχε κάνει και αυτό το σήριαλ που έπαιζε τον Πρόεδρο, που σίγουρα θα τον επηρέασε, αλλά από πίσω του βλέπουμε τι γίνεται. Κοίτα αυτούς τους άλλους τους Αζόφ με αυτόν τον «Αρκουδέα» που βγήκε να μιλήσει στη Βουλή. Και ελληνικής καταγωγής κιόλας. Αλλά θα μου πεις κι αυτό το μοσχαρόπαιδο που μας έφεραν οι Αμερικάνοι, ελληνικής καταγωγής είναι. Τον οποίο, πριν λίγα χρόνια, ήθελαν να τον στείλουν Πρέσβη στη Νορβηγία, και δεν γνώριζε καν τι πολίτευμα είχαν εκεί. Άρα καταλαβαίνεις ότι ζούμε τραγελαφικές καταστάσεις. 

– Τις προάλες που μιλήσαμε στο τηλέφωνο μου είπες ότι παρακολουθούσες τα συνέδρια των κομμάτων… 

Ε, ναι, τους ακούω όλους. Τώρα προσπαθούν να μαζέψουν τα κουκιά. Ο καθένας με τον τρόπο του. 

– Ο πρωθυπουργός μοιάζει σαν να έχει πολλά μέτωπα ανοιχτά γύρω του. 

Κοίτα να δεις, όλο αυτό έχει καταντήσει γελοίο. Παίζει ένα οπαδικό πνεύμα. Λες και έχουμε να κάνουμε με ποδοσφαιρικές ομάδες. Και μόνο που συμβαίνει αυτό, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα ηγεσίας, όχι αρχηγίας. Συγγνώμη αλλά δεν θέλουμε αρχηγούς, ηγέτες όμως χρειάζονται. Αυτοί εδώ οι σημερινοί είναι, τι να σου πω… Ο Άβερελ εναντίον Τεν-Τεν. Ο Άβερελ είναι ο Μητσοτάκης, βέβαια, και ο Τεν-Τεν είναι ο Τσίπρας. Ε, βάλε και μερικούς άλλους αν θέλεις. Αλλά εγώ σαν κόμικς τα βλέπω. Γιατί αν δεν τα δω σαν κόμικς θα πρέπει να βαράω το κεφάλι μου στον τοίχο. Με όλα αυτά που ζει ο κόσμος, ενώ εκείνοι με οκτώ χιλιάρικα στην τσέπη κάθε μήνα, μοιάζουν σαν να σου κάνουνε και πλάκα. Μπλα, μπλα, μπλα, εμείς κάνουμε αυτό. Μπλα, μπλα, μπλα, όχι εμείς κάνουμε εκείνο. Κάθε μέρα το ίδιο. Κι όλο αυτό περνάει σε ένα τηλεοπτικό τοπίο γενικότερο, όχι μόνο στα 5-6 πανελλαδικής εμβέλειας. Εν τω μεταξύ βάλε και την Πισπιρίγκου, βάλε και τον Μπάμπη, βάλε και τον Τσιτσιπά, και όλα τα σοβαρά προβλήματα της χώρας χάνονται εξ αιτίας φτηνών ειδήσεων. Παλιά, κάποια εγκλήματα περνάγανε και στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων… 

– Τα μεγάλα και τα πιο τρομακτικά…

Ναι. Μετά, όμως τη δεύτερη, τρίτη μέρα, περνούσαν κάπως πιο μέσα στο σώμα, πιο μικρά, καθώς έπαιρναν το δρόμο προς τη δικαιοσύνη. Σήμερα θα μου πεις, υπάρχει δικαιοσύνη; Που υποτίθεται ότι είναι και το τελευταίο αποκούμπι του πολίτη. Ποιο αποκούμπι έχει ο πολίτης σήμερα; Όταν δεν ξέρει τι μπορεί να τον περιμένει. Αλλά το έχουμε δει γραμμένο στους τοίχους: «Η Δικαιοσύνη είναι σαν το φίδι, δαγκώνει μόνο τους ξυπόλυτους»…

– Η αντιπολίτευση μπορεί να «κεφαλοποιήσει» κάποιο από αυτά τα σοβαρά προβλήματα που υπάρχουν;

Δύσκολο. Βλέπεις, όπως λένε καλύτερα να σου βγει το όνομα, παρά το «Μάτι».

