Κάθε μέρα φέρνει μαζί της και μια νέα δόση ανησυχητικών ειδήσεων. Μπορεί όμως να είναι όλα πραγματικά άσχημα ταυτόχρονα; Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι προσπαθούν απλώς να αγνοήσουν τον τρόπο με τον οποίο η συνεχής ροή ειδήσεων ρουφάει την ψυχική τους αντοχή. Κανείς δεν θα είναι ποτέ «έτοιμος» για όσα έρχονται. Η αβεβαιότητα έχει γίνει η νέα κανονικότητα, χωρίς κανείς να την έχει επιλέξει. Ο κόσμος είχε μάθει να ζει με σιγουριά: σε ένα πλαίσιο όπου τα πράγματα είχαν λογική σειρά και το σύστημα αντάμειβε την προσπάθεια. Η πορεία ήταν ξεκάθαρη: σπουδές, εργασία, σπίτι, σταθερότητα. Μόνο που αυτή η σταθερότητα στηριζόταν σε θεμέλια που δεν ελέγχονταν. Και σήμερα, αυτά τα θεμέλια καταρρέουν. Η ζωή πια δεν λειτουργεί έτσι.

Η εποχή που διανύουμε είναι εποχή αβεβαιότητας και ο ανθρώπινος νους, αλίμονο, δεν είναι φτιαγμένος γι’ αυτήν. Η ανάγκη για βεβαιότητα είναι βαθιά χαραγμένη μέσα μας. Ο εγκέφαλος προτιμά τα μοτίβα και την προβλεψιμότητα, γιατί φέρνουν ασφάλεια. Όταν κάποιος μπορεί να προβλέψει την έκβαση, τότε αισθάνεται ήρεμος και ότι μπορεί να ελέγχει λίγο τα πράγματα. Όταν όμως δεν μπορεί; Έρχεται το άγχος, το στρες, η αμυντική στάση. Όπως σημειώνει ο Marc Lewis στον Guardian: «Αξιολογούμε τον έλεγχο πάνω από κάθε άλλη μας ικανότητα. Θαυμάζουμε όσους τον διατηρούν και νιώθουμε περήφανοι όταν μπορούμε να ελέγχουμε τις συνθήκες της ζωής μας. Όμως ο έλεγχος δεν είναι η μοναδική δυνατή αντίδραση απέναντι στην αναπόφευκτη ρευστότητα της ζωής. Μοναχοί, διαλογιστές, γιόγκι και μυστικιστές ασκούνται στην απεμπόλησή του».

Η αβεβαιότητα είναι συχνά πιο επώδυνη ακόμη κι από ένα βέβαιο, αρνητικό αποτέλεσμα. Ο άνθρωπος προτιμά να γνωρίζει ότι έρχεται το κακό, παρά να κάθεται στο σκοτάδι, περιμένοντας. Κι όμως, εκεί ακριβώς βρισκόμαστε σήμερα: μέσα σε ένα σκοτάδι χωρίς πυξίδα. Η ζωή με σταθερότητα και τάξη μοιάζει πλέον απραγματοποίητη. Το κεφάλι μας δεν έχει σχεδιαστεί για να αντέχει τόσο απροσδιόριστο χάος· το νευρικό σύστημα δεν είναι φτιαγμένο να λειτουργεί σε μόνιμη εγρήγορση. Κι αυτή η υπερδιέγερση τρελαίνει τους περισσότερους. Γιατί, τόσος φόβος δεν ωφελεί κανέναν.

Και επίσης, γιατί ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι αρχαίος.

Είναι κωδικοποιημένος για την επιβίωση, όχι για μια ασταμάτητη καταιγίδα κακών ειδήσεων. Οι διαρκείς ειδοποιήσεις, οι «έκτακτες» ενημερώσεις και η αδιάκοπη ροή πληροφορίας καίνε τη σκέψη. Όταν ο οργανισμός ζει σε μόνιμο συναγερμό, η απόκριση στο στρες δεν κλείνει ποτέ. Το σώμα γερνάει πιο γρήγορα. Η σκέψη θολώνει. Χάνεται η ικανότητα να υπάρχει κανείς στο σήμερα. Κι όμως, το παρόν είναι το μόνο που υπάρχει όταν το μέλλον μοιάζει τόσο ομιχλώδες.

