Ο Ντάριο Φο γεννήθηκε το 1926 κοντά στην ιταλική λίμνη Ματζόρε. Το 1945 άρχισε να σπουδάζει αρχιτεκτονική στο Μιλάνο, αλλά γρήγορα αναμείχθηκε στα λεγόμενα Μικρά Θέατρα (Piccoli teatri) και μέχρι το 1950 κερδήθηκε από την παραστατική τέχνη. Το 1953 έγραψε και σκηνοθέτησε το σατιρικό θεατρικό έργο “Δάχτυλο στο μάτι”, το οποίο προκάλεσε οργή σε κυβερνητικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους. Το 1954 παντρεύτηκε τη Φράνκα Ράμε, με την οποία έμελλε να συνεργαστεί για περισσότερα από 50 χρόνια. Το 1970 ολοκλήρωσε το έργο “Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού” και τέσσερα χρόνια αργότερα το “Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω!” – και τα δύο επρόκειτο να παιχτούν σε όλες τις χώρες του κόσμου και συνεχίζουν να αποτελούν δυνατές πολιτικές δηλώσεις, που αναδεικνύουν την καταπίεση και την αδικία με τρόπο διαχρονικό. Τελικά, το 1997 τιμήθηκε με το Νόμπελ λογοτεχνίας, αλλά αυτό δεν τον εκανε λιγότερο μαχητικό: το 2005 έγραψε έργο εμπνευσμένο από τον Τζορτζ Μπους.
Τα λόγια του Ντάριο Φο παραμένουν επίκαιρα μέχρι σήμερα, καθώς η κριτική του απέναντι στις κοινωνικές αδικίες και την πολιτική καταπίεση συνεχίζει να βρίσκει αντηχήσεις στις σύγχρονες κοινωνίες. Ο Φο χρησιμοποίησε το θέατρο ως μέσο αφύπνισης, αξιοποιώντας τη σάτιρα και το χιούμορ για να καυτηριάσει την υποκρισία της εξουσίας, τη διαφθορά και τις ανισότητες. Αυτά τα θέματα, δυστυχώς, δεν έχουν χάσει τη σημασία τους.
Κάνουμε λάθος με τους μετανάστες. Διότι αν οι μετανάστες φεύγουν κυνηγημένοι από τους τόπους τους, ρισκάρουν τη ζωή τους για να έρθουν στα μέρη μας και καταλήγουν στη φυλακή, είναι σχεδόν αδύνατον να συνεισφέρουν από οπουδήποτε δημιουργικά.
Έχω ακόμα την ίδια νοοτροπία. Το μεγαλύτερο προσόν που έχουμε εγώ και η Φράνκα Ράμε είναι ότι δεν αλλάξαμε ποτέ τη νοοτροπία μας, την ηθική μας, την στάση μας απέναντι στα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα.
Είναι εύκολο να ηττηθείς. Αν ταυτίζεσαι μ ´αυτούς που καταπιέζονται, που ενοχλούνται, που ταπεινώνονται, είναι εύκολο να ηττηθείς επειδή είσαι συνεχώς σε δύσκολη θέση. Πρέπει όμως να επιμένεις, διότι ενοχλείς τη λογική της εξουσίας, που σχεδόν πάντα είναι καταπιεστική.
Ορισμένοι δεν ενδιαφέρονται ν’ αφήσουν ένα καλό στίγμα. Μοναδικοί τους στόχοι είναι η προσωπική επιτυχία, η εξουσία, το χρήμα, η δύναμη, ο θρίαμβος, να προκαλούν δέος τους άλλους και να τους κατευθύνουν.
Το θέατρο είναι φυγή. Σπούδασα ζωγραφική και αρχιτεκτονική, αλλά επέλεξα το θέατρο ως κάτι εναλλακτικό, κάτι που έμοιαζε με διακοπές.
