Το νερό συνδέεται με κάθε μορφή ζωής στη γη και αποτελεί βασική ανθρώπινη ανάγκη, εξίσου σημαντική με τον αέρα. Από τις πρώτες πρωινές ώρες, μέχρι τη λήξη της μέρας μας, κάθε πτυχή των καθημερινών μας δραστηριοτήτων και λειτουργιών εξαρτάται από την πρόσβαση σε καθαρό και πόσιμο νερό κάτι που συχνά θεωρούμε δεδομένο. Σπάνια αναλογιζόμαστε πόσο πολύτιμο είναι και συχνά το σπαταλάμε. Σκεφτείτε ένα πρωί να ξυπνάτε και προς έκπληξή σας, το νερό έχει κοπεί. Δεν είναι εφικτό να χρησιμοποιήσετε το μπάνιο, να κάνετε ντουζ, να πιείτε καφέ ή να πλύνετε τα δόντια σας. Το μαγείρεμα είναι σχεδόν αδύνατο, και βέβαια, χωρίς εμφιαλωμένο νερό, δεν υπάρχει σταγόνα για να πιείτε.
Είναι λοιπόν αντιληπτό ότι αυτό το, τόσο απαραίτητο για τη ζωή, πολύτιμο αγαθό πρέπει όχι μόνο να προστατεύεται αλλά και να ενισχύεται σθεναρά ο ελεύθερος χαρακτήρας του. Όλοι χρειάζονται πρόσβαση σε ασφαλές νερό, σε επαρκείς ποσότητες για κατανάλωση, μαγείρεμα, εγκαταστάσεις αποχέτευσης και προσωπικής υγιεινής που δεν θέτουν σε κίνδυνο την υγεία ή την αξιοπρέπεια.
Το νερό ως θεμελιώδες δικαίωμα των ανθρώπων
Στις 28 Ιουλίου 2010, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ένα ιστορικό ψήφισμα που αναγνωρίζει «το δικαίωμα σε ασφαλές και καθαρό πόσιμο νερό και αποχέτευση ως ανθρώπινο δικαίωμα που είναι απαραίτητο για την πλήρη απόλαυση της ζωής και όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» (A/RES/64 /292). Δηλαδή αναγνωρίστηκε ότι η πρόσβαση στο νερό είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο κτίζονται όλα τα άλλα δικαιώματα, αφού χωρίς νερό δεν υπάρχει ζωή. Επιπλέον, από το 2015, η Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουν αναγνωρίσει τόσο το δικαίωμα σε ασφαλές πόσιμο νερό όσο και το δικαίωμα στην υγιεινή ως στενά συνδεδεμένα αλλά διακριτά ανθρώπινα δικαιώματα.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε συνέχεια της πρώτης μέχρι σήμερα επιτυχημένης ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών «Right2Water» (δικαίωμα στο νερό), εξέδωσε τη νέα αναθεωρημένη οδηγία για το πόσιμο νερό που «αφορά την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης για όλους εντός της Ένωσης» .
Το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποχρεώνει τα κράτη να εργαστούν για την επίτευξη καθολικής πρόσβασης σε νερό και αποχέτευση για όλους, χωρίς καμία διάκριση, δίνοντας παράλληλα προτεραιότητα σε όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.
Η πρόσβαση στο νερό ήταν ένας από τους κύριους στόχους των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (UN-MDGs) και είναι επίσης ένας από τους κύριους στόχους των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs). Ο στόχος 6 του ΟΗΕ-SDG δηλώνει ότι «Το νερό συντηρεί τη ζωή, αλλά το ασφαλές καθαρό πόσιμο νερό καθορίζει τον πολιτισμό».
Ο ρόλος του νερού στη ζωή μας
Το νερό παίζει κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση των λειτουργιών του σώματος και είναι απαραίτητο για πολλές σωματικές διεργασίες, συμπεριλαμβανομένης της πέψης, της απορρόφησης και της μεταφοράς των θρεπτικών συστατικών.
