Στα 98 του, ως ο γηραιότερος εν ζωή πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, James Earl Carter, μπήκε από το περασμένο Σάββατο σε κατ’ οίκον ανακουφιστική φροντίδα. Έπειτα από αλλεπάλληλες, σύντομες νοσηλείες, πολλούς τραυματισμούς από πτώσεις και μια μάχη με τον καρκίνο -μελάνωμα που εξαπλώθηκε στο συκώτι και στον εγκέφαλό του- το 2015, ανακοίνωσε ότι θέλει να περάσει τον υπόλοιπο χρόνο που του απομένει στο σπίτι του στην Georgia, μαζί με την 95χρονη σύζυγό του,  Rosalynn, με την οποία παντρεύτηκε το 1946, αποκτώντας τέσσερα παιδιά και οκτώ εγγόνια.
Εν αναμονή πια του μοιραίου, πολλοί μιλούν για το κλείσιμο ενός κύκλου στη σύγχρονη αμερικανική ιστορία. «Έχει την πλήρη στήριξη της οικογένειάς του και της ιατρικής ομάδας. Η οικογένεια Carter ζητά να γίνει σεβαστή η ιδιωτική ζωή της σε αυτήν την περίοδο και ευγνωμονεί για την ανησυχία που εκφράζουν οι πολλοί θαυμαστές του» ανέφερε το ίδρυμα του 98χρονου πρώην προέδρου.

Ποιός είναι όμως πραγματικά ο Jimmy Carter;

O Carter ήταν ένας σχετικά άσημος πολιτικός, με μία μόλις θητεία ως Κυβερνήτης της Georgia, όταν ξεκίνησε την κούρσα για τις προεδρικές εκλογές του 1976. Πρόκειται για έναν πολιτικό που βρισκόταν πάντα στα παρασκήνια και δεν αποτελούσε σημαντικό χαρτί στην φαρέτρα των Δημοκρατικών.Ήταν το outsider του κόμματος.

Το 1962 κατάφερε να βγει γερουσιαστής. Από νωρίς, υποστήριξε σθεναρά το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων που είχε αναπτυχθεί στις ΗΠΑ. Επανεκλέχθηκε το 1964 για να παραιτηθεί το 1966, ώστε να βάλει υποψηφιότητα για Κυβερνήτης της Georgia που όμως δεν κατάφερε να κερδίσει καθώς έχασε το χρίσμα ανάμεσα στους Δημοκρατικούς του αντιπάλους. Το 1970 κατάφερε να εκλεγεί προσεγγίζοντας ένα πιο συντηρητικό κοινό, από ό,τι στις εκλογικές του νίκες ως γερουσιαστής. Έξι χρόνια μετά, ο Κάρτερ έθεσε υποψηφιότητα για Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Στον πρώτο του λόγο μίλησε για την ανισότητα, την αισιοδοξία και την αλλαγή και παρουσιάστηκε ως ένας πολιτικός απομακρυσμένος από την Washington. Με το σκάνδαλο Watergate και την παραίτηση του Προέδρου Richard Nixon να έχει δημιουργήσει τριγμούς στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα αλλά και τον Πόλεμο του Βιετνάμ να έχει φέρει τον κόσμο σε αγανάκτηση, «το εκλογικό αυτό έτος έμοιαζε να είναι ευνοϊκό για το Δημοκρατικό Κόμμα» υποστηρίζει σε συνέντευξη του ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικών σπουδών στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.

Ο Carter κατεβαίνει στις εκλογές σαν μια φρέσκια, άφθαρτη φιγούρα σε μία εποχή που η αμερικανική κοινωνία φαινόταν να χρειάζεται μια πολιτική ανανέωση. Η παρουσία ενός νέου πολιτικού από το Νότο, πρώην καλλιεργητή φιστικιών από οικογένεια γεωργών, υπολοχαγό του Πολεμικού Ναυτικού που δίδασκε στο κατηχητικό και έμοιαζε να έχει μια αυθεντική ειλικρίνεια, τονίζοντας ότι δε θα έλεγε ποτέ ψέματα στον αμερικανικό λαό, φαίνεται να κέρδισε την εμπιστοσύνη του κόσμου και ιδιαίτερα των συντηρητικών πολιτειών του Νότου που έκριναν τελικά το αποτέλεσμα.

