Η Ελλάδα ως χώρα-μέλος-σύνορο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λειτουργεί ως διαχωριστική γραμμή για τους ανθρώπους που αξιώνονται να φτιάξουν τη ζωή τους σε Ευρωπαϊκό έδαφος και εκείνων που κρίνονται ως ανάξιοι και ανεπιθύμητοι. Ταυτόχρονα είναι και μια εσωτερική γραμμή διαίρεσης που πετάει ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στην κατηγορία των πλεοναζόντων (άνεργοι, μετανάστες, φτωχοί, συνταξιούχοι) . Έτσι, το να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στην ελληνική περίπτωση ως το πεδίο πάνω στο οποίο αυτές οι γραμμές διαίρεσης αναπαράγονται και λειτουργούν, είναι πάρα πολύ χρήσιμη, ώστε να μπορέσει να βρεθεί κάποια λύση που θα βάλει ένα τέλος στα πολύνεκρα ναυάγια όπου χιλιάδες πρόσφυγες χάνονται στα νερά του Αιγαίου και της Μεσογείου.

Σίγουρα αυτό που θα μπορούσε να κάνουμε προς τους πρόσφυγες, θα ήταν να αναλογιστούμε καταρχάς την δική μας ευθύνη -στο σημείο που μας αναλογεί- και να μελετήσουμε ο καθένας και η καθεμιά από εμάς ενδελεχώς την ισχύουσα νομοθεσία στη χώρα μας. Γιατί το να στεναχωριόμαστε για τα πνιγμένα παιδιά στα Κύθηρα, στο Φαρμακονήσι, στη Λέσβο, στη Λαμπεντούζα κ.α. και να κάνουμε σχετικές αναρτήσεις στα μέσα μαζικής δικτύωσης, δεν αρκεί. Τα πιο πρόσφατα πολύνεκρα ναυάγια στη θαλάσσια περιοχή ανατολικά της Μυτιλήνης και αντίστοιχα στα Κύθηρα, αποτελούν μια επιτακτική υπενθύμιση ότι το προσφυγικό ζήτημα είναι παρόν και εξακολουθεί να είναι άλυτο και παράλληλα να βαραίνει κι εμάς που ανεχόμαστε τις δολοφονικές πολιτικές της Ε.Ε.

Τα δολοφονικά pushbacks

Σε μέσες άκρες η νομοθεσία λέει ότι αν ένας πρόσφυγας εισέλθει σε ελληνικά χωρικά ύδατα, τότε έχει δικαίωμα να κάνει αίτηση για άσυλο και μέχρι τότε το ελληνικό κράτος οφείλει να τον προστατεύσει. Γι’αυτό και γίνεται αυτό το παιχνίδι με τα pushbacks ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, με τη χώρα μας να κατηγορείται για πολλαπλές καταγγελίες, καθώς και για άτυπες αναγκαστικές επιστροφές από τις ελληνικές αρχές στα θαλάσσια και χερσαία σύνορα της χώρας, κατά τις οποίες πιθανόν επιστρέφονται στην Τουρκία μετανάστες και αιτούντες άσυλο, αφού έχουν φτάσει σε ελληνικό έδαφος ή σε ελληνικά χωρικά ύδατα.

Η έκθεση του ειδικού εισηγητή του ΟΗΕ Φελίπε Γονζάλες Μοράλες υποστηρίζει ότι στα σύνορα των περισσότερων χωρών παραβιάζονται τα δικαιώματα των μεταναστών και των προσφύγων, με τα pushbakcs στην Ελλάδα εκ των πραγμάτων να εφαρμόζονται κατά κόρον. Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει καταγράψει 540 περιστατικά κατά την περίοδο 2020-2021 που περιλαμβάνουν 17.000 ανθρώπους για τους οποίους υπάρχουν αναφορές ότι επαναπροωθήθηκαν δια της βίας (by force) στην Τουρκία. Σύμφωνα με την έκθεση οι ελληνικές αρχές αναφέρουν ότι απέτρεψαν 140.000 ανθρώπους να μπουν στη χώρα ανάμεσα στον Απρίλιο και τον Νοέμβριο του 2021

Αυτό λοιπόν που θα έπρεπε να απαντήσουν το υπουργείο Μετανάστευσης και το Λιμενικό είναι αν σε όλους αυτούς που έρχονται στα σύνορα τους επιτρέπουν να καταθέσουν αίτημα ασύλου, καθώς όταν κάνεις pushback, τους εμποδίζεις να ασκήσουν το θεμελιώδες δικαίωμα της κατάθεσης αιτήματος ασύλου. Οι ελληνικές αρχές λοιπόν πρέπει να απαντήσουν πως διασφαλίζουν ότι οι άνθρωποι αυτοί θα μπορούν να υποβάλουν το αίτημα τους.

Πώς όμως θα καταφέρουμε να κρατήσουμε στη ζωή αυτά τα παιδιά που γλιστρούν στην κυριολεξία μέσα από τα χέρια των γονιών τους και πνίγονται, όπως και τους χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που χάνονται στα «αφιλόξενα», (πολύ φιλόξενα όμως για τους τουρίστες),  νερά του Αιγαίου και της Μεσογείου;

Ποια είναι η λύση;

H βάναυση καταστολή των προσφύγων στις «πύλες» της Ευρώπης, καθιστά περισσότερο από αναγκαία την οργανωμένη παρέμβαση του ΟΗΕ και της ΕΕ για την ασφαλή μεταφορά και εγκατάσταση των προσφύγων στη χώρα που ζητούν, αλλιώς οι άνθρωποι αυτοί θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούνται, και όσοι δεν πνίγονται να γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης.

