Η Εύα Κολιοπάντου και ο Στέφανος Χανδέλης είναι η ANOSIA, ένα καλλιτεχνικό ντουέτο που με κοινή αφετηρία από τα εικαστικά προχώρησε στην περφόρμανς, δίνοντας μεγάλη βαρύτητα στον αυτοσχεδιασμό και στη δυνατότητα συμμετοχής στο πεδίο σε όποιον το επιθυμεί.

Πριν λίγες ημέρες παρουσίασαν μια περφόρμανς στο πλαίσιο ενός «Ρεβεγιόν Ουτοπίας» που πραγματοποιήθηκε στο Sozopolis με τίτλο «Κι ανάβαν κόκκινοι οι ορίζοντες σα να καιγόταν ο κόσμος» σε επιμέλεια Κίμωνα Θεοδώρου, Πάνου Σκλαβενίτη και Σαμσών Ρακά.

Βρεθήκαμε εκεί, στο ίδιο σκηνικό, για να μιλήσουμε χωρίς προετοιμασία. Μια συζήτηση αυτοσχεδιαστική, μια φωτογράφιση σωστή περφόρμανς, ένα σύμπαν απελευθερωτικού χάους.

 

– Πότε ξεκινήσατε ως ANOSIA και πώς προέκυψε η ομάδα; 
Στέφανος: Από το 2014 υπάρχουν οι ANOSIA. Πιο πριν είχα ξεκινήσει εγώ στο Facebook μια τρολ περσόνα τον «Αχαΐρευτο», εκείνη την εποχή ήταν πολύ της μόδας οι αναρχικές περσόνες τρολ. Η ιδιαιτερότητα αυτού του τρολ ήταν ότι εγώ έδινα όλες τις πληροφορίες, σε αντίθεση με τη λογική του τρολ που ταυτίζεται με την ανωνυμία. Η σκέψη ήταν ότι εκεί που σου παίρνουν όλα τα στοιχεία αντεπιτίθεσαι δίνοντας τους όλα τα στοιχεία φτάνοντας σε μια διαφάνεια που σε καταστεί τελικά αόρατο. Είναι όλα τόσα ανοιχτά και δοσμένα από σένα

Εύα:…. που φτάνουν να μην πιστεύουν όσα τους δίνει. Η ANOSIA ξεκίνησαν τελείως φυσικά από εμάς τους δύο και την Δήμητρα Κατσαούνη, που στην πορεία αποχώρησε. Έχω πάει μια μέρα στον Στέφανο, παίρνουμε μαζί με τη Δήμητρα ένα βιβλίο για τον Κουρμπέ και το ξεφυλλίζουμε, βγάζει μια φωτογραφία ο Στέφανος, ε και η μία φωτογραφία έγινε πολλές, οι πολλές φωτογραφίες έγιναν ταμπλό-βιβάν και όλο εξελισσόταν σε κάτι άλλο το πράγμα. Τώρα γιατί ξεκίνησε και γιατί προχώρησε… Για να περάσουμε καλά; Και γι’ αυτό αλλά όχι μόνο.

Στέφανος: Είμασταν μαζί από την ΑΣΚΤ, το 1989. Αυτό που έφερε την αλλαγή είναι ότι περάσαμε από τη στατικότητα της ζωγραφικής και της φωτογραφίας στην κίνηση που είναι στοιχείο του θεάτρου και της περφόρμανς. Με την Εύα κάναμε μαζί τη ζωγραφική των σκηνικών σε κάποιες παραστάσεις του Λευτέρη Βογιατζή.

Εύα: Υπήρχε άλλωστε μια απογοήτευση από την εικαστική κατάσταση που επικρατούσε.

Στέφανος: Και από την αγορά που ήταν φρικαριστική.

– Πώς το εννοείς;
Στέφανος: Το πώς πρέπει να είναι η φάση με τους συλλέκτες, το πώς πρέπει να είσαι για να κάνεις μια μικρή καριέρα, το πώς χειραγωγείται το χτίσιμο της ταυτότητας του καλλιτέχνη. Στην ουσία δίνεις το όνομά σου και δεν έχεις έλεγχο του προϊόντος σου. Οκ, συμμετέχεις λίγο κι εσύ αλλά μέχρι εκεί.

