Φοράει στ’ αυτιά της τα μυθικά «κρινάκια» της Κατερίνας Λαλαούνη, ένα απαλό πουλόβερ και ένα ζευγάρι μωβ γυαλιά ηλίου. Την λένε Μπέττυ Βακαλίδου και το πλήρες βιογραφικό της, για το οποίο είναι υπερήφανη βρίσκεται στην Wikipedia, ατόφιο, καθάριο, αποκαλυπτικό της προσφοράς της στην ορατότητα των τρανς ατόμων, αλλά και της μυθιστορηματικής διαδρομής της στην ζωή.
Με την αφορμή την συμμετοχή της στην πολυαναμενόμενη παράσταση που σκηνοθετεί ο Βασίλης Μπισμπίκης «Έγκλημα και Τιμωρία» στην Στέγη, την συνάντησα ένα μεσημέρι στην Κυψέλη, καθίσαμε σαν φίλες αντικριστά σε ένα ηλιόλουστο τραπεζάκι και αρχίσαμε να συνομιλούμε. Οι δύο ώρες όχι απλώς δεν μου έφτασαν, αλλά γέννησαν αφορμές και απορίες για επόμενες συνεντεύξεις και συναντήσεις. Αυτό συμβαίνει όταν συνομιλείς με ανθρώπους που έχουν ρουφήξει την ζωή από το μεδούλι και συνεχίζουν ακάθεκτοι.
Κυρίες και κύριοι, η Μπέττυ Βακαλίδου, κάτω από το φως της αλήθειας της και, κατά την άποψή μου, στην καλύτερη φάση της ύπαρξής της.
– Λένε ότι θυμόμαστε τους μεγάλους πόνους. Τι σε χάραξε περισσότερο;
Η ξαφνική αποκοπή από την οικογένεια, περισσότερο και από την κακοποίηση που υπέστην εκείνα τα χρόνια από την οικογένεια. Αλλά 15 χρονών, έφυγα από το σπίτι, με έκλεισαν στο αναμορφωτήριο στον Κορυδαλλό οι γονείς μου, και αυτό με πόνεσε και με πονάει.
– Και ποιο είναι αυτό που σου έχει δώσει την μεγαλύτερη ευδαιμονία;
Μπορώ να πω ότι έχω πάρει πολλές χαρές στην ζωή μου, σε αντίστιξη με τις λύπες και τους πόνους. Όταν αντιλήφθηκα ότι μπορώ να σταθώ στα πόδια μου, δεν θυμάμαι ακριβώς πότε, τότε ένιωσα ευδαιμονία στ’ αλήθεια. Όταν αποφάσισα ότι δεν θα αφήσω τίποτα να με λυγίσει και να με οδηγήσει σε περίεργες και κακές ατραπούς.
– Και δηλαδή, έκτοτε, δεν λύγισες ποτέ;
(γέλια) Έχω λυγίσει πάρα πολλές φορές, αλλά σκεφτόμουν πάντοτε ότι είμαι υποχρεωμένη (εντός ή εκτός εισαγωγικών!) να υπερασπιστώ τον εαυτό μου για να μπορέσω να επιζήσω.
– Πώς σου φαίνεται που τα trans άτομα της γενιάς σου μπορεί και να θεωρούνται μέρος της ποπ κουλτούρας; Έχουν μπει και αυτά στο χωνευτήρι της εποχής και η διαχείρισή τους από τα media, την τέχνη είναι εντελώς διαφορετική από ό, τι πριν από μόλις λίγα χρόνια. Νιώθεις ότι κάποιες/οι σας χρησιμοποιούν;
Αντιλαμβάνομαι τι λες. Έχω την αίσθηση ότι για καλό συμβαίνει, κάπου προσφέρει. Μέσα από όλον αυτόν τον ορυμαγδό, αν μου επιτρέπεις, πληροφοριών και έκθεσης, νομίζω ότι βγαίνει κάτι καλό στο τέλος. Συνεχίζω να ανακαλύπτω στον κάθε άνθρωπο καλές προθέσεις, αλλιώς θα ήταν δυσβάσταχτη η ζωή, αν τα έβλεπα όλα μαύρα και αρνητικά. Αυτό βέβαια με οδηγεί στο να απογοητεύομαι συχνά, ακόμα και με ορισμένες ερωτήσεις δημοσιογράφων. Αλλά, ξαναλέω, μένω στην θετική πλευρά. Ξέρεις, ήμουν θετική σε αυτήν την έκθεση από την πολύ αρχή, με την έκρηξη της ιδιωτικής τηλεόρασης, που καλούσαν τραβεστί και καννιβαλίζονταν ωθούμενες από τους παρουσιαστές. Έβρισκα κάποια ψυχία ορατότητας σε αυτό το πράγμα. Και κάποιες άλλες στιγμές, βέβαια, έβλεπα και τον Γρηγόρη Βαλλιανάτο, ένα πρότυπο, ένα υπόδειγμα ανθρώπου που βγήκε στην τηλεόραση και θεμελίωσε την αλλαγή της εικόνας του ομοφυλόφιλου.
– Ορατότητα να’ ναι, λες, κι ό, τι να’ ναι!
Ακριβώς. Είναι πολύ ζόρικο πράγμα να σε αναγκάζει μια κοινωνία, ένα σύστημα να ζεις υπογείως, στο σκοτάδι. Μόνο τη νύχτα. Μόλις αρχίσει να ξημερώνει, να τα μαζεύει από την Συγγρού και να κλείνεσαι. Περάσαμε τέτοιες εποχές. Τώρα πιστεύω τα πράγματα είναι κάπως πιο εύκολα.
– Είσαι εξοικειωμένη με τους όρους της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας που και η πολιτική ορθότητα επιβάλλει την ορθή χρήση τους; Ξέρεις, transgender, queer, non-binary κτλ;
Θα ήθελα να κάνω μια διευκρίνιση. Από τα δικά μου χρόνια και ύστερα, όποιες από τις τρανς αποφασίζαμε να κάναμε διόρθωση φύλου, αλλαγή φύλου, μπορούσαν να αλλάξουν επίσημα τα στοιχεία τους, να αναγράφει «θήλυ» αντί για «άρρεν». Μπορούσε ακόμα να αλλάξει και η ληξιαρχική πράξη γεννήσεως! Καμιά φορά, απο λάθο ή υπερβολικό ζήλο ή κακή πρόθεση ή άγνοια, έβαζαν σε παρένθεση «πρώην άρρεν». Έτσι συνέβη και στην περίπτωσή μου και μεσολάβησε η δικηγόρος μου και διορθώθηκε οριστικά. Άλλες πήγαν από μόνες τους, παραπονέθηκαν. Όταν κάνεις την εγχείρηση αλλαγής φύλου, το κράτος το ίδιο σε χαρακτηρίζει γυναίκα και, εν πολλοίς, ξεκινά η ζωή σου ως γυναίκα. Τι νόημα έχει, σε ρωτώ, μια που είχε αυτό το παρελθόν ως άντρας και τώρα είναι γυναίκα να ασχολείται με αυτά και να την αφορούν;
Εγώ όμως, ως Μπέττυ, επειδή βρέθηκα στην απαρχή αυτής της διαφαινόμενης από τότε ορατότητας, ως ιδρυτικό μέλος του ΑΚΟΕ, νιώθω λίγο σαν δεσμευμένη-με την καλή έννοια- να υπερασπίζομαι και το παρελθόν μου και άλλα κομμάτια μου. Χρειάστηκε να κάνω βαθιά ενδοσκόπηση, έστω και χωρίς ψυχολόγο, από μόνη μου, για να αποδεχθώ πλήρως αυτό που είμαι και αυτό που ήμουνα, αυτό που έγινα και αυτό που γεννήθηκα. Έχω βρει μια τέλεια ισορροπία, δεν έχω κανένα θέμα με την ταυτότητά μου. Δεν αντιδρώ άσχημα σε ατάκες τύπου «τραβεστί», «τραβέλι», «Χαρίλαε, πήγες φαντάρος;». Μπορώ να γυρίσω ωραιότατα και να πω «Περικλής ήταν το όνομά μου και δεν έχω υπηρετήσει».