– Τόσο κακό όνομα του βγήκε του Τσίπρα;

Με το Μάτι, ναι! Έπεσε, βέβαια, πολλή τυμβωρυχία από την άλλη πλευρά, βάλε και την Γκαιμπελικού τύπου προπαγάνδα που είχε οργανώσει εξ αρχής η ομάδα «Κούλης», βάλε και το βασικό πρόβλημα εσωτερικής ηγεσίας που έχει η αντιπολίτευση και θα καταλάβεις. Όταν βγήκε ο ΣΥΡΙΖΑ έδωσε μια ελπίδα, ειδικά με το δημοψήφισμα, για να αναθαρρίσει λίγο ο κόσμος. Όταν το «όχι» έγινε «ναι», πάει… Πάπαλα. Τα μνημόνια δεν νομίζω να περίμενε κανένας να τα σκίσει. Το δημοψήφισμα, όμως, ψυχολογικά στοίχισε στον κόσμο. Αν θυμάσαι τη χαρά, τη βραδιά που βγήκε το «όχι» και αυτό που έγινε την άλλη μέρα, ήταν σαν ξαφνικά να μούδιασε όλος ο κόσμος. Έχει στοιχίσει αυτό. Έχει στοιχίσει το Μάτι, άσχετο με το ποιος ή γιατί έφταιγε. Το κακό μας το κεφάλι φταίει ούτως ή άλλως. Ακούς, όμως και τους άλλους να λένε «Άμα ήμασταν εμείς δεν θα συνέβαιναν αυτά», και είδαμε και την Εύβοια και τη Βαρυπόμπη, και αν, και αν… Ναι, αν η γιαγιά μου είχε αρχίδια θα ήτανε παππούς… Είναι θεωρητικές οι κουβέντες αυτές. Δεν ισχύουν δηλαδή. Απλά, κουβέντα να γίνεται…

– Το μόνο σίγουρο είναι ότι ηγέτη παλαιάς κοπής θα αργήσει να δει η Ελλάδα. 

Είναι μάταιο να το σκέφτεσαι έτσι. Το θέμα δεν είναι αν θα έχουμε τον έναν ή τον άλλον. Το θέμα είναι τι είδους «ζωή» θέλουμε. Τι είδους πολιτισμό θέλουμε. Εδώ βλέπεις στον πολιτισμό πέφτει τσιμέντο αυτή τη στιγμή. Έχουμε μια θεούσα για υπουργό Πολιτισμού και άλλη μια θεούσα για υπουργό Παιδείας. Μεσαίωνας. Δεν έχεις προσέξει στην τηλεόραση που όλες οι διαφημίσεις εκκλησιαστικού τύπου, με βίους αγίων, είναι σε πρώτο πλάνο;

– Άρα, κατά την άποψή σου, τι χρειάζεται ο πολιτικός λόγος στην Ελλάδα αυτήν τη στιγμή;

Καταρχήν ειλικρίνεια και μη ξύλινη γλώσσα. Και πάλι θα αναφερθώ στην τηλεόραση, γιατί βλέπεις νέα παιδιά που κάνουν ρεπορτάζ στο δρόμο, και ρωτάνε τον κόσμο σε μια γλώσσα ξύλινη, που έχουν ακούσει ότι μιλιέται και «περνάει» στα καθώς πρέπει κανάλια. Και πολλές φορές κομπιάζουν, κολλάνε… Πες το με δικά σου λόγια ρε παιδί μου, αν δυσκολεύεσαι. Αλλά τώρα ξαφνικά πρέπει να μάθουμε αυτήν τη διεκπεραιωτική γλώσσα των πάνελ για να μιλάμε. Σαν τις εφημερίδες κάποτε που ήταν γραμμένες στην καθαρεύουσα ενώ ο κόσμος που τις διάβαζε μιλούσε τη λαϊκή γλώσσα. 

– Γιατί ο κόσμος έχει χάσει τον αυθορμητισμό του;

Γιατί είμαστε μαλάκες. 

– Γιατί εμείς οι «δημοσιογράφοι» θέλουμε να κάνουμε μια ξύλινη συνέντευξη και όχι μια πιο ανθρώπινη;

Γιατί είσαστε μαλάκες. (γέλια)

– Το κεφάλι μας φταίει, το ξέρω… Γι’ αυτό οι πιτσιρικάδες δεν θέλουν να ακούσουν κανέναν… 

Τι να πρωτακούσουν κι αυτοί. Δεν ξέρουν. Κοίτα έχουμε τρεις γενιές που έχουν γεννηθεί σε εντελώς ανώμαλες συνθήκες. Από το 2008 και πέρα, είναι πολύ δύσκολα για τις νέες γενιές τα πράγματα. Είναι τόσο στενά τα πλαίσια, και τόσο ψυχαναγκαστικές οι καταστάσεις, οπότε γίνεται όλο και πιο δύσκολο αυτό που λέμε «να σκεφτείς εκτός πλαισίου». Να ζήσεις, έξω από τον φράκτη ή τα όρια που σου έχουν βάλει γύρω σου. 

