Υπάρχει μία έκφραση στα αγγλικά που αναφέρεται σε περιπτώσεις κακοδιαχείρισης ή λανθασμένων αποφάσεων που λέει “It’s going to come back to bite you in the ass”. Σε ελεύθερη μετάφραση θα γυρίσει και θα σε δαγκώσει στον πισινό. Κάτι τέτοιο φαίνεται να βιώνουμε τις τελευταίες μέρες στη Ρωσία.

Στην προσπάθειά του να παρακάμψει τις τακτικές στρατιωτικές δομές και τις δομές διακυβέρνησης της Ρωσίας, φαίνεται ότι ο Vladimir Putin δημιούργησε ένα τέρας που απείλησε τα ίδια τα θεμέλια του καθεστώτος του που βασίζεται στις υπηρεσίες ασφαλείας και πιθανώς να απειλήσει και το εύρος της προσωπικής του εξουσίας .

Οι μισθοφόροι της στρατιωτικής εταιρείας Wagner έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ως ανεπίσημος βραχίονας των ενόπλων δυνάμεων του Κρεμλίνου, που στρατολογήθηκαν από τις φυλακές και τα σοκάκια της Ρωσίας, ήταν από τους πιο αναλώσιμους άνδρες του Putin.

Μια δύναμη με ικανότητα για φρικιαστική αγριότητα – συμπεριλαμβανομένων των εκτελέσεων λιποτακτών με βαριοπούλες – ρίχτηκαν στις πιο βάναυσες μάχες και όταν τον περασμένο χειμώνα, οι ρωσικές δυνάμεις εξαντλήθηκαν και αποθαρρύνθηκαν στον απόηχο μιας αυξανόμενης ουκρανικής αντεπίθεσης, η Μόσχα χρησιμοποίησε τους μισθοφόρους της για να καλύψει τα κενά στο μέτωπο της μάχης και να δώσει στα τακτικά στρατεύματά του χώρο ανάσα.

Έχοντας χρησιμοποιήσει την στρατιωτική εταιρεία Wagner και στο εξωτερικό από τη Συρία ως τη Λιβύη και το Μάλι, έδωσε τη δυνατότητα στον Yevgeny Prigozhin, επικεφαλής του ιδιωτικού στρατιωτικού Ομίλου Wagner, να ενισχύσει τη θέση του και να χτίσει μια φήμη παγκόσμιας σκληρότητας και να γνωστοποιήσει ότι τίποτα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο μπροστά στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του.

Ο Prigozhin, έδειξε ότι μπορεί να δρα ανεξάρτητα από την ρωσική πολιτική ιεραρχία. Επικρίνοντας διαρκώς τη στρατιωτική ηγεσία της χώρας για αποτυχίες στον πόλεμο στην Ουκρανία, επιρρίπτει εξαρχής ευθύνες στον υπουργό Άμυνας Sergei Shoigu, κατηγορώντας τους στρατιωτικούς ηγέτες για ανικανότητα.

Οι συχνές καταγγελίες του ήταν πρωτόγνωρες για το αυστηρά ελεγχόμενο πολιτικό σύστημα της Ρωσίας, στο οποίο μόνο ο Putin μπορούσε να ασκήσει τέτοια κριτική και εξαρχής φανέρωναν ότι ήθελε να εξελίξει σταδιακά τη θέση του και να παίξει ένα συνδυαστικό ρόλο αστυνόμευσης, ασφάλειας εντός και εκτός της Ρωσίας μέχρι κα να διεκδικήσει μερίδιο της εξουσίας.

Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από το να είσαι εργαλείο εξωτερικής πολιτικής και απλά ένας ιδιωτικός στρατός που δρα στο μέτωπο, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι η Wagner, όπως και οι περισσότερες ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες, εξακολουθούν να είναι επίσημα παράνομες.