«Αν ποτέ σας πω ψέματα, αν ποτέ κάνω κάποια παραπλανητική δήλωση, μη με ψηφίσετε. Δε θα αξίζω να είμαι πρόεδρός σας» ανέφερε συχνά στην προεκλογική του καμπάνια.

Η εκλογική μάχη και η προεδρία του

Στις εκλογές νίκησε ο Carter με 50,1% της λαϊκής ψήφου έναντι 48,0% του Ford. Για να πετύχει αυτό το αποτέλεσμα, χρειάστηκε να κερδίσει και τις έντεκα πολιτείες του Νότου. «Το γεγονός ότι ο παλιά μονολιθικά δημοκρατικός Νότος είχε αρχίσει σταδιακά να μετατοπίζεται από τη δεκαετία του 1950 προς τους Ρεπουμπλικανούς στο προεδρικό επίπεδο ήταν μια ανησυχητική μακροπρόθεσμη τάση για το μέλλον του Δημοκρατικού Κόμματος. Η επόμενη φορά που Δημοκρατικός υποψήφιος για την προεδρία πήρε πάνω από το 50% της λαϊκής ψήφου ήταν ο Barack Obama το 2008», αναφέρει ο κ. Παπασωτηρίου.

Ο Jimmy Carter ορκίστηκε στις 20 Ιανουαρίου 1977 και στην ομιλία του υποσχέθηκε να βοηθήσει τους Αμερικανούς να αποκτήσουν και πάλι πνεύμα εμπιστοσύνης προς το κράτος και αλληλεγγύης. Την επομένη εκπλήρωσε την προεκλογική υπόσχεσή του να δώσει χάρη σε όσους είχαν αποφύγει τη στράτευση στον πόλεμο του Βιετνάμ.

Στη διάρκεια της προεδρικής θητείας του προσπάθησε να ενισχύσει την εικόνα που είχε δημιουργήσει για τον εαυτό του ως άνθρωπος του λαού και έδωσε αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Υιοθέτησε ένα απλό ντύσιμο κι έναν απλό τρόπο ομιλίας κατά τις δημόσιες εμφανίσεις του, έδινε συχνά συνεντεύξεις Τύπου και περιόρισε τη μεγαλόσχημη προβολή του προεδρικού αξιώματος. Επέμενε να μεταφέρει ο ίδιος τις βαλίτσες του στο προεδρικό αεροσκάφος Air Force One και αρνιόταν να του παίζουν το εμβατήριο Hail to the Chief που συνοδεύει τους προέδρους, ενώ πούλησε το προεδρικό γιοτ.

Κατά την προεδρία του, ο έλεγχος της Διώρυγας του Παναμά μεταβιβάστηκε στο κράτος του Παναμά (πλήρης εφαρμογή της συμφωνίας το 1999) και εξομαλύνθηκαν οι σχέσεις των ΗΠΑ με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Μία σημαντική νίκη του στην αμερικανική εξωτερική πολιτική συμπεριλαμβάνει την υποστήριξη των διαπραγματεύσεων ειρήνευσης μεταξύ του Αιγύπτιου Προέδρου Anwar Sadat και του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Menachem Begin το 1978 που κατέληξαν στις Συμφωνίες του Camp David  και οδήγησαν στη σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου.

Μεγάλα προβλήματα ανέκυψαν, στη διάρκεια της προεδρίας του, με την ανατροπή του σάχη της Περσίας το 1979 και την εγκαθίδρυση ισλαμικού καθεστώτος από τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, τις μακρές ουρές στα βενζινάδικα λόγω της πετρελαϊκής κρίσης τη σύλληψη Αμερικανών ομήρων στη Τεχεράνη και την κρίση που ακολούθησε στις ιρανοαμερικανικές σχέσεις (1979-1981) και την εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν τα Χριστούγεννα του 1979.