– Συνεχίζεις να σκέφτεσαι ακόμα «έξω από το κουτί»; Και η ζωή σου είναι φτιαγμένη έξω από πλαίσια και φράκτες.

Ναι. Αλλά κακά τα ψέματα, αστοί είμαστε όλοι. Εφόσον ζεις στην πόλη, ας είσαι αστός. Το θέμα είναι να μην είσαι μικροαστός, όσον αφορά αυτό στο «πνεύμα και ηθική» που έλεγε κι ο Αυλωνίτης, ενώ με την πρώτη ευκαιρία έπιανε και κάνα κωλαράκι. Ή εν πάσει περιπτώση το κόζαρε, ας πούμε. Αυτήν τη νέα ειλικρίνεια, όμως, με κάποιες σωστές μεν αντιδράσεις, αλλά πολλές φορές με λάθος τρόπο, δεν την αντέχω. Αυτά τα politically correct με ενοχλούν πολύ. 

– Γιατί;

Όταν πιέζεσαι και προσπαθείς να εκφραστείς, και αυτολογοκρίνεσαι κατά κάποιον τρόπο, θα σου βγει από κάπου αλλού κάτι άλλο χειρότερο. Γιατί, αν πάρουμε τα πράγματα τόσο σοβαρά όσο θέλει η politically correct εποχή μας, θα πρέπει τουλάχιστον η μισή δισκογραφία να απαγορευτεί. ‘Η, έστω, να αποσυρθεί. 

– Είμαι σίγουρος ότι έχεις φάει πολλή λογοκρισία στη ζωή σου. Πόσο μάλλον σε μια εποχή που έρχεσαι και αλλάζεις ριζικά το ελληνικό ροκ. 

Ναι, με έχουν λογοκρίνει πολύ, ειδικά επί χούντας. 

– Μόνο τότε; Το γραφείο δισκογραφικής λογοκρίσιας λειτουργούσε, έστω τυπικά, μέχρι τις αρχές των ‘90s.

Kαι πριν, και μετά. Αλλά, μην φοβάσαι, μπορεί να ξανα-ανοίξει αυτό το γραφείο. Εδώ τώρα πραγματοποιείται σιγά σιγά το όνειρο του Βορίδη. Και ακούς μετά κάτι βλακώδη επιχειρήματα, ότι ο άλλος κυβέρνησε με τον Καμμένο που ήταν ακροδεξιός. Ενώ ο Βορίδης, ο Γεωργιάδης, η Βούλτεψη και ο Μπογδάνος είναι τα καλά παιδιά του Καρατζα-Φύρερ. Ποιος έχασε το μυαλό του για να το βρούμε εμείς;

– Δηλαδή λες ότι μόνο δυσοίωνες εκπλήξεις μάς περιμένουν;

Βεβαίως. Η ελπίδα είναι κακό πράγμα. Γιατί άμα περιμένεις και ελπίζεις δεν ξέρεις τι θα σου ΄ρθει. 

– Αν ψάχνεις ξέρεις τι θα βρεις;

Τι νόημα έχει να ελπίζεις; Και εμένα η φύση μου αισιόδοξη είναι. Αλλά όταν βλέπεις τα πράγματα σήμερα, λες ότι για τα επόμενα πέντε, δέκα, χρόνια, δεν μπορεί να αλλάξει κάτι προς το καλύτερο. 

– Η ρουτίνα σου πάντως συνεχίζει να είναι δημιουργική.

Έτσι είμαι. Αλλά δεν θα πω ποτέ οι δημιουργίες μου, τα έργα μου. Είναι λέξεις που τις χρησιμοποιούμε ασύστολα.

– Δεν σου αρέσουν;

Μου αρέσουν, αλλά δεν θέλω να ευτελίζονται οι λέξεις. Τις χρησιμοποιούμε ελαφρά τη καρδία. Όπως ευτελίζονται τα συναισθήματα. Αν παρακολουθήσεις τηλεόραση θα καταλάβεις τι εννοώ. Αυτή η ιστορία με την Πισπιρίγκου, με τα μωράκια της, με τα μωράκια από την Ουκρανία, με μια Τατιάνα που σπαράζει η καρδιά της, ε κάπου σε πιάνει μια σιχαμάρα στο τέλος. 

– Πάντα δεν συνέβαιναν αυτά;

Ναι, αλλά όχι τόσο. Η σημερινή τηλεόραση τα έχει κάνει μια πολύ μεγάλη αηδία. Εκφυλίζει τον πολιτισμό και τον συναισθηματικό κόσμο των ανθρώπων. Όλα αυτά για κάποιο κέρδος. 

