Οι σεισμικές δονήσεις μαίνονται στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού. Χιλιάδες άνθρωποι, σύμφωνα με εκτιμήσεις πάνω από 10.000, έχουν εγκαταλείψει τo νησί της Θήρας. Οι επιστήμονες, αναγνωρίζοντας στην εν εξελίξει δραστηριότητα μια προσεισμική ακολουθία, περιμένουν τον μεγάλο σεισμό που θα μπορούσε να είναι ο «κύριος» και θα σηματοδοτήσει την αποκλιμάκωση του φαινομένου. Εν τω μεταξύ, ο κρατικός μηχανισμός παραμένει σε ετοιμότητα και αυτό που προκάλεσε αίσθηση ήταν τα προληπτικά μέτρα που ελήφθησαν για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση.

Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε ο σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος, «oρισμένοι ίσως τα θεώρησαν ως υπερβολικά», ενώ άλλοι τρομοκρατήθηκαν και «αποφάσισαν να απομακρυνθούν από τη Σαντορίνη». «Η αλήθεια είναι ότι τα μέτρα υπερβαίνουν το χαμηλό επίπεδο “κουλτούρας πρόληψης” που χαρακτηρίζει διαχρονικά τη χώρα μας. Ίσως αυτή η εξέλιξη βοηθήσει στην περαιτέρω καλλιέργεια μιας τέτοιας κουλτούρας», σημείωσε.

Αυτό αναμφίβολα θα ήταν μια θετική εξέλιξη. Όμως πίσω από τα πρωτοφανή προληπτικά μέτρα – και πέρα από τους όποιους πολιτικούς επικοινωνιακούς τακτικισμούς – βρίσκεται ένας μεγάλος κίνδυνος και φόβος… Είναι αυτό που οι επιστήμονες τις τελευταίες ημέρες αποκαλούν «τρωτότητα» της Σαντορίνης. Και το πρόβλημα – όπως συμβαίνει συνήθως – επιτείνεται εξαιτίας της αλόγιστης δράσης του ανθρώπινου παράγοντα.

Η «τρωτότητα» της Σαντορίνης

«Το επίκεντρο του σεισμού μετατοπίζεται, πάει προς Αμοργό. Αυτό σημάνει ότι απομακρύνεται από την Σαντορίνη και αυτό είναι καλό. Η Αμοργός δεν έχει τόση μεγάλη τρωτότητα όσο έχει η Σαντορίνη. Τα αποτελέσματα ενός σεισμού θα είναι πιο μικρά στην Αμοργό από την Σαντορίνη», ανέφερε ο πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας (ΟΑΣΠ), Ευθύμης Λέκκας, προσερχόμενος στην τελευταία έκτακτη διυπουργική σύσκεψη στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Και αυτή η «τρωτότητα» είναι ο λόγος που τα βλέμματα όλων έχουν στραφεί στη Σαντορίνη και όχι στην Αμοργό. Όπως εξηγούν ειδικοί στο iEidiseis.gr, υπάρχουν δύο κριτήρια για τα οποία εστιάζουμε την προσοχή μας σε έναν τόπο: Το ένα είναι τι κίνδυνος υπάρχει για ένα ακραίο φαινόμενο και το δεύτερο είναι η ευπάθεια και η έκθεση ανθρώπων και υποδομών σε αυτόν τον κίνδυνο.

Στη Σαντορίνη, σημειώνουν, καλύπτονται και τα δύο κριτήρια και αυτό που τη διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα νησιά στην περιοχή είναι πρωτίστως το δεύτερο, δηλαδή η ευπάθεια και η έκθεση ανθρώπων και υποδομών. Η Σαντορίνη έχει πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό και περισσότερες υποδομές και είναι πολύ πιο ευπαθής λόγω γεωλογίας και μορφολογίας.

Γεωλόγοι υπογραμμίζουν πως τα πετρώματα τα οποία συνθέτουν το έδαφος της Σαντορίνης είναι τέτοια που ενισχύουν τη σεισμική κίνηση, όπως όλα τα μαλακά και εύθρυπτα πετρώματα. Αντίθετα σε μια βραχώδη περιοχή, όπως για παράδειγμα στην Αμοργό, τα πετρώματα απορροφούν τη σεισμική δόνηση και περιορίζουν τον κίνδυνο.

Επιπλέον, σημειώνουν πως η Σαντορίνη είναι προβληματική και γεωτεχνικά, καθώς τα πετρώματα έχουν αυτή τη χαρακτηριστική, πολύ κεκλιμένη μορφολογία, με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολες οι κατολισθήσεις. Είναι χαρακτηριστικό πως με τα μεγέθη των σεισμών που έχουν καταγραφεί μέχρι τώρα, έχουν σημειωθεί κατολισθήσεις στη Σαντορίνη (Κόκκινη Παραλία, Βλυχάδα, Αθηνιό κ.α.), ενώ αντίθετα στην Αμοργό, παρότι αυτή είναι γεωγραφικά πιο κοντά στους σεισμούς, δεν υπάρχουν καταγραφεί τέτοια προβλήματα, καθώς τα πετρώματα είναι πιο σταθερά.