Εύα: Υπήρχε λοιπόν από εμάς μια ανάγκη για δημιουργική δράση χωρίς κανέναν ορισμό.

Στέφανος: Συνέπεσε αυτή η ανάγκη και με την πολιτική κατάσταση. Στην ουσία όλα ξεκινούν τον Δεκέμβριο του 2008, με την εξέγερση για τον Γρηγορόπουλο. Βγήκαν μπροστά ομάδες, γνωρίστηκαν μεταξύ τους, μπορούσαν να κάνουν μαζί πράγματα που δεν μπορείς να τα κάνεις μόνος σου όταν αναλαμβάνεις μια παραγωγή. Υπήρξε επιπλέον μια ώσμωση, άρχισε να χτίζεται μια κοινότητα πέραν από τους χώρους.  Οι χώροι όμως δεν είχαν την ωριμότητα να το πάνε παρακάτω.  Από τη μια κυνηγήθηκε πολύ η υποκειμενικότητα, υπήρξε το «δεν συμμετέχεις στις συλλογικότητες» και απομακρύνθηκαν πολλοί ευαίσθητοι που θα μπορούσαν να είχαν μπει, από την άλλη υπήρξε κάτι ενδιάμεσο μεταξύ ανταγωνιστικού και αγωνιστικού. Αλλά τελικά όλα αυτά είναι προς όφελος της κοινότητας, αν μπορείς να τα παραδεχτείς και να ξεκινήσεις από εκείνο το σημείο. Φάνηκε δηλαδή πού πραγματικά ήμασταν και αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως οδικός χάρτης.

– Άρα ήταν ένα κομβικό σημείο;
Στέφανος: Ναι, γιατί κάποια πράγματα που βγήκαν εκεί δεν θα μπορούσαν να βγουν ποτέ στο εμπορικό πεδίο. Έχει πολύ δύναμη ο συνδυασμός του αγωνιστικού με το καλλιτεχνικό. Αν πάρεις αυτό το πράγμα και το βάλεις σε άλλο πλαίσιο δεν θα είναι το ίδιο. Εκεί βέβαια μπαίνει το ερώτημα: τι έκαναν τα Ιδρύματα ή πώς συνυπήρξε όλο αυτό με την προετοιμασία της Documenta στην Αθήνα. Ποιοι ενσωματώθηκαν, ποιοι πήραν αποστάσεις, πώς διαμορφώθηκε ο χάρτης; Η ιστορία μας λοιπόν δεν είναι ατομική, όλοι έχουν συμβάλλει. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ήταν εύκολη η κινητικότητα, η δημιουργία συνεργασιών. Έχουμε κάνει πολλά projects με διαφορετικές κοινότητες, οι περισσότερες από αυτές εφήμερες. Κάποια άτομα μέσα στον χρόνο επανέρχονται, ξαναγίνονται συνεργασίες.

Εύα: Πάντα υπάρχουν κι άλλοι και αυτό είναι το ζουμί. Προκύπτουν δηλαδή, πάντα προκύπτουν. Άλλωστε η ANOSIA είναι πλατφόρμα και όλα τα μέλη είναι εξίσου δημιουργοί. Η περφόρμανς χτίζεται από όλους και όλες. Βασικοί συνεργάτες σε πολλές περφόρμανς μέσα στα χρόνια είναι ο Γιώργος Ευθυμίου και η Λία Γιαννάκου.

– Έτσι φυσικά προέκυψε και το γυμνό;
Εύα: Θυμάμαι κάποια στιγμή στην αρχή ότι είχα πάει σε έναν φίλο μου και μου λέει, «το ξέρεις ότι αν γκουγκλάρουμε “Εύα Κολιοπάντου” βλέπουμε το μουνί σου με ένα ελατήριο;» (γέλια). Και του λέω «α, για να δω». Βλέπω τώρα ότι τότε βρεθήκαμε σε ένα ξέφωτο, ήμασταν βέβαια έτοιμοι για αυτό. Προσωπικά δεν έχω κανένα πρόβλημα με το γυμνό, τώρα όμως το γυμνό στο ίντερνετ απαγορεύεται πολύ περισσότερο από τότε. Όμως τότε βρέθηκα σε ένα πεδίο που χάρηκα πάρα πολύ γιατί είχα όλη μου τη σπουδή πάνω στο σώμα και την αγάπη μου για το γυμνό που μπορούσα να την εκφράσω άνετα.

