Ο Yevgeny V. Prigozhin, ο ιδρυτής της ομάδας μισθοφόρων Wagner που οργάνωσε το πραξικόπημα εναντίον της στρατιωτικής ηγεσίας της Ρωσίας τον Ιούνιο, καταγράφηκε ως επιβάτης σε ένα αεροπλάνο που συνετρίβη χθες Τετάρτη στη Ρωσία, σκοτώνοντας όλους τους επιβαίνοντες.

Ωστόσο, δεν υπήρξε επίσημη επιβεβαίωση του θανάτου του από τις ρωσικές αρχές ή την οργάνωση.

Οι μισθοφόροι της στρατιωτικής εταιρείας Wagner έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ως ανεπίσημος βραχίονας των ενόπλων δυνάμεων του Κρεμλίνου, ο Prigozhin, εκμεταλλεύτηκε την δύναμη και τη θέση του και έδειξε ότι μπορεί να δρα ανεξάρτητα από την ρωσική πολιτική ιεραρχία.

Επικρίνοντας διαρκώς τη στρατιωτική ηγεσία της χώρας για αποτυχίες στον πόλεμο στην Ουκρανία, επέρριπτε εξαρχής ευθύνες στον υπουργό Άμυνας Sergei Shoigu και το επιτελείο του, κατηγορώντας τους στρατιωτικούς ηγέτες για ανικανότητα.

Το πραξικόπημα κλόνησε την εικόνα του Putin

Όταν ο Yevgeny Prigozhin και τα στρατεύματά του Wagner ξεκίνησαν την εξέγερσή τους πριν από δύο μήνες – σε μια από τις πιο δραματικές προκλήσεις για την διακυβέρνηση του Προέδρου Vladimir V. Putin εδώ και δεκαετίες- ο Putin έκανε τα συναισθήματά του περισσότερο από ξεκάθαρα. Το χαρακτήρισε «προδοσία» και «μαχαίρι στην πλάτη» της Ρωσίας ενώ υποσχέθηκε ότι οι υπεύθυνοι αυτού του χάους θα τιμωρηθούν. 

‘Οσο και αν ο επικεφαλής της Wagner είχε ισχυριστεί ότι η λεγόμενη «Πορεία Δικαιοσύνης» (ο ευφημισμός του για την εξέγερση) δεν είχε στόχο το Κρεμλίνο, αλλά αντ’ αυτού απευθυνόταν στον Υπουργό Άμυνας Sergei Shoigu και στον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Valery Gerasimov, η πρόκληση για το καθεστώς Putin ήταν άμεση και αποτέλεσε μία ταπεινωτική κατάσταση για το Κρεμλίνο και αποδυνάμωσε το καθεστώς. 

Με αποκορύφωμα τη συμφωνία που έγινε μεταξύ του Κρεμλίνου και του Prigozhin για τον τερματισμό του πραξικοπήματος, η εικόνα του Putin κλονίστηκε, καθώς φάνηκε αδύναμος μπροστά σε μία οργάνωση που ο ίδιος είχε δημιουργήσει, χρηματοδοτήσει και εκθρέψει, χωρίς όμως να καταφέρει να εξασφαλίσει την πίστη τους.  

Σχολιάζοντας τον συμφωνημένο συμβιβασμό (τερματισμός της ανταρσίας με αντάλλαγμα την ασυλία από τη δίωξη) μια ρωσική εφημερίδα σχολίασε: «Αυτό το είδος συμβιβασμού γίνεται συνήθως με πολιτικούς αντιπάλους. Ποτέ με εγκληματίες και τρομοκράτες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δούμε τον κ. Prigozhin τώρα ως πολιτικό πρόσωπο;»

Πράξη εκδίκησης ο θάνατος Prigozhin;

Ακριβώς δύο μήνες μετά, ο κ. Prigozhin θεωρείται νεκρός μετά τη συντριβή του ιδιωτικού του τζετι. Στο ίδιο αεροσκάφος βρισκόταν και ο διοικητής της Βάγκνερ Dmitry Utkin,  καθώς και άλλα μέλη της οργάνωσης.