Αυτό πάει μαζί με την απαίτηση να σταματήσει άμεσα η δολοφονική πολιτική των pushbacks, για την οποία πρόσφατα σε ανάρτησή του στο Twitter ο ακτιβιστής Ιάσωνας Αποστολόπουλος κατηγόρησε την Ελλάδα ότι «δολοφονεί», εκφράζοντας την άποψη πως οι μετανάστες ήθελαν να φτάσουν στην Ιταλία «για να αποφύγουν τα ελληνικά pushbacks», ενώ στην ίδια ανάρτηση ο ακτιβιστής έγραφε πως το πολύνεκρο ναυάγιο στην Ρόδο το καλοκαίρι που μας πέρασε, ήρθε σαν αποτέλεσμα της προσπάθειας των μεταναστών να φτάσουν στην Ιταλία από την Τουρκία για «αποφύγουν τα ελληνικά pushbacks».

Παράλληλα, τα κινήματα αλληλεγγύης, πολιτικές ομάδες στήριξης των μεταναστών και των προσφύγων και πολιτικοί φορείς της διεθνούς αλληλεγγύης κ.ά. έχουν στην φαρέτρα τους κάποιες άλλες και πολύ χρήσιμες λύσεις: διαδηλώσεις, αποκλεισμοί πρεσβειών και γενικά συλλογικές μορφές υποστήριξης των προσφύγων που δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ή να απαξιώνουμε, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο τόσο στο κράτος, όσο και στις ιδιωτικές βιομηχανίες «υποδοχής», στις οποίες εντάσσονται, φυσικά με το αζημίωτο, εγχώριες και μη ΜΚΟ. 

Η «υποδοχή» περιλαμβάνει αναγκαία στάση σε όλες τις ΜΚΟ που είναι στον δρόμο τους. Στη συνέχεια θα τους αναλάβουν άλλες ΜΚΟ που περιμένουν με αδημονία και στη σειρά να προσφέρουν  το έργο τους. Χωρίς να αρνούμαστε πως μέρος των ΜΚΟ ή των εργαζόμενων σε αυτές προσφέρει υπηρεσίες ζωτικής σημασίας για τους πρόσφυγες, η γενική εικόνα δείχνει πως αυτό γίνεται με βάση το κέρδος και τις επιδοτήσεις της ΕΕ και όχι την πραγματική θέληση για προσφορά. Πιο πέρα επιτήδειοι συμπληρώνοντας τα κενά της αγοράς θα προσφέρουν επίσης τις «υπηρεσίες μεταφοράς» τους (150 ευρώ το κεφάλι για  40 χιλιόμετρα) ενώ θα τους εμπαίξουν, θα κερδοσκοπήσουν, θα τους κλέψουν κ.ο.κ. Παραπέρα και εκτός χώρας την φιλάνθρωπη εργολαβία «υποδοχής» αναλαμβάνουν, αφού είμαστε στην ΕΕ, οι ευρωπαϊκές ΜΚΟ.

Ακόμα και αν λύνονταν όλα τα δεδομένα τώρα προβλήματα, δεν πρέπει να ξεχνάμε κάτι βασικό. Η αλληλεγγύη στους πρόσφυγες δεν γίνεται από αίσθημα φιλανθρωπίας. Δεν γίνεται για να δείξουμε ότι είμαστε καλοί. Η αλληλεγγύη είναι αναγκαία γιατί χωρίς αυτή, όλος ο μηχανισμός υποδοχής τους γίνεται ένας μηχανισμός εκμετάλλευσης, υποτίμησης και πολλές φορές δολοφονικός. Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν έχουν δικαίωμα να έρθουν εδώ, ή όπου αλλού, λόγω της καλής διάθεσης των ντόπιων. Έχουν δικαίωμα να έρθουν εδώ γιατί η ίδια η δυτική σκέψη, αυτήν που τώρα κάποιοι θέλουν να «προστατεύσουν» από τους μετανάστες, θεμελίωσε ρητά εδώ και 300 χρόνια ότι δικαίωμα στο άσυλο έχει όποιος  τρέπεται σε φυγή από κινδύνους στη χώρα του. Με λίγα λόγια, όποιος έχει ανάγκη. Συνεπώς, δεν μπορούμε να αφήσουμε τους πρόσφυγες μόνους και εκτεθειμένους στις αγοραίες πρακτικές μιας βιομηχανίας φιλάνθρωπων, ούτε στις εποχιακές μεταβολές της φιλανθρωπικής κοινής γνώμης. Μόνο η αναγνώρισή τους (status) και η ασφαλής και οργανωμένη μεταφορά τους στις χώρες που ζητούν με ευθύνη του ΟΗΕ και της Ε.Ε συνιστά πράξη αλληλεγγύης, καθώς έτσι απαλύνουμε την ανείπωτη ταλαιπωρία  και τον βουβό πόνο αυτών των ανθρώπων. Κάνοντας ο καθένας και η καθεμία το «χρέος» που του αναλογεί, ίσως έρθουμε λίγο πιο κοντά στη λύση του όλου προβλήματος, και ίσως τα αφιλόξενα νερά του Αιγαίου και της Μεσογείου από υδάτινοι τάφοι να μετατραπούν εν τέλει σε πέρασμα για τις χώρες που αυτοί οι άνθρωποι επέλεξαν να εγκατασταθούν.