– Δεν έχεις θυμώσει δηλαδή ποτέ με κάποιο τρανσφοβικό σχόλιο σαν αυτά που μου περιέγραψες;
Παλιότερα εξαγριωνόμουν, δεν θύμωνα απλώς. Αντιδρούσα πάρα πολύ έντονα. Τώρα απλώς το προσπερνώ, δεν με ενδιαφέρει πια. Οπότε, όλοι αυτοί οι καινούργιοι όροι που έχουν προστεθεί στο λεξιλόγιο των ΛΟΑΤΚΙ δεν μου είναι μεν ξένοι, γιατί τους διαβάζω, τους έχω υπόψη, αλλά δεν καταβάλλω και καμία προσπάθεια να τους συγκρατήσω όλους, δεν με ενδιαφέρουν. Καλά κάνουν τα νέα παιδιά, αν και μπερδεύουν λίγο τον κόσμο με όλα αυτά…
– Μπέτυ, νιώθεις περισσότερο συγγραφέας ή performer/ηθοποιός;
Ό, τι έχω κάνει στην ζωή μου, το έκανα με πολλή μελέτη και πολύ χρόνο. Προτού γράψω κάτι ή παίξω σε μια παράσταση. Μάλλον όμως δεν είμαι και πολύ συγγραφέας, γιατί αλλιώς θα έγραφα κι άλλα βιβλία. Είχα μια ιδέα: να κάνω ένα λεξικό, μια μικρή εγκυκλοπαίδεια με όλες τις Ελληνίδες τρανς. Λήμματα και μερικά λόγια για αυτές. Το παίδεψα λίγο, το άφησα. Ίσως είμαι τεμπέλα! Προτιμώ το θέατρο και το σινεμά. Ήδη έχω κλείσει για τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2024 γυρίσματα για μια ταινία μεγάλου μήκους (μυθοπλασία) του Ηλία Γιαννακάκη, με την συμμετοχή σημαντικών ηθοποιών. Εκεί, κρατώ τον ρόλο μιας εγχειρισμένης, όχι της Μπέττυς ως περσόνας, μιας ανώνυμης γυναίκας.
– Και ο ρόλος σου στο «Έγκλημα και Τιμωρία»;
Όλοι οι ρόλοι που έχω κάνει μέχρι στιγμής με έχουν παρουσιάσει μέχρι στιγμής είτε ως τρανς είτε ως Μπέττυ, μέχρι και πέρσι δηλαδή, στα Φανάρια. Τώρα, ο Βασίλης Μπισμπίκης μου ζήτησε να κάνω κάτι άλλο, ούτε τρανς, ούτε ακτιβίστρια, ούτε Μπέττυ, αλλά μια δολοφονημένη, γριά τοκογλύφο. Ένας κομβικός δραματουργικά ρόλος, που δολοφονήθηκε από τον Ρασκόλνικοφ. Τι εξαιρετικός ηθοποιός Θοδωρής Σκυφτούλης. Μου αρέσει αυτός ο ρόλος, που δεν έχει καμία αναφορά στο παρελθόν μου. Βέβαια, είναι και ρίσκο. Το κοινό με ξέρει ως Μπέτυ, είναι ταυτισμένο με την Μπέτυ. Αλλά δεν φοβάμαι, κιόλας.
– Με τον Βασίλη Μπισμπίκη πώς γνωριστήκατε;
Τον είχα συναντήσει τυχαία, το 2003, 2004, 2005; Σε ένα καφέ στο Κρατικό Βορείου Ελλάδος. Μια σύντομη σύσταση, ένα γεια. Στο τελευταίο lockdown, έζησα σε ένα σπίτι στο Πήλιο, που το είχα νοικιάσει και, κάποια στιγμή, χτυπάει το τηλέφωνό μου και είναι ο Βασίλης με πρόταση για τα Κόκκινα Φανάρια. Άρα, έτσι τον γνώρισα ουσιαστικά. Στην καλά θεμελιωμένη και δουλεμένη στα πολλά χρόνια συνεργασίας τους, αυτή η ομάδα με κέρδισε, κατάφερα να ενσωματωθώ πολύ εύκολα και φυσικά. Όλοι οι ηθοποιοί υποστηρικτικοί, ευγενέστατοι. Με σέβονταν βέβαια και για λόγους ηλικίας.
– Κρυφάκουσα το τηλεφώνημά σου πριν. Πας Θεσσαλονίκη την άλλη βδομάδα για ένα ντοκιμαντέρ;
Ναι, για ένα ντοκιμαντέρ για την ίδρυση του ΑΚΟΕ σε σκηνοθεσία Ιωσήφ Βαρδάκη. Θα είμαι το μόνο ιδρυτικό μέλος που θα παραστεί. Το 1977 ιδρύθηκε, με δημόσια εκδήλωση στο θέατρο Λουζιτάνια που δεν υπάρχει πια, με την βοήθεια κάποιων σπουδαγμένων στο εξωτερικό νέων, με εμπειρία και από τον Μάη του 1968. Είχε σταθεί αφορμή ενός νομοσχεδίου, επί Νέας Δημοκρατίας, περί της διάδοσης αφροδισίων νόσων. Μας ξεσήκωσε: τρανς και ομοφυλόφιλοι απειληθήκαμε με αφανισμό. Υπονοείτο μέχρι και εξορία στην Μακρόνησο.
– Ιστορία γραφόταν. Ιστορία γράψατε.
Πράγματι. Κλούβες απ’ έξω, κακό, τρανς να έρχονται στο θέατρο με μαντήλες και τεράστια γυαλιά ηλίου να μην τις καταλάβουν από τις φωτογραφίες. Βρήκα το θάρρος και έκανα τοποθέτηση στο θέατρο, σε ένα μεγάλο ακροατήριο, ετερόκλητο. Κάποιος έπρεπε να βγει να μιλήσει, βλέπεις. Και όπως έχει γράψει και ο Βαλλιανάτος στον πρόλογο μιας από τις επανεκδόσεις των βιβλίων μου: «από την επόμενη μέρα, η ζωή για τους ομοφυλόφiλους δεν ήταν η ίδια». Μετά από αυτό που σου είπα στο Λουζιτάνια, ξεκίνησε να βγαίνει και το περιοδικό «ΑΜΦΙ», έγιναν πράγματα. Νιώθω πως τα χέρια μου έριξαν έναν χρήσιμο σπόρο που κάρπισε και συνεχίζει μέχρι σήμερα. Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί στο αγωνιστικό κομμάτι του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το Σάββατο 11 Μαρτίου και ευχαριστώ πολύ τον Ορέστη Ανδρεαδάκη που επέλεξε την λήξη του φεστιβάλ για το ντοκιμαντέρ αυτό. Δεν έχω ζήσει ποτέ Θεσσαλονίκη, αν και γεννήθηκα Αλεξανδρούπολη. Θα ήθελα να την εξερευνήσω περισσότερο, όποτε μου δοθεί η ευκαιρία.
