Τα κρατικά ελεγχόμενα και φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης της Ρωσίας, καθώς και τα δίκτυα προπαγάνδας του Κρεμλίνου, χρησιμοποιούν διαχρονικά τακτικές παραπληροφόρησης για να διχάσουν τους αντιπάλους τους. Μέσα από τη διάδοση φημών, ψεμάτων και συκοφαντιών, καθώς και με τη μαζική αξιοποίηση εργοστασίων τρολ, AI bots και άλλων ψηφιακών εργαλείων, επιδιώκουν να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη και να σπείρουν σύγχυση.
Αυτή η στρατηγική είναι σύμφωνη με τις κλασικές μεθόδους του ψυχολογικού πολέμου, αλλά πλέον έχει αποκτήσει νέες διαστάσεις, χάρη στη φθηνότερη και ευκολότερη διάδοσή της μέσω της τεχνητής νοημοσύνης και των κοινωνικών δικτύων. Οι αλγόριθμοι των social media, σχεδιασμένοι να κρατούν τους χρήστες κολλημένους στις οθόνες τους, έχουν μετατραπεί σε όπλα που ενισχύουν την απήχηση της ρωσικής παραπληροφόρησης.
Για όσους δεν είναι εκπαιδευμένοι στην αναγνώριση τέτοιων τακτικών, η προπαγάνδα του Κρεμλίνου μπορεί να φαίνεται σαν «ενδιαφέροντα νέα» ή «μια εναλλακτική άποψη». Όμως, ο βασικός της στόχος είναι η διάβρωση των κοινωνιών. Τα μηνύματα συχνά επικεντρώνονται στη δημιουργία ρήγματος μεταξύ κυβερνήσεων και πολιτών ή στην υποδαύλιση εσωτερικών συγκρούσεων, με σκοπό να αποδυναμώσουν τους θεσμούς και να διασπάσουν τη συνοχή των δυτικών δημοκρατιών.
Στον ψηφιακό κόσμο της πληροφορίας, όπου η αλήθεια διαστρεβλώνεται και η προπαγάνδα καμουφλάρεται ως «απλή γνώμη», η κριτική σκέψη και η ενημερωμένη ανάλυση γίνονται ζωτικής σημασίας όπλα απέναντι στη χειραγώγηση.
Διαίρεση διατλαντικών σχέσεων: Η Ρωσική προπαγάνδα εναντίον της συμμαχίας ΗΠΑ-ΕΕ
Ένα από τα σταθερά αφηγήματα του Κρεμλίνου είναι η καλλιέργεια μιας ρωγμής μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα από τα φιλορωσικά μέσα ενημέρωσης, προωθείται ο ισχυρισμός ότι η ΕΕ έχει χάσει την κυριαρχία της και είναι πλήρως ελεγχόμενη από την Ουάσινγκτον σε όλα τα σημαντικά ζητήματα.
Αυτή η αφήγηση συνδυάζεται συχνά με το γνώριμο μότο των λαϊκιστικών κινημάτων: «οι ελίτ εναντίον του λαού». Σύμφωνα με το Κρεμλίνο, μια διεφθαρμένη ευρωπαϊκή ελίτ κυβερνά ερήμην των πολιτών, αδιαφορώντας για τα πραγματικά τους συμφέροντα. Στόχος της Ρωσίας είναι να πυροδοτήσει αντικυβερνητικά αισθήματα στις ευρωπαϊκές χώρες και να ενισχύσει τις αντισυστημικές δυνάμεις που ευνοούν την αποδυνάμωση της ΕΕ.
Σήμερα, καθώς Ουάσινγκτον, Βρυξέλλες και Κίεβο συζητούν τις προϋποθέσεις για μια δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη στην Ουκρανία, η ρωσική προπαγάνδα αλλάζει αφήγημα: τώρα ισχυρίζεται ότι η Ευρώπη είναι άσχετη και δεν πρέπει να έχει λόγο στις συνομιλίες, με την επιδίωξη η διαπραγμάτευση να περιοριστεί αποκλειστικά μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον. Όπως πάντα, το Κρεμλίνο είναι έτοιμο να προσαρμόσει την αφήγησή του ανάλογα με τις συνθήκες.
Διαίρεση εντός της ΕΕ: Υπονομεύοντας την ενότητα των Ευρωπαϊκών κρατών
Ένα άλλο σταθερό μοτίβο της ρωσικής προπαγάνδας είναι ο ισχυρισμός ότι η «γραφειοκρατία των Βρυξελλών» καταπιέζει τα κράτη-μέλη της ΕΕ και τις εθνικές τους κυβερνήσεις. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, αυτή η αφήγηση χρησιμοποιήθηκε εκτενώς για να καλλιεργήσει δυσπιστία απέναντι στα μέτρα δημόσιας υγείας, καθώς και για να διαδώσει ψευδείς πληροφορίες σχετικά με τα δυτικά εμβόλια.