– Την έχεις ανοιχτή όμως και παρακολουθείς.

Παρακολουθώ για να ξέρω που βρίσκομαι. Θα μου πεις δεν ξέρεις που είσαι; Ναι, θέλω όμως να τους βλέπω όλους αυτούς να τα λένε. Είμαι φυσιογνωμιστής. 

– Συμπαθείς κανέναν στην τηλεόραση;

Σε ανθρώπινο επίπεδο, που και που, έχω κι εγώ κάποιες προτιμήσεις. Είτε για καλό είτε για κακό. Δηλαδή κάποιους που τους βρίζω περισσότερο ή κάποιους που μπορεί να τους δικαιολογώ κάποια καραγκιοζιλίκια τους. 

– Γιατί έχει χαθεί η καλή σάτιρα από τη ζωή μας;

Ο πολιτισμός μας έχει καταρρεύσει. Και ο πολιτισμός δεν μπορεί να χτιστεί με λιθαράκια πλέον. Άσε που σήμερα δεν υπάρχουν λιθαράκια, αλλά μόνο κωλαράκια. Αλλά θα μου πεις σε ποιον δεν αρέσει ένα ωραίο κωλαράκι; Αλλά από εκεί και πέρα δεν μπορείς να βασίσεις τον πολιτισμό σου στον κώλο. Ούτε να είσαι συνέχεια στα τέσσερα. Οι αρχαίοι βλέπεις τη γύμνια δεν την αντιμετώπιζαν με τον σημερινό υποκριτικό τρόπο. Δεν είχαν πρόβλημα με κάτι που ήταν φυσικό ακόμα για τον άνθρωπο. Κι έτσι σήμερα, έχουμε από την μία μεριά τη σοβαρή μεριά της τηλεόρασης και από την άλλη έχουμε όλο το trash των πρωινο-μεσημεριανάδικων. Υπάρχει μόνο σοβαροφάνεια και υποκρισία στην τηλεόραση σήμερα, και μιλάμε για σάτιρα; Αυτό που μάς δίνει η τηλεόραση σήμερα δεν είναι καν παρακμιακό, είναι ακραίος εκφυλισμός. Έχει και κάποια ενδιαφέρονται φαινόμενα.

– Από την παρακμή μπορεί να γεννηθούν ιδέες…

Βέβαια, αλλά από ένα εκφυλισμένο τοπίο δεν μπορείς να περιμένεις τίποτα. Ποτέ δεν ήμουν φαν των ανεκδότων, αλλά το σημερινό χιούμορ είναι για σπασίκλες. Πώς λέγαμε κάποτε για την «εκδίκηση της γυφτιάς»; Σήμερα ζούμε την «εκδίκηση του σπασίκλα». Του τεχνοκράτη. Αυτού που βγάζουμε πρωθυπουργό, αυτού που βγάζουμε βουλευτή, αυτού που θαυμάζουμε ως παρουσιαστή, αυτού που θα πει χαζά ανέκδοτα και θα γελάει μόνος του. Δυστυχώς, έχουμε ξεχάσει ότι το χιούμορ είναι μεγάλο όπλο και δεν το χρησιμοποιούμε. Δεν θέλουμε να αυτοσαρκαζόμαστε πια. Αλλά από εκεί ξεκινάει, γιατί αν δεν μπορείς να κάνεις πλάκα στον εαυτό σου, δεν μπορείς να κάνεις πλάκα στους άλλους. 

– Ας πάμε στα καλλιτεχνικά. Είσαι ένας πολύ μεγάλος καλλιτέχνης. 

Αφήστε τα αυτά… 

– Δεν είναι κολακεία, το πιστεύω. Έχεις κάνει σπουδαία πράγματα και ετοιμάζεσαι να κάνεις κι άλλα.

Σου είπα, δεν έχω λόξα με τα έργα μου. Και μην μας λέτε καλλιτέχνες. Όλοι οι άνθρωποι είναι καλλιτέχνες. Το πιστεύω αυτό. Αλλά όταν από μικρό σε βάζουν σε ένα καλούπι και δεν σε αφήνουν να εκφραστείς, τότε για κάποιους είναι διαφορετικά. Είναι ζόρικα. Όμως, ο άνθρωπος είναι ένα ζώο που έχει πολλή πλάκα. Από τη βρεφική ηλικία καταπιέζεται. Στο σχολείο, μπαίνει ξύλο απελέκητο και βγαίνει τούβλο. Τούβλα Κεραμέως στην περίπτωσή μας. Και πίστεψέ με, όλα γίνονται για να ξεχάσεις ότι έχεις πλάκα και ότι είσαι ελεύθερο πουλάκι. 