Ο βοηθός του προέδρου της Ουκρανίας Mykhaylo Podolyak έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι το αεροπορικό δυστύχημα ήταν «ένα μήνυμα από τον Putin προς τις ελίτ της Ρωσίας ενόψει των εκλογών του 2024. “Προσοχή! Η απιστία ισούται με θάνατο».

Εάν η πτώση του τζετ ήταν μια πράξη εκδίκησης από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία, αυτό στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα στους πιστούς του Prigozhin και σε οποιονδήποτε άλλο στη Ρωσία μπορεί να σκέφτεται την ένοπλη αντίσταση:  “Αυτά παθαίνει όποιος τα βάζει με τον Putin”

Σχολιάζοντας το περιστατικό, η πολιτική αναλύτρια Tatiana Stanovaya είπε ότι η αιτία της συντριβής του αεροσκάφους δεν είναι σημαντική – πιο σημαντικό είναι το μήνυμα που στέλνει σε οποιονδήποτε άλλο πιθανό στασιαστή: «Όλοι θα το δουν αυτό ως μια πράξη αντιποίνων και ανταπόδοσης… Από την οπτική γωνία του Putin , όπως και πολλοί από τους αξιωματούχους ασφαλείας και του στρατού, ο θάνατος του Prigozhin πρέπει να χρησιμεύσει ως μάθημα».

Ποιο είναι το μέλλον της Wagner;

Τι γίνεται όμως αν ο Prigozhin γίνει μάρτυρας και ήρωας;  Τι θα γινόταν αν εκείνοι που είχαν ορκιστεί πίστη σε αυτόν -και που είναι καλά εκπαιδευμένοι μαχητές- ζητήσουν τις δικές τους πράξεις εκδίκησης;

Άτομα σε τέτοιες καίριες θέσεις, με φιλοδοξίες να φτάσουν ψηλά στην ρωσική ιεραρχία, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να έχουν ετοιμάσει τη συνέχεια του σχεδίου τους σε περίπτωση που πεθάνουν.

Δεν θα μας κάνει εντύπωση λοιπόν, αν υπάρξουν συνεχιστές της οργάνωσης που έχοντας ηρωοποιήσει τον χαμένο τους “ηγέτη” επιδείξουν ακόμα μεγαλύτερη αγριότητα στις δράσεις τους, ή προσπαθήσουν να υπονομεύσουν το ρωσικό καθεστώς. 

Ωστόσο πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η απόφαση του Prigozhin να αμφισβητήσει το ρωσικό καθεστώς, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στους υποστηρικτές του καθώς θεώρησαν πως προδίδει τη χώρα τους και πως ξεφεύγει από τον αρχικό του στόχο της διάλυσης της διαφθοράς.

Αν και το μέλλον της οργάνωσης —και του Prigozhin— αμφισβητείται τους τελευταίους δύο μήνες, παραμένει απίθανο η Ρωσία να εγκαταλείψει εντελώς το μοντέλο των Ιδιωτικων στρατιωτικών εταιρειών, δεδομένου ότι παρέχει σημαντικά οφέλη με σχετικά χαμηλό οικονομικό ή πολιτικό κόστος.

Σίγουρα  όμως θα επιδιώξει να διαφοροποιήσει το μονοπώλιο της  Wagner για να αποτρέψει κάποια άλλη αμφισβήτηση του καθεστώτος της.

 Χωρίς έναν ξεκάθαρο διάδοχο οργανισμό, η Μόσχα είναι απίθανο να διαλύσει την επιχειρησιακή υποδομή της Wagner στις χώρες υποδοχής, καθώς θα ήταν δύσκολο να ξαναχτιστούν οι ίδιες σχέσεις, γνώσεις και συστήματα που έχει δημιουργήσει το προσωπικό της όλα αυτά τα χρόνια.

 Επιπλέον, υπάρχουν στοιχεία ότι η Wagner συνέχισε να επεκτείνει τη δραστηριότητα σε χώρες όπως το Μάλι μετά την ανταρσία, και η Μόσχα συνέχισε να καθησυχάζει τους τοπικούς εταίρους, μεταξύ άλλων μέσω της Συνόδου Κορυφής Ρωσίας-Αφρικής, ότι η βοήθεια θα συνεχιστεί αδιάκοπα.

