Η 11η Σεπτεμβρίου του 2001 παραμένει χαραγμένη στη συλλογική μνήμη ως μια ημερομηνία που άλλαξε τον κόσμο. Δεν ήταν μόνο η τρομοκρατική επίθεση στις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν το γεγονός που αναδιαμόρφωσε την ασφάλεια, την πολιτική και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε το διεθνές σύστημα. Σήμερα πάνω από δύο δεκαετίες μετά μια νέα αλληλουχία γεγονότων φέρνει στη μνήμη εκείνη τη στιγμή και γεννά τον φόβο πως βρισκόμαστε ξανά μπροστά σε ένα αντίστοιχο σημείο καμπής. 

Η δολοφονία του Charlie Kirk, ενός από τους πιο προβεβλημένους συντηρητικούς ακτιβιστές στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι απλώς μια τραγωδία. Είναι ένα γεγονός που εγγράφεται στο τοπίο της πολιτικής βίας, της πόλωσης και της αίσθησης ότι ο δημόσιος χώρος γίνεται όλο και πιο επικίνδυνος. Όπως τότε το 2001, έτσι και τώρα η βία έρχεται απροσδόκητα μπροστά στα μάτια όλων. Ένας χώρος διαλόγου, ένα πανεπιστήμιο μετατρέπεται σε σκηνικό πολιτικής δολοφονίας. 

Η περίπτωση Kirk έχει ένα ιδιαίτερο βάρος, γιατί ενσαρκώνει την πολιτική ταυτότητα μιας μερίδας Αμερικανών. Ο ίδιος εκπροσωπούσε τον μαχητικό, λαϊκιστικό συντηρητισμό, έδινε λόγο στη νεολαία, είχε συνδέσει το όνομά του με την άνοδο του Τραμπ και την κατεύθυνση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Το πλήγμα εναντίον του δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από το κλίμα πόλωσης που χαρακτηρίζει την αμερικανική κοινωνία. Όπως και το 2001, όπου οι επιθέσεις οδήγησαν σε ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και νέες γραμμές διαχωρισμού, η βία γίνεται καταλύτης για περαιτέρω διάσπαση. 

Το φαινόμενο δεν περιορίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η επιδρομή του Ισραήλ στη Ντόχα, στοχοποιώντας ηγετικά στελέχη της Χαμάς την ώρα που βρίσκονταν σε συζητήσεις για ειρηνευτικές προτάσεις αποδεικνύει πόσο εύθραυστη είναι η έννοια της διαμεσολάβησης και της εμπιστοσύνης στη Μέση Ανατολή. Όταν ένας μεσολαβητής όπως το Κατάρ βλέπει τις πρωτοβουλίες του να υπονομεύονται, τότε ολόκληρο το οικοδόμημα της διπλωματίας κινδυνεύει να καταρρεύσει. 

Την ίδια ώρα στην Ευρώπη η Πολωνία καταγγέλλει παραβιάσεις του εναέριου χώρου της από ρωσικά drones. Το γεγονός αυτό τροφοδοτεί μια νέα αίσθηση ανασφάλειας στην Ε.Ε., αλλά και την ανάγκη για ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και μεγαλύτερη εμπλοκή του ΝΑΤΟ. Σαν να μην έφτανε η ενεργειακή κρίση και η ρωσοουκρανική σύγκρουση, η σκιά της απειλής εξαπλώνεται και σε χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης. 

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σύγκριση με την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 δεν είναι υπερβολική. Τότε η τρομοκρατία οδήγησε σε μια παγκόσμια αναθεώρηση: νέοι νόμοι, εντατικοί έλεγχοι, ακραία μέτρα ασφαλείας, ένας κόσμος όπου ο “φόβος” έγινε καθημερινότητα. Σήμερα η πολιτική δολοφονία, οι διεθνείς επιθέσεις, οι στρατιωτικές προκλήσεις φέρνουν στην επιφάνεια τα ίδια ερωτήματα: Πόσο ασφαλείς είμαστε στους δημόσιους χώρους; Μέχρι που μπορεί να φτάσει μια κυβέρνηση στο όνομα της ασφάλειας και ποιο είναι το τίμημα για την ελευθερία του λόγου και την κοινωνική συνοχή; 