Η κεντρική ιδέα παραμένει η ίδια: η ΕΕ παρουσιάζεται ως ένας καταπιεστικός μηχανισμός που αφαιρεί από τους πολίτες την ελευθερία τους και αγνοεί τις πραγματικές τους ανάγκες. Αυτός ο ισχυρισμός αξιοποιείται για να τροφοδοτήσει τον λαϊκισμό και να ενισχύσει ακραίες πολιτικές δυνάμεις που τάσσονται υπέρ της αποδυνάμωσης ή και της διάλυσης της Ένωσης.
Η Μόσχα γνωρίζει πολύ καλά ότι η διαίρεση είναι το ισχυρότερο όπλο της. Και ενώ η Δύση προσπαθεί να εδραιώσει τη συνοχή της, το Κρεμλίνο θα συνεχίσει να βρίσκει ρωγμές και να τις μετατρέπει σε βαθιά χάσματα.
Η τακτική του εκφοβισμού: «Η στήριξη στην Ουκρανία φέρνει οικονομική καταστροφή»
Βασικό στοιχείο αυτής της στρατηγικής είναι ο ισχυρισμός ότι η χρηματοδότηση, η ανθρωπιστική και η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία οδηγούν τις ευρωπαϊκές οικονομίες σε κρίση και καταδικάζουν τους πολίτες της ΕΕ σε φτώχεια. Σύμφωνα με τη ρωσική προπαγάνδα, τα χρήματα που διοχετεύονται στην Ουκρανία «στερούνται» από τις ανάγκες των Ευρωπαίων πολιτών, δημιουργώντας εσωτερική δυσαρέσκεια και κοινωνική ένταση.
Κάθε χειμώνα, η Ρωσία επιχειρεί να πυροδοτήσει πανικό στην Ευρώπη, προειδοποιώντας για ενεργειακές ελλείψεις, μπλακάουτ, κατάρρευση της βιομηχανίας και γενικευμένο χάος. Το αφήγημα παρουσιάζει τη Ρωσία ως τη μοναδική δύναμη που μπορεί να σώσει την Ευρώπη από έναν ενεργειακό εφιάλτη, ενώ η πραγματικότητα δείχνει το αντίθετο: η ΕΕ έχει καταφέρει να απεξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη ρωσική ενέργεια και να διατηρήσει την ενεργειακή της σταθερότητα. Ένας από τους πιο επίμονους ψευδείς ισχυρισμούς της ρωσικής προπαγάνδας είναι ότι η ΕΕ βρίσκεται στα πρόθυρα κατάρρευσης εξαιτίας των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και της υποστήριξης προς την Ουκρανία. Το αφήγημα αυτό παρουσιάζει μια Ευρώπη αδύναμη, εξαρτημένη και έτοιμη να γονατίσει μπροστά στη Μόσχα. Ωστόσο, η πραγματικότητα διαψεύδει τις ρωσικές επιθυμίες.
Η αποτυχία της Ρωσικής προπαγάνδας: Οι Ευρωπαίοι δεν πείθονται
Παρά τις επίμονες προσπάθειες της Μόσχας να διασπάσει την ευρωπαϊκή ενότητα, τα στοιχεία δείχνουν ότι η ρωσική προπαγάνδα δεν έχει καταφέρει να μεταστρέψει τη στάση της κοινής γνώμης. Σύμφωνα με τακτικές δημοσκοπήσεις του Eurobarometer, η υποστήριξη προς την Ουκρανία παραμένει σταθερά υψηλή:
• Το 58% των Ευρωπαίων εξακολουθεί να υποστηρίζει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
• Το 85% και πλέον εγκρίνει την ανθρωπιστική βοήθεια.
• Το 76% των Ευρωπαίων αναγνωρίζει ότι η ρωσική εισβολή αποτελεί άμεση απειλή για την ασφάλεια της ΕΕ.
Τα δεδομένα αυτά καταρρίπτουν τη ρωσική προπαγάνδα που προσπαθεί να παρουσιάσει μια Ευρώπη έτοιμη να εγκαταλείψει την Ουκρανία. Αντιθέτως, η κοινή γνώμη στις χώρες της ΕΕ παραμένει σταθερά απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα, αποδεικνύοντας ότι οι στρατηγικές χειραγώγησης του Κρεμλίνου δεν είναι τόσο αποτελεσματικές όσο θα ήθελε.
