Η ιστορία έχει δείξει ότι η ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή κατά τον 21ο αιώνα έχει να επιδείξει δυο μεγάλες μορφές: αφενός την γερμανίδα πρώην Καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ και αφετέρου τον Βλαντίμιρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας είχε την τύχη (και την πολιτική ευλογία ή κατάρα, ο χρόνος θα το δείξει αυτό) να παραλάβει τα ηνία της χώρας του ακριβώς στο ιστορικό μεταίχμιο μεταξύ 20ου και 21ου αιώνα: το βράδυ της 31ης Δεκεμβρίου του 1999, όταν ο Μπαρίς Γιέλτσιν παραιτήθηκε αιφνιδίως από τον θώκο του επικεφαλής της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ο Πούτιν ήταν αυτός που, στα 47 του μόλις χρόνια, ανέλαβε να περάσει την χώρα του από τον Ρουβίκωνα της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης στο νέο πολιτικό status quo της Υ2Κ εποχής.
Μέσα στα επόμενα 22 χρόνια, ο Πούτιν έγινε, ταυτόχρονα, σύνθημα στα χείλη εκατομμυρίων συμπατριωτών του αλλά και «ανάθεμα» για την Δύση. Την ίδια στιγμή, ο άνθρωπος που (λένε πως) εκβίαζε τον Ντόναλντ Τραμπ με εκείνες τις περιβόητες κασέτες που τον απεικονίζουν, υποτίθεται, σε στιγμές απείρου σεξουαλικού κάλλους με μοντέλα στο δωμάτιο ενός ρωσικού ξενοδοχείου, αλλά και ο δύστροπος πρώην πράκτορας της KGB που, λόγω προϋπηρεσίας, ποτέ του δεν πίστεψε σοβαρά στην δύναμη της (πολιτικής) πειθούς, αλλά μόνο στην πειθώ της (πολιτικοστρατιωτικής) ισχύος, όπως φάνηκε και από τους πρόσφατους χειρισμούς του στο ζήτημα της Ουκρανίας.
Μια δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση για την οποία είχε πολλάκις προειδοποιήσει τους εταίρους (ή αντιπάλους του, αν προτιμάτε), στην διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα, το ΝΑΤΟ, την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, αλλά ουδέποτε η προειδοποίησή του εκλήφθηκε στα σοβαρά –ή, έστω, υποτιμήθηκε από τους, ως είθισται, άκαμπτους καρεκλοκενταύρους των Βρυξελλών και της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Η Ουάσινγκτον και η κεντρική ευρωπαϊκή κυβέρνηση αποφάνθηκαν γρήγορα, με «διαρροές» στα μεγάλα ΜΜΕ ότι ο Πούτιν είναι «παράφρων». Ότι έχει σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα, ανήκεστης φύσης. Ότι είναι αποκομμένος από την γεωπολιτική πραγματικότητα, ότι είναι απρόβλεπτος, άρα άκρως επικίνδυνος για την παγκόσμια ισορροπία. Μια θεωρία που, στον χώρο της παγκόσμιας πολιτικής επιστήμης, είναι μάθημα που διδάσκεται σε πρωτοετείς: η αντίληψη περί ενός «ημίτρελου» που σέρνει ολόκληρη την ανθρωπότητα στα μονοπάτια του χαοτικά ανισόρροπου μυαλού του, η «Madman Theory» που είναι τόσο χρήσιμη ως προς την δαιμονοποίηση (και, κατ’ επέκταση, στην κατάρριψη του «ηθικού πλεονεκτήματος») του αντιπάλου. Για τη Δύση, ωστόσο, η δαιμονοποίηση του Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είναι πολιτική θέση και άποψη. Απλώς χρησιμεύει ως το άλλοθι για την παντελή απουσία μιας τέτοιας. Για την στάση της Δύσης όμως, θα μιλήσουμε μια άλλη στιγμή. Αυτή την ώρα θα εξετάσουμε τι συμβαίνει μέσα στον (ταραγμένο ή μη) εγκέφαλο του επικεφαλής της Ρωσίας.