Οι δράσεις της στην Αφρική (ιδιαίτερα στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, τη Λιβύη, το Μάλι και το Σουδάν) πιθανότατα προσφέρουν το μεγαλύτερο όφελος στη Μόσχα, τόσο μέσω των πλούσιων φυσικών πόρων που παρέχει —που έχουν αυξανόμενη σημασία για τη Ρωσία μετά τις βαριές κυρώσεις από τη Δύση— όσο και μέσω της επέκτασης της γεωπολιτικής επιρροής της Ρωσίας στην ήπειρο, συχνά εις βάρος ευρωπαίων εταίρων όπως η Γαλλία.

Αντί για διάλυση ή αντικατάσταση της οργάνωσης, η Ρωσία είναι πιθανό να ορίσει νέα ηγεσία -με ισχυρότερη πίστη στο Κρεμλίνο και υπό αυστηρότερη επίβλεψη σε σχέση με αυτή που υπήρχε με τον Prigozhin – διατηρώντας παράλληλα όσο το δυνατόν περισσότερη συνέχεια σε επιχειρησιακό επίπεδο. 

Εάν επιβεβαιωθούν οι θάνατοι, αυτό είναι πιθανό να είναι το πρώτο σημαντικό βήμα προς τον επανασχεδιασμό των επιχειρήσεων Wagner μετά την ανταρσία του Ιουνίου. Ο χρόνος της συντριβής συμπίπτει επίσης με την επίσημη απομάκρυνση του Sergey Surovikin από τη θέση του ως διοικητής των Ρωσικών Αεροδιαστημικών Δυνάμεων.

Οι ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν τον Surovikin, ο οποίος φέρεται να γνώριζε εκ των προτέρων για την ανταρσία της Wagner, στα τέλη Ιουνίου.

Αυτή η διαδικασία μπορεί επίσης να περιλαμβάνει αλλαγή επωνυμίας και οι εταιρείες εντός της τροχιάς Wagner μπορεί να χωριστούν σε ξεχωριστές οντότητες με βάση τη λειτουργική περιοχή, οι οποίες μπορεί να εθνικοποιηθούν ή να διατηρηθούν ως σχεδόν ανεξάρτητες οντότητες.

Εάν ο Πούτιν σκοπεύει να διατηρήσει τις επιχειρήσεις υπό νέα ηγεσία, η πίστη του προσωπικού της Wagner και της μεσαίας ηγεσίας μπορεί να είναι ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες για τον καθορισμό της βιωσιμότητας της οργάνωσης χωρίς τον Prigozhin.

Ένα μάθημα που πιθανότατα πήρε ο Putin από την ανταρσία του Ιουνίου είναι ότι είναι εξαιρετικά επικίνδυνο να έχει δοθεί σε έναν άτομο η δύναμη και η ευθύνη ενός ολόκληρου στρατού καθώς και να εξαρτώνται τα γεωπολιτικά συμφέροντα της χώρας από την ηγεσία του δικτύου της Wagner. 

Όποια και αν είναι η διαδικασία μετάβασης, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι μια περίοδος αυξημένης αβεβαιότητας και κινδύνου για τους τοπικούς εταίρους της Wagner, ειδικά στην υποσαχάρια Αφρική, όπου πολλοί βασίζονται στην οργάνωση για να «προστατέψουν» τα δικά τους συμφέροντα.

Αυτό μπορεί να ανοίξει ευκαιρίες για περιφερειακούς ή δυτικούς παράγοντες να αυξήσουν τον διάλογο με τους εταίρους της Wagner και να διερευνήσουν επιλογές για την παροχή εναλλακτικών βιώσιμων λύσεων για τη βελτίωση της ασφάλειας και της χρηστής διακυβέρνησης αντί των ιδιωτικών στρατιωτικών εταιρειών.

 

Με πληροφορίες από: The New York Times, BBC, CSIS