Στέφανος: Είχαμε ως ANOSIA ένα βίντεο μιας περφόρμανς στο vimeo και το πήρε κάποιος και το έβαλε σε ένα πορνοσάιτ.

Εύα: Αυτό είναι καταπληκτικό, είμαι πορνοστάρ χωρίς καν να το επιδιώξω (γέλια). Τα έχουμε όλα δημόσια γιατί σε αυτό το πλαίσιο λειτουργούμε.

– Λειτουργείτε αυτοσχεδιαστικά την ώρα της περφόρμανς;
Στέφανος: Πάντα. Πολλά έργα είναι στημένα με μια εννοιολογική βάση ή είναι site specific αλλά σε εμάς δεν υπάρχει ακριβώς η έννοια της πρόβας, όπως υπάρχει στη θεατρική περφόρμανς.

– Ως θεατής όταν βλέπω περφόρμανς σας νιώθω όμως ότι υπάρχει ένας δικός σας έλεγχος μέσα στο χάος.
Στέφανος: Ναι…

Εύα: Τι ναι μωρέ; Πού υπάρχει; Εγώ έχω παρατηρήσει μια φυσικότητα.

Στέφανος: Εγώ έχω πάντα το νου μου, γιατί έχω ένα άγχος καθώς κάποια άτομα πάνω στην περφόρμανς μπορεί να κάνουν πιο επικίνδυνες κινήσεις. Επίσης όταν βρίσκεσαι σε ένα Ίδρυμα υπάρχουν κάποια όρια. Δεν λέω ότι στα έχει υπαγορεύσει κανένας αλλά ξέρεις πότε τα ξεπερνάς ή όχι. Όλα αυτά είναι ισορροπίες και για να μην γίνει ατύχημα και για να μην ξεφύγει η κατάσταση. Στην Καλών Τεχνών στο BBQ είχαμε συμμετάσχει με μια noise περφόμανς και είχαμε φτάσει σε κάποια όρια.

Εύα: Ξεσηκώθηκαν τα πλήθη.

Στέφανος: Ε, υπάρχει και αυτή η κουλτούρα στο noise, ότι «τα σπας».

Εύα: Στις περφόρμανς που κάνουμε είναι συνηθισμένο να μπαίνει κόσμος απ’ έξω. Και εδώ στην περφόρμανς που κάναμε στο Sozopolis, μπήκαν και συμμετείχαν, ένα παιδί έπαιξε ηλεκτρική κιθάρα, ένα κορίτσι ήρθε με κάτι υπέροχα εκμαγεία χεριών. Το θέλουμε πολύ αυτό, εννοείται. Δεν ξέρω πως σχεδόν πάντα γίνεται αυτό αλλά γίνεται.

Στέφανος: Γίνεται μια έκρηξη του σύμπαντος.

– Νομίζω ότι είναι ξεκάθαρο ότι είστε φιλόξενοι, ανοιχτοί δηλαδή να προκύψει αυτό και ο άλλος το αισθάνεται και μπαίνει.
Εύα: Αυτό μου είπε και η κοπέλα με τα χέρια. Της είπα «ευχαριστώ που μπήκες» και μου απάντησε «μα είστε τρομερά γενναιόδωροι». Τίποτα δεν ελέγχουμε. Όλα αυτά τα ωραία γίνονται μόνα τους. Εγώ απλώς παρατηρώ. Έχω μια άρνηση με το θέαμα. Θα ήθελα να μην υπάρχουν θεατές, θα ήθελα να μπαίνουν όλοι μέσα.

– Σε τι χώρους προτιμάτε να κάνετε τις site specific περφόρμανς σας;
Στέφανος: Στα «άχρηστα» της πόλης, που έχουν από μόνα τους πολύ ενδιαφέροντα props. Επίσης εκεί γεννάται το ερώτημα, τι είναι καταστροφή αφού μιλάμε για χώρους ήδη κατεστραμμένους.

Εύα: Ενώ εδώ το καταστρέψαμε εμείς τον χώρο (γέλια).

