Χωρίς αποδείξεις, ο δεύτερος στην ιεραρχία κατηγόρησε τη Διάσκεψη Καθολικών Επισκόπων των ΗΠΑ ότι εγκαθιστά «παράνομους μετανάστες» προκειμένου να έχει πρόσβαση σε ομοσπονδιακά κονδύλια. Παρόλο που η διαμάχη χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως «τροφή» για διαδικτυακές αντιπαραθέσεις, ανέδειξε μια ευρύτερη τάση—μια τάση που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει το θρησκευτικό τοπίο της χώρας και τον θεμελιώδη τρόπο με τον οποίο οι Αμερικανοί αντιλαμβάνονται την πίστη τους και την αίσθηση του ανήκειν. 

Ο JD Vance δεν είναι απλώς καθολικός. Ανήκει σε ένα πολύ συγκεκριμένο είδος καθολικού, μέρος μιας ομάδας νεαρών λευκών ανδρών που την τελευταία δεκαετία έχουν βρει τον δρόμο τους (συχνά μέσω του διαδικτύου) τόσο στην όλο και πιο συντηρητική πολιτική σκηνή όσο και στη παραδοσιακή θρησκεία—κυρίως στον καθολικισμό και την ανατολική ορθοδοξία αντί για τον προτεσταντισμό που αποτελεί πιο κοινό πολιτισμικό χαρακτηριστικό της Αμερικής.  

Μια πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου Ορθόδοξων Σπουδών δείχνει ότι οι προσηλυτισμοί στην Ορθοδοξία έχουν αυξηθεί κατά 24% από το 2021. Οι πρόσφατοι “προσηλυτισμένοι” τείνουν να είναι κάτω των 40 και ανύπαντροι με την πλειοψηφία να είναι άνδρες. Δεν υπάρχει παρόμοια ολοκληρωμένη μελέτη για τους προσηλυτισμούς στον καθολικισμό, αλλά οι επισκοπές αναφέρουν αυξήσεις στον αριθμό των προσηλυτισμένων από 30% έως 70% από το 2020. 

Ο απόλυτος αριθμός των δεν είναι μεγάλος, αλλά όπως δείχνει η περίπτωση του Vance μπορούν να είναι επιδραστικοί. Αυτοί οι άνθρωποι εισέρχονται σε θρησκευτικές κοινότητες που δε συνηθίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και που ιστορικά έχουν συνδεθεί με συγκεκριμένες εθνοτικές ομάδες μεταναστών—με τους Ιρλανδούς στην περίπτωση του καθολικισμού και τους Έλληνες στην περίπτωση της Ορθοδοξίας. Στην πραγματικότητα ο αμερικανικός αντικαθολικισμός ιστορικά δεν οφειλόταν μόνο στην προτεσταντική προκατάληψη αιώνων, αλλά και στην προκατάληψη κατά των ξένων. 

Οι παραδοσιακές καθολικές και ορθόδοξες κοινότητες αντιπροσωπεύουν διαφορετικά νήματα της αμερικανικής ιστορίας, ιστορίες που παραμερίζουν την πολιτική ταυτότητα προς όφελος της ένταξης σε μια μεγάλη κοινότητα. Ο καθολικισμός και η ορθοδοξία είναι απλώς πιο ενσωματωμένα στα πολιτιστικά τους περιβάλλοντα—αποτελούν αναπόσπαστο μέρος μιας εθνοτικής ταυτότητας—και είναι λιγότερο ιδεολογικά καθοδηγούμενα σε σύγκριση με τις θρησκευτικές παραδόσεις της εποχής του Διαφωτισμού στις ΗΠΑ. Μέσα σε αυτές τις κοινότητες, το ανήκειν έχει υπάρξει πιο σημαντικό από το να «πιστεύεις σωστά». 