Στις εκλογές της 4ης Νοεμβρίου 1980 όμως ηττήθηκε κατά κράτος από τον πρώην κυβερνήτη της Καλιφόρνιας Ρόναλντ Ρίγκαν, υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Συγκέντρωσε μόλις 49 εκλέκτορες (41% των ψήφων) έναντι 489 (50,7%) του αντιπάλου.

Κρυφές πτυχές του outsider Προέδρου

Ο μεγαλύτερος σε ηλικία εν ζωή πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι  ευρύτερα γνωστός επίσης για το επιστημονικό του έργο και κατάρτιση . «Το 1952, όταν ήταν 28 χρονών και ήταν ακόμα στις ένοπλες δυνάμεις, έγινε ένα ατύχημα σε πυρηνικό αντιδραστήρα στον Καναδά και τον έστειλαν επικεφαλής μιας ομάδας να λύσει το πρόβλημα» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Παπασωτηρίου. «Είχαν 90 δευτερόλεπτα να κάνουν διορθώσεις ή αλλαγές στο σημείο που ήταν ο αντιδραστήρας ώστε να μην αρρωστήσουν από τη ραδιενέργεια. Είχε φτιάξει ένα αντίγραφο του αντιδραστήρα καθώς έπρεπε να ξέρουν ακριβώς ποια βίδα, ποιο σημείο έπρεπε να αλλάξει και γινόταν το ίδιο και στην προσημείωση. Ο Carter έμεινε μέσα 89 δευτερόλεπτα.» Μετά από αυτό το επεισόδιο, ο αδελφός του πέθανε και ο ίδιος παραιτήθηκε από τις ένοπλες δυνάμεις ώστε να αναλάβει τη φάρμα και να φροντίσει την οικογένεια του. «Έτσι έγινε ο φιστικάς που ξέρουμε.»

Ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο Jimmy Carter Rock & Roll President, ξεδιπλώνει άλλη μία πτυχή του outsider Προέδρου, την αυθεντική μουσική παιδεία που είχε αποκτήσει ο από μικρό παιδί στην αγροτική Georgia, και μάλιστα σε περιοχή με 80% μαύρο πληθυσμό και αργότερα τις φιλικές σχέσεις που είχε αναπτύξει με ιερά τέρατα της αμερικανικής μουσικής.

Σε συνέντευξή του, ο Bob Dylan ανέφερε χαρακτηριστικά «Είναι ένα πνεύμα οικείο σε μένα με τον πιο σπάνιο τρόπο. Είναι το είδος του ανθρώπου που δεν συναντάς κάθε μέρα και είσαι πολύ τυχερός αν σου συμβεί κάτι τέτοιο. Είναι αδύνατον να ορίσω τον Τζίμι. Είναι πυρηνικός επιστήμονας, είναι και ξυλουργός. Είναι επίσης ποιητής, είναι και αγρότης. Κι αν μου έλεγες ότι είναι και οδηγός αγώνων, δεν θα μου προκαλούσε έκπληξη».

