Είναι εν μέρει ένα τολμηρό όνειρο για το μέλλον του Διαδικτύου και εν μέρει ένας τρόπος να ενσωματωθούν οι σύγχρονες εξελίξεις στις ηλεκτρονικές υποδομές με τους τρισδιάστατους κόσμους της Εικονικής Πραγματικότητας. Ένα τρισδιάστατο εικονικό σύμπαν, δηλαδή. Ένας νέος ψηφιακός κόσμος όπου οι προνομιούχοι της Τεχνολογίας γιορτάζουν τον θρίαμβο της Εικονικής Πραγματικότητας. Ένα καινούργιο παιχνίδι απόδρασης από την καθημερινότητα. Ένα πολυκατάστημα για όλες τις μελέτες, τις εφαμογές, τα προγράμματα, τα βιβλία και τους ήχους που έχουν ανακαλυφθεί, γραφτεί και ηχογραφηθεί. Mια νέα εικονική πλατφόρμα αστείρευτου περιεχομένου που θα διαμορφώνεται ανάλογα με τις απαιτήσεις και τις δυνατότητες του χρήστη. Ένα μεγάλο, μυστήριο αίνιγμα, γεμάτο πολλά αληθινά «ψέματα».

Τι είναι τέλος πάντων το Μετασύμπαν (Metaverse) για το οποίο μιλά όλο και περισσότερο το Internet; Γιατί ασχολούνται μαζί του κορυφαίοι CEOs όπως ο Σάτια Ναντέλα της Microsoft και ο Μαρκ Ζάκεμπεργκ του Facebook; Αλήθεια, γιατί η εταιρεία Facebook Inc. άλλαξε το όνομά της σε Meta Inc.; Είναι το μέλλον του Internet, όπως υποστηρίζει ο Ζάκερμπεργκ ή πρόκειται για μια ακόμη φούσκα έκδηλης αυταρέσκειας; Aκριβώς όπως ήταν δύσκολο να φανταστούμε στη δεκαετία του ’80 τι θα ήταν το Διαδίκτυο του 2020 – και ακόμη πιο δύσκολο να το επικοινωνήσουμε σε όσους δεν είχαν «καλωδιωθεί» εκείνη την εποχή – έτσι και τώρα δεν ξέρουμε πώς να περιγράψουμε το Μetaverse. Δύσκολα θα απαντήσουμε με επιχειρήματα, αν πρόκειται για την επόμενη μεγάλη τεχνολογική ανακάλυψη ή για έναν δυστοπικό εφιάλτη που μας περιμένει στη γωνία. Ωστόσο, μπορούμε να του αναγνωρίσουμε μερικά βασικά χαρακτηριστικά. Και όλα έχουν τις ρίζες τους στην εξέλιξη της τεχνολογικής επανάστασης, χωρίς κανένας από τους απλούς χρήστες  να ξέρει αν όλα αυτά συμβαίνουν για ένα καλύτερο ή για ένα δυστοπικό μέλλον της ανθρωπότητας.

Βέβαια, θυμάμαι, τα ίδια λέγαμε, πολλά χρόνια πριν, για το διαβολικό Internet. Γι’ αυτό, αν θέλουμε να καταλάβουμε τι είναι αυτό το νέο ψηφιακό σύμπαν θα πρέπει να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, παίζοντας ένα μικρό παιχνίδι που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον περίπλοκο (και αόριστο) όρο που ονομάζεται «Μετασύμπαν». Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να αντικαταστήσετε τη λέξη «Μετασύμπαν» με τη λέξη «Κυβερνοχώρος» γιατί η σημασία τους δεν θα αλλάξει καθόλου τα δεδομένα όσων πρόκειται να συμβούν. Βλέπετε, ο νέος αυτός όρος δεν υποδηλώνει ουσιαστικά κανένα συγκεκριμένο τύπο τεχνολογίας. Όλες οι εξελιγμένες νέες ανακαλύψεις, με κυρίαρχη την Τεχνητή Νοημοσύνη, θα ενσωματωθούν μέσα του. Πρόκειται, λοιπόν, για μια τεράστια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι θα αλληλεπιδρούν με την τεχνολογία στο μέλλον, σε ένα τρισδιάστατο περιβάλλον, το οποίο θα τροφοδοτείται και θα ελέγχεται από μηχανές. Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι πολύ πιθανό ο όρος να θεωρείται ξεπερασμένος, όταν έρθει η στιγμή να το ζήσουμε αυτό, όλοι μαζί παρέα.

