Η συζήτηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη στην Αφρική έχει στο επίκεντρό της αυτή τη στιγμή από μία και μόνη τρομακτική αφήγηση: οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα ελέγχουν πάνω από το 90% της παγκόσμιας υπολογιστικής ισχύος στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, αφήνοντας την Αφρική εκτεθειμένη στον κίνδυνο να μετατραπεί σε μια “ψηφιακή αποικία”. Αυτό θα σήμαινε ότι η ήπειρος θα εξαρτάται από υποδομές και μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που έχουν κατασκευαστεί αλλού.
Το πρόβλημα είναι υπαρκτό και η καθιερωμένη λύση προτείνει έναν χάρτη πορείας από την πλευρά της προσφοράς: περισσότερα data centers, περισσότερη εκπαίδευση επιστημόνων δεδομένων, περισσότερα ερευνητικά κέντρα τεχνητής νοημοσύνης, δηλαδή μία συνολική προσπάθεια να δημιουργηθεί η μηχανή μιας νέας οικονομίας. Όμως η μεγαλύτερη ανησυχία είναι πως η Αφρική επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στο να οικοδομήσει την προσφορά “νέου αίματος” στην ΤΝ, χωρίς να απελευθερώνει ταυτόχρονα και τη ζήτηση γι’ αυτό. Είναι σαν να εκπαιδεύει έναν στρατό παγκοσμίου κλάσης σεφ για μια πόλη χωρίς εστιατόρια. Χωρίς μια ισχυρή τοπική αγορά ικανή να απορροφήσει αυτό το νέο ανθρώπινο δυναμικό καταλήγει απλώς να εκπαιδεύει τα καλύτερα μυαλά της για εξαγωγή.
Έχει ήδη υποστηριχθεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη αποσυνθέτει τα παραδοσιακά επαγγέλματα, απομονώνοντας και αυτοματοποιώντας τις επιμέρους εργασίες τους. Για τη Δύση, αυτή η αποσύνθεση μοιάζει με υπαρξιακή απειλή. Σημαίνει την επίπονη αποδόμηση θεσμών που κρατούν δεκαετίες, την απαξίωση ακριβών επαγγελματικών τίτλων και διπλωμάτων και μια χαοτική μετάβαση για ένα εργατικό δυναμικό που εκπαιδεύτηκε για έναν κόσμο που πλέον εξαφανίζεται με ραγδαίους ρυθμούς.
Όμως για τις χώρες που είχαν κατά μεγάλο μέρος αποκλειστεί από εκείνο το παλιό μοντέλο, η δυναμική είναι εντελώς διαφορετική. Δεν φέρουν το βάρος της θεσμικής αδράνειας, ούτε είναι συναισθηματικά δεμένες με παλιές έννοιες του κύρους. Δεν χρειάζεται να βιώσουν την κρίση της κατάρρευσης ενός συστήματος στο οποίο ποτέ δεν εντάχθηκαν πλήρως.
Αυτό που στη Δύση μοιάζει με επώδυνη αποδόμηση, στην πραγματικότητα μπορεί να είναι η άφιξη ενός καλύτερου, φθηνότερου και πιο επεκτάσιμου συστήματος για όλους τους υπόλοιπους. Όχι μια κατάρρευση, αλλά ένα νέο θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορούν άμεσα να αρχίσουν να χτίζουν.
Για δεκαετίες ο Παγκόσμιος Νότος πληρώνει αυτόν τον αμέτρητο φόρο σε χαμένο δυναμικό, χαμένες ζωές και ευκαιρίες που ποτέ δεν ήρθαν.
Η Αιθιοπία, με πληθυσμό πάνω από 120 εκατομμύρια ανθρώπους, διαθέτει λιγότερους από 10.000 γιατρούς. Υπάρχουν περισσότεροι Αιθίοπες γιατροί στις πόλεις της Ουάσιγκτον και του Σικάγο απ’ ό,τι σε ολόκληρη τη χώρα τους. Η χώρα εκπαιδεύει επιστήμονες, αλλά τους χάνει από τη μαζική ζήτηση του παγκόσμιου Βορρά, ένα ξεκάθαρο παράδειγμα διαρροής εγκεφάλων. Δεν λείπουν μόνο οι επαγγελματίες. Λείπουν και οι ίδιες οι θέσεις εργασίας, κρίσιμοι ρόλοι που δεν εμφανίστηκαν ποτέ, επειδή το κόστος δημιουργίας και διατήρησής τους ήταν απαγορευτικό.