Η ανεπαρκής πρόσβαση σε καθαρό νερό μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των υδατογενών ασθενειών όπως η χολέρα, ο τύφος και η δυσεντερία. Το 2021, πάνω από 251,4 εκατομμύρια άνθρωποι χρειάστηκαν προληπτική θεραπεία για τη σχιστοσωμίαση – μια οξεία και χρόνια ασθένεια που προκαλείται από παρασιτικά σκουλήκια που προσβλήθηκαν μέσω της έκθεσης σε μολυσμένο νερό.
Εκτός από την προαγωγή της σωματικής υγείας, το νερό παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στην προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας. Η πρόσβαση σε καθαρό νερό είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της προσωπικής υγιεινής, η οποία μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην αυτοεκτίμηση και τη συνολική ψυχική υγεία.
Είναι επίσης απαραίτητο για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας καθώς χρησιμοποιείται σε τομείς όπως η γεωργία, η βιομηχανία και η παραγωγή ενέργειας.
Καλύτερες πηγές νερού σημαίνουν επίσης λιγότερες δαπάνες για την υγεία, καθώς οι άνθρωποι είναι λιγότερο πιθανό να αρρωστήσουν και να υποστούν ιατρικό κόστος και είναι καλύτερα σε θέση να παραμείνουν οικονομικά παραγωγικοί.
Με τα παιδιά που κινδυνεύουν ιδιαίτερα από ασθένειες που σχετίζονται με το νερό, η πρόσβαση σε βελτιωμένες πηγές νερού μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη υγεία, και επομένως καλύτερη φοίτηση στο σχολείο, με θετικές μακροπρόθεσμες συνέπειες για τη ζωή τους.
Η ανεπαρκής διαχείριση των αστικών, βιομηχανικών και γεωργικών λυμάτων σημαίνει ότι το πόσιμο νερό εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων είναι επικίνδυνα μολυσμένο ή χημικά. Η φυσική παρουσία χημικών ουσιών, ιδιαίτερα στα υπόγεια ύδατα, μπορεί επίσης να είναι σημαντική για την υγεία, συμπεριλαμβανομένου του αρσενικού και του φθορίου, ενώ άλλες χημικές ουσίες, όπως ο μόλυβδος, μπορεί να είναι αυξημένες στο πόσιμο νερό ως αποτέλεσμα της έκπλυσης από συστατικά παροχής νερού σε επαφή με πόσιμο νερό.
Δισεκατομμύρια άνθρωποι χωρίς πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό
Ακόμα και σήμερα δυστυχώς εξακολουθούν να υπάρχουν ανισότητες στην πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό σε ολόκληρο τον κόσμο, με το πρόβλημα να έχει περισσότερες επιπτώσεις στα χαμηλα οικονομικά στρώματα, τις γυναίκες και τα παιδιά.
Η μόλυνση των υδάτων, οι ολοένα και αυξανόμενες θερμοκρασίες λόγω της κλιματικής κρίσης και οι ελαττωματικές εγκαταστάσεις ύδρευσης, έχουν περιορίσει σημαντικά τη διαθέσιμη ποσότητα καθαρού νερού.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπολογίζεται ότι το 89% των ανθρώπων έχει πρόσβαση σε καθαρό, πόσιμο νερό. Σύμφωνα με την έκθεση του UNDP, 1 στους 6 ανθρώπους δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό νερό, δηλαδή περίπου 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό.
Σε ορισμένες χώρες, δεν υπάρχει αρκετό γλυκό νερό (φυσική έλλειψη) ενώ σε άλλες χώρες, υπάρχει άφθονο γλυκό νερό, αλλά είναι ακριβό στη χρήση (οικονομική σπανιότητα). Σε αρκετές χώρες έχει ιδιωτικοποιηθεί το νερό, με πολύ άσχημα αποτελέσματα για τον μέσο πολίτη. Σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας Guardian σε δώδεκα πόλεις των ΗΠΑ για την περίοδο 2010-2018, το κόστος του νερού λόγω των ιδιωτικοποιήσεων αυξήθηκε κατά μέσο όρο 80%. Η Μ. Βρετανία εξακολουθεί να έχει ένα σχεδόν πλήρως ιδιωτικοποιημένο σύστημα υδροδότησης, με φυσικό επακόλουθο την αύξηση του κόστους των νοικοκυριών κατά 42% σε σχέση με πριν από το 1989 (όταν και ιδιωτικοποιήθηκε το νερό) με αποτέλεσμα η βρετανική κοινή γνώμη να επιθυμεί την επανακοινωνικοποίηση του νερού σε ποσοστό άνω του 80%.