Στέφανος: Καλά, με ένα σκούπισμα θα φτιάξει. Για παράδειγμα, τις «Γλυκερίνες» τις είχαμε κάνει σε ένα κτίριο στην Πειραιώς, που κάποτε λειτουργούσε ως εργοστάσιο σαπωνοποιίας, στην ΠΥΡΚΑΛ, στον Ελαιώνα μαζί με τον Γιάννη Μισουρίδη που έφτιαξε μια ταινία που δεν την έχει κυκλοφορήσει αλλά υπάρχει το υλικό, ενώ παλιότερα έκανα δράσεις με την Ελένη Τζιρτζιλάκη στο πλαίσιο του Δικτύου Νομαδικής Αρχιτεκτονικής.

– Υπάρχουν στιγμές αμηχανίας κατά τη διάρκεια της περφόρμανς;
Εύα: Συνέχεια· μα μιλάμε για βουτιά στο κενό. Δεν έχω καμία βεβαιότητα, ούτε για μισό λεπτό. Όλο αυτό που συμβαίνει το φτιάχνουμε συνεχώς επί τόπου, κάθε δευτερόλεπτο. Μπαίνεις μέσα και φτιάχνεις, φτιάχνεις και κάποια στιγμή βγαίνουν πράγματα. Η καλύτερη στιγμή που έχω ζήσει μέσα σε περφόρμανς ήταν όταν κάποια στιγμή βούτηξα και αγκάλιασα γυμνή έναν κάκτο, τον πήγα βόλτα, ξαπλώσαμε μαζί, μπήκαν όλα τα αγκάθια στο σώμα μου.

– Και ο πόνος;
Έχω γράψει κάποιες σημειώσεις με τίτλο «Το ζώο». Διαβάζω: Αυτό το κομμάτι που μας συνδέει με το ασυνείδητο είναι αυτό που με κινεί. Αυτό ψάχνω, σε αυτό ανήκω. Ο πόνος ίσως χρειάζεται για να συνδέομαι. Ο πόνος είναι ένα κατώφλι στην πόρτα του ασυνείδητου. Η καλύτερη στιγμή της περφόρμανς, για εμένα, ήταν τότε που αγκάλιασα τον κάκτο. Ο κάκτος ήταν ο εραστής μου. Έχω ακόμη μερικά αγκάθια στο δέρμα, τα βλέπω και χαίρομαι να τα δείχνω. Από μικρή μου άρεσε να προκαλώ λίγο πόνο στο σώμα μου, κυρίως να το τρυπάω. Επίσης, έγραφα πολύ στα μπούτια μου και θυμάμαι πολύ έντονα τη μαμά να με κάνει μπάνιο και να με μαλώνει γι’ αυτό. Υπήρχε μια πολύ ωραία ηδονή στο να κοιτάζω κιόλας τα διάφορα που έγραφα. Θα ήθελα να είχα χαράξει τα μπούτια μου. Αυτή η πρακτική είναι συνηθισμένη σε διάφορες φυλές, όπως έμαθα αργότερα. Εγώ τη συνέδεα με την παρατήρηση των άστρων. Θα ήθελα να έχω χαραγμένο όλο τον ουρανό στα μπούτια μου. Ο πόνος και η αντοχή μου σε αυτόν μου κατέστρεψαν τους μεσοσπονδύλους δίσκους και τώρα πρέπει να ζήσε με αυτό μέχρι το τέλος. Πώς θα γίνει αυτό; Ούτε που ξέρω. Πάλι απ’ την αρχή. Ο γλυκός πόνος είναι άσκηση. Ο πόνος που απεχθανόμουν ήταν εκείνος της περιόδου. Υπέφερα επί χρόνια και τώρα που σταμάτησε νιώθω ελεύθερη από το μαρτύριο επιτέλους. Το ξάφνιασμα του πόνου είναι η πιο ευτυχισμένη στιγμή: το ξύπνημα, το πέρασμα, όπως όταν πατάς έναν αχινό στη θάλασσα. Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας είναι ορατός και με γυμνό μάτι.

Στέφανος: Η Εύα ήταν από μικρή πάνκισα.

Εύα: Τι σημαίνει πάνκισα; Τι σήμαινε τότε;

– Για σένα τι σήμαινε;
Ε, μου άρεσε. Ήμουν μικρή τότε, ήμουν πιο κοντά στο ζώο. Εκεί θέλω να ξαναπάω.