Η σημερινή μορφή “προσηλυτισμού” χαρακτηρίζεται από μια ταυτόχρονη αναζήτηση κοινότητας και απαντήσεων. Σχεδόν όλοι αναγνωρίζουν ότι οι νέοι άνδρες βρίσκονται σε κρίση. Υπάρχει διαφωνία ως προς το γιατί συμβαίνει αυτή η κρίση, αλλά είναι δύσκολο να μη σκεφτεί κανείς ότι η έλλειψη αίσθησης του ανήκειν—ή μάλλον η διάχυτη αίσθηση μοναξιάς—είναι τουλάχιστον μέρος του προβλήματος. Η μοναξιά και η επιθυμία να την ξεπεράσουν φαίνεται να αποτελούν σημαντικό παράγοντα που ωθεί αυτούς τους άνδρες σε κοινότητες που προσφέρουν σχεδόν άνευ όρων αποδοχή. Αλλά το ανήκειν από μόνο του δεν αρκεί. Πολλοί νέοι άνδρες αναζητούν όχι μόνο κοινότητα, αλλά και απαντήσεις και όπως συνέβη και με χαμένες γενιές πριν από αυτούς τις βρίσκουν στην «ιδεολογία». Οι νέοι προσηλυτισμένοι θέλουν η κοινότητά τους και η ιδεολογία τους να ταιριάζουν. 

Πολλοί είναι απογοητευμένοι από αυτό που θεωρούν «νεωτερικότητα», ειδικότερα από τα αποτελέσματα του φεμινισμού και σε πολλές περιπτώσεις του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων. Κατά τη γνώμη τους ο φεμινισμός και η φυλετική ισότητα έχουν καταστήσει τους λευκούς άνδρες—ιδιαίτερα τους εργατικής και χαμηλότερης μεσαίας τάξης—λιγότερο κοινωνικά και οικονομικά ισχυρούς. Ως αποτέλεσμα στρέφονται προς τον «παράδοση», μια κοσμοθεωρία που συνδυάζει συντηρητικές απόψεις για το φύλο και τη σεξουαλικότητα με φόβο για τη μετανάστευση και την αυξανόμενη πολυπολιτισμικότητα, συχνά με μια επιπλέον τάση επιστροφής στη φύση και την οικογένεια με πολλά παιδιά. 

Το ιδανικό τους είναι ένα λευκό, αγγλόφωνο, χριστιανικό, αμερικανικό, ετεροφυλόφιλο ζευγάρι που ζει σε μια φάρμα, μεγαλώνοντας δώδεκα παιδιά. Το δημόσιο πρόσωπο αυτής της ιδεολογίας στο διαδίκτυο είναι κυρίως γυναικείο: οι influencers του κινήματος «παραδοσιακή σύζυγος» (trad wife). Παρουσιάζονται οι προσωπικές και κοινωνικές κρίσεις που βιώνουν οι λευκοί Αμερικανοί άνδρες ως μέρος μιας ευρύτερης, φαντασιακής κρίσης του «δυτικού πολιτισμού»—μιας κρίσης που σύμφωνα με αυτούς περιλαμβάνει αναπόφευκτα και μια «κρίση του χριστιανισμού». Αυτή η ιδέα προωθείται από προσωπικότητες της δεξιάς όπως ο Τζόρνταν Πίτερσον, ο Καναδός ψυχολόγος που μετατράπηκε σε πολιτικό σχολιαστή. 

Για πολλούς από αυτούς τους νέους άνδρες, η αντιλαμβανόμενη κρίση του χριστιανισμού και του δυτικού πολιτισμού τούς έχει οδηγήσει να αμφισβητήσουν συνολικά τον προτεσταντισμό, από τους ακροδεξιούς ευαγγελικούς έως τις φιλελεύθερες εκκλησίες του κυρίαρχου ρεύματος. Αν η χριστιανοσύνη παρακμάζει, σκέφτονται πώς γίνεται η κυρίαρχη εκδοχή της στην αμερικανική κοινωνία να μην έχει ευθύνη γι’ αυτό; 

Η «κρίση του προτεσταντισμού» είναι κάτι που οι ίδιοι οι ευαγγελικοί αναγνωρίζουν συχνότερα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Ροντ Ντρίερ, ο οποίος ξεκίνησε ως προτεστάντης, στη συνέχεια έγινε καθολικός και τελικά ορθόδοξος. Ως αρχισυντάκτης του The American Conservative, έγραψε το βιβλίο The Benedict Option, στο οποίο υποστηρίζει ότι η κοινωνία έχει καταρρεύσει σε τέτοιο βαθμό που η μόνη επιλογή για τους χριστιανούς είναι να αποσυρθούν από αυτήν. 