Στην προσπάθεια να ελέγξουμε την αβεβαιότητα, συσσωρεύουμε. Γνώσεις. Εργαλεία. Ασφάλειες. Οικονομικές προβλέψεις. Πενταετή σχέδια και εναλλακτικές στρατηγικές. Όλα αυτά προσφέρουν μια ψευδαίσθηση ασφάλειας· ωφελούν, αλλά δεν εγγυώνται τίποτα. Η χρηματαγορά, βλέπετε, δεν ενδιαφέρεται για το τι excel φτιάχνει ο καθένας μας. Κι η πραγματικότητα έχει ήδη δείξει πόσο εύθραυστος είναι ο κόσμος που χτίζουμε πάνω στο χαρτί.

Η απόλυτη βεβαιότητα είναι ψευδαίσθηση.

Και, η πραγματική προετοιμασία που πρέπει να γίνει είναι εσωτερική.

Είναι η δουλειά με αυτά που είναι κρυμμένα· το πώς μπορεί κανείς να ανασυγκροτηθεί όταν το σχέδιο καταρρέει. Το πώς αντέχει την απώλεια. Αν μπορεί να σταθεί απέναντι στο άγνωστο χωρίς να βυθιστεί στη δίνη του. Αυτά είναι τα ερωτήματα που έχουν σημασία σήμερα. Η αβεβαιότητα δεν θα χαθεί από τον σύγχρονο κόσμο. Μπορεί όμως να καλλιεργηθεί η αντοχή απέναντί της. Να δυναμώσει ο εσωτερικός πυρήνας. Να εξασκηθεί η προσοχή. Η συναισθηματική ανθεκτικότητα. Σ’ αυτή την εποχή αβεβαιότητας, το ζητούμενο είναι να χτιστεί ένα σκεπτόμενο κεφάλι και μια ζωή ικανή να αντέχει την απουσία κάποιου σταθερού σχεδίου. Αυτή είναι η νέα έννοια της «ετοιμότητας».

Γιατί, κανείς δεν είναι απόλυτα έτοιμος. Αλλά μπορεί να γίνει.

Με μία απόφαση τη φορά. Με μία αλλαγή νοοτροπίας τη φορά. Με μία ουσιαστική συζήτηση τη φορά. Μείνε ξύπνιος. Μείνε άνθρωπος.

Η εποχή της αβεβαιότητας είναι εδώ

Και μπορεί να αντιμετωπιστεί, όχι με φόβο, αλλά με παρουσία. Με την αποδοχή όσων δεν γνωρίζουμε. Σήμερα, η ευελιξία είναι ικανότητα επιβίωσης. Καλλιεργείται με εξάσκηση, με μία απόφαση τη φορά, με μία ουσιαστική επαφή τη φορά. Μαθαίνοντας να επιβραδύνουμε, να σταματάμε να προσποιούμαστε, έστω, ότι ξέρουμε τι έρχεται. Η ανθεκτικότητα απέναντι στο αβέβαιο δεν χτίζεται με έλεγχο, αλλά ποτίζοντας ειλικρίνεια τους εαυτούς μας, τις προσδοκίες και τα όριά μας. Με την ικανότητα να επιτρέπουμε τη χαρά, ακόμη και όταν υπάρχει φόβος.

Οπότε, περάστε χρόνο με ανθρώπους που δημιουργούν αυτό το αίσθημα ασφάλειας. Επενδύστε σε σχέσεις, όχι μόνο σε «γνωριμίες» και social media επαφές, αλλά σε πραγματική ανθρώπινη σύνδεση. Σε φίλους, σε συναδέλφους, σε συνεργάτες. Τα δίκτυα εμπιστοσύνης έχουν μεγαλύτερη αξία από ποτέ.

Η αβεβαιότητα δεν θα φύγει, το αντίθετο, επιταχύνεται. Τα συστήματα που κάποτε έδιναν υποσχέσεις σιγουριάς (η οικονομία, οι θεσμοί) δεν είναι πια σταθερά και συχνά δίνουν κάλπικες υποσχέσεις. Δυστυχώς, αυτή είναι η νέα πραγματικότητα. Ποια είναι η θετική όψη; Ότι δεν χρειάζεται να έχετε όλες τις απαντήσεις. Αρκεί να είστε ειλικρινείς, ξύπνιοι και σε εγρήγορση. Οι «μύες» της ανθεκτικότητας χτίζονται με την επιλογή να ζείτε, να σκέφτεστε, να συνδέεστε και να προσαρμόζεστε.

 

➭ Διαβάστε επίσης: Καλοκαίρι στην άκρη του κόσμου (με SPF κατάρρευσης και άρωμα καρύδας)