– Ποιες είναι οι πόλεις της ζωής σου;
Τα Χανιά είναι η πόλη της ζωής μου. Ζω εκεί από το 1986 με κάποιες παύσεις, κι ας είναι η καθημερινότητά μου στην Αθήνα, όπου ζω και δημιουργώ το μεγαλύτερο διάστημα. Είμαι σίγουρη ότι εκεί θα καταλήξω και δεν εννοώ…νεκρή. Αν σταματούσα αύριο το θέατρο, εκεί θα πήγαινα απευθείας. Είναι μια πόλη φιλόξενη, ανοιχτή στην διαφορετικότητα. Από το 1986, και πιο πριν, υπήρχε γκέι μπαρ. Κάποια στιγμή, έμαθα ότι το μαγαζί που τώρα είναι το περίφημο Street, ένα ροκάδικο, ήταν κάποτε ένα μπαρ κονσομασιόν, με τρανς κονσοματρίς! Τρεις τον αριθμό. Εκεί ψηφίζω, εκεί έχω ένα μικρό σπίτι το οποίο νοικιάζω και κάποια στιγμή θα φτάσω εκεί…
– Μπέττυ, ήσουν ποτέ κακό παιδί;
Ήμουν. Κυρίως τα πρώτα χρόνια της ζωής μου ως τρανς, αναπόφευκτα. Ένας περίγυρος είναι μονίμως με τεντωμένο το δάχτυλο και δείχνει εσένα και τους όμοιούς σου και εσύ δεν γίνεται να μην αγριέψεις. Τα τελευταία χρόνια, έχω εμπλακεί με τα καλλιτεχνικά-κι ας είχε γίνει η αρχή το 1979, με την ταινία του Σταύρακα και έχω κάπως καταλαγιάσει. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι αν δω κάτι να συμβαίνει μπροστά μου, δεν αντιδρώ και μάλιστα δυναμικά. Μετά από τόσα χρόνια, έχω κρατήσει την έκπληξή μου για πράγματα που συμβαίνουν και τις απορίες μου, επίσης. Αυτό μου αρέσει. Δεν έχω απανθρωποιηθεί. Κι ας μην ασχολούμαι ενεργά με τον τρέχοντα ακτιβισμό, είμαι πάντοτε σε επιφυλακή. Η ζωή μου η ίδια είναι μια ακτιβιστική πράξη, η πορεία μου.
– Και το βλέμμα σου το ίδιο, ακόμα.
Έχουμε ζήσει τόσα πολλά όλα αυτά τα χρόνια. Το MeToo, οι καταγγελίες σόκαραν κάποιους ανθρώπους, πολλούς. Εμάς τις τρανς όμως μας πόνεσαν βαθιά, μας θύμισαν όλα αυτά που έχει περάσει η κοινότητά μας, η τρανς κοινότητα. (δάκρυα) Μην σου πω ότι ωχριούν κιόλας αυτές οι ιστορίες. Η εμπροσθοφυλακή των αδύναμων, του πιο εύκολου στόχου για κακοποίηση, για ξεφτίλα είναι οι τρανς. Είμαστε η βιτρίνα. Κι αυτό μας ενώνει όλες εμάς τις τρανς, κι ας έχουμε άλλες τόσες διαφορές.
Αν και αυτή η αίσθηση αυτής της κοινής μοίρας στον πόνο δεν είναι τόσο γενικευμένη όσο μπορείς να φαντάζεσαι. Γιατί οι τρανς είναι, κατά την άποψή μου, τα πλέον πρόσφορα πρόσωπα να αλλοτριωθούν. Όλους τους αλλοτριώνει η πορνεία, αλλά ειδικά τα τρανς άτομα. Αυτή η αλλοτρίωση τις έκανε να μην σκέφτονται και να μην δρουν συλλογικά. Το προφίλ της τρανς γυναίκας (ή άντρα!) έχει αλλάξει στον χρόνο. Δεν είναι αγράμματα, όπως εμείς. Εμείς ήμασταν από πολύ φτωχές ή λαϊκές οικογένειες, σήμερα έχουν δέκα πτυχία…
Για να μπορείς να υποστηρίξεις κάποιες συλλογικότητες και να μαζεύεις γύρω σου κόσμο, σου χρειάζεται ένα στοιχείο δημαγωγικό, που δεν διαθέτω. Δεν κάνω για πολιτικός που λέμε!
– Είσαι όμως πολιτικά ενεργή.
Φυσικά. Πάντοτε ψήφιζα ή σχεδόν πάντοτε. Πίστεψα και σε ένα κόμμα που δεν υπάρχει πια. Και γενικώς, είμαι απογοητευμένη. Όμως δεν θέλω να κρίνω εύκολα, να υψώνω το δάχτυλο, έχω μαλακώσει με τον χρόνο. Νομίζω οι περισσότεροι έτσι γίνονται μεγαλώνοντας…
– Τι όνειρα έκανες 20 χρονών;
Δεν είχα ακριβώς όνειρα. Όμως, ένας από τους λογιστές του αναμορφωτηρίου στον Κορυδαλλό, σου λέω για πριν τα 20 δηλαδή, με έστελνε σινεμά, Κορυδαλλό και Αθήνα. Διάβαζα βιβλία, έβλεπα ταινίες…Κι έλεγα ότι ήθελα να γίνω δικηγόρος, με γοήτευε αυτό το επάγγελμα. Ήμουν καλή στις εκθέσεις. Η ζωή αλλιώς τα σχεδίαζε για μένα! Έμεινα στην πέμπτη τάξη του εξατάξιου, τότε, Γυμνασίου. Είχα πάει 19 και έπρεπε να με διώξουν από το αναμορφωτήριο. Χούντα. Έβγαλα ένα ναυτικό φυλλάδιο και μπάρκαρα. Μόλις έφτασα Νέα Ορλεάνη, το’ σκασα για Νέα Υόρκη, με βοήθησε ένας από το καράβι. Τον ξαναείδα αυτόν τον άνθρωπο να με δει στα Φανάρια, από το 1970 που είχα να τον δω. Πολύ συγκινητική στιγμή, γιατί αυτός ο άνθρωπος με βοήθησε πάρα πολύ.
– Μίλα μου για τη Νέα Υόρκη. Ερωτεύτηκες εκεί;
Πάλεψα εκεί. Δούλεψα, ένιωσα, φοβήθηκα, όλα. Έζησα δύο χρόνια ως λαθραίος μετανάστης, στην Αστόρια. Μου συνέβησαν διάφορα. Δούλευα 27 δρόμους και Μπρόντγουεη σε ένα μαγαζί με αμερικάνικη κουζίνα, κι ας το είχαν Χιώτες. Μάζευα λεφτά, είχα δρομολογήσει την επιστροφή μου. Γίνονταν διαρρήξεις στα δωμάτια και κάποια στιγμή βρέθηκα και με ένα πιστόλι, μου το έδωσε ένα φίλος για την ασφάλειά μου. Θυμάμαι το χιόνι στην Αστόρια. Και τις υπερωρίες που δούλευα αδιάκοπα… Δούλευα σε ένα μαγαζί που ήταν στο ισόγειο μιας πολυκατοικίας με 28 ορόφους, καμιά φορά δεν έβγαινα καν εκτός. Σπίτι-μαγαζί.
Ένα βράδυ, μετά από ατελείωτη δουλειά, μπήκα στην τεράστια μπανιέρα του μικρού διαμερίσματος και με πήρε ο ύπνος μες στο νερό. Κόντεψα να πνιγώ. Από τότε, αποφεύγω τις μπανιέρες, φοβάμαι. Και επειδή ρώτησες για έρωτα. Ερωτεύτηκα έναν έρωτα. Γινόταν φοβερό ψωνιστήρι στις τουαλέτες των μετρό από τους γκέι. Βλέμματα, φλερτ, πειράγματα. Κάποια στιγμή, γνώρισα έναν έγχρωμο, κάναμε σχέση. Με έμαθε να οδηγώ, έμεινα μαζί του στο Νιου Τζέρσεϊ, βλέπαμε μιούζικαλ στο Μπρόντγουεη μαζί και με άλλους φίλους του, υπέροχες στιγμές. Συναυλίες με Αρίθα Φράνκλιν, Τίνα Τέρνερ, Τομ Τζούουνς, Άιζακ Χέις… Όταν γύρισα Ελλάδα, πολύ ενσυνείδητα, μπήκα στην πορνεία. Άρχισα να το ξεπερνάω, όχι να το συνηθίζω. Έλεγα ότι εγώ το επέλεξα αυτό. Μετά, στα μπουρδέλα, στεκόμουν στον καθρέφτη του μπάνιου, πονούσα αλλά έλεγα στον εαυτό μου «σκάσε, εσύ μας έφερες εδώ». Και είχα στόχο να το κάνω όσο γίνεται με τον δικό μου τρόπο και επιθυμίες και επίσης να το σταματήσω όσο νωρίτερα θα μπορούσα.
Στα πενήντα μου το σταμάτησα, το 2000.
– Θέλω να μου πεις για την σχέση σου με τον Κώστα Ταχτσή.