– Εσένα γιατί δεν κατάφεραν να σε κάνουν τούβλο στο σχολείο;

Έτυχε. Ήταν άλλες εποχές. Παρόλο που τα βάσανα και τα μετα-εμφυλιακά και τις εξορίες που περνούσαν από τη ζωή μου εκείνα τα χρόνια, υπήρχε μια αθωότητα που δεν υπάρχει σήμερα. Σήμερα τα ξέρουν όλοι όλα. Όλοι είναι ψιλιασμένοι.

– Νοσταλγείς το παρελθόν;

Όχι. Είναι στις αναμνήσεις μου, καμιά φορά κουβεντιάζουμε γι’ αυτό με φίλους, αλλά ζω το σήμερα.

– Δεν είσαι δηλαδή παρελθοντολάγνος;

Λάγνος ναι, παρελθοντολάγνος όχι. Ας μην ξεχνάμε ότι γενικότερα τη ζωή με λαγνεία πρέπει να την αντιμετωπίζει κάποιος. Καλή καρδιά, χιούμορ και λαγνεία. 

– Ναι, αλλά το σεξ λένε ότι λείπει από την εποχή μας.

Μα πως, τι λες! Αφού μας γαμάνε οι εξουσιαστές μας! Ένα είδος σεξ σίγουρα υπάρχει στις ζωές μας. Δεν είναι τυχαίο που με όλη αυτήν την πολιτική ορθότητα καταπιέζεται η σεξουαλικότητα μας. Γι΄αυτό σου λέω, άκου τα παιδάκια του Δημοτικού τι λένε μεταξύ τους. Θα πάθεις πλάκα. Έτσι μεγαλώνει ο άνθρωπος, και είναι υγειές αυτό. «Είπες το ΄να, είπες τ’ άλλο, κάτσε κάτω να στη βάλω». Κι ο άλλος απαντάει ανάλογα. Αυτή η «χαζή» επικοινωνία, είναι ένας τρόπος για να ξεφύγει η παιδική συνείδηση από τα πλαίσια που της επιβάλλουν. 

– Στην μουσική τι σε τράβηξε;

Μεγάλωσα ακούγοντας κλασική μουσική και επίσης, αυτά της εποχής, τα αθηναϊκά ελαφρά τραγούδια, που λέγανε τότε. Ή κάποια αρχοντορεμπέτικα. Και κάποια ρεμπέτικα, αλλά αργότερα. Κυρίως κλασική μουσική, είχε ο πατέρας μου μια αρκετά καλή δισκοθήκη, και από εκεί έμαθα το αυτί μου να δουλεύει καλά. Το ωδείο μου ήταν πατέρας μου. 

– Άρα η μουσική ήρθε σε σένα εντελώς αυθόρμητα. 

Ναι, μεγάλωσα με τη μουσική. Θα μου πεις, όλοι λίγο πολύ μεγαλώνουν με μουσική. Αλλά μετά το ’55 πλάκωσε και το rock ‘n’ roll και μας χτύπησε σαν τη βαριοπούλα στο δόξα πατρί.

– Σήμερα τι πιστεύεις ότι είναι πιο σημαντικό; Να έχεις να πεις κάτι στον κόσμο με τον στίχο ή να τον διεγείρεις με την μουσική;

Και τα δύο. Υπάρχει πάντα μια δυναμική στην μουσική ακόμα κι αν δεν υπάρχουν λόγια. Ο Αϊνστάιν έλεγε ότι η «φαντασία είναι πιο σημαντική από τη γνώση». Και το πιστεύω αυτό. ο Αριστοτέλης έλεγε ότι όταν αλλάζουν οι μουσικές νόρμες αλλάζουν και οι κοινωνίες. Και σ’ αυτό έχει δίκιο. Τώρα για πόσο ή για ποιους, αυτό είναι άλλο θέμα. Σήμερα, υπάρχει αγορά για όλα.

– Ναι, αλλά δεν βγαίνει τίποτα καινούργιο. Κάποιοι λένε ότι μια τόσο επαναστατική μουσική σαν το punk δεν θα ξαναγεννηθεί… 