Η Εικονική Πραγματικότητα (Virtual Reality) είναι μια τεχνολογία που ενώ αρχικά ήταν γεμάτη υποσχέσεις, έμεινε στον πάγκο των εφεδρικών όταν ήρθε η στιγμή να ξεκινήσει το μεγάλο παιχνίδι του Internet. Πριν πολλά χρόνια, όταν ακόμη τα θεμέλια του Παγκόσμιου Ιστού δεν είχαν στηθεί, θυμάμαι έγραφα πως ο,τιδήποτε «εικονικό» (virtual) δεν θα μπορούσε να είναι συναρπαστικό για τον απλό κόσμο. Το ανυποψίαστο κοινό θα έπρεπε αρχικά να μάθει πώς λειτουργεί κάτι άυλο, πώς μια μαθηματική γλώσσα μπορεί να συνδέσει επαφές, να φέρει κοντά ανθρώπους από μακρινές χώρες και ταυτόχρονα να αποδείξει ότι μπορεί να αντέξει τον φόρτο συνδέσεων δισεκατομμυρίων ζωντανών ψυχών Αντιθέτως, τότε στις αρχές των ‘90s, οτιδήποτε καινούργιο συνέβαινε και μπορούσε να συμπεριλάβει στην ταυτότητά του τον όρο «υπέρ» (hyper), έδινε περισσότερες υποσχέσεις για έναν ψηφιακό κόσμο που χτιζόταν πάνω σε καινούργιες γλώσσες, πρωτόκολλα, και υπηρεσίες μιας αστείρευτης υπολογιστικής δύναμης. Ανέκαθεν η Τεχνολογία προκαλούσε εκπλήξεις εκεί όπου κανένας δεν θα το περίμενε και γι’ αυτό η Εικονική Πραγματικότητα, με τα φανταστικά τρισδιάστατα τοπία της παρουσιάστηκε ως ισχυρό «υπερατού» του κυβερνοχώρου. Μόνο που όλες οι εξελίξεις στον επιστημονικό κόσμο δεν ξεπήδησαν από το πουθενά. Γεννήθηκαν μέσα από τη μελέτη, την έρευνα και την εφαρμογή, και στην περίπτωση του Internet, μέσα από εκατομμύρια δοκιμές και σφάλματα, που ευτυχώς στον προγραμματισμό των υπολογιστών είχαν (και συνεχίζουν να έχουν) πολύ χαμηλό κόστος αποτυχίας Και κάπως έτσι η τρισδιάστατη Εικονική Πραγματικότητα, με πολλά προβλήματα στη χρήση, έμεινε τελικά στον πάγκο, περιμένοντας υπομονετικά τη σειρά της να εμφανιστεί έμπρακτα στη ζωή μας και όχι μόνο μέσα από παιχνίδια και μυθιστορήματα.

Θα κάνουμε άλλο ένα βήμα πίσω στο ιστορικό της ψηφιακής επανάστασης. Βασικά για να διαπιστώσουμε ότι η ταχύτητα των εξελίξεων στον τομέα της Τεχνολογίας είναι απρόβλεπτη. Το 1945 ο Βάνεβαρ Μπους, τότε σύμβουλος του Προέδρου Ρούσβελτ σε θέματα τεχνολογίας και έρευνας, δημοσίευσε ένα άρθρο στο περιοδικό Atlantic Monthly με τίτλο «Αs We May Think». Εκεί περιέγραφε την Memex, μια υποθετική μηχανή που θα μπορούσε να αποθηκεύσει όλα τα βιβλία, όλα τα αρχεία και τις επικοινωνίες της ανθρώπινης γνώσης. Θα μπορούσε επιπλέον να τα συνδέσει όλα αυτά μέσω εύκολης πλοήγησης και αλληλένδετων συσχετισμών. Αυτή η σπουδαία έννοια-εφεύρεση χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια για να διατυπώσει την ιδέα του «υπερκειμένου» (hypertext), ένας όρος που επινοήθηκε δύο δεκαετίες αργότερα, το οποίο με τη σειρά του καθοδήγησε την ανάπτυξη του Παγκόσμιου Ιστού, ο οποίος ξεκίνησε να χτίζεται άλλες δύο δεκαετίες αργότερα. Ο Πόλεμος της Ροής της πληροφορίας, δεν άργησε να ξεκινήσει – αν και στην πραγματικότητα το πρώτο streaming βίντεο έπαιξε στο YouTube 26 χρόνια πριν. Σήμερα, ο μέσος χρήστης του Internet βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτού του πολέμου ροής, πολλά από τα χαρακτηριστικά του οποίου έχουν διατυπωθεί εδώ και δεκαετίες, όπως οι ουσιαστικά άπειρες και συνεχείς προμήθειες περιεχομένου, η αναπαραγωγή κατ΄ απαίτηση, η διαδραστικότητα, οι εξατομικευμένες διαφημίσεις και φυσικά, η αξία της διακίνησης της πληροφορίας ανάλογα με τη διανομή.

