Ζούμε σε μια εποχή όπου η επικοινωνία δεν υπήρξε ποτέ πιο εύκολη και ταυτόχρονα ποτέ πιο δύσκολη. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα smartphones και οι ψηφιακές πλατφόρμες μάς επιτρέπουν να μιλάμε με ανθρώπους σε κάθε γωνιά του κόσμου, να ανταλλάσσουμε σκέψεις, εικόνες και συναισθήματα σε πραγματικό χρόνο. Κι όμως, μέσα σε αυτόν τον καταιγισμό συνδεσιμότητας, ο σύγχρονος άνθρωπος μοιάζει πιο μόνος από ποτέ. Η ψηφιακή εποχή, αντί να γεφυρώσει αποστάσεις, συχνά δημιουργεί αόρατα τείχη αποξένωσης, που δεν φαίνονται αλλά γίνονται βαθιά αισθητά στην καθημερινή ζωή.

Η ανθρώπινη επικοινωνία δεν είναι μόνο λόγια. Είναι βλέμματα, σιωπές, χειρονομίες, η αίσθηση της παρουσίας του άλλου. Είναι η ζεστασιά μιας φωνής, η παύση πριν από μια απάντηση, η κατανόηση που δεν χρειάζεται εξήγηση. Στον ψηφιακό κόσμο, όλα αυτά αντικαθίστανται από emojis, reactions και σύντομα μηνύματα. Η συνομιλία γίνεται γρήγορη, αποσπασματική και συχνά επιφανειακή. Μπορεί να μιλάμε καθημερινά με δεκάδες ανθρώπους, αλλά να μην νιώθουμε πραγματικά κατανοητοί από κανέναν. Η ποιότητα της σχέσης υποχωρεί μπροστά στην ποσότητα της επαφής.

Ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν μέσα σε αυτό το ψηφιακό περιβάλλον, όπου η αξία συχνά μετριέται σε likes και followers. Η εικόνα αποκτά μεγαλύτερη σημασία από την ουσία και η επιβεβαίωση έρχεται μέσα από την αποδοχή των άλλων. Η αυτοεκτίμηση εξαρτάται από την ψηφιακή αναγνώριση και η σύγκριση γίνεται αναπόφευκτη. Τα κοινωνικά δίκτυα προβάλλουν μια εξιδανικευμένη πραγματικότητα: χαμόγελα, επιτυχίες, τέλειες σχέσεις, αδιάκοπη ευτυχία. Πίσω από την οθόνη, όμως, κρύβονται ανασφάλειες, φόβοι και μοναξιά. Η συνεχής σύγκριση με τους άλλους οδηγεί συχνά σε άγχος, ψυχική κόπωση και αίσθημα ανεπάρκειας.

Η ψηφιακή αποξένωση δεν περιορίζεται μόνο στους νέους. Επηρεάζει ανθρώπους κάθε ηλικίας. Οι ενήλικες συχνά εγκλωβίζονται σε έναν φαύλο κύκλο συνεχούς συνδεσιμότητας, όπου η εργασία εισβάλλει στον προσωπικό χρόνο και η ξεκούραση γίνεται πολυτέλεια. Η ανάγκη να είναι κανείς διαρκώς διαθέσιμος δημιουργεί πίεση και εξάντληση. Ο χρόνος για ουσιαστική επαφή μειώνεται και η μοναξιά εμφανίζεται ακόμα και μέσα σε γεμάτα προγράμματα και κοινωνικές υποχρεώσεις.

Παράλληλα, οι διαπροσωπικές σχέσεις δοκιμάζονται. Οικογένειες κάθονται στο ίδιο τραπέζι, αλλά ο καθένας είναι απορροφημένος στη δική του οθόνη. Η επικοινωνία περιορίζεται στα απαραίτητα και οι ουσιαστικές συζητήσεις χάνονται μέσα στην καθημερινή βιασύνη. Φίλοι συναντιούνται, αλλά η προσοχή τους διασπάται από ειδοποιήσεις και μηνύματα. Η φυσική παρουσία δεν εγγυάται πλέον την ουσιαστική σύνδεση. Μαθαίνουμε να είμαστε «μαζί» χωρίς να είμαστε πραγματικά παρόντες.