Ήταν αντίθετος με την ίδρυση του ΑΚΟΕ και είχε βγει στην Ελευθεροτυπία-αν και του είχε ζητηθεί να συμμετάσχει αν όχι να ηγηθεί του κινήματος!-και απέτρεπε τον κόσμο να έρθει σε αυτή τη μεγάλη εκδήλωση. Έλεγε πως δεν ήταν δυνατόν να γίνει απελευθερωτικό κίνημα με αρχηγούς τρανς. Κι ας ντυνόταν ο ίδιος γυναίκα τα βράδια… Είχα βγει να αντιδράσω, είχα πει για τις εμφυτεύσεις στήθους του (μικρού μεγέθους για να μπορεί και να κυκλοφορεί ως άντρας!), για τις αποτριχώσεις
Τον επόμενο χρόνο έπαιξα στο θέατρο, σε παράσταση Διαμαντόπουλου, με Ντίνα Κώνστα και άλλους, και μάθαινα ότι τους έπιανε όλους και τους έλεγε να μη με αφήνουν να παίζω στο θέατρο. Ο παραγωγός μας, τότε σύζυγος της Λαμπέτη, μου τα είχε πει. Τους πίεζε, τους ενοχλούσε, τους είχα γίνει εμμονή. Η Λαμπέτη είχε πει, στο μεταξύ, στον Μπασιάκο για μένα: «Σωτήρη, αν αυτό το παιδί, αποδίδει έστω το μισό από ό, τι στις ταινίες του Σταύρακα, να συνεχίσει με το θέατρο». Αχ, δεν έχω ντοκουμέντα από τότε, φωτογραφίες, ένα βίντεο. Δεν φρόντισε κανείς γι’ αυτό κι εγώ δεν ήμουν αυτού του στιλ. Ο Γεωργουσόπουλος με είχε επίσης εγκρίνει, αν και μου συνέστησε να πάω σε σχολή θεάτρου. Όμως, δεν το έκανα ποτέ και δεν μετανιώνω.
– Η μεγάλη παρεξήγηση με την μήνυση που σου έκανε ο Ταχτσής πώς συνέβη;
Με μήνυσε ότι τον απήγαγα, για να με εκδικηθεί προφανώς. Ένα βράδυ, η τραβεστί Αλόμα τον έδειρε και κατέληξαν κρατητήριο. Βγήκε στις εφημερίδες ο Ταχτσής και με κατηγόρησε μαζί με την Αλόμα, ότι η μαφία των τραβεστί τον καταδιώκει. Ε, βγαίνω κι εγώ μετά, και με δελτίο τύπου μάλιστα και άρχισα να κομπορρημονώ. Να λέω δηλαδή ψέματα ότι τον έβλαψα, και δη με επιχειρήματα: ότι είναι ρουφιάνος της αστυνομίας, ότι το ένα, το άλλο… Ο Αγγελόπουλος τότε σταμάτησε την διαδικασία στην οποία είχε μπει για να κάνει ταινία το «Τρίτο Στεφάνι». Μια εβδομάδα μετά την καταγγελία του, ο Ταχτσής αναίρεσε την εναντίον μου καταγγελία. Σημειωτέον, έπινε πολύ αλκοόλ και βαρβιτουρικά, κατά την βάρδιά του στην Συγγρού. Δεν αποκλείεται στ’ αλήθεια να τα’ χε χάσει όταν με μήνυε. Είναι η πρώτη φορά σε συνέντευξή μου που ομολογώ ότι «έπαιζα» και λίγο με όλη αυτή την ιστορία. Ό, τι με κατηγορούσε-ψέματα!- εγώ με έναν θεατρικό, αν θέλεις, τρόπο το εναγκαλιζόμουν και το τραβούσα από τα μαλλιά. Ότι, ναι, καλά τα λέει ο κύριος Ταχτσής, πράγματι συνέβη αυτό κι εκείνο, γιατί ο ίδιος έχει κάνει εκείνο και το άλλο.
– Άλλα «μυθικά πρόσωπα», που λέει κι ο Παυριανός, με τα οποία διασταυρώθηκες;
Έκανα παρέα με τον Νίκο Μουρατίδη, ένα από τα ιδρυτικά μέλη του ΑΚΟΕ, σημαντικός πολύ. Με βοηθούσε χωρίς να περιμένει να κερδίσει κάτι. Με γνώρισε με Μιμή Ντενίση, Άννα Νταλάρα, Ειρήνη Παππά. Γνώρισα τον Vangelis, επίσης. Ο Ταχτσής πάντα κάπου στα θέατρα, στις πρεμιέρες, στις συνεντεύξεις τύπου…είρων μαζί μου. «Ποιος σε κουβάλησε εδώ; Τι δουλειά έχεις εδώ;», μου έλεγε. Μιλάμε για τέλη ‘79, αρχές ‘80. «Έχω έρθει με τους φίλους μου, τον Μουρατίδη και την Ντενίση». Την άλλη μέρα, πάω στον Εξάντα και ζητώ πίσω τo xειρόγραφό μου για να συμπληρώσω τις σκέψεις μου για αυτόν και την συμπεριφορά μου.
– Σχεδόν ερωτική η σχέση σας…
(γέλια) Πολύ δύσκολος άνθρωπος. Υπερβολικά ταλαντούχος και στους ταλαντούχους συμβαίνουν κάποιες αλλοιώσεις. Όμως, εγώ δεν μπορώ να βάλω την τέχνη κάποιου πάνω από την ανθρώπινη συμπεριφορά του.
– Μετά το 2000, έφυγες κι εσύ από όλο αυτό το παιχνίδι, την υπεροψία ίσως, αυτές τις εμπλοκές…
Πράγματι, άρχισα να νιώθω αληθινά αυτάρκης. Και ψυχικά, και οικονομικά. Με το που σταμάτησα την ενασχόλησή μου με την πορνεία, κάτι άλλαξε. Η συμπεριφορά μου, αρχικά. Κι αυτό θα στο πουν κι άλλοι άνθρωποι. Εκτός κι αν είσαι κάθαρμα, μαλάκας. Νομίζω ότι γνωρίζω τους χειρισμούς της δημοσιότητας, πια. Με βοηθάει και η ενασχόληση με τα καλλιτεχνικά. Έχω ελάχιστους, καλούς φίλους που πάντα τουες συμβουλεύομαι κι ας κάνω το δικό μου, τελικά, σαν άλλος…Ανδρέας Παπανδρέου! Δεν θέλω πια να σκορπίζομαι. Υπήρξα ματαιόδοξη, κάποτε, με τα πανάκριβά μου, τις υπερβολές μου, χωρίς να μετανιώνω. Έλεγα, πάντα, «όχι ρε πούστη μου, θα μπω στη Λουί Βιτόν να πάρω αυτήν την τσάντα., κι ας είμαι τρανς, πουτάνα, εγχειρισμένη, δεν ξέρω τι». Βέβαια, από το περίσσευμά μου, από την δουλειά μου ψώνιζα. Όχι με δάνεια και τέτοια!
(από κοινού σιωπή)
Είμαι καλά με την ζωή μου… Και από επιλογή είμαι μόνη. Κάποτε, έκανα μακροχρόνιες σχέσεις, σε αναζήτηση υποκατάστατου οικογένειας. Τώρα, ίσως, ψάχνω τον άντρα-αδελφό. Με κούρασαν οι άντρες, τους έχω απομυθοποιήσει ως εραστές. Είναι περιορισμένου βεληνεκούς. Δεν λέω ότι έχω τελειώσει από τον έρωτα, αλλά το παιχνίδι γύρω από αυτόν δεν με αφορά, πλέον. Έχω διακριτικά αποτραβηχτεί, θα έλεγα. Όταν, για μια περίοδο της ζωής μου, πήγαινα με διψήφιο αριθμό αντρών κάθε μέρα και έχω πάρει καλλονούς, γόηδες, ομορφόπαιδα-γιατί δεν ήταν όλοι οι πελάτες αποκρουστικοί-τώρα νιώθω χορτάτη και μου αρέσει αυτή η θέση μου στα πράγματα. Τους άντρες τους προσεγγίζω πια σαν… σαν αδέρφια μου!