Όλα αυτά δεν είναι καινούργια. Τα είχε τεκμηριώσει η Επιστήμη Συστημάτων από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 και λίγο αργότερα τα διαβάσαμε και στους κυβερνοπάνκ συγγραφείς. Το 1992 ο Νιλ Στέφενσον, στο μυθιστόρημα του «Snow Crash» επινόησε τον όρο «metaverse», οραματιζόμενος έναν διάδοχο του Διαδικτύου που βασίζεται στην εικονική πραγματικότητα. Στο μυθιστόρημα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ψηφιακά είδωλα του εαυτού τους για να εξερευνήσουν τον διαδικτυακό κόσμο, συχνά ως μέσο απόδρασης από τη δυστοπική πραγματικότητα μιας κατακερματισμένης Αμερικής. Έκτοτε, ο όρος συμβολίζει το τελευταίο στάδιο της τεχνολογικής επανάστασης, όχι μόνο σε επίπεδο υποδομής του νέου ψηφιακού κόσμου (το λεγόμενο «web 3.0») αλλά και στο κατεστραμένο κομμάτι του φυσικού μας περιβάλλοντος, όπου λειτουργούν τα Data Centers για να παράγουν «μετασυμπαντικές» εμπειρίες, καταναλώνοντας έναν απίστευτο όγκο ενέργειας. Σήμερα, αν και το πλήρες όραμα για το Mετασύμπαν παραμένει δύσκολο να προσδιοριστεί, φαινομενικά δυστοπικό και περίπου δυό δεκαετίες μακριά, τα κομμάτια που θα το απαρτίζουν (Εικονική Πραγματικότητα, Τεχνητή Νοημοσύνη και Επαυξημένη Πραγματικότητα) είναι ήδη υπαρκτά. Απλά, όπως συμβαίνει συχνά με τέτοιου είδους σημαντικές αλλαγές, η καμπύλη της ανάπτυξής είναι απρόβλεπτη, και σίγουρα αβέβαιη για το πόσο προσοδοφόρα μπορεί να είναι για εκείνους που την επιδιώκουν.

Όμως, από όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής μπορούμε να πούμε ότι το υπαρκτό Μετασύμπαν θα είναι διηνεκές. Δηλαδή ποτέ δεν θα κάνει επανεκκίνηση, δεν θα επανέρχεται, δεν θα κάνει διαλείμματα ή θα τελειώνει. Απλά θα συνεχίζει την πορεία του στο άπειρο, όπως ο χρόνος.

Είναι συγχρονισμένο και ζωντανό. Παρόλο που θα συμβαίνουν προκαθορισμένα και αυτοτελή γεγονότα, όπως και στην «πραγματική ζωή», το τρισδιάστατο Μετασύμπαν θα είναι μια ζωντανή εμπειρία που θα υπάρχει σταθερά για όλους και σε πραγματικό χρόνο.

Είναι φτιαγμένο να λειτουργεί χωρίς κανένα ανώτατο όριο σε ταυτόχρονους χρήστες, παρέχοντας παράλληλα σε κάθε χρήστη μια ατομική αίσθηση παρουσίας. Όλοι θα μπορούν να είναι μέρος του και να συμμετέχουν σε μια συγκεκριμένη εκδήλωση ή δραστηριότητα ή γιορτή μαζί, την ίδια στιγμή.