Κοίτα παλιά η πληροφορία δεν ήταν τόσο διαδεδομένη όσο σήμερα. Έπρεπε να διαβάσεις εφημερίδα, να ακούσεις ραδιόφωνο, να ψάξεις περιοδικά. Σήμερα τα έχεις όλα στην οθόνη σου. Δεν χρειάζεται να έχεις ούτε δίσκους, ούτε τίποτα. Ό,τι θέλεις το ψάχνεις και το βρίσκεις. Αν είσαι κατασταλαγμένος κάπως, μπορείς να βρεις και να ακούσεις επαναστατικά πράγματα. Βέβαια, υπάρχει από την άλλη μεριά ο κίνδυνος να γίνονται όλα αυτά εύκολα με σκοπό το κέρδος. Αυτός είναι μεγάλος κίνδυνος. Επίσης ας μην ξεχνάμε ότι και η εικόνα έχει χάσει τη δύναμή της. Ο ήχος μόνος του μπορεί να σου διεγείρει τη φαντασία. Όταν έχεις και την εικόνα, τότε αυτή επιβάλλει ένα είδος φασισμού. Θέλει να σου επιβληθεί μαζί με τη μουσική. Και θα σε βάλει σε παγίδες. Δες αυτή τη νέα ελληνική δισκογραφία με τα ραπ-χιπχοπ-τραπ που είναι όλα ίδια και εκτός της μουσικής, χαζεύεις ακριβά αυτοκίνητα και κωλαράκια, και έναν τύπο που έχει ξεσηκώσει τι κάνουν οι αραπάδες με τα ναρκωτικά και τα όπλα. Ε, ναι, δεν τυπάρχει τίποτα καινούργιο.

– Δεν κάνει να λες «αραπάδες», δεν είναι πολιτικά ορθό (γέλια).

Είχα γράψει κάποτε σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο, όταν είχε πάει να συγχαρεί ο Κούλης τον Αντετοκούμπο… Κοίτα να δεις, λέω, στον «σκυλάραπα» που δεν είχαν δεχθεί να του δώσουν ελληνική ιθαγένεια και που δεν είχαν μάθει να λένε σωστά το όνομά του, αναγκάστηκε τώρα να πάει για να τον συγχαρεί ο πρωθυπουργός. Και την λέξη «σκυλάραπας» την λέω ως κοπλιμέντο. Και φυσικά το έγραψα ειρωνικά. Κοίταξε να δεις, ο μόνος λόγος που με ενδιαφέρει από που είναι κάποιος είναι μόνο από περιέργεια στην προσωπική μου επαφή μαζί του. Ας είναι άσπρος, μαύρος, κόκκινος, κίτρινος… Όλοι άνθρωποι δεν είναι; Μα τι μου λες τώρα; Αν πεις «έγχρωμο» στον μαύρο θα σε πλακώσει στις φάπες. Οι μαύροι γιατί δεν είναι πολιτικώς ορθοί μεταξύ τους όταν λένε «you’re my nigga»; Δυστυχώς ένα μεγάλο πρόβλημα με όλα αυτά τα πολιτικώς ορθά είναι η ευρέως διαδεδομένη καφρίλα.  

– Και θα επαναλάβω, πάντα δεν υπήρχε αυτή η καφρίλα;

Ναι, πάντα υπήρχε, αλλά τώρα έρχεται από όλες τις μπάντες. Και στα σπίτια και στα γήπεδα και στα καφενεία και στην τηλεόραση. Παλιά υπήρχε λιγότερη. Εμείς κάποτε ήμασταν παρέες, ολυμπιακοί, παναθηναϊκοί και κάναμε πλάκα ο ένας στον άλλον. Σήμερα αυτές οι παρέες σκοτώνονται μεταξύ τους. Εμείς δεν πήγαμε να σφαχτούμε ποτέ. Σιγά σιγά άρχισε αυτός ο ακραίος οπαδισμός, κάτι  που δημιούργησαν οι ίδιες οι ομάδες. Γιατί δεν βλέπουμε τι γίνεται σήμερα στον ΠΑΟΚ και σε άλλες ομάδες, από την μια πλευρά οι ακροδεξιοί κάφροι οπαδοί και από την άλλη οι αναρχόβιοι κάφροι. Άρα όσο επιβάλλουν σε μια ομάδα ανθρώπων, όσο επιτρέπουν σε μια κοινωνία να σκέφτεται χωρισμένη στα δύο, όσο θέλουμε να βλέπουμε τα πράγματα μόνο άσπρα ή μαύρα, δεν θα αλλάξει τίποτα σε όλο αυτό που ζούμε. 

– Άλλες επιλογές δεν υπάρχουν;

Πώς δεν υπάρχουν, αλλά πρέπει να ψάξει λίγο το μυαλουδάκι σου. Έχω παρατηρήσει τελευταία σε αυτά τα παιχνίδια γνώσεων στην τηλεόραση, όταν τους ρωτάνε «τι άλλο σας αρέσει να κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας;», κανένας δεν θα πει για διάβασμα. Όλοι λένε για ταξίδια, για μουσική, για βόλτες. Κανένας δεν διαβάζει. 

– Και τα ταξίδια περιέχουν εμπειρία και γνώση.