Εγώ και οι συνεργάτες μου δεν προδώσαμε ποτέ αυτό που περίμεναν από εμάς. Με θυσίες βέβαια. Εκδιωχθήκαμε από την τηλεόραση, έβαλαν βόμβες στα θέατρα μας, έκαψαν τους τόπους όπου έπρεπε να δουλέψουμε, μας άσκησαν ακόμη και σωματική βία.
Θα έλεγα ότι είμαι καλός κλέφτης. Ευλύγιστος και σβέλτος. Κλέβω ιδέες, γνώμες, πάθη, ακόμη και από μέτριους ανθρώπους.
Οι άνθρωποι έρχονται στο θέατρο για να αποκομίσουν κάτι. Πρέπει να τους δώσεις κάτι και μόνο τότε σε εμπιστεύονται. Τη μία φορά μπορεί να τους διασκεδάσεις, την άλλη να τους κάνεις να σκεφτούν, την τρίτη να τους προκαλέσεις κρίση.
Υποκρισία. Όσοι πηγαίνουν θέατρο και ύστερα ανοίγουν τηλεόραση θυμίζουν εκείνους που έχουν μια καταπληκτική γυναίκα και πηγαίνουν με μια φτηνή πόρνη. Πάντως, δε σταματούν ποτέ ν ´αγαπούν τη γυναίκα τους.
Τα στοιχεία των αιώνιων έργων τέχνης είναι η εμβάθυνση στην πραγματικότητα. Είναι η ανάδειξη αξιών μέσα απ´όσα συμβαίνουν στην καθημερινότητα, η ειρωνεία, ο σαρκασμός και η αντιστροφή των καταστάσεων.
Το να είσαι αριστερός δεν είναι ένα μετάλλιο που το βάζεις στο λαιμό. Αν είσαι αριστερός, πρέπει να δείχνεις αλληλεγγύη σε όσους γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης με οποιονδήποτε τρόπο.
Διαφέρει η τέχνη. Στην τέχνη ένας άνθρωπος χωρίς ρούχα δεν είναι αρκετά γυμνός. Πρέπει να τον γυρίσεις το μέσα έξω.
Η πραγματική σάτιρα δεν γίνεται αν μιμείσαι το τικ κάποιου ανθρώπου. Ή αν τον αποκαλείς χοντρό η μυταρά. Η αληθινή σάτιρα μιλάει για την τραγωδία που ελλοχεύει στους ανθρώπους.
Υπάρχουν άτομα που περιμένουν μία και μόνη στιγμή ανατροπής στη ζωή τους. Αυτό είναι όμως λάθος. Κάθε στιγμή έχεις την ευκαιρία να ανατρέψεις τη ζωή σου. Απλώς πρέπει να το αντιληφθείς.
Η αναζήτηση της αλήθειας δεν είναι αρκετή για έναν καλλιτέχνη. Ψάχνει έναν απρόσμενο, έναν εμπνευσμένο τρόπο για να την προτείνει.
Το κοινό σε βοηθάει να γράφεις, να επινοείς, να δημιουργείς. Υπήρξαν φορές που επινόησα καταστάσεις κωμικές ή αλλόκοτες διότι το κοινό μου έδωσε τον ρυθμό, με ενθάρρυνε, μου έδωσε δύναμη, μου έκανε ακόμη και υποδείξεις.
Άνθρωποι όπως ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήξεραν να κάνουν τα πάντα. Να παίζουν μουσικά όργανα, να τραγουδούν, να κατασκευάζουν καθεδρικούς ναούς, να φτιάχνουν φράγματα, να τέμνουν κάποιον για να δουν το εσωτερικό του.
Κάθε μέρα αναλαμβάνω πολιτιστικά εγχειρήματα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους. Το έργο μου έχει μια ξεχωριστή ζωντάνια διότι αλλάζω και δεν επαναλαμβάνομαι.
Η εξυπνάδα δεν διαφέρει από την δημιουργικότητα. Για να μπορείς να δημιουργήσεις, πρέπει να έχεις χτίσει κουλτούρα. Το ένα δεν υπάρχει χωρίς το άλλο.
✥ Σας άρεσε αυτό το άρθρο; Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Twitter και το Instagram.