Σε κίνδυνο και το λιμάνι

Οι ειδικοί λαμβάνουν επίσης σοβαρά υπόψη και το γεγονός πως μια πολύ κρίσιμη υποδομή, το λιμάνι της Σαντορίνης, που αποτελεί και τη βασική έξοδο διαφυγής, είναι σε μια περιοχή υψηλού κινδύνου λόγω των κατολισθήσεων. Για αυτό και υπήρξε αυτή η ανεπίσημη «εκκένωση» του νησιού. «Όλο το σύστημα είναι ευπαθές σε έναν ισχυρό σεισμό», σημειώνουν.

Οικιστική πίεση και «πολεδομικά εγκλήματα»

Η Σαντορίνη εκτός των άλλων είναι εξαιρετικά επιβαρυμένη και λόγω των κατασκευών που έχουν αναπτυχθεί εδώ και χρόνια και μάλιστα σε προβληματικά σημεία, όπως στην Καλντέρα. Επιστήμονες που γνωρίζουν τις ιδιαίτερες συνθήκες του νησιού, σχολιάζοντας στο iEidiseis.gr τη μεγάλη οικιστική πίεση στο νησί, εκφράζουν ανησυχία για το κατά πόσο έχουν τηρηθεί οι κανόνες δόμησης σε σχέση με τη δυσκολία του εδάφους, αλλά και σε σχέση με άλλες επιβαρυντικές τουριστικές υποδομές, όπως πισίνες κ.α.

«Δεν μπορεί κάποιος να πει με βεβαιότητα εάν υπάρχει μια καταπάτηση των κανόνων, αλλά υπάρχει ο φόβος, η υποψία, με βάση και την εμπειρία της ελληνικής πραγματικότητας, πως μπορεί να έχουν γίνει αυθαιρεσίες», αναφέρουν με νόημα. Συμφωνούν δε πως ακόμη κι αν έχουν τηρηθεί οι κανονισμοί, τα κριτήρια προηγούμενων δεκαετιών δεν διασφαλίζουν απόλυτα την αντοχή στο σήμερα, πόσο μάλλον στις ιδιαίτερες γεωλογικές και μορφολικές συνθήκες της Σαντορίνης.

Ο καθηγητής σεισμολογίας στο Εθνικό και Καποδοστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, Άκης Τσελέντης, σε ανάρτησή του εμφανίστηκε περισσότερο καταγγελτικός: «Έχουν γίνει πολεοδομικά εγκλήματα στο νησί υπό την πίεση των ξενοδοχειακών συμφερόντων», έγραψε και πρόσθεσε: «Δόθηκαν οικοδομικές άδειες και κτίστηκαν στα Φηρά, στην Οία και αλλαχού, κατασκευές μεγάλου βάρους (Ξενοδοχεία με πισίνες) στα πρανή, στην πλαγιά, στην πλήρη κατηφόρα προς την θάλασσα, κάτω του παραδοσιακού οικισμού, με ψευτοθεμελιώσεις».

Τι μέγεθος σεισμού θα προκαλούσε μεγάλη ζημιά στη Σαντορίνη

Το κρίσιμο ερώτημα στην παρούσα φάση, είναι ποιο μέγεθος σεισμού θα μπορούσε να δοκιμάσει τα όρια αντοχής της Σαντορίνης. «Υπάρχει ένα σενάριο να έχουμε ένα σεισμό της τάξεως των 5,5 ρίχτερ που είναι και το πιο ευνοϊκό, γιατί ένας τέτοιος σεισμός δεν θα προκαλέσει πολλές ζημιές», ανέφερε ο κ. Λέκκας.

Σημείωσε ωστόσο πως δεν μπορεί να αποκλείσει και έναν σεισμό μεγαλύτερου μεγέθους. «Υπάρχει και το ακραίο σενάριο, να πάμε σε σεισμό 6 – 6,2 Ρίχτερ. Αυτό το σενάριο θα έχει επιπτώσεις στη Σαντορίνη, γι’ αυτό πήραμε όλα τα μέτρα, για προληπτικούς λόγους, για αυτή τη μικρή πιθανότητα του ακραίου σεναρίου», είπε.

Ειδικοί, πάντως, ανέφεραν στο iEidiseis.gr πως προβλήματα θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμα και ένας σεισμός της τάξης των 5,7 – 5,8 ρίχτερ, πάντα σε εξάρτηση με το επίκεντρο και το εστιακό βάθος του σεισμού. «Είναι άλλο ένας σεισμός να γίνει στα 20 χλμ και άλλο να γίνει στα 10 χλμ», τόνισαν χαρακτηριστικά.