Φυσικά, όποιος μπορεί να πει με σιγουριά ότι ο Πούτιν είναι είτε ιδιοφυής, είτε παράφρων, θα λέει ψέματα. Κανείς δεν γνωρίζει τι πραγματικά συμβαίνει μέσα στο μυαλό του –ούτε καν οι πλέον κοντινοί του άνθρωποι, ο στενός του κύκλος.
Πάντως, ο Εμανουέλ Μακρόν, επιστρέφοντας πρόσφατα από την επίσκεψή του στη Μόσχα, εκμυστηρεύτηκε στα γαλλικά ΜΜΕ ότι ο «πρόεδρος Πούτιν του φάνηκε διαφορετικός σε σχέση με κάθε προηγούμενη φορά. Πολύ πιο αυστηρός, ακόμη πιο λιγομίλητος και λακωνικός και σίγουρα πιο αποκομμένος από αυτό που συνέβαινε γύρω του».
Συμφωνώ: «έπεα πτερόεντα» ενός τεχνοκράτη πολιτικού, ενός δεδηλωμένου πολιτικού του αντιπάλου που ρίχνει άδεια για να πιάσει γεμάτα.
«Έχουμε μιλήσει πολλές φορές μαζί, αλλά αυτός ο Πούτιν που βλέπω σήμερα, είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος», σημείωσε από την πλευρά της η Κοντολίζα Ράις, πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ επί προεδρίας Μπους Τζ., προσθέτοντας εμφατικά: «ήταν ανέκαθεν ένας ψυχρός και υπολογιστικός πολιτικός, αλλά πλέον είναι σαν να έχει μια απολύτως δική του θεώρηση της ιστορίας, σχεδόν σαν να τελεί υπό παραλήρημα».
Πάντως και πολιτικοί με τους οποίους ο Πούτιν είχε παραδοσιακά καλές σχέσεις, όπως ο φινλανδός πρόεδρος Σάουλι Νιινίστο, δήλωσε προ εβδομάδων ότι είχε μια εξίσου «περίεργη» τηλεφωνική συνομιλία με τον Πούτιν: «Μου συμπεριφέρθηκε με έναν τρόπο που ήταν εντελώς απρόβλεπτος, για τα δικά του δεδομένα», θυμάται ο πολιτικός, προσθέτοντας ότι από εκεί μου μιλούσαν εντελώς τυπικά, ξαφνικά είναι σαν να… έπεσε ο γενικός διακόπτης και ο Πούτιν άρχισε να έχει ξαφνικές απαιτήσεις, σε αυστηρό τόνο, από την Φινλανδία και την κυβέρνηση Νιινίστο.
«Μπορεί όλο αυτό, ασφαλώς, να ήταν η βασική του επιδίωξη προκειμένου να προκαλέσει τη σύγχυση στον συνομιλητή του», κατέληξε με νόημα ο, σωστά υποψιασμένος, Νιινίστο.
Κανείς δεν αμφιβάλλει στιγμή φυσικά ότι ο Πούτιν είναι ένας δεινός πολιτικός τακτικιστής. Ένας, έργω και λόγω, τεράστιος «σκακιστής» που πατά στο μονοπάτι των σπουδαίων γκραν μάστερ συμπατριωτών του, Κασπάροφ και Καρπόφ: οι διεθνείς αναλυτές λένε ότι μπορεί και οδηγεί πάντα την συζήτηση εκεί που θέλει και πάντα παίρνει το 110% αυτού που επεδίωκε εξαρχής. Κάθε φορά που μιλάει με κάποιον, είναι σαν στο μυαλό του να ξετυλίγεται μια υδρόγειος σφαίρα και ο ίδιος να παρακολουθεί τα πιόνια να μπαίνουν ένα ένα πάνω στο χάρτη. Σαν να διεξάγεται, ταυτόχρονα με την κουβέντα, ένα παιχνίδι Risk, με το αριστερό και το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου του να συνομιλούν ακατάπαυστα, παράλληλα με τα συμφραζόμενα.