Εδώ είναι που η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί πραγματικά να κάνει τη διαφορά. Συχνά της προσάπτουν ότι είναι πανάκριβη στην ανάπτυξη και την εφαρμογή και είναι αλήθεια. Όμως αυτή η κριτική χάνει το βασικότερο επιχείρημα: την κλίμακα. Το κόστος μιας διάγνωσης βασισμένης σε τεχνητή νοημοσύνη είναι απειροελάχιστο μπροστά στο συνολικό κόστος εκπαίδευσης, μισθοδοσίας και διατήρησης ενός παραδοσιακού ακτινολόγου. Αυτή η τεράστια μείωση κόστους είναι που καθιστά τη χρήση της οικονομικά βιώσιμη και ανοίγει τον δρόμο για μία συνθήκη. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν εξαλείφει την ανάγκη για ειδικούς. Αντιθέτως δημιουργεί ένα νέο, πολυεπίπεδο οικοσύστημα επαγγελμάτων.
Ας δούμε πως μπορεί να μοιάζει αυτό: στο πρώτο επίπεδο εμφανίζεται ο “μικρο-επαγγελματία”». Εδώ η μεγαλύτερη δύναμη του Παγκόσμιου Νότου, το νεανικό και πολυπληθές ανθρώπινο δυναμικό του μπορεί να εκπαιδευτεί ταχύτατα ώστε να παρέχει μαζικές υπηρεσίες σε επίπεδο κοινότητας, ενισχυμένος από την τεχνητή νοημοσύνη.
Φανταστείτε έναν εργαζόμενο υγείας στην ύπαιθρο της Ουγκάντας που με τη βοήθεια μιας εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης παρακολουθεί χρόνιες παθήσεις σε ολόκληρη την περιφέρεια. Ή έναν γεωπόνο στην Αιθιοπία που με drone και ανάλυση AI δίνει εβδομαδιαίες συμβουλές σε εκατοντάδες αγρότες για τις ασθένειες των καλλιεργειών τους. Ή έναν άλλον άνθρωπο στο Λάγος που μέσω WhatsApp παρέχει προσιτές συμβουλές για συμβόλαια σε μικρές επιχειρήσεις με τη στήριξη εξειδικευμένων νομικών μοντέλων.
Στο δεύτερο επίπεδο οι παραδοσιακά καταρτισμένοι ειδικοί απελευθερώνονται από χρονοβόρες και μη δημιουργικές εργασίες, ώστε να λειτουργούν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Ο ρόλος τους γίνεται ακόμη πιο κρίσιμος: θα χρειαστούν περισσότεροι για να διαχειρίζονται τις πιο πολύπλοκες περιπτώσεις, να εκπαιδεύουν και να εποπτεύουν αυτό το νέο εργατικό δυναμικό υποβοηθούμενο από AI και να εξασφαλίζουν τον ανθρώπινο έλεγχο και την ηθική επίβλεψη των συστημάτων. Η εξειδίκευσή τους δεν αντικαθίσταται, αναβαθμίζεται και επεκτείνεται.
Δεν πρόκειται για ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Δεν είναι ένας αγώνας αντικατάστασης. Είναι η δημιουργία ενός εντελώς νέου, πιο συμπεριληπτικού και πιο αποδοτικού συστήματος για την ανάπτυξη και την αξιοποίηση της ανθρώπινης εξειδίκευσης.