Φοράει στ’ αυτιά της τα μυθικά «κρινάκια» της Κατερίνας Λαλαούνη, ένα απαλό πουλόβερ και ένα ζευγάρι μωβ γυαλιά ηλίου. Την λένε Μπέττυ Βακαλίδου και το πλήρες βιογραφικό της, για το οποίο είναι υπερήφανη βρίσκεται στην Wikipedia, ατόφιο, καθάριο, αποκαλυπτικό της προσφοράς της στην ορατότητα των τρανς ατόμων, αλλά και της μυθιστορηματικής διαδρομής της στην ζωή.
Με την αφορμή την συμμετοχή της στην πολυαναμενόμενη παράσταση που σκηνοθετεί ο Βασίλης Μπισμπίκης «Έγκλημα και Τιμωρία» στην Στέγη, την συνάντησα ένα μεσημέρι στην Κυψέλη, καθίσαμε σαν φίλες αντικριστά σε ένα ηλιόλουστο τραπεζάκι και αρχίσαμε να συνομιλούμε. Οι δύο ώρες όχι απλώς δεν μου έφτασαν, αλλά γέννησαν αφορμές και απορίες για επόμενες συνεντεύξεις και συναντήσεις. Αυτό συμβαίνει όταν συνομιλείς με ανθρώπους που έχουν ρουφήξει την ζωή από το μεδούλι και συνεχίζουν ακάθεκτοι.
Κυρίες και κύριοι, η Μπέττυ Βακαλίδου, κάτω από το φως της αλήθειας της και, κατά την άποψή μου, στην καλύτερη φάση της ύπαρξής της.
– Λένε ότι θυμόμαστε τους μεγάλους πόνους. Τι σε χάραξε περισσότερο;
Η ξαφνική αποκοπή από την οικογένεια, περισσότερο και από την κακοποίηση που υπέστην εκείνα τα χρόνια από την οικογένεια. Αλλά 15 χρονών, έφυγα από το σπίτι, με έκλεισαν στο αναμορφωτήριο στον Κορυδαλλό οι γονείς μου, και αυτό με πόνεσε και με πονάει.
– Και ποιο είναι αυτό που σου έχει δώσει την μεγαλύτερη ευδαιμονία;
Μπορώ να πω ότι έχω πάρει πολλές χαρές στην ζωή μου, σε αντίστιξη με τις λύπες και τους πόνους. Όταν αντιλήφθηκα ότι μπορώ να σταθώ στα πόδια μου, δεν θυμάμαι ακριβώς πότε, τότε ένιωσα ευδαιμονία στ’ αλήθεια. Όταν αποφάσισα ότι δεν θα αφήσω τίποτα να με λυγίσει και να με οδηγήσει σε περίεργες και κακές ατραπούς.
– Και δηλαδή, έκτοτε, δεν λύγισες ποτέ;
(γέλια) Έχω λυγίσει πάρα πολλές φορές, αλλά σκεφτόμουν πάντοτε ότι είμαι υποχρεωμένη (εντός ή εκτός εισαγωγικών!) να υπερασπιστώ τον εαυτό μου για να μπορέσω να επιζήσω.
– Πώς σου φαίνεται που τα trans άτομα της γενιάς σου μπορεί και να θεωρούνται μέρος της ποπ κουλτούρας; Έχουν μπει και αυτά στο χωνευτήρι της εποχής και η διαχείρισή τους από τα media, την τέχνη είναι εντελώς διαφορετική από ό, τι πριν από μόλις λίγα χρόνια. Νιώθεις ότι κάποιες/οι σας χρησιμοποιούν;
Αντιλαμβάνομαι τι λες. Έχω την αίσθηση ότι για καλό συμβαίνει, κάπου προσφέρει. Μέσα από όλον αυτόν τον ορυμαγδό, αν μου επιτρέπεις, πληροφοριών και έκθεσης, νομίζω ότι βγαίνει κάτι καλό στο τέλος. Συνεχίζω να ανακαλύπτω στον κάθε άνθρωπο καλές προθέσεις, αλλιώς θα ήταν δυσβάσταχτη η ζωή, αν τα έβλεπα όλα μαύρα και αρνητικά. Αυτό βέβαια με οδηγεί στο να απογοητεύομαι συχνά, ακόμα και με ορισμένες ερωτήσεις δημοσιογράφων. Αλλά, ξαναλέω, μένω στην θετική πλευρά. Ξέρεις, ήμουν θετική σε αυτήν την έκθεση από την πολύ αρχή, με την έκρηξη της ιδιωτικής τηλεόρασης, που καλούσαν τραβεστί και καννιβαλίζονταν ωθούμενες από τους παρουσιαστές. Έβρισκα κάποια ψυχία ορατότητας σε αυτό το πράγμα. Και κάποιες άλλες στιγμές, βέβαια, έβλεπα και τον Γρηγόρη Βαλλιανάτο, ένα πρότυπο, ένα υπόδειγμα ανθρώπου που βγήκε στην τηλεόραση και θεμελίωσε την αλλαγή της εικόνας του ομοφυλόφιλου.
– Ορατότητα να’ ναι, λες, κι ό, τι να’ ναι!
Ακριβώς. Είναι πολύ ζόρικο πράγμα να σε αναγκάζει μια κοινωνία, ένα σύστημα να ζεις υπογείως, στο σκοτάδι. Μόνο τη νύχτα. Μόλις αρχίσει να ξημερώνει, να τα μαζεύει από την Συγγρού και να κλείνεσαι. Περάσαμε τέτοιες εποχές. Τώρα πιστεύω τα πράγματα είναι κάπως πιο εύκολα.
– Είσαι εξοικειωμένη με τους όρους της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας που και η πολιτική ορθότητα επιβάλλει την ορθή χρήση τους; Ξέρεις, transgender, queer, non-binary κτλ;
Θα ήθελα να κάνω μια διευκρίνιση. Από τα δικά μου χρόνια και ύστερα, όποιες από τις τρανς αποφασίζαμε να κάναμε διόρθωση φύλου, αλλαγή φύλου, μπορούσαν να αλλάξουν επίσημα τα στοιχεία τους, να αναγράφει «θήλυ» αντί για «άρρεν». Μπορούσε ακόμα να αλλάξει και η ληξιαρχική πράξη γεννήσεως! Καμιά φορά, απο λάθο ή υπερβολικό ζήλο ή κακή πρόθεση ή άγνοια, έβαζαν σε παρένθεση «πρώην άρρεν». Έτσι συνέβη και στην περίπτωσή μου και μεσολάβησε η δικηγόρος μου και διορθώθηκε οριστικά. Άλλες πήγαν από μόνες τους, παραπονέθηκαν. Όταν κάνεις την εγχείρηση αλλαγής φύλου, το κράτος το ίδιο σε χαρακτηρίζει γυναίκα και, εν πολλοίς, ξεκινά η ζωή σου ως γυναίκα. Τι νόημα έχει, σε ρωτώ, μια που είχε αυτό το παρελθόν ως άντρας και τώρα είναι γυναίκα να ασχολείται με αυτά και να την αφορούν;
Εγώ όμως, ως Μπέττυ, επειδή βρέθηκα στην απαρχή αυτής της διαφαινόμενης από τότε ορατότητας, ως ιδρυτικό μέλος του ΑΚΟΕ, νιώθω λίγο σαν δεσμευμένη-με την καλή έννοια- να υπερασπίζομαι και το παρελθόν μου και άλλα κομμάτια μου. Χρειάστηκε να κάνω βαθιά ενδοσκόπηση, έστω και χωρίς ψυχολόγο, από μόνη μου, για να αποδεχθώ πλήρως αυτό που είμαι και αυτό που ήμουνα, αυτό που έγινα και αυτό που γεννήθηκα. Έχω βρει μια τέλεια ισορροπία, δεν έχω κανένα θέμα με την ταυτότητά μου. Δεν αντιδρώ άσχημα σε ατάκες τύπου «τραβεστί», «τραβέλι», «Χαρίλαε, πήγες φαντάρος;». Μπορώ να γυρίσω ωραιότατα και να πω «Περικλής ήταν το όνομά μου και δεν έχω υπηρετήσει».