Άλλο η γνώση, άλλο η καλλιέργεια. Άλλο να ξέρεις και άλλο να προσπαθείς να κάνεις κάτι καλό για εσένα και τον συνάνθρωπό σου. Υπάρχει τρόπος να τρέφεται όλος ο πλανήτης και να είμαστε όλοι μια χαρά, έστω λιτός τρόπος, αλλά η λιτότητα δεν είναι απαραίτητα κακό. Αλλά βλέπεις υπάρχει απληστεία. Ο παππούς Ροκφέλερ έλεγε «όταν βλέπεις αίμα στους δρόμους αγόραζε ακίνητα, αγόραζε γη». Κάτι λέει αυτό. Επίσης, δεν μπορούμε να σκεφτούμε σήμερα, ότι αν τα πράγματα στενέψουν πολύ, τότε αυτή η απληστεία οδηγεί σε πόλεμο και μεταξύ των καρχαριών. Το διαβάζουμε στο Twitter κάθε μέρα. 

– Διαβάζεις για τον Musk που τρώγεται με τον Bezos και που θέλει να αποκτήσει την κυριαρχία του Twitter;

Φυσικά, κάτι fake λογαριασμοί τον εμποδίζουν, αλλά ναι θέλει να φέρει την κάθαρση λέει. Αλλά ξέρεις κάτι, αυτά στην πραγματικότητα δεν μας ενδιαφέρουν. Μας ενδιαφέρει ο κόσμος να έχει να φάει και να ζήσει σαν άνθρωπος. Αυτός, και όποιοι θέλουν να γίνουν σαν κι αυτόν, θα ζήσουν όπως θέλουν. Με τους από κάτω τι γίνεται;

– Μπορεί να ελπίζουν σε μια νέα επανάσταση…

Κοινωνικά, μπορώ να πω ότι βρισκόμαστε περίπου στα πρωταρχικά βήματα, πριν αρχίσουν οι διαδικασίες για μια νέα γαλλική επανάσταση. Βέβαια, τότε, λίγο πολύ, και οι μεν και οι δε, είχαν τα ίδια όπλα. Σήμερα, η θωράκιση του συστήματος είναι τόσο ισχυρή που δυσκολεύει κάθε σχέδιο επανάστασης. Αλλά υπάρχουν και άλλοι τρόποι. Έχουμε τα χακαρίσματα. Αλλά, για να κάνεις επανάσταση, πρέπει να έχεις τον κόσμο μαζί σου. Και ο κόσμος είναι μουδιασμένος όπως είπαμε. 

– Και υπνωτισμένος…

Ναι, ακριβώς, όπως λέει το τραγούδι «Comfortably Numb». Αλλά για να μην λέμε μαλακίες, για να κάνεις επανάσταση πρέπει να έχεις πολύ κόσμο μαζί σου. Η ιστορία έχει τεκμηριώσει ότι όταν οι πάνω τρώνε και οι από κάτω πεινάνε, τότε το σπυρί κάποια στιγμή θα σπάσει. Αλλά σήμερα οι καταστάσεις έχουν γίνει πιο πολύπλοκες και ο κόσμος έχει μπερδευτεί. Δεν ξέρει τι να κάνει. 

– Ο κόσμος μπερδεύεται γιατί πιστεύει ότι η νέα τεχνολογία θα τον βγάλει από τη δυστυχία του. Πιθανόν να τον κάνει και πιο πλούσιο. 

Γι’ αυτό λέμε ότι όλα είναι θέμα καλλιέργειας. Ο νέος τεχνολογικός κόσμος είναι στημένος κατά τέτοιον τρόπο που συμφέρει αυτή τη στιγμή τα λαμόγια. Ή για να το πω πιο κομψά, εκείνους που ξέρουν τα κόλπα και τις πηγές για να κυλάνε το χρήμα μέσα στο Ιnternet. Θα μου πεις αυτό το χρήμα είναι αέρας. Ναι, αλλά ως αέρας μεταφέρεται εδώ κι εκεί, κυλάει μέσα στο διαδίκτυο, ενώ ο πλανήτης πεινάει. Στο σχολείο θα έπρεπε να τα μαθαίνουμε όλοι όλα. Και μετά στη ζωή μας θα έπρεπε να τα κάναμε όλοι όλα. Δεν θα ‘ταν άσχημο να έχουμε δουλέψει όλοι για να φτιάξουμε έναν δρόμο με τα χέρια μας. 

– Θεωρητικά σωστό, αλλά ουτοπικό. Και ίσως δύσκολο για κάποια επαγγέλματα που απαιτούν εμπειρία και γνώση. 