Αρκεί όμως αυτό προκειμένου να τον καταστήσει ως μια «πολιτική ιδιοφυΐα»; Προφανώς και όχι, ειδικά αν λάβουμε υπόψη μας το στρατιωτικό του παρελθόν στην KGB και την λογική… «Βρώμικος Χάρι» που ακολουθούσε αυτή: πρώτα πυροβολούμε στα πόδια τον αντίπαλό μας και μετά ρωτάμε τι έκανε.
Ίσως, τελικά, όλα να ανάγονται στον παράγοντα της υστεροφημίας, η οποία είναι λογικό, μετά από 22 συναπτά χρόνια στην εξουσία, να του γίνεται έμμονη ιδέα. Η επιθυμία να αφήσει κάτι πίσω του, μια υπόμνηση που θα τον εντάξει στον Πάνθεον των μεγάλων Ρώσων ηγετών.
Και, εντέλει, να ισχύει αυτό που υποστηρίζει ο βρετανός αρθρογράφος Μαρκ Γκαλεότι σε άρθρο γνώμης του στην εφημερίδα Telegraph: «Ο Πούτιν δεν είναι μία γεωπολιτική ιδιοφυΐα, αλλά ούτε παράφρων είναι. Είναι ένα λείψανο της τελευταίας πραγματικής σοβιετικής γενιάς, που δεν μπορεί να συμβιβαστεί με το τέλος του παλιού του κόσμου και δεν θέλει να αντιληφθεί τον νέο. Ωστόσο αυτός ο παλιός κόσμος του κληροδότησε τόσο πυρηνικά όπλα όσο και την υπόθεση ότι η Ρωσία πρέπει να είναι παγκόσμια δύναμη αλλιώς δεν είναι τίποτα, επομένως πρέπει να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την άποψή του για τον κόσμο, ακόμη και καθώς τον πολεμάμε».
Η ιστορία έχει δείξει ότι η ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή κατά τον 21ο αιώνα έχει να επιδείξει δυο μεγάλες μορφές: αφενός την γερμανίδα πρώην Καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ και αφετέρου τον Βλαντίμιρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας είχε την τύχη (και την πολιτική ευλογία ή κατάρα, ο χρόνος θα το δείξει αυτό) να παραλάβει τα ηνία της χώρας του ακριβώς στο ιστορικό μεταίχμιο μεταξύ 20ου και 21ου αιώνα: το βράδυ της 31ης Δεκεμβρίου του 1999, όταν ο Μπαρίς Γιέλτσιν παραιτήθηκε αιφνιδίως από τον θώκο του επικεφαλής της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ο Πούτιν ήταν αυτός που, στα 47 του μόλις χρόνια, ανέλαβε να περάσει την χώρα του από τον Ρουβίκωνα της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης στο νέο πολιτικό status quo της Υ2Κ εποχής.
Μέσα στα επόμενα 22 χρόνια, ο Πούτιν έγινε, ταυτόχρονα, σύνθημα στα χείλη εκατομμυρίων συμπατριωτών του αλλά και «ανάθεμα» για την Δύση. Την ίδια στιγμή, ο άνθρωπος που (λένε πως) εκβίαζε τον Ντόναλντ Τραμπ με εκείνες τις περιβόητες κασέτες που τον απεικονίζουν, υποτίθεται, σε στιγμές απείρου σεξουαλικού κάλλους με μοντέλα στο δωμάτιο ενός ρωσικού ξενοδοχείου, αλλά και ο δύστροπος πρώην πράκτορας της KGB που, λόγω προϋπηρεσίας, ποτέ του δεν πίστεψε σοβαρά στην δύναμη της (πολιτικής) πειθούς, αλλά μόνο στην πειθώ της (πολιτικοστρατιωτικής) ισχύος, όπως φάνηκε και από τους πρόσφατους χειρισμούς του στο ζήτημα της Ουκρανίας.