Μια νέα γενιά ευέλικτων, προσανατολισμένων στην τεχνητή νοημοσύνη κεφαλαίων, όπως το Lava VC, αλλά και τοπικές επενδυτικές δυνάμεις όπως το Future Africa, συνθέτουν το νέο οικοσύστημα. Είναι οργανικά κομμάτια μιας πρωτοβουλίας που χτίζεται από ηγέτες όπως ο Vukosi Marivate, με νεοφυείς επιχειρήσεις όπως η Lelapa AI. Δεν πρόκειται για θεωρητικά σχήματα ή μεγαλεπήβολες υποσχέσεις. Είναι εργαλεία που ήδη λειτουργούν, ήδη σώζουν ζωές, ήδη αποδεικνύουν τι μπορεί να σημαίνει καινοτομία στην πράξη.
Το Ubenwa είναι μια εφαρμογή που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για να αναλύσει το κλάμα ενός νεογνού και να εντοπίσει σημάδια ασφυξίας κατά τον τοκετό. Σε περιοχές όπου η έγκαιρη πρόσβαση σε ειδικευμένο ιατρικό προσωπικό είναι πολυτέλεια, αυτό το εργαλείο μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο.
Το κρίσιμο στοιχείο εδώ δεν είναι η τεχνολογία αυτή καθαυτή. Είναι η τοπική της εφαρμογή. Οι λύσεις δεν έρχονται απ’ έξω, προκύπτουν από τις πραγματικές ανάγκες της κοινότητας. Οι τεχνολογίες αναπτύσσονται από τοπικά μυαλά, για τοπικά προβλήματα με παγκόσμια σημασία.
Και αυτό αλλάζει ριζικά τον τόνο της αφήγησης. Αντί για την εσωστρεφή καταγγελία ότι η Αφρική κινδυνεύει να γίνει “ψηφιακή αποικία”, έχουμε μπροστά μας την ευκαιρία να χτίσουμε κάτι πρωτοφανές, δηλαδή μια νέα, εγχώρια οικονομία βασισμένη όχι στην αναπαραγωγή των παλαιών δυτικών μοντέλων, αλλά στη δική μας δημιουργική ανάγνωση των αναγκών, των δυνατοτήτων και των μέσων μας.
Αν κάτι μας διδάσκει η τεχνητή νοημοσύνη είναι ότι το μέλλον δεν ανήκει στους λίγους που απλώς το προβλέπουν, αλλά σε εκείνους που το σχεδιάζουν και το τολμούν.
Για να ξεκλειδώσει πραγματικά η επανάσταση των νέων επαγγελμάτων, χρειάζεται ένας δεύτερος καταλύτης. Οι μεγαλύτεροι εταιρικοί πρωταγωνιστές της ηπείρου, εταιρείες όπως η MTN, η Safaricom, η Ecobank και η Access Bank πρέπει να βγουν μπροστά ως οι πρώτοι επενδυτές και πελάτες αυτού του νέου κύματος καινοτομίας. Με τα εκτεταμένα δίκτυα διανομής και τη βαθιά κατανόηση των τοπικών αγορών, έχουν μια σπάνια ευκαιρία: όχι απλώς να συμμετάσχουν στο νέο οικοσύστημα, αλλά να το χτίσουν οι ίδιες — και να ωφεληθούν τεράστια από αυτό.
Αυτό όμως απαιτεί ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο και πρέπει να δημιουργηθούν μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, προσαρμοσμένα σε τοπικές γλώσσες, πολιτισμούς και πραγματικότητες. Μόνο έτσι ο Παγκόσμιος Νότος θα μεταβεί από απλός προμηθευτής δεδομένων σε δημιουργός καινοτομίας.
Οι ηγέτες του Παγκόσμιου Νότου έχουν μπροστά τους μια ιστορική επιλογή: είτε θα παραμείνουν δεμένοι σε ξεπερασμένους κανόνες που προστατεύουν τους λίγους που ξέφυγαν από τη “λογική της σπανιότητας”, είτε θα σχεδιάσουν νέα συστήματα που θα απελευθερώσουν το δυναμικό των πολλών. Αυτή η ευκαιρία είναι προσωρινή και εφήμερη. Τα θεμέλια της επόμενης παγκόσμιας οικονομίας χτίζονται τώρα και η απόφαση είναι αν θα είναι αρχιτέκτονες του μέλλοντος ή απλοί ένοικοι σε ένα σπίτι που δεν έχτισαν οι ίδιοι.