Ο Ντάριο Φο γεννήθηκε το 1926 κοντά στην ιταλική λίμνη Ματζόρε. Το 1945 άρχισε να σπουδάζει αρχιτεκτονική στο Μιλάνο, αλλά γρήγορα αναμείχθηκε στα λεγόμενα Μικρά Θέατρα (Piccoli teatri) και μέχρι το 1950 κερδήθηκε από την παραστατική τέχνη. Το 1953 έγραψε και σκηνοθέτησε το σατιρικό θεατρικό έργο “Δάχτυλο στο μάτι”, το οποίο προκάλεσε οργή σε κυβερνητικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους. Το 1954 παντρεύτηκε τη Φράνκα Ράμε, με την οποία έμελλε να συνεργαστεί για περισσότερα από 50 χρόνια. Το 1970 ολοκλήρωσε το έργο “Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού” και τέσσερα χρόνια αργότερα το “Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω!” – και τα δύο επρόκειτο να παιχτούν σε όλες τις χώρες του κόσμου και συνεχίζουν να αποτελούν δυνατές πολιτικές δηλώσεις, που αναδεικνύουν την καταπίεση και την αδικία με τρόπο διαχρονικό. Τελικά, το 1997 τιμήθηκε με το Νόμπελ λογοτεχνίας, αλλά αυτό δεν τον εκανε λιγότερο μαχητικό: το 2005 έγραψε έργο εμπνευσμένο από τον Τζορτζ Μπους.
Τα λόγια του Ντάριο Φο παραμένουν επίκαιρα μέχρι σήμερα, καθώς η κριτική του απέναντι στις κοινωνικές αδικίες και την πολιτική καταπίεση συνεχίζει να βρίσκει αντηχήσεις στις σύγχρονες κοινωνίες. Ο Φο χρησιμοποίησε το θέατρο ως μέσο αφύπνισης, αξιοποιώντας τη σάτιρα και το χιούμορ για να καυτηριάσει την υποκρισία της εξουσίας, τη διαφθορά και τις ανισότητες. Αυτά τα θέματα, δυστυχώς, δεν έχουν χάσει τη σημασία τους.
Κάνουμε λάθος με τους μετανάστες. Διότι αν οι μετανάστες φεύγουν κυνηγημένοι από τους τόπους τους, ρισκάρουν τη ζωή τους για να έρθουν στα μέρη μας και καταλήγουν στη φυλακή, είναι σχεδόν αδύνατον να συνεισφέρουν από οπουδήποτε δημιουργικά.
Έχω ακόμα την ίδια νοοτροπία. Το μεγαλύτερο προσόν που έχουμε εγώ και η Φράνκα Ράμε είναι ότι δεν αλλάξαμε ποτέ τη νοοτροπία μας, την ηθική μας, την στάση μας απέναντι στα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα.
Είναι εύκολο να ηττηθείς. Αν ταυτίζεσαι μ ´αυτούς που καταπιέζονται, που ενοχλούνται, που ταπεινώνονται, είναι εύκολο να ηττηθείς επειδή είσαι συνεχώς σε δύσκολη θέση. Πρέπει όμως να επιμένεις, διότι ενοχλείς τη λογική της εξουσίας, που σχεδόν πάντα είναι καταπιεστική.
Ορισμένοι δεν ενδιαφέρονται ν’ αφήσουν ένα καλό στίγμα. Μοναδικοί τους στόχοι είναι η προσωπική επιτυχία, η εξουσία, το χρήμα, η δύναμη, ο θρίαμβος, να προκαλούν δέος τους άλλους και να τους κατευθύνουν.
Το θέατρο είναι φυγή. Σπούδασα ζωγραφική και αρχιτεκτονική, αλλά επέλεξα το θέατρο ως κάτι εναλλακτικό, κάτι που έμοιαζε με διακοπές.