Ακόμα και ο δημόσιος διάλογος έχει επηρεαστεί βαθιά από την ψηφιακή κουλτούρα. Στα κοινωνικά δίκτυα, η άποψη συχνά εκφράζεται με ένταση, θυμό και απόλυτο τρόπο. Ο διάλογος αντικαθίσταται από αντιπαράθεση και η διαφορετική γνώμη αντιμετωπίζεται ως απειλή. Η ανωνυμία της οθόνης διευκολύνει τη σκληρότητα και μειώνει την ενσυναίσθηση. Ξεχνάμε ότι πίσω από κάθε σχόλιο και κάθε προφίλ υπάρχει ένας άνθρωπος με συναισθήματα, εμπειρίες και προσωπικές δυσκολίες.

Ωστόσο, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι η τεχνολογία έχει προσφέρει και σημαντικά οφέλη. Έχει δώσει φωνή σε ανθρώπους που πριν ήταν αόρατοι, έχει ενισχύσει την πρόσβαση στη γνώση, έχει διευκολύνει την εκπαίδευση, την ενημέρωση και την κοινωνική δράση. Μέσα από τις ψηφιακές πλατφόρμες έχουν γεννηθεί κοινότητες αλληλεγγύης και συλλογικές πρωτοβουλίες. Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι η ίδια η τεχνολογία, αλλά ο τρόπος που τη χρησιμοποιούμε και η θέση που της δίνουμε στη ζωή μας.

Όταν η ψηφιακή ζωή αντικαθιστά την πραγματική, όταν η οθόνη γίνεται καταφύγιο από τα δύσκολα συναισθήματα, τότε η αποξένωση γίνεται αναπόφευκτη. Μαθαίνουμε να αποφεύγουμε την αμηχανία, τη σιωπή και την ουσιαστική επαφή. Αντί να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες μας, τις καλύπτουμε με ατελείωτο scrolling. Όμως η μοναξιά δεν εξαφανίζεται· απλώς σιωπά προσωρινά.

Η λύση δεν βρίσκεται στην απόρριψη της ψηφιακής εποχής, αλλά στην επαναφορά της ισορροπίας. Χρειάζεται συνειδητή προσπάθεια για να θυμηθούμε τη σημασία της ουσιαστικής επαφής, της ενεργής ακρόασης και της ανθρώπινης παρουσίας. Να μάθουμε να κλείνουμε το κινητό και να ανοίγουμε τον εαυτό μας στον άλλον. Να επιλέγουμε τη συζήτηση αντί για το μήνυμα, το βλέμμα αντί για την οθόνη, τη στιγμή αντί για την καταγραφή της.

Η κοινωνία μας έχει ανάγκη από περισσότερη ενσυναίσθηση και λιγότερη ψηφιακή βιασύνη. Από σχέσεις που δεν μετρώνται σε δεδομένα, αλλά σε εμπειρίες και συναισθήματα. Από ανθρώπους που τολμούν να είναι αληθινοί, όχι τέλειοι. Η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο σύνδεσης μόνο όταν χρησιμοποιείται με μέτρο και συνείδηση.

Τελικά, το ουσιαστικό ερώτημα δεν είναι πόσο συνδεδεμένοι είμαστε ψηφιακά, αλλά πόσο ανθρώπινοι παραμένουμε. Σε έναν κόσμο γεμάτο οθόνες, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να μη χάσουμε την ικανότητά μας να κοιτάμε τον άλλον στα μάτια, να ακούμε πραγματικά και να νιώθουμε. Γιατί εκεί, μέσα στην απλή και αυθεντική ανθρώπινη επαφή, βρίσκεται η πραγματική επικοινωνία και η ελπίδα για μια κοινωνία λιγότερο μόνη και περισσότερο ουσιαστικά συνδεδεμένη.

 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.