Η ταπεινή ζωή μετά την προεδρική θητεία

Μετά την ολοκλήρωση των προεδρικών του καθηκόντων ανέλαβε διάφορες διπλωματικές αποστολές (είτε με δική του πρωτοβουλία, είτε ως εκπρόσωπος αμερικανών προέδρων) αλλά και συνέχισε το πολυσχιδές φιλανθρωπικό του έργο και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Ο πρόεδρος μη διασημότητα» όπως τον είχε χαρακτηρίσει σε ένα αφιέρωμα το 2018 η Washington Post, «απέφυγε τα πλούτη και ζει σεμνά στη γενέτειρά του στην Georgia», συνεχίζοντας αθόρυβα το ανιδιοτελές του έργο. Ο Φιστικάς από το Νότο, ο 39ος πρόεδρος, ένας Δημοκρατικός που υπηρέτησε μία θητεία, από το 1977 έως το 1981, θα μπορούσε να είχε μετακομίσει οπουδήποτε μετά την αποχώρησή του από τον Λευκό Οίκο, κερδίζοντας εκατομμύρια από δημόσιες ομιλίες. Επέλεξε όμως σε ηλικία 56 ετών, να επέστρεψε στη γενέτειρά του στο Plains,  και αποφάσισε ότι θα κέρδιζε τα προς το ζην γράφοντας. Έχει συγγράψει 33 βιβλία – για τη ζωή και την καριέρα του, την πίστη του, την ειρήνη στη Μέση Ανατολή, τα δικαιώματα των γυναικών, τα γηρατειά, ακόμη και ένα βιβλίο για παιδιά που έγραψε μαζί με την κόρη του, Amy Carter. Είναι ο μοναδικός πρόεδρος της σύγχρονης εποχής που επέστρεψε στο παλαιό του σπίτι, δύο υπνοδωματίων, που αποτιμάται στις 167.000 δολάρια, αξία μικρότερη από εκείνη των θωρακισμένων οχημάτων των μυστικών υπηρεσιών που είναι παρκαρισμένα απ’ έξω αναφέρει η Washington Post.

«Για τον κόσμο, είναι πρώην πρόεδρος. Για πολλούς από εμάς, είναι φίλος μας. Είναι η οικογένειά μας. Είναι γείτονας. Είναι ο κύριος Jimmy» ανέφερε χαρακτηριστικά στην Washington Post κάτοικος της γενέτειράς του, στο Plains.

Το 1982, μαζί με τη γυναίκα του Rosalynn, άνοιξαν ένα κέντρο για την προώθηση της δημόσιας υγείας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, The Carter Center, που χαρακτηρίστηκε ως η παγκόσμια κληρονομιά του για τη δημοκρατία. Το κέντρο εργάστηκε για την προώθηση της δημοκρατίας με την παρακολούθηση των εκλογών στο εξωτερικό και τη μείωση των ασθενειών στις αναπτυσσόμενες χώρες όλα αυτά τα χρόνια. Από το 1994, το ζεύγος υποστήριξε ενεργά τη φιλανθρωπική ΜΚΟ Habitat for Humanity, με διακηρυγμένο στόχο «τη στήριξη των ανθρώπων στις φτωχότερες κοινότητες του κόσμου, προκειμένου να ξεπεράσουν τη χρόνια έλλειψη αξιοπρεπούς στέγασης». Συχνά, μέχρι και τη δεκαετία του ’90, ο Carter συμμετείχε προσωπικά, σε αυτό το πλαίσιο, στην κατασκευή σπιτιών. Μεταξύ αυτών, για μια κοινότητα Ινδιάνων στη Νότια Ντακότα, που τον τίμησε δίνοντάς του το όνομα «Αυτός που νοιάζεται για τους ανθρώπους».

«Το όνομά μου είναι Jimmy Carter. Στη ζωή μου υπήρξα αγρότης, αξιωματικός του Nαυτικού, δάσκαλος στο κατηχητικό, φυσιολάτρης, ακτιβιστής της Δημοκρατίας, οικοδόμος, κυβερνήτης της Τζόρτζια και αποδέκτης του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης. Και από το 1977 έως το 1981 είχα το προνόμιο να υπηρετήσω ως ο 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ», είπε ο 97χρονος Κάρτερ, την άνοιξη του 2022, ως μια σύντομη περιγραφή του εαυτού του.

Όποια και αν ήταν η πολιτική του πορεία, τα πιθανά του λάθη και αδυναμίες, ο φιστικάς από το Νότο, ο πρόεδρος outsider που ήθελε να αποδεσμεύσει το Νέο Νότο από τη ρατσιστική του παράδοση, εκπροσωπεί σίγουρα μία φιγούρα πολιτικής ταπεινότητας και πολιτικής αξιοπρέπειας αξίες και χαρακτηριστικά που έχουν χαθεί προ πολλού από την παγκόσμια πολιτική σκηνή.

 

➪Με πληροφορίες από: Washington Post, The New York Times,