*Mε στοιχεία από το Rest of World.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Η συζήτηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη στην Αφρική έχει στο επίκεντρό της αυτή τη στιγμή από μία και μόνη τρομακτική αφήγηση: οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα ελέγχουν πάνω από το 90% της παγκόσμιας υπολογιστικής ισχύος στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, αφήνοντας την Αφρική εκτεθειμένη στον κίνδυνο να μετατραπεί σε μια “ψηφιακή αποικία”. Αυτό θα σήμαινε ότι η ήπειρος θα εξαρτάται από υποδομές και μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που έχουν κατασκευαστεί αλλού.
Το πρόβλημα είναι υπαρκτό και η καθιερωμένη λύση προτείνει έναν χάρτη πορείας από την πλευρά της προσφοράς: περισσότερα data centers, περισσότερη εκπαίδευση επιστημόνων δεδομένων, περισσότερα ερευνητικά κέντρα τεχνητής νοημοσύνης, δηλαδή μία συνολική προσπάθεια να δημιουργηθεί η μηχανή μιας νέας οικονομίας. Όμως η μεγαλύτερη ανησυχία είναι πως η Αφρική επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στο να οικοδομήσει την προσφορά “νέου αίματος” στην ΤΝ, χωρίς να απελευθερώνει ταυτόχρονα και τη ζήτηση γι’ αυτό. Είναι σαν να εκπαιδεύει έναν στρατό παγκοσμίου κλάσης σεφ για μια πόλη χωρίς εστιατόρια. Χωρίς μια ισχυρή τοπική αγορά ικανή να απορροφήσει αυτό το νέο ανθρώπινο δυναμικό καταλήγει απλώς να εκπαιδεύει τα καλύτερα μυαλά της για εξαγωγή.
Έχει ήδη υποστηριχθεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη αποσυνθέτει τα παραδοσιακά επαγγέλματα, απομονώνοντας και αυτοματοποιώντας τις επιμέρους εργασίες τους. Για τη Δύση, αυτή η αποσύνθεση μοιάζει με υπαρξιακή απειλή. Σημαίνει την επίπονη αποδόμηση θεσμών που κρατούν δεκαετίες, την απαξίωση ακριβών επαγγελματικών τίτλων και διπλωμάτων και μια χαοτική μετάβαση για ένα εργατικό δυναμικό που εκπαιδεύτηκε για έναν κόσμο που πλέον εξαφανίζεται με ραγδαίους ρυθμούς.
Όμως για τις χώρες που είχαν κατά μεγάλο μέρος αποκλειστεί από εκείνο το παλιό μοντέλο, η δυναμική είναι εντελώς διαφορετική. Δεν φέρουν το βάρος της θεσμικής αδράνειας, ούτε είναι συναισθηματικά δεμένες με παλιές έννοιες του κύρους. Δεν χρειάζεται να βιώσουν την κρίση της κατάρρευσης ενός συστήματος στο οποίο ποτέ δεν εντάχθηκαν πλήρως.
Αυτό που στη Δύση μοιάζει με επώδυνη αποδόμηση, στην πραγματικότητα μπορεί να είναι η άφιξη ενός καλύτερου, φθηνότερου και πιο επεκτάσιμου συστήματος για όλους τους υπόλοιπους. Όχι μια κατάρρευση, αλλά ένα νέο θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορούν άμεσα να αρχίσουν να χτίζουν.
Για δεκαετίες ο Παγκόσμιος Νότος πληρώνει αυτόν τον αμέτρητο φόρο σε χαμένο δυναμικό, χαμένες ζωές και ευκαιρίες που ποτέ δεν ήρθαν.
Η Αιθιοπία, με πληθυσμό πάνω από 120 εκατομμύρια ανθρώπους, διαθέτει λιγότερους από 10.000 γιατρούς. Υπάρχουν περισσότεροι Αιθίοπες γιατροί στις πόλεις της Ουάσιγκτον και του Σικάγο απ’ ό,τι σε ολόκληρη τη χώρα τους. Η χώρα εκπαιδεύει επιστήμονες, αλλά τους χάνει από τη μαζική ζήτηση του παγκόσμιου Βορρά, ένα ξεκάθαρο παράδειγμα διαρροής εγκεφάλων. Δεν λείπουν μόνο οι επαγγελματίες. Λείπουν και οι ίδιες οι θέσεις εργασίας, κρίσιμοι ρόλοι που δεν εμφανίστηκαν ποτέ, επειδή το κόστος δημιουργίας και διατήρησής τους ήταν απαγορευτικό.