Το τέρας δαγκώνει το χέρι του δημιουγού του

Σκηνές όπως αυτές που η Ρωσία βίωσε τις μέρες αυτές -με την ρωσική στρατιωτική εταιρεία Wagner να καταλαμβάνει γρήγορα το Rostov-on-Don, μια μεγάλη ρωσική πόλη στο νότο, και να επεκτείνει γρήγορα τον έλεγχό της μέχρι το Voronezh και μέχρι τα όρια της περιοχής της Μόσχας- μαρτυρούν την προβληματική φύση των στρατιωτικών εταιρειών και τους κινδύνους που ενέχει η χρήση τους και η περιορισμένη νομοθεσία που τις καλύπτει.

Ενώ ο Prigozhin ισχυρίζεται ότι κάλεσε τις δυνάμεις του να παραιτηθούν για να μη χυθεί ρωσικό αίμα, είναι πιθανό ο επικεφαλής του Ομίλου Wagner να έλαβε σημαντικές παραχωρήσεις προσωπικά ή σοβαρές βελτιώσεις στον ρόλο της Wagner στην πολεμική προσπάθεια.

Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, και ότι τελικά η προέλαση των δυνάμεων αυτών ήταν μάλλον μία προβολή ισχύος για να ζητήσει ανταλλάγματα, το γεγονός ότι μία μη κρατική οντότητα επιχειρεί να ανατρέψει την εξουσία και τις δομές της εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη δράση και τη χρήση τους.

Μπορούν οι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες (ΙΣΕ) να αποτελέσουν μια αποτελεσματική εναλλακτική των παραδοσιακών στρατών; Υπάρχει τρόπος εξασφάλισης των εθνικών συμφερόντων;

Στην περίπτωση δηλαδή που μια παραστρατιωτική ή τρομοκρατική οργάνωση αποφασίσει να προσλάβει υπαλλήλους μιας ΙΣΕ υπάρχουν ασφαλιστικές δικλείδες που θα αποτρέψουν κάτι τέτοιο;

Μπορούν να αποτελέσουν απειλή στο παραδοσιακό κρατικό μονοπώλιο της άσκησης βίας;

Υπάρχει λοιπόν περίπτωση να διανύουμε μια περίοδο εξέλιξης, προσαρμογής της έννοιας του έθνους-κράτους και του πολέμου, που τείνει να επιστρέψει το στρατιωτικό γίγνεσθαι στην νοοτροπία ενός νέου Μεσαίωνα, όπου η έννοια της σημαίας και του έθνους αλλάζουν μορφή και σημασία;

Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες, έχουν πολλαπλασιαστεί με ανησυχητικό ρυθμό. Περιέργως, ο κύριος καταναλωτής αυτής της νέας υπηρεσίας δεν είναι αδύναμα κράτη που επιδιώκουν να εδραιώσουν το μονοπώλιο ισχύος τους (αν και αυτό έχει συμβεί) αλλά ισχυρά κράτη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, που κατέχουν το μεγαλύτερο μονοπώλιο ισχύος στον κόσμο.

Η κύρια θέση του νεομεσαιωνισμού είναι ότι βρισκόμαστε διεθνώς αντιμέτωποι με την επανεμφάνιση κάποιων διεργασιών και δομών τυπικών για την εποχή του Μεσαίωνα στη σημερινή εποχή.

Η διάβρωση του ταμπού κατά του μισθοφορισμού σηματοδοτεί μια επιστροφή στην προ-Βεστφαλική νόρμα του Μεσαίωνα, όταν τα κράτη δεν απολάμβαναν το μονοπώλιο της βίας και την επακόλουθη ειδική εξουσία στην παγκόσμια πολιτική.

Το μεσαιωνικό σύστημα ήταν πολυκεντρικής φύσης με την εξουσία αραιωμένη και μοιρασμένη μεταξύ κρατικών και μη φορέων. Επειδή η επιστροφή στο status quo ante του Μεσαίωνα συμβαίνει παγκοσμίως, περιγράφεται καλύτερα ως «παγκοσμιοποιημένος νεομεσαιωνισμός».

