Τις τελευταίες μέρες η κυβέρνηση του Ισραήλ έχει έρθει αντιμέτωπη με ένα μαζικό κίνημα διαδηλώσεων. Χιλιάδες άνθρωποι έχουν βγει στους δρόμους σαν αντίδραση στα σχέδιά του πρωθυπουργού  Benjamin Netanyahu  για τις μεταρρυθμίσεις στο σύστημα δικαιοσύνης της χώρας. Περίπου 600.000 με 700.000 διαδηλωτές αντιτίθενται στις αναθεωρήσεις του δικαστικού συστήματος υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα θέσει σε κίνδυνο τις πολιτικές ελευθερίες στη χώρα ,ι θα αποδυναμώσει και  θα πολιτικοποιήσει το δικαστήριο και θα καταργήσει βασικούς ελέγχους στην κυβερνητική εξουσία.

Ο Netanyahu επανεξελέγη στην πρωθυπουργία, για έκτη θητεία, τον Νοέμβριο του 2022, με την παράταξή του, το κόμμα Λικούντ, να εξασφαλίζει ποσοστό 23,41% και την νέα κυβέρνηση συνεργασίας, που εκείνος συγκρότησε να θεωρείται η πιο ακροδεξιά στα ισραηλινά χρονικά. Στο Ισραήλ δεν υπάρχει Σύνταγμα, υπάρχει ένα πλαίσιο βασικών νόμων που διέπουν τη λειτουργία του κράτους και τον διαχωρισμό των 3 εξουσιών κατά τρόπο απόλυτο και σαφή που αποτυπώνεται μάλιστα και στη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Ισραήλ που υπογράφηκε το 1948. Για 75 χρόνια όλοι γνωρίζουν ότι η δικαστική εξουσία είναι εντελώς ανεξάρτητη από τη νομοθετική και την εκτελεστική. Οι μεταρρυθμίσεις που τώρα σκοπεύει να προωθήσει, περιορίζουν σημαντικά τις εξουσίες του ανώτατου δικαστηρίου. Αν υιοθετηθούν όντως, η κυβέρνηση και η απλή πλειοψηφία των βουλευτών θα μπορούν να επηρεάζουν τον διορισμό των δικαστών, να περιορίζουν τις εξουσίες του γενικού εισαγγελέα και να απορρίπτουν αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου. Το κίνημα διαδηλώσεων έχει ξεκινήσει εδώ και τρεις μήνες με την κρίση να κορυφώνεται το Σαββατοκύριακο, όταν ο Netanyahu απέλυσε τον υπουργό Άμυνας του, Yoav Gallant, αφού ο τελευταίος ζήτησε να σταματήσει η αναθεώρηση. Ο Gallant είχε καλέσει τον πρωθυπουργό να ακυρώσει τις προτάσεις που έχουν διχάσει τη χώρα, οδήγησαν σε μαζικές διαμαρτυρίες και πυροδότησαν αυξανόμενη δυσαρέσκεια στο στρατό. Ο στρατός στο Ισραήλ διαφέρει από οποιονδήποτε άλλον στην υφήλιο γιατί ακριβώς η δύναμή του πηγάζει μέσα οπό την ίδια την κοινωνία, είναι κομμάτι της αγοράς εργασίας, κομμάτι της επιμόρφωσης και της γενικότερης παιδείας της ισραηλινής κοινωνίας και γι’ αυτό ο ρόλος του είναι τόσο πολύ σημαντικός και καθοριστικός στη συγκεκριμένη περίπτωση.

«Ποτέ δεν ήμασταν πιο κοντά στο να διαλυθούμε», δήλωσε ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ Yair Lapid τη Δευτέρα. «Αυτό που συνέβη εδώ τις τελευταίες 24 ώρες είναι τρέλα, είναι απώλεια ελέγχου και κατεύθυνσης… Είναι απόδειξη ότι αυτή η κυβέρνηση έχει χάσει τα φρένα της» είπε, καλώντας τον Netanyahu να πάρει πίσω την αποπομπή του υπουργού Άμυνας. «Αποτελεί κίνδυνο για το κράτος του Ισραήλ, αποτελεί κίνδυνο για την ασφάλεια του Ισραήλ. Το σπίτι μας βρίσκεται σε κίνδυνο», πρόσθεσε ο Lapid