Εδώ είναι που η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί πραγματικά να κάνει τη διαφορά. Συχνά της προσάπτουν ότι είναι πανάκριβη στην ανάπτυξη και την εφαρμογή και είναι αλήθεια. Όμως αυτή η κριτική χάνει το βασικότερο επιχείρημα: την κλίμακα. Το κόστος μιας διάγνωσης βασισμένης σε τεχνητή νοημοσύνη είναι απειροελάχιστο μπροστά στο συνολικό κόστος εκπαίδευσης, μισθοδοσίας και διατήρησης ενός παραδοσιακού ακτινολόγου. Αυτή η τεράστια μείωση κόστους είναι που καθιστά τη χρήση της οικονομικά βιώσιμη και ανοίγει τον δρόμο για μία συνθήκη. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν εξαλείφει την ανάγκη για ειδικούς. Αντιθέτως δημιουργεί ένα νέο, πολυεπίπεδο οικοσύστημα επαγγελμάτων.
Ας δούμε πως μπορεί να μοιάζει αυτό: στο πρώτο επίπεδο εμφανίζεται ο “μικρο-επαγγελματία”». Εδώ η μεγαλύτερη δύναμη του Παγκόσμιου Νότου, το νεανικό και πολυπληθές ανθρώπινο δυναμικό του μπορεί να εκπαιδευτεί ταχύτατα ώστε να παρέχει μαζικές υπηρεσίες σε επίπεδο κοινότητας, ενισχυμένος από την τεχνητή νοημοσύνη.
Φανταστείτε έναν εργαζόμενο υγείας στην ύπαιθρο της Ουγκάντας που με τη βοήθεια μιας εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης παρακολουθεί χρόνιες παθήσεις σε ολόκληρη την περιφέρεια. Ή έναν γεωπόνο στην Αιθιοπία που με drone και ανάλυση AI δίνει εβδομαδιαίες συμβουλές σε εκατοντάδες αγρότες για τις ασθένειες των καλλιεργειών τους. Ή έναν άλλον άνθρωπο στο Λάγος που μέσω WhatsApp παρέχει προσιτές συμβουλές για συμβόλαια σε μικρές επιχειρήσεις με τη στήριξη εξειδικευμένων νομικών μοντέλων.
Στο δεύτερο επίπεδο οι παραδοσιακά καταρτισμένοι ειδικοί απελευθερώνονται από χρονοβόρες και μη δημιουργικές εργασίες, ώστε να λειτουργούν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Ο ρόλος τους γίνεται ακόμη πιο κρίσιμος: θα χρειαστούν περισσότεροι για να διαχειρίζονται τις πιο πολύπλοκες περιπτώσεις, να εκπαιδεύουν και να εποπτεύουν αυτό το νέο εργατικό δυναμικό υποβοηθούμενο από AI και να εξασφαλίζουν τον ανθρώπινο έλεγχο και την ηθική επίβλεψη των συστημάτων. Η εξειδίκευσή τους δεν αντικαθίσταται, αναβαθμίζεται και επεκτείνεται.
Δεν πρόκειται για ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Δεν είναι ένας αγώνας αντικατάστασης. Είναι η δημιουργία ενός εντελώς νέου, πιο συμπεριληπτικού και πιο αποδοτικού συστήματος για την ανάπτυξη και την αξιοποίηση της ανθρώπινης εξειδίκευσης.