Ποιες είναι οι πιο επικίνδυνες περιοχές

Η κατάσταση στη Σαντορίνη είναι πολύ δύσκολο να αναστραφεί και θα μπορούσε μόνο να εξεταστεί κατά περίπτωση. «Υπάρχουν κάποια κτίρια στα οποία θα μπορούσε να γίνει κάποια παρέμβαση και μάλιστα ακριβή, όμως για τα περισσότερα δεν μπορεί να γίνει παρέμβαση», σημειώνουν άνθρωποι που γνωρίζουν τα τεχνικά δεδομένα.

Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ως επίφοβες όλες τις περιοχές στην καλντέρα, όπως ο όρμος Αθηνιού που βρίσκεται και το λιμάνι, οι περιοχές στα Φηρά, η Κόκκινη Παραλία, η Οία κ.α. Ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας, Δημήτρης Παπανικολάου, μιλώντας στο Mega, στάθηκε ιδιαίτερα στους κινδύνους που ελλοχεύουν για τα κτίσματα στη Σαντορίνη σε περίπτωση ενός ισχυρού σεισμού. «Η Οία θέλει προσοχή γιατί και και πιο κοντά στα επίκεντρα των σεισμικών δονήσεων. Είναι καθαρά από λάβες και ελαφρόπετρα», είπε και πρόσθεσε πως γενικά «ο κίνδυνος θα είναι κυρίως για όσα σπίτια έχουν την ωραία θέα και θέση αλλά είναι και πιο επικίνδυνα λόγω αστάθειας των πρανών στην Καλντέρα».

«Όσο και αν έχουν χτιστεί με σωστό τρόπο δεν παύουν να είναι σε ένα υπόβαθρο ασταθές γιατί είναι στο χείλος της καλντέρας. Επομένως εκεί υπάρχουν συνέχειες στους βράχους και τη δομή που μπορεί με τη δόνηση 5,5 ή 6 Ρίχτερ να φύγουν κάποια κομμάτια και να υπάρξουν προβλήματα από κατολισθήσεις που θα προκληθούν. Είδατε μόλις περάσαμε το 4,5 Ρίχτερ είχαμε εικόνες στα πρανή της Σαντορίνης με καταπτώσεις και χώματα. Πέφτουν και είναι λογικό. Κατά τα άλλα οι κατασκευές που είναι δομημένες σωστά δεν αναμένεται να πάθουν ζημιές», κατέληξε ο κ. Παπανικολάου.

Η ανησυχία για περιοχές της Σαντορίνης καταδεικνύεται και στα μέτρα που ανακοίνωσε ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμιος Λέκκας, στη συνέντευξη τύπου που δόθηκε την Τετάρτη (5/2) παρουσία του υπουργού Πολιτικής Προστασίας, Βασίλη Κικίλια, και του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, για τα τελευταία σεισμικά δεδομένα στην ευρύτερη περιοχή της Σαντορίνης και της Αμοργού και την προληπτική διαχείριση της κατάστασης.

Ο κ. Λέκκας υπογράμμισε τον υψηλό κίνδυνο κατολισθήσεων σε όλο το μήκος της καλντέρας και αναφέρθηκε στις πέντε περιοχές που αποφασίστηκε να εφαρμοστούν άμεσα μέτρα. «Χαρτογραφήσαμε τα δεδομένα κι επιλέξαμε πέντε περιοχές για εφαρμογή μέτρων: Τον Παλαιό Λιμένα Φηρών, το Λιμάνι Αθηνιού και το οδικό δίκτυο του Όρμου, η Οία και συγκεκριμένα οι περιοχές Αμμούδι και Αρμένη και η Θηρασιά (οικισμός Κόρφου και ανάντι περιοχή, Μονοπάτι)».

Όπως είπε ο κ. Λέκκας στις περιοχές αυτές γίνονται έργα για να μειωθούν οι κίνδυνοι. Η τρέχουσα σεισμική δραστηριότητα κάποια στιγμή θα τερματιστεί, ενδεχομένως και χωρίς να υπάρξουν τελικά σοβαρές επιπτώσεις. Ωστόσο επιστήμονες επισημαίνουν πως το πραγματικό πρόβλημα θα συνεχίσει να υφίσταται, εκφράζοντας σοβαρές ανησυχίες πως – παρά τα όποια χρήσιμα μέτρα για τις κατολισθήσεις – μοιάζει να είναι δύσκολα αναστρέψιμο.

*Πηγή: iEidiseis

 

 Ακολουθήστε το OLAFAQ στο FacebookBluesky και Instagram.