*Με στοιχεία από το EuVsDiSiNFO.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
Τα κρατικά ελεγχόμενα και φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης της Ρωσίας, καθώς και τα δίκτυα προπαγάνδας του Κρεμλίνου, χρησιμοποιούν διαχρονικά τακτικές παραπληροφόρησης για να διχάσουν τους αντιπάλους τους. Μέσα από τη διάδοση φημών, ψεμάτων και συκοφαντιών, καθώς και με τη μαζική αξιοποίηση εργοστασίων τρολ, AI bots και άλλων ψηφιακών εργαλείων, επιδιώκουν να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη και να σπείρουν σύγχυση.
Αυτή η στρατηγική είναι σύμφωνη με τις κλασικές μεθόδους του ψυχολογικού πολέμου, αλλά πλέον έχει αποκτήσει νέες διαστάσεις, χάρη στη φθηνότερη και ευκολότερη διάδοσή της μέσω της τεχνητής νοημοσύνης και των κοινωνικών δικτύων. Οι αλγόριθμοι των social media, σχεδιασμένοι να κρατούν τους χρήστες κολλημένους στις οθόνες τους, έχουν μετατραπεί σε όπλα που ενισχύουν την απήχηση της ρωσικής παραπληροφόρησης.
Για όσους δεν είναι εκπαιδευμένοι στην αναγνώριση τέτοιων τακτικών, η προπαγάνδα του Κρεμλίνου μπορεί να φαίνεται σαν «ενδιαφέροντα νέα» ή «μια εναλλακτική άποψη». Όμως, ο βασικός της στόχος είναι η διάβρωση των κοινωνιών. Τα μηνύματα συχνά επικεντρώνονται στη δημιουργία ρήγματος μεταξύ κυβερνήσεων και πολιτών ή στην υποδαύλιση εσωτερικών συγκρούσεων, με σκοπό να αποδυναμώσουν τους θεσμούς και να διασπάσουν τη συνοχή των δυτικών δημοκρατιών.
Στον ψηφιακό κόσμο της πληροφορίας, όπου η αλήθεια διαστρεβλώνεται και η προπαγάνδα καμουφλάρεται ως «απλή γνώμη», η κριτική σκέψη και η ενημερωμένη ανάλυση γίνονται ζωτικής σημασίας όπλα απέναντι στη χειραγώγηση.
Διαίρεση διατλαντικών σχέσεων: Η Ρωσική προπαγάνδα εναντίον της συμμαχίας ΗΠΑ-ΕΕ
Ένα από τα σταθερά αφηγήματα του Κρεμλίνου είναι η καλλιέργεια μιας ρωγμής μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα από τα φιλορωσικά μέσα ενημέρωσης, προωθείται ο ισχυρισμός ότι η ΕΕ έχει χάσει την κυριαρχία της και είναι πλήρως ελεγχόμενη από την Ουάσινγκτον σε όλα τα σημαντικά ζητήματα.
Αυτή η αφήγηση συνδυάζεται συχνά με το γνώριμο μότο των λαϊκιστικών κινημάτων: «οι ελίτ εναντίον του λαού». Σύμφωνα με το Κρεμλίνο, μια διεφθαρμένη ευρωπαϊκή ελίτ κυβερνά ερήμην των πολιτών, αδιαφορώντας για τα πραγματικά τους συμφέροντα. Στόχος της Ρωσίας είναι να πυροδοτήσει αντικυβερνητικά αισθήματα στις ευρωπαϊκές χώρες και να ενισχύσει τις αντισυστημικές δυνάμεις που ευνοούν την αποδυνάμωση της ΕΕ.
Σήμερα, καθώς Ουάσινγκτον, Βρυξέλλες και Κίεβο συζητούν τις προϋποθέσεις για μια δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη στην Ουκρανία, η ρωσική προπαγάνδα αλλάζει αφήγημα: τώρα ισχυρίζεται ότι η Ευρώπη είναι άσχετη και δεν πρέπει να έχει λόγο στις συνομιλίες, με την επιδίωξη η διαπραγμάτευση να περιοριστεί αποκλειστικά μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον. Όπως πάντα, το Κρεμλίνο είναι έτοιμο να προσαρμόσει την αφήγησή του ανάλογα με τις συνθήκες.
Διαίρεση εντός της ΕΕ: Υπονομεύοντας την ενότητα των Ευρωπαϊκών κρατών
Ένα άλλο σταθερό μοτίβο της ρωσικής προπαγάνδας είναι ο ισχυρισμός ότι η «γραφειοκρατία των Βρυξελλών» καταπιέζει τα κράτη-μέλη της ΕΕ και τις εθνικές τους κυβερνήσεις. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, αυτή η αφήγηση χρησιμοποιήθηκε εκτενώς για να καλλιεργήσει δυσπιστία απέναντι στα μέτρα δημόσιας υγείας, καθώς και για να διαδώσει ψευδείς πληροφορίες σχετικά με τα δυτικά εμβόλια.