Ο παγκοσμιοποιημένος νεομεσαιωνισμός είναι μια μη κρατικοκεντρική και πολυπολική παγκόσμια τάξη που χαρακτηρίζεται από αλληλοεπικαλυπτόμενες αρχές και πίστη σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα. Τα κράτη δεν θα εξαφανιστούν, αλλά θα έχουν μικρότερη σημασία από ό,τι είχαν πριν από έναν αιώνα.

Μια βασική πρόκληση του νεομεσαιωνισμού είναι η εμπορευματοποίηση της σύγκρουσης: η προσφορά των μέσων πολέμου σε όποιον έχει την οικονομική δυνατότητα θα αλλάξει τον πόλεμο, το γιατί πολεμάμε και το μέλλον του πολέμου. Οι συνέπειες αυτού είναι τεράστιες αφού υποδηλώνει ότι οι διεθνείς σχέσεις στον 21ο αιώνα θα έχουν περισσότερα κοινά με τον 12ο αιώνα παρά με τον 20ο.

Η εξέγερση της Wagner είναι η πιο σοβαρή πρόκληση για τα θεμέλια του ρωσικού κράτους από το 1993, όταν το Ανώτατο Σοβιέτ επαναστάτησε εναντίον του Boris Yeltsin, ο οποίος έφερε τανκ για να καταστείλει την απόπειρα πραξικοπήματος.

Αποτελεί επίσης και μία από τις πιο κρίσιμες στιγμές της Ευρώπης καθώς φαίνεται ότι θα καθορίσει σημαντικά τη μορφή και την πορεία των πολιτικών και των στρατιωτικών εξελίξεων.

Αλλά η συμφωνία που σταμάτησε την άμεση απειλή Wagner για τη Μόσχα και έστειλε τον Prigozhin στη Λευκορωσία δεν είναι πιθανό να είναι το τέλος αυτής της ιστορίας, αλλά μόνο η αρχή.

Επιφανειακά μπορεί να φαίνεται ότι είναι μια νίκη για τον Putin, αλλά κατά βάθος φαίνεται να έχει αποδυναμωθεί τόσο από το ίδιο το γεγονός όσο και από το ότι η κρίση επιλύθηκε μόνο μέσω ενός συμβιβασμού κατόπιν διαπραγματεύσεων και όχι μέσω μιας δημόσιας επίδειξης φυσικής δύναμης.

Ο στρατός, ιστορικά ο θεσμός που εκτιμάται περισσότερο από τον ρωσικό λαό, ταπεινώθηκε για άλλη μια φορά υπό τον Putin και αποδείχθηκε διεφθαρμένος, αναποτελεσματικός και καθοδηγούμενος.

Ο Prigozhin έχει αποδείξει επανειλημμένως πόσο αδύναμο είναι το καθεστώς Putin και πώς ο «σεφ» του ίδιου του Ρώσου προέδρου θα μπορούσε δυνητικά να βάλει την πυρηνικά οπλισμένη Ρωσία στα χέρια μιας εύθραυστης και εξαιρετικά επικίνδυνης δικτατορίας πρώην αξιωματικών της KGB και σκληροπυρηνικών εγκληματιών.

Το καθεστώς του Putin μπορεί να επέζησε της πρόκλησης του Prigozhin, αλλά σχεδόν κάθε πτυχή αυτού του επεισοδίου δείχνει ότι το ρωσικό σύστημα είναι πιο εύθραυστο από ποτέ. Το διεθνές ανάστημα της Ρωσίας και οι μελλοντικές στρατιωτικές επιδόσεις της στην Ουκρανία, είναι πιθανό βιώσουν τις αρνητικές συνέπειες αυτών των γεγονότων, όπως και η ισχύς του Putin.