Μέσα στην καραντίνα κυκλοφορούσε ένα παλιό ανέκδοτο ελαφρώς προσαρμοσμένο στα καλογερικά καλέσματα των καιρών, του οποίου το χιούμορ συνοψιζόταν σε μία και μόνη φράση: «πάρτι σε τηλεφωνικό θάλαμο». Οι τηλεφωνικοί θάλαμοι μπορεί να χλευάζονται περίτρανα την εποχή της κυριαρχίας του 5G και της απρόσκοπτης τηλεργασίας, όμως τα μακρόστενα αυτά ένα επί ένα κιβώτια από μέταλλο και τζάμι, που έμοιαζαν με τους ουρανοξύστες των πεζοδρομίων, έχουν ζήσει μέρες και νύχτες δόξας.

Και αν είχαν φωνή θα μαρτυρούσαν πολλά. Και τι δε θα έδινε ένας συγγραφέας να μπορούσε να συνομιλήσει με έναν τηλεφωνικό θάλαμο. Πριν μερικά χρόνια το περιοδικό New Yorker είχε φτιάξει ένα συγκλονιστικό βίντεο βάζοντας έναν τέτοιο, από τους παλιούς θαλάμους, τους περίκλειστους με την πλιάν πόρτα, να αφηγείται τη ζωή του τώρα που φτάνει στο τέλος της μιας και ο δήμος της Νέας Υόρκης αποφάσισε να τους αποσύρει -κανείς δεν τους χρησιμοποιούσε πια, χώρο έπιαναν. Στη θέση του θα τοποθετούνταν, ενδεχομένως, μία ηλεκτρική αντλία για τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα.

Αυτός ο θάλαμος, λοιπόν, του New Yorker μέσα από τη δική του ιστορία περιγράφει ταυτόχρονα τη ζωή της πόλης τις τελευταίες δεκαετίες μιας και είναι άρρηκτα δεμένος μαζί της. «Για χρόνια οι τηλεφωνικοί θάλαμοι έχουμε υπάρξει εκεί για τα πάντα, για επείγοντα τηλεφωνήματα, παράνομους έρωτες, για γέλια και για κλάματα, για προστασία από τη βροχή, για super ήρωες, για drug dealers… Ζήσαμε μεγάλες στιγμές. Η πόλη μας ανήκε. Ένα βράδυ μπορεί να ακούμπησαν 4.000 ή και 5.000 χιλιάδες αυτιά το ακουστικό μας… Πρωταγωνιστήσαμε σε άπειρες ταινίες, σώσαμε την Τίπι Χέντρεν από τα Πουλιά και χωρίς εμάς ο Κλαρκ Κεντ θα παρέμενε απλά ο Κλαρκ Κεντ. Όμως ήμασταν πολλά παραπάνω από αυτό. Ήμασταν το τελευταίο καταφύγιο ησυχίας μέσα στη βουή της πόλης. Οι άνθρωποι νοιάζονταν κάποτε για την ιδιωτικότητα. Όχι πια… Σήμερα είστε εθισμένοι στην επικοινωνία».

Λέει, λέει, λέει. Και ακούγοντάς τον να μιλάει περνάει και η δική μας η ζωή σαν ταινία που δε θα ξαναδούμε. Τέλος εποχής. Αρχή μιας άλλης. Ο τηλεφωνικός θάλαμος αποτελεί πλέον επίσημα μουσειακό κομμάτι.

Το καρτοτηλέφωνο, που βρισκόταν μέχρι τον περασμένο μήνα στην Times Square, εκτίθεται τώρα στο Μουσείο της πόλης της Νέας Υόρκης. Ένας γερανός το σήκωσε από το πεζοδρόμιο και το ανέβασε σε ένα φορτηγό ενώ σε κοντινή απόσταση, επιφανείς και αξιωματούχοι της πόλης πραγματοποίησαν μια τελετή για να τιμήσουν την περίσταση, σύμφωνα με τους Ann Chen και Aaron Reiss των New York Times. Στις αρχές του 2000 υπήρχαν περίπου 30.000 καρτοτηλέφωνα στη Νέα Υόρκη, τα τελευταία επτά χρόνια απομακρύνονται μέρα με τη μέρα. Γίνονται καπνός. Πουφ!

Το καρτοτηλέφωνο της Times Square «βρισκόταν στην καρδιά του Midtown και αντιπροσωπεύει τη χρυσή εποχή των καρτοτηλεφώνων», λέει η Lilly Tuttle, επιμελήτρια στο Μουσείο της Πόλης της Νέας Υόρκης, στη Sarah Cascone του Artnet. «Ξεκάθαρα ήταν ένα πραγματικό πολεμικό άλογο, ένας Δούρειος Ίππος».

Το μουσείο εγκατέστησε το καρτοτηλέφωνο σε μια έκθεση με τίτλο «Analog City» μαζί με αντικείμενα του αναλογικού κόσμου, όπως γραφομηχανές, ντουλάπια αρχειοθέτησης, slide rules και μια μηχανή Linotype. Η έκθεση διερευνά πώς αυτές οι προ-ψηφιακές τεχνολογίες ήταν πρωτοποριακές για την εποχή τους και πώς βοήθησαν την πόλη να ευημερήσει.