Μα γιατί; Σκέψου ένα σύστημα όπως έχουν οι Έλβετοί, οι οποίοι από τα 18 μέχρι τα 55 τους μπορούν να κάνουν τη στρατιωτική τους θητεία είκοσι μέρες το χρόνο, έτσι θα μπορούσε η κοινωνία να ορίζει ότι όλοι αναλόγως θα μπορούσαμε να δουλέψουμε σε κοινωφελή δημόσια έργα. Τι παράγουμε όλοι μας κάθε μέρα, ούτως ή άλλως; Σκουπίδια. Γιατί να υπάρχει δηλαδή μόνο ο άτυχος σκουπιδιάρης που θα μαζεύει σκουπίδια σου; Φαντάσου να σου ερχόταν κι εσένα η σειρά, κάθε πέντε χρόνια, να μαζεύεις σκουπίδια για μια εβδομάδα. Ξέρεις πώς θα άλλαζε η κοινωνία έτσι; Επίσης, θέλεις κάτι παραπάνω; Θέλεις ένα BMW κάμπριο; Πέντε χρόνια εκκενώσεις βόθρων. Κι έτσι όλοι θα ήξεραν ότι αυτός που κυκλοφορεί με το BMWδάκι έκανε πέντε χρόνια σκατατζής. Θα πήγαινες εύκολα να πάρεις BMWδάκι τότε; Αν το έκανες, χαλάλι σου. 

– Θα ήθελες να ζήσεις για πάντα; Να δεις το μέλλον; Ή μήπως δεν υπάρχει μέλλον;

Μέλλον υπάρχει, σωτηρία δεν υπάρχει. Ή αν θέλεις, δεν υπάρχει η συλλογική σωτηρία. Δεν ξέρω πόσοι θα τη γλυτώσουν. Αλλά κοίταξε να δεις, η ελευθερία είναι μια ιδέα μέσα στο κεφάλι μας. Μπορεί να είσαι στη φυλακή και να είσαι στην πραγματικότητα πιο ελεύθερος από κάποιον που είναι έξω. 

– Αυτό σκεφτόσουν όταν πέρασες κάποιες δύσκολες στιγμές στη φυλακή;

Εννοείται. Και στη φυλακή εάν δεν είσαι προβληματικό άτομο μπορεί να περάσεις μια χαρά. Ή, τουλάχιστον, ήσυχα. 

– Ας κλείσουμε με τα πιο δημιουργικά σου σχέδια. Συνεχίζεις να είσαι ενεργός, να γράφεις, να εμφανίζεσαι.

Τα τελευταία δέκα χρόνια έχω γράψει περισσότερα τραγούδια και κομμάτια απ’ όσα έχω γράψει στην υπόλοιπη ζωή μου. Από το 2008 και ύστερα, δεν έχω σταματήσει να είμαι ενεργός. Τώρα είμαστε στη φάση της οργάνωσης των ηχογραφήσεων. Προβάρουμε, δοκιμάζουμε, παίζουμε. Είμαστε μια ομάδα γύρω στα δεκαπέντε άτομα, και θα ‘ρθουν κι άλλοι. Κρατάω τις εκπλήξεις για πιο μετά. 

– Κλείνοντας, θέλω να σε ρωτήσω, αν μπορούσες να επιλέξεις τι θα ήσουν; Ντανταϊστής ή σουρελιστής;

Ντανταϊστής. Και οι σουρεαλιστές καλοί ήταν, αλλά ήταν η ουρά τους.

❈Την Κυριακή 26/7 στις 7:30 στον κινηματογράφο Ριβιέρα οι εκδόσεις Opportuna παρουσιάζουν το βιβλίο του Δημήτρη Πουλικάκου “Φρυκτωρίες ή Πόσο ζούν οι Μύγες”.

Θα μιλήσουν οι:
Γιάννης Αγγελάκας
Γιάννης Ανδρουλιδάκης
Ίκαρος Μπαμπασάκης
και ο Νώντας Σκυφτούλης 

Θα ακολουθήσει συναυλία με το παγκοσμίως κακόφημο μουσικό συγκρότημα “Γειά σου Τάκη” 

Γιώργος Pfefer Πιπέρης – κιθάρα
Κώστας Κούβδος – κιθάρα – φυσαρμόνικα
Βαγγέλης Χάνος – κιθάρα
Βασίλης Σπυρόπουλος – κιθάρα
Ντίνος Zoom Ζούμπερης – μπάσο
Αφροδίτη Τίτη Ρήγα – πλήκτρα
Παναγιώτης Tsiko Κατσικιώτης – τύμπανα
Αλκης Παναγιωτίδης – κρουστά
και ο Μήτσος Πουλικάκος – φωνή – κιθάρα. 

Η είσοδος είναι ελεύθερη 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News