Η κεντρική ιδέα παραμένει η ίδια: η ΕΕ παρουσιάζεται ως ένας καταπιεστικός μηχανισμός που αφαιρεί από τους πολίτες την ελευθερία τους και αγνοεί τις πραγματικές τους ανάγκες. Αυτός ο ισχυρισμός αξιοποιείται για να τροφοδοτήσει τον λαϊκισμό και να ενισχύσει ακραίες πολιτικές δυνάμεις που τάσσονται υπέρ της αποδυνάμωσης ή και της διάλυσης της Ένωσης.
Η Μόσχα γνωρίζει πολύ καλά ότι η διαίρεση είναι το ισχυρότερο όπλο της. Και ενώ η Δύση προσπαθεί να εδραιώσει τη συνοχή της, το Κρεμλίνο θα συνεχίσει να βρίσκει ρωγμές και να τις μετατρέπει σε βαθιά χάσματα.
Η τακτική του εκφοβισμού: «Η στήριξη στην Ουκρανία φέρνει οικονομική καταστροφή»
Βασικό στοιχείο αυτής της στρατηγικής είναι ο ισχυρισμός ότι η χρηματοδότηση, η ανθρωπιστική και η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία οδηγούν τις ευρωπαϊκές οικονομίες σε κρίση και καταδικάζουν τους πολίτες της ΕΕ σε φτώχεια. Σύμφωνα με τη ρωσική προπαγάνδα, τα χρήματα που διοχετεύονται στην Ουκρανία «στερούνται» από τις ανάγκες των Ευρωπαίων πολιτών, δημιουργώντας εσωτερική δυσαρέσκεια και κοινωνική ένταση.
Κάθε χειμώνα, η Ρωσία επιχειρεί να πυροδοτήσει πανικό στην Ευρώπη, προειδοποιώντας για ενεργειακές ελλείψεις, μπλακάουτ, κατάρρευση της βιομηχανίας και γενικευμένο χάος. Το αφήγημα παρουσιάζει τη Ρωσία ως τη μοναδική δύναμη που μπορεί να σώσει την Ευρώπη από έναν ενεργειακό εφιάλτη, ενώ η πραγματικότητα δείχνει το αντίθετο: η ΕΕ έχει καταφέρει να απεξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη ρωσική ενέργεια και να διατηρήσει την ενεργειακή της σταθερότητα. Ένας από τους πιο επίμονους ψευδείς ισχυρισμούς της ρωσικής προπαγάνδας είναι ότι η ΕΕ βρίσκεται στα πρόθυρα κατάρρευσης εξαιτίας των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και της υποστήριξης προς την Ουκρανία. Το αφήγημα αυτό παρουσιάζει μια Ευρώπη αδύναμη, εξαρτημένη και έτοιμη να γονατίσει μπροστά στη Μόσχα. Ωστόσο, η πραγματικότητα διαψεύδει τις ρωσικές επιθυμίες.
Η αποτυχία της Ρωσικής προπαγάνδας: Οι Ευρωπαίοι δεν πείθονται
Παρά τις επίμονες προσπάθειες της Μόσχας να διασπάσει την ευρωπαϊκή ενότητα, τα στοιχεία δείχνουν ότι η ρωσική προπαγάνδα δεν έχει καταφέρει να μεταστρέψει τη στάση της κοινής γνώμης. Σύμφωνα με τακτικές δημοσκοπήσεις του Eurobarometer, η υποστήριξη προς την Ουκρανία παραμένει σταθερά υψηλή:
• Το 58% των Ευρωπαίων εξακολουθεί να υποστηρίζει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
• Το 85% και πλέον εγκρίνει την ανθρωπιστική βοήθεια.
• Το 76% των Ευρωπαίων αναγνωρίζει ότι η ρωσική εισβολή αποτελεί άμεση απειλή για την ασφάλεια της ΕΕ.
Τα δεδομένα αυτά καταρρίπτουν τη ρωσική προπαγάνδα που προσπαθεί να παρουσιάσει μια Ευρώπη έτοιμη να εγκαταλείψει την Ουκρανία. Αντιθέτως, η κοινή γνώμη στις χώρες της ΕΕ παραμένει σταθερά απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα, αποδεικνύοντας ότι οι στρατηγικές χειραγώγησης του Κρεμλίνου δεν είναι τόσο αποτελεσματικές όσο θα ήθελε.
*Με στοιχεία από το EuVsDiSiNFO.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