Αυτός ο τρόπος σκέψης σε συνδυασμό με μια δόση νοσταλγίας για έναν φαντασιακό Μεσαίωνα εμπνευσμένο από βιντεοπαιχνίδια και ταινίες φαντασίας έχει οδηγήσει πολλούς από αυτούς τους νέους άνδρες στον καθολικισμό και άλλους στην ορθοδοξία. Με τη μεταστροφή τους σε αυτές τις θρησκευτικές παραδόσεις, λανθασμένα πιστεύουν ότι ενστερνίζονται όχι μόνο μια λειτουργικά και θεολογικά συντηρητική παράδοση, αλλά και μια ρητά πολιτικά συντηρητική παράδοση με την αμερικανική έννοια. 

Και όπως συμβαίνει με το υπόλοιπο πολιτισμικό πλαίσιο που περιβάλλει τους «Χαμένους Νέους Άνδρες της Μετανεωτερικότητας» αυτή η θρησκευτική διάσταση έχει εξελιχθεί κυρίως στο διαδίκτυο. Πολλοί από αυτούς τους προσηλυτισμένους έρχονται σε επαφή με την ακαδημαϊκή θεολογία αυτών των θρησκευτικών παραδόσεων μέσω YouTube, TikTok και φόρουμ, πολύ πριν συνδεθούν με κάποια ζωντανή κοινότητα. 

Παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται και στον καθολικό χώρο. Ο Matt Fradd, για παράδειγμα, διατηρεί τη δημοφιλή σειρά Pints With Aquinas στο YouTube, όπου παρουσιάζει άγνωστες πτυχές της καθολικής θεολογίας σε περισσότερους από μισό εκατομμύριο θεατές. Ομοίως, το κανάλι του π. Chad Ripperger, Sensus Fidelium, συνδυάζει τη μεσαιωνική θεολογία με τη σύγχρονη αντιεμβολιαστική ρητορική. 

Ο συνδυασμός ακαδημαϊκής θεολογίας και σύγχρονης πολιτικής δεν μένει μόνο στο διαδίκτυο. Ο JD Vance, για παράδειγμα, έχει αναφέρει τον Γάλλο καθολικό φιλόσοφο Ρενέ Ζιράρ ως καθοριστική επιρροή στη μεταστροφή του στην καθολική πίστη. Έχει επίσης αναφερθεί στον Άγιο Αυγουστίνο ως θεμελιώδη πηγή της προσωπικής του θεολογίας. 

Στη διαμάχη του με τους καθολικούς επισκόπους, ο Vance κατέφυγε στον Αυγουστίνο, ζητώντας από τους ακολούθους του στο X να «γκουγκλάρουν τον όρο ordo amoris». Το ordo amoris είναι μια έννοια που αποδίδεται αρχικά στον Αυγουστίνο και αναπτύχθηκε περαιτέρω από τον Θωμά Ακινάτη. Περιγράφει τη σειρά προτεραιότητας στην αγάπη μας προς τον Θεό, τους ανθρώπους και τα πράγματα. Αυτός είναι και ο τρόπος που οι περισσότεροι γεννημένοι καθολικοί μαθαίνουν το ordo amoris—πιθανότατα χωρίς τα λατινικά στις μέρες μας. 