Όλοι έχουμε τουλάχιστον μία ιστορία από τηλεφωνικό θάλαμο που έπαιρνε κέρματα ή καρτοτηλέφωνο αργότερα να διηγηθούμε. Θυμάμαι ένα βράδυ Σαββάτου, στα πρώτα μου νυχτοπερπατήματα, όταν ακόμα έδινα αναφορά στους γονείς μου, να μιλάω με τη μητέρα μου σε έναν από τους θαλάμους που βρισκόταν στη σειρά, πίσω από το περίπτερο της Σταδίου στο ύψος του αγάλματος του Κολοκοτρώνη και να την καθησυχάζω ότι φτάσαμε άρτιες και ασφαλείς με τις φίλες μου στο εξοχικό σπίτι της μιας από την παρέα, στη Βάρη και ότι όλα καλά, θα περάσουμε ένα ήσυχο σαββατοκύριακο. Στην πραγματικότητα μόλις έκλεισα το τηλέφωνο πήγαμε κατευθείαν στο υπόγειο του Wild Rose, λίγο πάνω, πριν την Αμερικής.

«Αλλά νομίζω ότι οι άνθρωποι αναπολούν μια περίοδο όπου ένα τηλεφώνημα σήμαινε κάτι. Όταν το σχεδίαζες και το σκεφτόσουν, έπαιρνες μια βαθιά ανάσα και έβαζες το κέρμα σου».

Η ιστορία του δημόσιου τηλεφώνου ξεκινά από το 1889, όταν το πρώτο καρτοτηλέφωνο στον κόσμο, που εφευρέθηκε από τον William Gray και αναπτύχθηκε από τον George A. Long, εγκαταστάθηκε στο Χάρτφορντ του Κονέκτικατ. Μέχρι το 1902, λειτουργούσαν 81.000 καρτοτηλέφωνα σε ολόκληρη την Αμερική. Το 1995, τα καρτοτηλέφωνα έφθασαν στο αποκορύφωμά τους στα 2,6 εκατομμύρια.

Τι προκάλεσε το τέλος του καρτοτηλεφώνου; Η άνοδος των κινητών τηλεφώνων είναι ίσως ο κύριος λόγος – αλλά δεν είναι ο μόνος λόγος. Το 1967, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε ότι οι αρχές επιβολής του νόμου δεν μπορούσαν να παρακολουθούν δημόσια καρτοτηλέφωνα χωρίς ένταλμα έρευνας, γεγονός που τα έκανε ιδιαίτερα ελκυστικά για τους εγκληματίες που δεν ήθελαν να εντοπίζονται οι κλήσεις τους, όπως έγραψε το 2017 η Renée Reizman στο Atlantic. Τα καρτοτηλέφωνα ανέπτυξαν στη συνέχεια μια στενή σχέση με το έγκλημα και οι θεσμοί σε ολόκληρο τον κόσμο άσκησαν πιέσεις για την απομάκρυνσή τους από τους δρόμους τους.

Τώρα, η πόλη της Νέας Υόρκης αντικαθιστά τα καρτοτηλέφωνά της με περίπτερα LinkNYC, όπου οι πολίτες μπορούν να πραγματοποιούν δωρεάν τηλεφωνικές κλήσεις, να συνδέονται σε Wi-Fi, να φορτίζουν τις συσκευές τους και να βλέπουν χάρτες και οδηγίες. Περίπου 1.800 περίπτερα είναι ενεργά σε όλη την πόλη -φαντάζομαι ότι πολύ σύντομα θα τα δούμε και στην Αθήνα.

Αλλά ενώ το καρτοτηλέφωνο της Times Square διαφημίστηκε ως το τελευταίο στη Νέα Υόρκη, η περιγραφή αυτή δεν είναι απολύτως ακριβής, αναφέρει η Rachel Treisman του NPR. Αρκετά ιδιωτικά καρτοτηλέφωνα εξακολουθούν να υπάρχουν σε όλη την πόλη, και τέσσερις τηλεφωνικοί θάλαμοι εξακολουθούν να στέκονται στο Upper West Side, εν μέρει χάρη στις πιέσεις του «αυτοαποκαλούμενου λάτρη των καρτοτηλεφώνων» διανοούμενου Alan Flacks.

Ο Flacks δεν είναι ο μόνος παθιασμένος με τα καρτοτηλέφωνα- ένας άλλος λάτρης των καρτοτηλεφώνων είναι ο κωμικός παρουσιαστής και δημοσιογράφος Mark Thomas, ο οποίος τα καταγράφει στην ιστοσελίδα του The Payphone Project.

«Μισώ να χρησιμοποιώ τη λέξη νοσταλγία», λέει στους Times. «Αλλά νομίζω ότι οι άνθρωποι αναπολούν μια περίοδο όπου ένα τηλεφώνημα σήμαινε κάτι. Όταν το σχεδίαζες και το σκεφτόσουν, έπαιρνες μια βαθιά ανάσα και έβαζες το κέρμα σου».

*Η έκθεση «Analog City» παρουσιάζεται στο Μουσείο της Πόλης της Νέας Υόρκης έως τις 31 Δεκεμβρίου.