– Δεν έχεις θυμώσει δηλαδή ποτέ με κάποιο τρανσφοβικό σχόλιο σαν αυτά που μου περιέγραψες;
Παλιότερα εξαγριωνόμουν, δεν θύμωνα απλώς. Αντιδρούσα πάρα πολύ έντονα. Τώρα απλώς το προσπερνώ, δεν με ενδιαφέρει πια. Οπότε, όλοι αυτοί οι καινούργιοι όροι που έχουν προστεθεί στο λεξιλόγιο των ΛΟΑΤΚΙ δεν μου είναι μεν ξένοι, γιατί τους διαβάζω, τους έχω υπόψη, αλλά δεν καταβάλλω και καμία προσπάθεια να τους συγκρατήσω όλους, δεν με ενδιαφέρουν. Καλά κάνουν τα νέα παιδιά, αν και μπερδεύουν λίγο τον κόσμο με όλα αυτά…
– Μπέτυ, νιώθεις περισσότερο συγγραφέας ή performer/ηθοποιός;
Ό, τι έχω κάνει στην ζωή μου, το έκανα με πολλή μελέτη και πολύ χρόνο. Προτού γράψω κάτι ή παίξω σε μια παράσταση. Μάλλον όμως δεν είμαι και πολύ συγγραφέας, γιατί αλλιώς θα έγραφα κι άλλα βιβλία. Είχα μια ιδέα: να κάνω ένα λεξικό, μια μικρή εγκυκλοπαίδεια με όλες τις Ελληνίδες τρανς. Λήμματα και μερικά λόγια για αυτές. Το παίδεψα λίγο, το άφησα. Ίσως είμαι τεμπέλα! Προτιμώ το θέατρο και το σινεμά. Ήδη έχω κλείσει για τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2024 γυρίσματα για μια ταινία μεγάλου μήκους (μυθοπλασία) του Ηλία Γιαννακάκη, με την συμμετοχή σημαντικών ηθοποιών. Εκεί, κρατώ τον ρόλο μιας εγχειρισμένης, όχι της Μπέττυς ως περσόνας, μιας ανώνυμης γυναίκας.
– Και ο ρόλος σου στο «Έγκλημα και Τιμωρία»;
Όλοι οι ρόλοι που έχω κάνει μέχρι στιγμής με έχουν παρουσιάσει μέχρι στιγμής είτε ως τρανς είτε ως Μπέττυ, μέχρι και πέρσι δηλαδή, στα Φανάρια. Τώρα, ο Βασίλης Μπισμπίκης μου ζήτησε να κάνω κάτι άλλο, ούτε τρανς, ούτε ακτιβίστρια, ούτε Μπέττυ, αλλά μια δολοφονημένη, γριά τοκογλύφο. Ένας κομβικός δραματουργικά ρόλος, που δολοφονήθηκε από τον Ρασκόλνικοφ. Τι εξαιρετικός ηθοποιός Θοδωρής Σκυφτούλης. Μου αρέσει αυτός ο ρόλος, που δεν έχει καμία αναφορά στο παρελθόν μου. Βέβαια, είναι και ρίσκο. Το κοινό με ξέρει ως Μπέτυ, είναι ταυτισμένο με την Μπέτυ. Αλλά δεν φοβάμαι, κιόλας.
– Με τον Βασίλη Μπισμπίκη πώς γνωριστήκατε;
Τον είχα συναντήσει τυχαία, το 2003, 2004, 2005; Σε ένα καφέ στο Κρατικό Βορείου Ελλάδος. Μια σύντομη σύσταση, ένα γεια. Στο τελευταίο lockdown, έζησα σε ένα σπίτι στο Πήλιο, που το είχα νοικιάσει και, κάποια στιγμή, χτυπάει το τηλέφωνό μου και είναι ο Βασίλης με πρόταση για τα Κόκκινα Φανάρια. Άρα, έτσι τον γνώρισα ουσιαστικά. Στην καλά θεμελιωμένη και δουλεμένη στα πολλά χρόνια συνεργασίας τους, αυτή η ομάδα με κέρδισε, κατάφερα να ενσωματωθώ πολύ εύκολα και φυσικά. Όλοι οι ηθοποιοί υποστηρικτικοί, ευγενέστατοι. Με σέβονταν βέβαια και για λόγους ηλικίας.
– Κρυφάκουσα το τηλεφώνημά σου πριν. Πας Θεσσαλονίκη την άλλη βδομάδα για ένα ντοκιμαντέρ;
Ναι, για ένα ντοκιμαντέρ για την ίδρυση του ΑΚΟΕ σε σκηνοθεσία Ιωσήφ Βαρδάκη. Θα είμαι το μόνο ιδρυτικό μέλος που θα παραστεί. Το 1977 ιδρύθηκε, με δημόσια εκδήλωση στο θέατρο Λουζιτάνια που δεν υπάρχει πια, με την βοήθεια κάποιων σπουδαγμένων στο εξωτερικό νέων, με εμπειρία και από τον Μάη του 1968. Είχε σταθεί αφορμή ενός νομοσχεδίου, επί Νέας Δημοκρατίας, περί της διάδοσης αφροδισίων νόσων. Μας ξεσήκωσε: τρανς και ομοφυλόφιλοι απειληθήκαμε με αφανισμό. Υπονοείτο μέχρι και εξορία στην Μακρόνησο.
– Ιστορία γραφόταν. Ιστορία γράψατε.
Πράγματι. Κλούβες απ’ έξω, κακό, τρανς να έρχονται στο θέατρο με μαντήλες και τεράστια γυαλιά ηλίου να μην τις καταλάβουν από τις φωτογραφίες. Βρήκα το θάρρος και έκανα τοποθέτηση στο θέατρο, σε ένα μεγάλο ακροατήριο, ετερόκλητο. Κάποιος έπρεπε να βγει να μιλήσει, βλέπεις. Και όπως έχει γράψει και ο Βαλλιανάτος στον πρόλογο μιας από τις επανεκδόσεις των βιβλίων μου: «από την επόμενη μέρα, η ζωή για τους ομοφυλόφiλους δεν ήταν η ίδια». Μετά από αυτό που σου είπα στο Λουζιτάνια, ξεκίνησε να βγαίνει και το περιοδικό «ΑΜΦΙ», έγιναν πράγματα. Νιώθω πως τα χέρια μου έριξαν έναν χρήσιμο σπόρο που κάρπισε και συνεχίζει μέχρι σήμερα. Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί στο αγωνιστικό κομμάτι του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το Σάββατο 11 Μαρτίου και ευχαριστώ πολύ τον Ορέστη Ανδρεαδάκη που επέλεξε την λήξη του φεστιβάλ για το ντοκιμαντέρ αυτό. Δεν έχω ζήσει ποτέ Θεσσαλονίκη, αν και γεννήθηκα Αλεξανδρούπολη. Θα ήθελα να την εξερευνήσω περισσότερο, όποτε μου δοθεί η ευκαιρία.