Η δολοφονία του Kirk θα μπορούσε να γίνει το έναυσμα για αυστηρότερα μέτρα στις ΗΠΑ: περισσότερη ασφάλεια σε πανεπιστήμια, αλλαγές στη νομοθεσία για τα όπλα, ενδεχομένως μεγαλύτερη αστυνόμευση πολιτικών εκδηλώσεων. Όμως κάθε βήμα προς την “ασφάλεια” κινδυνεύει να φέρει μαζί του και έναν περιορισμό στην ελευθερία. Το ίδιο δίλημμα που βίωσε η Αμερική μετά το 2001 επιστρέφει, αυτή τη φορά όχι με τη μορφή της διεθνούς τρομοκρατίας, αλλά με εκείνη της εσωτερικής πολιτικής βίας. 

Η κοινωνική ανησυχία είναι αναπόφευκτη. Όταν ένας πολιτικός ομιλητής πέφτει θύμα δολοφονίας, το μήνυμα που λαμβάνει ο πολίτης είναι ότι “κανείς δεν είναι ασφαλής”. Αυτό μπορεί να οδηγήσει είτε σε αποξένωση από την πολιτική είτε, αντίθετα σε μεγαλύτερη ριζοσπαστικοποίηση. Οι συντηρητικοί μπορεί να συσπειρωθούν γύρω από τον Kirk, οι αντίπαλοί τους να κατηγορήσουν το κλίμα μίσους που παράγουν οι ίδιοι οι ρητορικοί τους μηχανισμοί. Ένας φαύλος κύκλος που θυμίζει επικίνδυνα τη λογική του “εμείς” και “αυτοί”. 

Η διεθνής διάσταση αυτών των γεγονότων δεν μπορεί να αγνοηθεί. Όπως η 11η Σεπτεμβρίου έγινε παγκόσμιο σημείο αναφοράς, έτσι και σήμερα η βία και η πολιτική πόλωση στις ΗΠΑ, οι επιθέσεις στη Μέση Ανατολή, οι προκλήσεις στην Πολωνία, μπορούν να αναδιατάξουν συμμαχίες, να υπονομεύσουν ειρηνευτικές διαδικασίες, να σκληρύνουν τις θέσεις κρατών που μέχρι τώρα κρατούσαν ίσες αποστάσεις. Ο κόσμος κινδυνεύει να μπει σε μια νέα περίοδο ανασφάλειας και διαιρέσεων. 

Μπροστά σε όλα αυτά τα σενάρια είναι δύο. Από τη μια, ο κίνδυνος να ενισχυθεί η αυταρχική τάση: κυβερνήσεις που θα απαιτούν όλο και περισσότερη επιτήρηση, περιορισμό δικαιωμάτων, φίμωση αντιπάλων στο όνομα της ασφάλειας. Από την άλλη, η δυνατότητα να γεννηθεί μια νέα συνειδητοποίηση: ότι η δημόσια σφαίρα χρειάζεται υπευθυνότητα, ότι η ρητορική μίσους δεν είναι ανώδυνη, ότι η βία δεν μπορεί να αποτελεί μέσο πολιτικής έκφρασης. 

Η δολοφονία του Charlie Kirk, οι επιθέσεις στη Ντόχα, η ένταση στην Πολωνία, όλα αυτά δεν είναι απομονωμένα περιστατικά. Είναι κομμάτια ενός ίδιου παζλ που μας προειδοποιεί: ο κόσμος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Αν δεν μάθουμε από την ιστορία της 11ης Σεπτεμβρίου, αν δεν βρούμε τρόπους να υπερασπιστούμε την ασφάλεια χωρίς να θυσιάσουμε την ελευθερία, τότε κινδυνεύουμε να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη, αυτή τη φορά με ακόμη μεγαλύτερο κόστος. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.