Έχει τη δική του, πλήρως λειτουργική οικονομία. Ιδιώτες και επιχειρήσεις θα μπορούν να δημιουργούν, να κατέχουν, να επενδύουν, να πουλούν και να ανταμείβονται για ένα απίστευτα ευρύ φάσμα «εργασίας» που θα παράγει «αξία», η οποία θα αναγνωρίζεται από άλλους.

Είναι μια εμπειρία που θα καλύπτει τόσο τον ψηφιακό όσο και τον φυσικό κόσμο, τα ιδιωτικά και τα δημόσια δίκτυα, τις εμπειρίες σε ανοιχτές (φυσικές) και κλειστές (ψηφιακές) πλατφόρμες, χάρη στην Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) και την Επαυξημένη Πραγματικότητα (Augmented Reality).

Προσφέρει μια πρωτοφανή λειτουργικότητα χρήσης δεδομένων, ψηφιακών στοιχείων, περιεχομένου σε καθεμία από αυτές τις εμπειρίες. Σαν ένα βίντεο παιχνίδι όπου ξεκινάς να διαμορφώνεις την πραγματική σου ζωή από το μηδέν, σε ένα περιβάλλον όπου το σπίτι που ζεις το έχεις χτίσει και διακοσμήσει μόνος σου, ή το αυτοκίνητό σου είναι μια παραλλαγή που ποτέ δεν κυκλοφόρησε επίσημα στους δρόμους αλλά υπάρχει διαθέσιμο για αγορά από το site μιας αυτοκινητοβιομηχανίας.

Αποτελείται από «περιεχόμενο» και «εμπειρίες» που δημιουργούνται και λειτουργούν από ένα απίστευτα ευρύ φάσμα συντελεστών, ορισμένοι από τους οποίους είναι ανεξάρτητα άτομα, ενώ άλλοι μπορεί να είναι οργανωμένες ομάδες ή εμπορικοί τεχνολογικοί κολοσσοί.

Δηλαδή, αν καλοσκεφτούμε όλα τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι δεν διαφέρουν σε τίποτα από τη σημερινή διαδραστική ζωή μας στα μεγάλα κοινωνικά δίκτυα. Ίσως να μην είναι στολισμένα με εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα και να μην μοιάζουν με κάποιο βίντεο παιχνίδι, αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει δημόσιος ή ιδιωτικός χώρος που να μην είναι καταχωρημένος στο Facebook. Από κάθε επίσημο Υπουργείο, οργανισμό και εταιρεία μέχρι και το πιο μικρό καφέ της κάθε γειτονιάς, όλα έχουν το δικό τους αποκλειστικό στίγμα στο δίκτυο του Μαρκ Ζάκερμπερκ. Το Facebook, λοιπόν, αλλάζοντας το όνομά σου σε Meta δείχνει ότι είναι πρόθυμο να κάνει ακόμη μεγαλύτερες επενδύσεις στο Metaverse από ένα Fashion Show, γιατί όπως έχει υποστηρίξει το βλέπει ως τον διάδοχο του Mobile Internet. Και αυτή η νέα επαναστατική τεχνολογία δημιουργεί μια ευκαιρία για το Facebook και τον διευθύνοντα σύμβουλό του, να προηγηθούν οποιουδήποτε ανταγωνισμού. Σε αντίθεση με τους δημιουργούς του iOS και του Android, την Apple και την Google, το Facebook δεν έχει δικό του λειτουργικό σύστημα. Το Facebook έχει διαπληκτιστεί πολλές φορές με την Apple, για τις χρεώσεις που αλλάζει η εταιρεία σε αγορές που γίνονται στις εφαρμογές του iPhone και για τον γενικό έλεγχο που ασκεί σε τεχνολογικούς γίγαντες (όπως το Facebook) μέσω των όρων της για προγραμματιστές. Τώρα, δημιουργώντας ένα εξελιγμένο ψηφιακό σύμπαν, είναι μια ευκαιρία για το Facebook να γίνει λιγότερο εξαρτημένο από την Google και την Apple. Αυτή δεν είναι μόνο μια εξαιρετική ευκαιρία για το Facebook να κερδίσει μια κορυφαία θέση (και αξία) στον κόσμο του μετασύμπαντος, αλλά επίσης του παρέχει μια μοναδική ευκαιρία να προσπεράσει κάθε εμπόδιο στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων του «για το καλό της κοινότητας». Επομένως, είναι λογικό για τον Ζάκερμπεργκ να προωθεί και να επενδύει στο Metaverse.