– Ποιες είναι οι πόλεις της ζωής σου;
Τα Χανιά είναι η πόλη της ζωής μου. Ζω εκεί από το 1986 με κάποιες παύσεις, κι ας είναι η καθημερινότητά μου στην Αθήνα, όπου ζω και δημιουργώ το μεγαλύτερο διάστημα. Είμαι σίγουρη ότι εκεί θα καταλήξω και δεν εννοώ…νεκρή. Αν σταματούσα αύριο το θέατρο, εκεί θα πήγαινα απευθείας. Είναι μια πόλη φιλόξενη, ανοιχτή στην διαφορετικότητα. Από το 1986, και πιο πριν, υπήρχε γκέι μπαρ. Κάποια στιγμή, έμαθα ότι το μαγαζί που τώρα είναι το περίφημο Street, ένα ροκάδικο, ήταν κάποτε ένα μπαρ κονσομασιόν, με τρανς κονσοματρίς! Τρεις τον αριθμό. Εκεί ψηφίζω, εκεί έχω ένα μικρό σπίτι το οποίο νοικιάζω και κάποια στιγμή θα φτάσω εκεί…
– Μπέττυ, ήσουν ποτέ κακό παιδί;
Ήμουν. Κυρίως τα πρώτα χρόνια της ζωής μου ως τρανς, αναπόφευκτα. Ένας περίγυρος είναι μονίμως με τεντωμένο το δάχτυλο και δείχνει εσένα και τους όμοιούς σου και εσύ δεν γίνεται να μην αγριέψεις. Τα τελευταία χρόνια, έχω εμπλακεί με τα καλλιτεχνικά-κι ας είχε γίνει η αρχή το 1979, με την ταινία του Σταύρακα και έχω κάπως καταλαγιάσει. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι αν δω κάτι να συμβαίνει μπροστά μου, δεν αντιδρώ και μάλιστα δυναμικά. Μετά από τόσα χρόνια, έχω κρατήσει την έκπληξή μου για πράγματα που συμβαίνουν και τις απορίες μου, επίσης. Αυτό μου αρέσει. Δεν έχω απανθρωποιηθεί. Κι ας μην ασχολούμαι ενεργά με τον τρέχοντα ακτιβισμό, είμαι πάντοτε σε επιφυλακή. Η ζωή μου η ίδια είναι μια ακτιβιστική πράξη, η πορεία μου.
– Και το βλέμμα σου το ίδιο, ακόμα.
Έχουμε ζήσει τόσα πολλά όλα αυτά τα χρόνια. Το MeToo, οι καταγγελίες σόκαραν κάποιους ανθρώπους, πολλούς. Εμάς τις τρανς όμως μας πόνεσαν βαθιά, μας θύμισαν όλα αυτά που έχει περάσει η κοινότητά μας, η τρανς κοινότητα. (δάκρυα) Μην σου πω ότι ωχριούν κιόλας αυτές οι ιστορίες. Η εμπροσθοφυλακή των αδύναμων, του πιο εύκολου στόχου για κακοποίηση, για ξεφτίλα είναι οι τρανς. Είμαστε η βιτρίνα. Κι αυτό μας ενώνει όλες εμάς τις τρανς, κι ας έχουμε άλλες τόσες διαφορές.
Αν και αυτή η αίσθηση αυτής της κοινής μοίρας στον πόνο δεν είναι τόσο γενικευμένη όσο μπορείς να φαντάζεσαι. Γιατί οι τρανς είναι, κατά την άποψή μου, τα πλέον πρόσφορα πρόσωπα να αλλοτριωθούν. Όλους τους αλλοτριώνει η πορνεία, αλλά ειδικά τα τρανς άτομα. Αυτή η αλλοτρίωση τις έκανε να μην σκέφτονται και να μην δρουν συλλογικά. Το προφίλ της τρανς γυναίκας (ή άντρα!) έχει αλλάξει στον χρόνο. Δεν είναι αγράμματα, όπως εμείς. Εμείς ήμασταν από πολύ φτωχές ή λαϊκές οικογένειες, σήμερα έχουν δέκα πτυχία…
Για να μπορείς να υποστηρίξεις κάποιες συλλογικότητες και να μαζεύεις γύρω σου κόσμο, σου χρειάζεται ένα στοιχείο δημαγωγικό, που δεν διαθέτω. Δεν κάνω για πολιτικός που λέμε!
– Είσαι όμως πολιτικά ενεργή.
Φυσικά. Πάντοτε ψήφιζα ή σχεδόν πάντοτε. Πίστεψα και σε ένα κόμμα που δεν υπάρχει πια. Και γενικώς, είμαι απογοητευμένη. Όμως δεν θέλω να κρίνω εύκολα, να υψώνω το δάχτυλο, έχω μαλακώσει με τον χρόνο. Νομίζω οι περισσότεροι έτσι γίνονται μεγαλώνοντας…
– Τι όνειρα έκανες 20 χρονών;
Δεν είχα ακριβώς όνειρα. Όμως, ένας από τους λογιστές του αναμορφωτηρίου στον Κορυδαλλό, σου λέω για πριν τα 20 δηλαδή, με έστελνε σινεμά, Κορυδαλλό και Αθήνα. Διάβαζα βιβλία, έβλεπα ταινίες…Κι έλεγα ότι ήθελα να γίνω δικηγόρος, με γοήτευε αυτό το επάγγελμα. Ήμουν καλή στις εκθέσεις. Η ζωή αλλιώς τα σχεδίαζε για μένα! Έμεινα στην πέμπτη τάξη του εξατάξιου, τότε, Γυμνασίου. Είχα πάει 19 και έπρεπε να με διώξουν από το αναμορφωτήριο. Χούντα. Έβγαλα ένα ναυτικό φυλλάδιο και μπάρκαρα. Μόλις έφτασα Νέα Ορλεάνη, το’ σκασα για Νέα Υόρκη, με βοήθησε ένας από το καράβι. Τον ξαναείδα αυτόν τον άνθρωπο να με δει στα Φανάρια, από το 1970 που είχα να τον δω. Πολύ συγκινητική στιγμή, γιατί αυτός ο άνθρωπος με βοήθησε πάρα πολύ.
– Μίλα μου για τη Νέα Υόρκη. Ερωτεύτηκες εκεί;
Πάλεψα εκεί. Δούλεψα, ένιωσα, φοβήθηκα, όλα. Έζησα δύο χρόνια ως λαθραίος μετανάστης, στην Αστόρια. Μου συνέβησαν διάφορα. Δούλευα 27 δρόμους και Μπρόντγουεη σε ένα μαγαζί με αμερικάνικη κουζίνα, κι ας το είχαν Χιώτες. Μάζευα λεφτά, είχα δρομολογήσει την επιστροφή μου. Γίνονταν διαρρήξεις στα δωμάτια και κάποια στιγμή βρέθηκα και με ένα πιστόλι, μου το έδωσε ένα φίλος για την ασφάλειά μου. Θυμάμαι το χιόνι στην Αστόρια. Και τις υπερωρίες που δούλευα αδιάκοπα… Δούλευα σε ένα μαγαζί που ήταν στο ισόγειο μιας πολυκατοικίας με 28 ορόφους, καμιά φορά δεν έβγαινα καν εκτός. Σπίτι-μαγαζί.
Ένα βράδυ, μετά από ατελείωτη δουλειά, μπήκα στην τεράστια μπανιέρα του μικρού διαμερίσματος και με πήρε ο ύπνος μες στο νερό. Κόντεψα να πνιγώ. Από τότε, αποφεύγω τις μπανιέρες, φοβάμαι. Και επειδή ρώτησες για έρωτα. Ερωτεύτηκα έναν έρωτα. Γινόταν φοβερό ψωνιστήρι στις τουαλέτες των μετρό από τους γκέι. Βλέμματα, φλερτ, πειράγματα. Κάποια στιγμή, γνώρισα έναν έγχρωμο, κάναμε σχέση. Με έμαθε να οδηγώ, έμεινα μαζί του στο Νιου Τζέρσεϊ, βλέπαμε μιούζικαλ στο Μπρόντγουεη μαζί και με άλλους φίλους του, υπέροχες στιγμές. Συναυλίες με Αρίθα Φράνκλιν, Τίνα Τέρνερ, Τομ Τζούουνς, Άιζακ Χέις… Όταν γύρισα Ελλάδα, πολύ ενσυνείδητα, μπήκα στην πορνεία. Άρχισα να το ξεπερνάω, όχι να το συνηθίζω. Έλεγα ότι εγώ το επέλεξα αυτό. Μετά, στα μπουρδέλα, στεκόμουν στον καθρέφτη του μπάνιου, πονούσα αλλά έλεγα στον εαυτό μου «σκάσε, εσύ μας έφερες εδώ». Και είχα στόχο να το κάνω όσο γίνεται με τον δικό μου τρόπο και επιθυμίες και επίσης να το σταματήσω όσο νωρίτερα θα μπορούσα.
Στα πενήντα μου το σταμάτησα, το 2000.
– Θέλω να μου πεις για την σχέση σου με τον Κώστα Ταχτσή.