– Έχετε φοβηθεί ποτέ;
Εύα: Ήμασταν σε μια περφόρμανς με τους Non Grata, υπήρχε ένας κουβάς τενεκεδένιος, ήμουν στα τέσσερα και πώς μου ήρθε, είπα θα πάω στον κουβά. Αυτοί είχαν κανονίσει να πάρει φωτιά o κουβάς και έτυχε να πάρει φωτιά την ώρα που είχα πλησιάσει πολύ. Ένιωσα όπως το ζώο που τρομάζει με τη φωτιά. Είναι πολύ έντονα τα συναισθήματα.

Στέφανος: Γενικά, όταν γίνεται η περφόρμανς δημιουργείται ένα πεδίο μέσα στο οποίο είναι όλα οξυμένα, όλες οι αισθήσεις. Από την άλλη όλα αυτά έχουν τη δική τους λογική, είναι πιο κοντά στο υποσυνείδητο. Αν κάποιος μπει στο πεδίο το βρίσκει αυτό, δεν χρειάζεται να έχεις καμιά δεξιοτεχνία ή να κάνεις καμιά μαγκιά. Επίσης, δεν χρειάζεται να έχει κάποια ενότητα ύφους, μπορεί να είναι πιο υβριδικό. Αν σεβαστείς τις ταυτότητες, άσχετα από ποιο πεδίο έρχεται ο καθένας, αυτό που θα προκύψει είναι πέρα από τη γνώση του κάθε πεδίου και από τον χαρακτήρα. Τώρα εκεί οι φόβοι είναι πιο πολύ εσωτερικοί. Τον εαυτό σου φοβάσαι περισσότερο, παρά τους άλλους.

– Έχετε ποτέ σκεφτεί «τι κάνω εγώ εδώ πέρα, γιατί το κάνω αυτό»;
Στέφανος: Εγώ προσωπικά έτσι ζω. Δεν με καλύπτει αυτό που ονομάζουμε ζωή. Πολλοί σε κατηγορούν αν ζεις έτσι ότι είσαι ψωνάρα, ότι δεν είσαι ρεαλιστής, ότι στην Τέχνη δεν έχεις ευθύνη. Θεωρώ ότι συμβαίνει το ακριβώς το αντίθετο.

Εύα: Εγώ πλέον νομίζω ότι είναι ρεαλιστικό ότι ζούμε σε χάος. Αν δεν το παραδεχτούμε πώς θα γίνει;

– Τα props πού τα βρίσκεται;
Εύα: Μας έχουν σώσει τα σκουπίδια. Πριν λίγο καιρό που ήμουν σε ένα residency στην Ιταλία και δεν είχε σκουπίδια σκεφτόμουν ότι δεν θα μπορούσα ποτέ να κάνω περφόρμανς εκεί (γέλια).

Στέφανος: Τα props είναι εργαλεία για να μπορέσεις να αναπτύξεις αυτό που συμβαίνει.

Εύα: Το θέμα είναι πώς τα διαλέγεις. Εγώ χρησιμοποιώ υλικά που παίρνω από το σπίτι μου και είναι πρόσφατα στο βίωμα μου. Το φρέσκο είναι  για μένα πολύ σημαντικό. Δεν έχω σταθερές, τύπου όπου πάω θα πάρω μαζί μου χώμα.

Στέφανος: Ούτε εγώ έχω σταθερές αλλά έχω κάποια μοτίβα, για παράδειγμα τον Εμφύλιο. Και πάλι όμως κάθε φορά γράφει αλλιώς, δεν είναι ότι επαναλαμβάνεις κάποιο κόλπο. Για παράδειγμα εμένα μου κάνει εντύπωση ότι στον Γράμμο και στον Βίτσι έπαθαν πολεμίτιδα. Πετούσαν τόσο κοντά τα αεροπλάνα και γινόντουσαν παντού εκρήξεις που είχαν για χρόνια ψυχολογικά, δεν μπορούσαν να κοιμηθούν, τρόμαζαν στον ύπνο τους. Επίσης, το πώς έγινε το ξεκαθάρισμα με τους Τροτσκιστές τον Δεκέμβριο, είναι ένα θέμα που θέλω να θίγω. Κάποια πράγματα μπορεί να είναι πιο συνθηματικά, κάπου αλλού υπάρχει μια αφήγηση για να χαλαρώσεις τον ρυθμό.

Εύα: Τι λέει; Εγώ δεν ξέρω τίποτα απ’ αυτά (γέλια).