Αναλογιστείτε όμως, για λίγο, πόσο χρόνο την ημέρα αφιερώνετε στα κοινωνικά δίκτυα, είτε μέσω υπολογιστή είτε μέσω κινητού. Σκεφθείτε επίσης πόσες φορές θέλατε να κάνετε ή να πείτε πράγματα που τα δίκτυα δεν σας επέτρεπαν; Αναρωτηθείτε, πόσο πραγματικά αυτόνομοι είστε μέσα στο Facebook; Προσοχή, η επιλογή χρώματος στο δέρμα για να φτιάξετε το δικό σας άβαταρ, δεν σημαίνει “έλεγχο”. Ούτε αυτονομία. Κάθε ταυτότητα σε έναν εικονικό κόσμο είναι δημιουργία μιας ιδιωτικής βάσης δεδομένων. O χρήστης δεν μπορεί να έχει κανέναν έλεγχο σε αυτήν τη βάση δεδομένων. Μπορεί να επιλέξει τι θέλει από ένα μενού, και πιθανότατα στο νέο Μετασύμπαν του Zάκερμπεργκ ίσως να μπορεί να προτείνει τι θέλει να βλέπει στο μενού του, αλλά στο τέλος της ημέρας, οι άνθρωποι δεν θα έχουν κανένα δικαίωμα να ασκήσουν βέτο. Αυτό που αποφασίζει η εταιρεία, η οποία προσφέρει την υπηρεσία, είναι οριστικό. Με άλλα λόγια, θα μπορείτε να είστε ό,τι θέλετε στο Μετασύμπαν, απλά δεν θα έχετε κανέναν έλεγχο.

Γι’ αυτόν τον λόγο, το μεγαλύτερο κομμάτι του Μετασύμπαντος παραμένει ακόμη ένα θολό και ασαφές τοπίο. Όχι, επειδή δεν έχουμε τρανές αποδείξεις για το ποιος θα το οδηγήσει ή πώς θα μας φτάσει εκεί. Ούτε επειδή ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού δεν θα μπορεί να συνδεθεί σε αυτό (άρα το μέλλον χτίζεται μόνο για προνομιούχους χρήστες), αλλά επειδή οι περισσότεροι από εμάς δεν θέλουμε κανέναν Ζάκερμπεργκ να αποφασίζει για το μέλλον μας. Το μέλλον του Internet θα αναδυθεί από ένα δίκτυο νέων και διαφορετικών πλατφορμών, επίσημων φορέων και τεχνολογιών που θα συνεργαστούν (έστω απρόθυμα) για να αγκαλιάσουν μια νέα λειτουργικότητα για όλον τον πλανήτη. Και μόνο για αυτόν τον λόγο αξίζει να γνωρίζουμε πώς εξελίχθηκε το Διαδίκτυο σε αυτό που είναι σήμερα: προϊόν μιας ακατάστατης διαδικασίας κατά την οποία το ανοιχτό (κυρίως ακαδημαϊκό) μέρος του αναπτύχθηκε παράλληλα με κλειστές (κυρίως προσανατολισμένες στον καταναλωτή) υπηρεσίες (βλέπε κοινωνικά δίκτυα), οι οποίες συχνά προσπαθούσαν να «αναδημιουργήσουν» ή να «επέμβουν» στα ανοιχτά ακαδημαϊκά πρότυπα και πρωτόκολλα. Ήταν, είναι και θα είναι χρήσιμο να επιστρέφουμε συχνά στη μακροσκελή ιστορία του Παγκόσμιου Ιστού, των βίντεο παιχνιδιών και των κοινωνικών δικτύων. Γιατί φανταστείτε την εξέλιξή του ψηφιακού κόσμου αν όλοι γνωρίζαμε από την αρχή ότι δεν εφαρμόστηκε ευρέως για στρατιωτικούς σκοπούς, ή από Πανεπιστήμια με σκοπό την διακίνηση της πληροφορίας, ή το μοίρασμα ερευνών, μελετών και αρχείων, αλλά από τεχνολογικούς γίγαντες που αποσκοπούσαν στην πώληση διαφημίσεων και τη συγκομιδή των προσωπικών δεδομένων των χρηστών, με μοναδικό σκοπό το κέρδος.

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News