Σε ορισμένες χώρες, ειδικά στην Αφρική, σχεδόν ο μισός πληθυσμός δεν έχει πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό και ως εκ τούτου, πλήττεται από κακή υγεία . Υπάρχουν επίσης ανισότητες εντός και μεταξύ των εθνών . Για παράδειγμα, ο πληθυσμός με πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό στο Κονγκό ήταν 77% για τους κατοίκους των πόλεων και 17% για τους κατοίκους της υπαίθρου μέχρι το έτος 2002.
Στην Ανατολική Ευρώπη, περίπου το 16% του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό στα σπίτια του, ενώ στις αγροτικές περιοχές, περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους δεν έχουν αξιόπιστη παροχή ασφαλούς νερού και επαρκή αποχέτευση. Περισσότεροι από 46 εκατομμύρια άνθρωποι στις ΗΠΑ ζουν με ανασφάλεια στο νερό—είτε δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό ή νερό που μπορεί να μην είναι ασφαλές για κατανάλωση. Οι ειδικοί λένε ότι απαιτούνται τουλάχιστον 18,4 δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα 10 χρόνια για να επιτευχθεί η ασφάλεια του νερού σε περισσότερους ανθρώπους, αν και η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος και η American Water Works Association εκτιμούν ότι θα κοστίσει σχεδόν 1 τρισ.
Οι ανισότητες στην πρόσβαση σε νερό και αποχέτευση είναι ηθικά απαράδεκτες, αλλά απαγορεύονται από το διεθνές δίκαιο.
Η ζήτηση για νερό αυξάνεται λόγω της ταχείας αύξησης του πληθυσμού, της αστικοποίησης και των αυξανόμενων αναγκών σε νερό από τους τομείς της γεωργίας, της βιομηχανίας και της ενέργειας. Ο μισός πληθυσμός του πλανήτη αντιμετωπίζει ήδη σοβαρή λειψυδρία τουλάχιστον ένα μήνα το χρόνο. Η λειψυδρία προβλέπεται να αυξηθεί με την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.
Λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντικότητα του πόσιμου νερού στη ζωή των ανθρώπων, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί έχουν καθήκον να εφαρμόσουν αποτελεσματικά το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό, το οποίο αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την εξάλειψη της φτώχειας και την αξιοπρεπή διαβίωση. Αυτό θα επιτευχθεί μόνο όταν κάθε φορέας εκμετάλλευσης υδάτινων πόρων θα έχει πραγματικά δημόσιο χαρακτήρα και θα λειτουργεί ως μία κοινωνική υπηρεσία.
Επενδύσεις σε υποδομές και εγκαταστάσεις υγιεινής, προστασία και αποκατάσταση οικοσυστημάτων που σχετίζονται με το νερό και η εκπαίδευση σε θέματα υγιεινής είναι μεταξύ των απαραίτητων βημάτων για τη διασφάλιση της καθολικής πρόσβασης σε ασφαλές και προσιτό πόσιμο νερό για όλους έως το 2030. Η βελτίωση της αποδοτικότητας της χρήσης του είναι ένα κλειδί για τον περιορισμό της κρίσης του νερού.
Το νερό είναι σημαντικό για το σώμα μας:
- Μεταφέρει θρεπτικά συστατικά σε όλα τα κύτταρα του σώματός μας και οξυγόνο στον εγκέφαλό μας
- Επιτρέπει στο σώμα να απορροφά και να αφομοιώνει μέταλλα, βιταμίνες, αμινοξέα, γλυκόζη και άλλες ουσίες
- Ξεπλένει τις τοξίνες και τα απόβλητα
- Βοηθά στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος
- Δρα ως λιπαντικό για τις αρθρώσεις και τους μύες