Ερχόμενος αντιμέτωπος με μία τεταμένη κατάσταση και κορύφωση στο κίνημα διαμαρτυρίας, τη Δευτέρα το απόγευμα  ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι θα καθυστερήσει τις μεταρρυθμίσεις, λέγοντας ότι ήθελε χρόνο για να αναζητήσει συμβιβασμό με τους αντιπάλους του. Σε τηλεοπτικό διάγγελμα, 10 ώρες αφότου είχε αρχικά προγραμματιστεί να δώσει μια δήλωση, ένας κουρασμένος Netanyahu είπε ότι «δεν ήταν διατεθειμένος να διαιρέσει το έθνος». Η ανακοίνωση του Netanyahu φαίνεται να κατεύνασε προσωρινά την οργή του κόσμου. Το κύριο εργατικό σωματείο της χώρας διέκοψε την απεργία μετά την ομιλία του και οι δρόμοι του Ισραήλ ήταν κυρίως ήσυχοι την Τρίτη. Η ομιλία φαίνεται να έδωσε μία ανάσα και στην επίσης αυξανόμενη διεθνή ανησυχία των συμμάχων του Ισραήλ, ιδιαίτερα από την Ουάσιγκτον, που ήθελε να αντιμετωπίσει την κρίση προτού αυτή ξεφύγει από τον έλεγχο. Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν πάντα με προσοχή τις δημόσιες επικρίσεις τους κατά του Ισραήλ, καθώς υπάρχει έντονη δράση των φιλο-ισραηλινών λόμπι στην Ουάσινγκτον, αλλά και από το γεγονός ότι το εβραϊκό κράτος αποτελεί στενό σύμμαχο των ΗΠΑ .Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Ισραήλ Thomas Richard Nides, δήλωσε στο τοπικό ραδιόφωνο την Τρίτη ότι χαιρέτισε την κίνηση για καθυστέρηση του νομοσχεδίου, αστειευόμενος ότι μετά την ομιλία «είχε μια ωραία νύχτα ύπνου».

Ωστόσο, όλη αυτή η αναταραχή φαίνεται να εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον έλεγχο και την αξιοπιστία του Netanyahu στον κυβερνητικό συνασπισμό του, ο οποίος περιλαμβάνει ένα μείγμα δεξιών εθνικιστών, θρησκευτικών ηγετών και ακροδεξιών φατριών που απ’ ότι μαρτυρά η καρτάσταση,τον έχουν σε πολιτική ομηρία. Είναι τέτοια η δύναμη των θρησκευτικών ομάδων στο Ισραήλ που είναι ξεκάθαρο ότι καμία παράταξη στο παρελθόν και καμία στο μέλλον -με την απλή αναλογική που υπάρχει ως ισχύον εκλογικό σύστημα στη χώρα- δεν μπορεί να δημιουργήσει κυβερνηση χωρίς την υποστήριξη των θρησκευτικών ηγετών. Ο συνασπισμός αυτός φαίνεται να ασκεί ισχυρή πίεση στον πρωθυπουργό, προκειμένου τα ακροδεξιά και θρησκευτικά στοιχεία του να επιτύχουν τη δική τους αντζέντα: όπως την αποδυνάμωση του Ανώτατου Δικαστηρίου, ώστε να μην ακυρώνει πολιτικές εποικισμού στη Δυτική όχθη -όπως έχει κάνει στο παρελθόν-, ή την εξείρεση από την υποχρεωτική στράτευση των μαθητών των θρησκευτικών σχολών.

Οι βοηθοί του απολυμένου υπουργού Άμυνας δήλωσαν ότι παρά την απόλυσή του, ο Gallant θα παραμείνει στη θέση του. Ενώ ο τερματισμός θα είχε τεθεί σε ισχύ την Τρίτη, οι βοηθοί του Gallant είπαν ότι δεν είχε ποτέ επισήμως ειδοποιηθεί, αφήνοντας αιχμές σχετικά με τον έλεγχο που ασκεί τελικά ο Netanyahu στα μέλη της κυβέρνησης του, με πολλά παραδείγματα να επιβεβαιώνουν αυτούς τους ισχυρισμούς και να επηρεάζουν ακόμα και τις διεθνείς σχέσεις του κράτους:

Ο Itamar Ben-Gvir, ο υπουργός Εθνικής Ασφάλειας, από το ακροδεξιό κόμμα Jewish Power, εξόργισε τους μουσουλμάνους μπαίνοντας στο τέμενος Al Aqsa, έναν ιερό χώρο στην Ιερουσαλήμ, περικυκλωμένος από ένοπλους αστυνομικούς. Ο Bezalel Smotrich, ο ακροδεξιός υπουργός Οικονομικών, προκάλεσε οργή σχολιάζοντας πρόσφατα ότι Παλαιστίνιοι δεν υπάρχουν και καλώντας το ισραηλινό κράτος να «σβήσει» μια παλαιστινιακή πόλη στο επίκεντρο της πρόσφατης βίας στη Δυτική Όχθη. Και οι δύο άνδρες έχουν υπονομεύσει τους στόχους του κ. Netanyahu να δημιουργήσει δεσμούς για πρώτη φορά μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας.  Οι επίσημες σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας παραμένουν μακρινές. Τα σχόλια του κ. Smotrich προκάλεσαν επίσημη μομφή και καταδίκη από τη σαουδαραβική κυβέρνηση, λίγο μετά την επανέναρξη των σχέσεών της νωρίτερα αυτόν τον μήνα με τον εχθρό του Ισραήλ, το Ιράν.

Σε προηγούμενους συνασπισμούς, ο κ. Netanyahu μπορεί να είχε υποβιβάσει τον Ben-Gvir σε λιγότερο εξέχουσα θέση. Τώρα, η δύναμή του εξαρτάται από την υποστήριξη του κ. Ben-Gvir, τον πιο ένθερμο υποστηρικτή του νομοσχεδίου της δικαστικής μεταρρύθμισης. Για να διατηρήσει αυτή την υποστήριξη τη Δευτέρα, ο κ. Netanyahu του πρόσφερε την προοπτική μεγαλύτερης επιρροής, υποσχόμενος να εξετάσει το ενδεχόμενο σχηματισμού μιας εθνικής φρουράς — και να την θέσει υπό τον έλεγχο του Ben-Gvir.

Οι σχέσεις μεταξύ του Netanyahu και της κυβέρνησης Biden επίσης φαίνονται κλονισμένες. Η ανησυχία των Αμερικανών για τη δικαστική αναθεώρηση, σε συνδυασμό με την απογοήτευση για τον κ. Ben-Gvir και τον κ. Smotrich, έχουν δημιουργήσει τριγμούς στις διμερείς τους σχέσεις . «Οπως πολλοί σθεναροί υποστηρικτές του Ισραήλ, είμαι πολύ ανήσυχος. Και με ενδιαφέρει να διορθωθεί αυτό. Δεν μπορούν να συνεχίσουν σε αυτόν τον δρόμο», είπε ο πρόεδρος των ΗΠΑ  διαγράφοντας την προοπτική να επισκεφθεί σύντομα την Ουάσιγκτον ο ισραηλινός πρωθυπουργός. Ο Netanyahu αντέδρασε υπογραμμίζοντας χθες το βράδυ μέσω Twitter πως «εκτιμά» την μακρά υποστήριξη του κ. Μπάιντεν στη χώρα του, αλλά «το Ισραήλ είναι κυρίαρχο κράτος που παίρνει αποφάσεις δυνάμει της βούλησης του λαού του και όχι στη βάση πιέσεων από το εξωτερικό, ακόμη κι αν αυτές προέρχονται από τους καλύτερούς του φίλους», επιβεβαιώνοντας για ακόμα μία φορά την τεταμένη θέση που έχει βρεθεί σε διεθνές επίπεδο.

Απ’ όλα αυτά, ένα είναι σίγουρο για πολλούς: ότι ο Netanyahu έχει ήδη χάσει τη φήμη του ως ένα πολιτικός που δίνει προτεραιότητα στη σταθερότητα και την ασφάλεια του Ισραήλ.

Πριν επανέλθει στα καθήκοντά του τον Δεκέμβριο, είπε επανειλημμένα σε συμμάχους και δημοσιογράφους ότι θα παραμείνει σταθερή επιρροή, παρά το γεγονός ότι θα σχημάτιζε τον πιο δεξιό και θρησκευτικά συντηρητικό συνασπισμό στην ιστορία της χώρας. «Θα έχω δύο χέρια σταθερά στο τιμόνι», είπε ο κ. Netanyahu τον Δεκέμβριο σε συνέντευξή του στο National Public Radio. Η απόφασή του όμως να απολύσει τον Υπουργό Άμυνας και η εμμονή του για αυτή την μεταρρύθμιση, φάνηκαν ως ενέργειες που υποκινούνται περισσότερο από προσωπικούς και πολιτικούς λόγους παρά από κίνητρα που προωθούν την ασφάλεια και τη σταθερότητα. Ο Netanyahu είναι αναμφισβήτητα αποδυναμωμένος. Το ακραία στοιχεία του συνασπισμού του αντανακλούν το γεγονός ότι έχει ξεμείνει από άτομα για να συνεργαστεί και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια δραματική ανατροπή στην πορεία του.

➸ Με πληροφορίες από : The New York Times, The Guardian.