Ήταν αντίθετος με την ίδρυση του ΑΚΟΕ και είχε βγει στην Ελευθεροτυπία-αν και του είχε ζητηθεί να συμμετάσχει αν όχι να ηγηθεί του κινήματος!-και απέτρεπε τον κόσμο να έρθει σε αυτή τη μεγάλη εκδήλωση. Έλεγε πως δεν ήταν δυνατόν να γίνει απελευθερωτικό κίνημα με αρχηγούς τρανς. Κι ας ντυνόταν ο ίδιος γυναίκα τα βράδια… Είχα βγει να αντιδράσω, είχα πει για τις εμφυτεύσεις στήθους του (μικρού μεγέθους για να μπορεί και να κυκλοφορεί ως άντρας!), για τις αποτριχώσεις
Τον επόμενο χρόνο έπαιξα στο θέατρο, σε παράσταση Διαμαντόπουλου, με Ντίνα Κώνστα και άλλους, και μάθαινα ότι τους έπιανε όλους και τους έλεγε να μη με αφήνουν να παίζω στο θέατρο. Ο παραγωγός μας, τότε σύζυγος της Λαμπέτη, μου τα είχε πει. Τους πίεζε, τους ενοχλούσε, τους είχα γίνει εμμονή. Η Λαμπέτη είχε πει, στο μεταξύ, στον Μπασιάκο για μένα: «Σωτήρη, αν αυτό το παιδί, αποδίδει έστω το μισό από ό, τι στις ταινίες του Σταύρακα, να συνεχίσει με το θέατρο». Αχ, δεν έχω ντοκουμέντα από τότε, φωτογραφίες, ένα βίντεο. Δεν φρόντισε κανείς γι’ αυτό κι εγώ δεν ήμουν αυτού του στιλ. Ο Γεωργουσόπουλος με είχε επίσης εγκρίνει, αν και μου συνέστησε να πάω σε σχολή θεάτρου. Όμως, δεν το έκανα ποτέ και δεν μετανιώνω.
– Η μεγάλη παρεξήγηση με την μήνυση που σου έκανε ο Ταχτσής πώς συνέβη;
Με μήνυσε ότι τον απήγαγα, για να με εκδικηθεί προφανώς. Ένα βράδυ, η τραβεστί Αλόμα τον έδειρε και κατέληξαν κρατητήριο. Βγήκε στις εφημερίδες ο Ταχτσής και με κατηγόρησε μαζί με την Αλόμα, ότι η μαφία των τραβεστί τον καταδιώκει. Ε, βγαίνω κι εγώ μετά, και με δελτίο τύπου μάλιστα και άρχισα να κομπορρημονώ. Να λέω δηλαδή ψέματα ότι τον έβλαψα, και δη με επιχειρήματα: ότι είναι ρουφιάνος της αστυνομίας, ότι το ένα, το άλλο… Ο Αγγελόπουλος τότε σταμάτησε την διαδικασία στην οποία είχε μπει για να κάνει ταινία το «Τρίτο Στεφάνι». Μια εβδομάδα μετά την καταγγελία του, ο Ταχτσής αναίρεσε την εναντίον μου καταγγελία. Σημειωτέον, έπινε πολύ αλκοόλ και βαρβιτουρικά, κατά την βάρδιά του στην Συγγρού. Δεν αποκλείεται στ’ αλήθεια να τα’ χε χάσει όταν με μήνυε. Είναι η πρώτη φορά σε συνέντευξή μου που ομολογώ ότι «έπαιζα» και λίγο με όλη αυτή την ιστορία. Ό, τι με κατηγορούσε-ψέματα!- εγώ με έναν θεατρικό, αν θέλεις, τρόπο το εναγκαλιζόμουν και το τραβούσα από τα μαλλιά. Ότι, ναι, καλά τα λέει ο κύριος Ταχτσής, πράγματι συνέβη αυτό κι εκείνο, γιατί ο ίδιος έχει κάνει εκείνο και το άλλο.
– Άλλα «μυθικά πρόσωπα», που λέει κι ο Παυριανός, με τα οποία διασταυρώθηκες;
Έκανα παρέα με τον Νίκο Μουρατίδη, ένα από τα ιδρυτικά μέλη του ΑΚΟΕ, σημαντικός πολύ. Με βοηθούσε χωρίς να περιμένει να κερδίσει κάτι. Με γνώρισε με Μιμή Ντενίση, Άννα Νταλάρα, Ειρήνη Παππά. Γνώρισα τον Vangelis, επίσης. Ο Ταχτσής πάντα κάπου στα θέατρα, στις πρεμιέρες, στις συνεντεύξεις τύπου…είρων μαζί μου. «Ποιος σε κουβάλησε εδώ; Τι δουλειά έχεις εδώ;», μου έλεγε. Μιλάμε για τέλη ‘79, αρχές ‘80. «Έχω έρθει με τους φίλους μου, τον Μουρατίδη και την Ντενίση». Την άλλη μέρα, πάω στον Εξάντα και ζητώ πίσω τo xειρόγραφό μου για να συμπληρώσω τις σκέψεις μου για αυτόν και την συμπεριφορά μου.
– Σχεδόν ερωτική η σχέση σας…
(γέλια) Πολύ δύσκολος άνθρωπος. Υπερβολικά ταλαντούχος και στους ταλαντούχους συμβαίνουν κάποιες αλλοιώσεις. Όμως, εγώ δεν μπορώ να βάλω την τέχνη κάποιου πάνω από την ανθρώπινη συμπεριφορά του.
– Μετά το 2000, έφυγες κι εσύ από όλο αυτό το παιχνίδι, την υπεροψία ίσως, αυτές τις εμπλοκές…
Πράγματι, άρχισα να νιώθω αληθινά αυτάρκης. Και ψυχικά, και οικονομικά. Με το που σταμάτησα την ενασχόλησή μου με την πορνεία, κάτι άλλαξε. Η συμπεριφορά μου, αρχικά. Κι αυτό θα στο πουν κι άλλοι άνθρωποι. Εκτός κι αν είσαι κάθαρμα, μαλάκας. Νομίζω ότι γνωρίζω τους χειρισμούς της δημοσιότητας, πια. Με βοηθάει και η ενασχόληση με τα καλλιτεχνικά. Έχω ελάχιστους, καλούς φίλους που πάντα τουες συμβουλεύομαι κι ας κάνω το δικό μου, τελικά, σαν άλλος…Ανδρέας Παπανδρέου! Δεν θέλω πια να σκορπίζομαι. Υπήρξα ματαιόδοξη, κάποτε, με τα πανάκριβά μου, τις υπερβολές μου, χωρίς να μετανιώνω. Έλεγα, πάντα, «όχι ρε πούστη μου, θα μπω στη Λουί Βιτόν να πάρω αυτήν την τσάντα., κι ας είμαι τρανς, πουτάνα, εγχειρισμένη, δεν ξέρω τι». Βέβαια, από το περίσσευμά μου, από την δουλειά μου ψώνιζα. Όχι με δάνεια και τέτοια!
(από κοινού σιωπή)
Είμαι καλά με την ζωή μου… Και από επιλογή είμαι μόνη. Κάποτε, έκανα μακροχρόνιες σχέσεις, σε αναζήτηση υποκατάστατου οικογένειας. Τώρα, ίσως, ψάχνω τον άντρα-αδελφό. Με κούρασαν οι άντρες, τους έχω απομυθοποιήσει ως εραστές. Είναι περιορισμένου βεληνεκούς. Δεν λέω ότι έχω τελειώσει από τον έρωτα, αλλά το παιχνίδι γύρω από αυτόν δεν με αφορά, πλέον. Έχω διακριτικά αποτραβηχτεί, θα έλεγα. Όταν, για μια περίοδο της ζωής μου, πήγαινα με διψήφιο αριθμό αντρών κάθε μέρα και έχω πάρει καλλονούς, γόηδες, ομορφόπαιδα-γιατί δεν ήταν όλοι οι πελάτες αποκρουστικοί-τώρα νιώθω χορτάτη και μου αρέσει αυτή η θέση μου στα πράγματα. Τους άντρες τους προσεγγίζω πια σαν… σαν αδέρφια μου!