Εγώ και οι συνεργάτες μου δεν προδώσαμε ποτέ αυτό που περίμεναν από εμάς. Με θυσίες βέβαια. Εκδιωχθήκαμε από την τηλεόραση, έβαλαν βόμβες στα θέατρα μας, έκαψαν τους τόπους όπου έπρεπε να δουλέψουμε, μας άσκησαν ακόμη και σωματική βία.
Θα έλεγα ότι είμαι καλός κλέφτης. Ευλύγιστος και σβέλτος. Κλέβω ιδέες, γνώμες, πάθη, ακόμη και από μέτριους ανθρώπους.
Οι άνθρωποι έρχονται στο θέατρο για να αποκομίσουν κάτι. Πρέπει να τους δώσεις κάτι και μόνο τότε σε εμπιστεύονται. Τη μία φορά μπορεί να τους διασκεδάσεις, την άλλη να τους κάνεις να σκεφτούν, την τρίτη να τους προκαλέσεις κρίση.
Υποκρισία. Όσοι πηγαίνουν θέατρο και ύστερα ανοίγουν τηλεόραση θυμίζουν εκείνους που έχουν μια καταπληκτική γυναίκα και πηγαίνουν με μια φτηνή πόρνη. Πάντως, δε σταματούν ποτέ ν ´αγαπούν τη γυναίκα τους.
Τα στοιχεία των αιώνιων έργων τέχνης είναι η εμβάθυνση στην πραγματικότητα. Είναι η ανάδειξη αξιών μέσα απ´όσα συμβαίνουν στην καθημερινότητα, η ειρωνεία, ο σαρκασμός και η αντιστροφή των καταστάσεων.
Το να είσαι αριστερός δεν είναι ένα μετάλλιο που το βάζεις στο λαιμό. Αν είσαι αριστερός, πρέπει να δείχνεις αλληλεγγύη σε όσους γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης με οποιονδήποτε τρόπο.
Διαφέρει η τέχνη. Στην τέχνη ένας άνθρωπος χωρίς ρούχα δεν είναι αρκετά γυμνός. Πρέπει να τον γυρίσεις το μέσα έξω.
Η πραγματική σάτιρα δεν γίνεται αν μιμείσαι το τικ κάποιου ανθρώπου. Ή αν τον αποκαλείς χοντρό η μυταρά. Η αληθινή σάτιρα μιλάει για την τραγωδία που ελλοχεύει στους ανθρώπους.
Υπάρχουν άτομα που περιμένουν μία και μόνη στιγμή ανατροπής στη ζωή τους. Αυτό είναι όμως λάθος. Κάθε στιγμή έχεις την ευκαιρία να ανατρέψεις τη ζωή σου. Απλώς πρέπει να το αντιληφθείς.
Η αναζήτηση της αλήθειας δεν είναι αρκετή για έναν καλλιτέχνη. Ψάχνει έναν απρόσμενο, έναν εμπνευσμένο τρόπο για να την προτείνει.
Το κοινό σε βοηθάει να γράφεις, να επινοείς, να δημιουργείς. Υπήρξαν φορές που επινόησα καταστάσεις κωμικές ή αλλόκοτες διότι το κοινό μου έδωσε τον ρυθμό, με ενθάρρυνε, μου έδωσε δύναμη, μου έκανε ακόμη και υποδείξεις.
Άνθρωποι όπως ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήξεραν να κάνουν τα πάντα. Να παίζουν μουσικά όργανα, να τραγουδούν, να κατασκευάζουν καθεδρικούς ναούς, να φτιάχνουν φράγματα, να τέμνουν κάποιον για να δουν το εσωτερικό του.
Κάθε μέρα αναλαμβάνω πολιτιστικά εγχειρήματα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους. Το έργο μου έχει μια ξεχωριστή ζωντάνια διότι αλλάζω και δεν επαναλαμβάνομαι.
Η εξυπνάδα δεν διαφέρει από την δημιουργικότητα. Για να μπορείς να δημιουργήσεις, πρέπει να έχεις χτίσει κουλτούρα. Το ένα δεν υπάρχει χωρίς το άλλο.
✥ Σας άρεσε αυτό το άρθρο; Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Twitter και το Instagram.