Μια νέα γενιά ευέλικτων, προσανατολισμένων στην τεχνητή νοημοσύνη κεφαλαίων, όπως το Lava VC, αλλά και τοπικές επενδυτικές δυνάμεις όπως το Future Africa, συνθέτουν το νέο οικοσύστημα. Είναι οργανικά κομμάτια μιας πρωτοβουλίας που χτίζεται από ηγέτες όπως ο Vukosi Marivate, με νεοφυείς επιχειρήσεις όπως η Lelapa AI. Δεν πρόκειται για θεωρητικά σχήματα ή μεγαλεπήβολες υποσχέσεις. Είναι εργαλεία που ήδη λειτουργούν, ήδη σώζουν ζωές, ήδη αποδεικνύουν τι μπορεί να σημαίνει καινοτομία στην πράξη.
Το Ubenwa είναι μια εφαρμογή που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για να αναλύσει το κλάμα ενός νεογνού και να εντοπίσει σημάδια ασφυξίας κατά τον τοκετό. Σε περιοχές όπου η έγκαιρη πρόσβαση σε ειδικευμένο ιατρικό προσωπικό είναι πολυτέλεια, αυτό το εργαλείο μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο.
Το κρίσιμο στοιχείο εδώ δεν είναι η τεχνολογία αυτή καθαυτή. Είναι η τοπική της εφαρμογή. Οι λύσεις δεν έρχονται απ’ έξω, προκύπτουν από τις πραγματικές ανάγκες της κοινότητας. Οι τεχνολογίες αναπτύσσονται από τοπικά μυαλά, για τοπικά προβλήματα με παγκόσμια σημασία.
Και αυτό αλλάζει ριζικά τον τόνο της αφήγησης. Αντί για την εσωστρεφή καταγγελία ότι η Αφρική κινδυνεύει να γίνει “ψηφιακή αποικία”, έχουμε μπροστά μας την ευκαιρία να χτίσουμε κάτι πρωτοφανές, δηλαδή μια νέα, εγχώρια οικονομία βασισμένη όχι στην αναπαραγωγή των παλαιών δυτικών μοντέλων, αλλά στη δική μας δημιουργική ανάγνωση των αναγκών, των δυνατοτήτων και των μέσων μας.
Αν κάτι μας διδάσκει η τεχνητή νοημοσύνη είναι ότι το μέλλον δεν ανήκει στους λίγους που απλώς το προβλέπουν, αλλά σε εκείνους που το σχεδιάζουν και το τολμούν.
Για να ξεκλειδώσει πραγματικά η επανάσταση των νέων επαγγελμάτων, χρειάζεται ένας δεύτερος καταλύτης. Οι μεγαλύτεροι εταιρικοί πρωταγωνιστές της ηπείρου, εταιρείες όπως η MTN, η Safaricom, η Ecobank και η Access Bank πρέπει να βγουν μπροστά ως οι πρώτοι επενδυτές και πελάτες αυτού του νέου κύματος καινοτομίας. Με τα εκτεταμένα δίκτυα διανομής και τη βαθιά κατανόηση των τοπικών αγορών, έχουν μια σπάνια ευκαιρία: όχι απλώς να συμμετάσχουν στο νέο οικοσύστημα, αλλά να το χτίσουν οι ίδιες — και να ωφεληθούν τεράστια από αυτό.
Αυτό όμως απαιτεί ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο και πρέπει να δημιουργηθούν μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, προσαρμοσμένα σε τοπικές γλώσσες, πολιτισμούς και πραγματικότητες. Μόνο έτσι ο Παγκόσμιος Νότος θα μεταβεί από απλός προμηθευτής δεδομένων σε δημιουργός καινοτομίας.
Οι ηγέτες του Παγκόσμιου Νότου έχουν μπροστά τους μια ιστορική επιλογή: είτε θα παραμείνουν δεμένοι σε ξεπερασμένους κανόνες που προστατεύουν τους λίγους που ξέφυγαν από τη “λογική της σπανιότητας”, είτε θα σχεδιάσουν νέα συστήματα που θα απελευθερώσουν το δυναμικό των πολλών. Αυτή η ευκαιρία είναι προσωρινή και εφήμερη. Τα θεμέλια της επόμενης παγκόσμιας οικονομίας χτίζονται τώρα και η απόφαση είναι αν θα είναι αρχιτέκτονες του μέλλοντος ή απλοί ένοικοι σε ένα σπίτι που δεν έχτισαν οι ίδιοι.
*Mε στοιχεία από το Rest of World.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