Μια δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση για την οποία είχε πολλάκις προειδοποιήσει τους εταίρους (ή αντιπάλους του, αν προτιμάτε), στην διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα, το ΝΑΤΟ, την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, αλλά ουδέποτε η προειδοποίησή του εκλήφθηκε στα σοβαρά –ή, έστω, υποτιμήθηκε από τους, ως είθισται, άκαμπτους καρεκλοκενταύρους των Βρυξελλών και της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Η Ουάσινγκτον και η κεντρική ευρωπαϊκή κυβέρνηση αποφάνθηκαν γρήγορα, με «διαρροές» στα μεγάλα ΜΜΕ ότι ο Πούτιν είναι «παράφρων». Ότι έχει σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα, ανήκεστης φύσης. Ότι είναι αποκομμένος από την γεωπολιτική πραγματικότητα, ότι είναι απρόβλεπτος, άρα άκρως επικίνδυνος για την παγκόσμια ισορροπία. Μια θεωρία που, στον χώρο της παγκόσμιας πολιτικής επιστήμης, είναι μάθημα που διδάσκεται σε πρωτοετείς: η αντίληψη περί ενός «ημίτρελου» που σέρνει ολόκληρη την ανθρωπότητα στα μονοπάτια του χαοτικά ανισόρροπου μυαλού του, η «Madman Theory» που είναι τόσο χρήσιμη ως προς την δαιμονοποίηση (και, κατ’ επέκταση, στην κατάρριψη του «ηθικού πλεονεκτήματος») του αντιπάλου. Για τη Δύση, ωστόσο, η δαιμονοποίηση του Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είναι πολιτική θέση και άποψη. Απλώς χρησιμεύει ως το άλλοθι για την παντελή απουσία μιας τέτοιας. Για την στάση της Δύσης όμως, θα μιλήσουμε μια άλλη στιγμή. Αυτή την ώρα θα εξετάσουμε τι συμβαίνει μέσα στον (ταραγμένο ή μη) εγκέφαλο του επικεφαλής της Ρωσίας.
Φυσικά, όποιος μπορεί να πει με σιγουριά ότι ο Πούτιν είναι είτε ιδιοφυής, είτε παράφρων, θα λέει ψέματα. Κανείς δεν γνωρίζει τι πραγματικά συμβαίνει μέσα στο μυαλό του –ούτε καν οι πλέον κοντινοί του άνθρωποι, ο στενός του κύκλος.
Πάντως, ο Εμανουέλ Μακρόν, επιστρέφοντας πρόσφατα από την επίσκεψή του στη Μόσχα, εκμυστηρεύτηκε στα γαλλικά ΜΜΕ ότι ο «πρόεδρος Πούτιν του φάνηκε διαφορετικός σε σχέση με κάθε προηγούμενη φορά. Πολύ πιο αυστηρός, ακόμη πιο λιγομίλητος και λακωνικός και σίγουρα πιο αποκομμένος από αυτό που συνέβαινε γύρω του».
Συμφωνώ: «έπεα πτερόεντα» ενός τεχνοκράτη πολιτικού, ενός δεδηλωμένου πολιτικού του αντιπάλου που ρίχνει άδεια για να πιάσει γεμάτα.
«Έχουμε μιλήσει πολλές φορές μαζί, αλλά αυτός ο Πούτιν που βλέπω σήμερα, είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος», σημείωσε από την πλευρά της η Κοντολίζα Ράις, πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ επί προεδρίας Μπους Τζ., προσθέτοντας εμφατικά: «ήταν ανέκαθεν ένας ψυχρός και υπολογιστικός πολιτικός, αλλά πλέον είναι σαν να έχει μια απολύτως δική του θεώρηση της ιστορίας, σχεδόν σαν να τελεί υπό παραλήρημα».