Αν και πολλοί δεν είναι ακόμα έτοιμοι να το εκφράσουν τόσο ξεκάθαρα, η διαίρεση μεταξύ των «γεννημένων» και των «προσηλυτισμένων» στον Καθολικισμό και την Ορθοδοξία μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα τόσο για όσους ανήκουν σε αυτές τις θρησκευτικές παραδόσεις όσο και για όσους βρίσκονται εκτός αυτών. Οι νέες, έντονα πολιτικοποιημένες συγκρούσεις μέσα σε κοινότητες που κάποτε ήταν δεμένες κυρίως μέσω οικογενειακών και πολιτισμικών δεσμών επιταχύνουν την πολιτική διαίρεση της αμερικανικής θρησκείας. 

Αυτή δεν είναι μια θετική εξέλιξη για την κοινωνία, καθώς οι χώροι λατρείας ήταν κάποτε μέρη όπου οι άνθρωποι μπορούσαν τακτικά και ειρηνικά να συναντούν όσους είχαν διαφορετικές πολιτικές απόψεις. Αν και ζητήματα όπως η δουλεία και η ποτοαπαγόρευση προκάλεσαν σχίσματα, μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, οι αμερικανικές εκκλησίες ήταν πολιτικά ποικιλόμορφες.  

Αυτή η πολιτική διαφοροποίηση έχει ήδη συμβεί στις περισσότερες προτεσταντικές κοινότητες, καθώς οι ευαγγελικοί κινούνται όλο και πιο δεξιά και οι κυρίαρχες προτεσταντικές εκκλησίες όλο και πιο αριστερά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, καταλήγοντας συχνά σε διασπάσεις (όπως στην περίπτωση της Ενωμένης Μεθοδιστικής Εκκλησίας) όταν οι πολιτιστικοί τους πόλεμοι έγιναν αβάσταχτοι. 

Όταν ο Πάπας υιοθετεί μια πιο ευγενική προσέγγιση προς τους ΛΟΑΤΚΙ+ Καθολικούς, διαδικτυακούς influencers όπως ο Taylor Marshall αισθάνονται άνετα να δηλώνουν απλά ότι ο Πάπας κάνει λάθος, ότι ο διάδοχος του Αγίου Πέτρου «διώκει τους καλούς και προωθεί τους κακοποιούς». Ή ότι συντάκτες του ιστολογίου Orthodox Reflections επιτίθενται στην απόφαση του Αρχιεπισκόπου της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής να συμμετάσχει σε πορεία του Black Lives Matter. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο Michael Warren Davis, άλλος ένας Ορθόδοξος προσηλυτισμένος και συντάκτης στο American Conservative, μπορούσε να αποκαλέσει ευθέως τον Έλληνα Ορθόδοξο Αρχιεπίσκοπο της Αμερικής «πράκτορα της CIA» χωρίς καμία απόδειξη. 

Δεν είναι μεγάλη η απόσταση από το να αμφισβητεί ο Vance τον Πάπα σχετικά με το νόημα του Αγίου Αυγουστίνου μέχρι το να αμφισβητεί το Σύνταγμα σχετικά με το νόημα της ιθαγένειας. Για πολλούς κοσμικούς προοδευτικούς μπορεί να είναι δύσκολο να νοιαστούν για τις εσωτερικές λειτουργίες των θρησκευτικών—και ιδιαίτερα των χριστιανικών—θεσμών. Αλλά δεδομένου του κεντρικού ρόλου που συνεχίζει να παίζει η θρησκεία στην πολιτική, το να εύχεται κανείς απλώς να εξαφανιστεί δεν είναι μια χρήσιμη προσέγγιση στο πρόβλημα. 

Αυτή η θρησκευτική σύγκρουση μεταξύ των «γεννημένων» και των «προσηλυτισμένων» διαμορφώνει την πολιτική θεσμική εξουσία της Αμερικής, καθώς η θρησκευτική ταυτότητα γίνεται ένα ακόμη πεδίο μάχης στον αγώνα για το πολιτικό μέλλον της χώρας—σε μια στιγμή που αυτός ο πόλεμος γεννά συνεχώς νέα μέτωπα. 

*Με στοιχεία από το Vox.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.