Πάντως και πολιτικοί με τους οποίους ο Πούτιν είχε παραδοσιακά καλές σχέσεις, όπως ο φινλανδός πρόεδρος Σάουλι Νιινίστο, δήλωσε προ εβδομάδων ότι είχε μια εξίσου «περίεργη» τηλεφωνική συνομιλία με τον Πούτιν: «Μου συμπεριφέρθηκε με έναν τρόπο που ήταν εντελώς απρόβλεπτος, για τα δικά του δεδομένα», θυμάται ο πολιτικός, προσθέτοντας ότι από εκεί μου μιλούσαν εντελώς τυπικά, ξαφνικά είναι σαν να… έπεσε ο γενικός διακόπτης και ο Πούτιν άρχισε να έχει ξαφνικές απαιτήσεις, σε αυστηρό τόνο, από την Φινλανδία και την κυβέρνηση Νιινίστο.
«Μπορεί όλο αυτό, ασφαλώς, να ήταν η βασική του επιδίωξη προκειμένου να προκαλέσει τη σύγχυση στον συνομιλητή του», κατέληξε με νόημα ο, σωστά υποψιασμένος, Νιινίστο.
Κανείς δεν αμφιβάλλει στιγμή φυσικά ότι ο Πούτιν είναι ένας δεινός πολιτικός τακτικιστής. Ένας, έργω και λόγω, τεράστιος «σκακιστής» που πατά στο μονοπάτι των σπουδαίων γκραν μάστερ συμπατριωτών του, Κασπάροφ και Καρπόφ: οι διεθνείς αναλυτές λένε ότι μπορεί και οδηγεί πάντα την συζήτηση εκεί που θέλει και πάντα παίρνει το 110% αυτού που επεδίωκε εξαρχής. Κάθε φορά που μιλάει με κάποιον, είναι σαν στο μυαλό του να ξετυλίγεται μια υδρόγειος σφαίρα και ο ίδιος να παρακολουθεί τα πιόνια να μπαίνουν ένα ένα πάνω στο χάρτη. Σαν να διεξάγεται, ταυτόχρονα με την κουβέντα, ένα παιχνίδι Risk, με το αριστερό και το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου του να συνομιλούν ακατάπαυστα, παράλληλα με τα συμφραζόμενα.
Αρκεί όμως αυτό προκειμένου να τον καταστήσει ως μια «πολιτική ιδιοφυΐα»; Προφανώς και όχι, ειδικά αν λάβουμε υπόψη μας το στρατιωτικό του παρελθόν στην KGB και την λογική… «Βρώμικος Χάρι» που ακολουθούσε αυτή: πρώτα πυροβολούμε στα πόδια τον αντίπαλό μας και μετά ρωτάμε τι έκανε.
Ίσως, τελικά, όλα να ανάγονται στον παράγοντα της υστεροφημίας, η οποία είναι λογικό, μετά από 22 συναπτά χρόνια στην εξουσία, να του γίνεται έμμονη ιδέα. Η επιθυμία να αφήσει κάτι πίσω του, μια υπόμνηση που θα τον εντάξει στον Πάνθεον των μεγάλων Ρώσων ηγετών.
Και, εντέλει, να ισχύει αυτό που υποστηρίζει ο βρετανός αρθρογράφος Μαρκ Γκαλεότι σε άρθρο γνώμης του στην εφημερίδα Telegraph: «Ο Πούτιν δεν είναι μία γεωπολιτική ιδιοφυΐα, αλλά ούτε παράφρων είναι. Είναι ένα λείψανο της τελευταίας πραγματικής σοβιετικής γενιάς, που δεν μπορεί να συμβιβαστεί με το τέλος του παλιού του κόσμου και δεν θέλει να αντιληφθεί τον νέο. Ωστόσο αυτός ο παλιός κόσμος του κληροδότησε τόσο πυρηνικά όπλα όσο και την υπόθεση ότι η Ρωσία πρέπει να είναι παγκόσμια δύναμη αλλιώς δεν είναι τίποτα, επομένως πρέπει να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την άποψή του για τον κόσμο, ακόμη και καθώς τον πολεμάμε».
