Η περίπτωση του Έλον Μασκ αποτελεί ένα σύγχρονο πολιτικό φαινόμενο που διαπλέκει τον καπιταλισμό της εποχής μας, την εξουσία της προσοχής και τη ρευστή σχέση μεταξύ πλούτου και πολιτικής επιρροής στις μέρες μας. Βλέπετε, ο Μασκ δεν είναι απλώς ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου· είναι ήδη ένα πολιτικό σύμβολο που προκαλεί πάθη, διαμορφώνει αφηγήματα και δοκιμάζει, όχι μόνο τα όρια της δημοκρατικής νομιμοποίησης του υπερ-πλούτου, αλλά και της ανοχής μας.
Ο Μασκ ως «main character» της εποχής μας
Η συχνότητα με την οποία σου σκάνε στο πρόσωπο memes, φωτογραφίες, ειδήσεις και αναφορές που αναζητούν την καθαρή του αξία υποδηλώνει κάτι βαθύτερο από την απλή περιέργεια για το πλουσιότερο άτομο στον κόσμο. Ο Μασκ έχει μετατραπεί σε σύγχρονο πολιτισμικό αρχέτυπο: ένας επιχειρηματίας που φλερτάρει με τον λαϊκισμό, κατέχει επικοινωνιακή παντοδυναμία και χρησιμοποιεί τον πλούτο του για να ανακατευθύνει τον δημόσιο διάλογο σε θέματα που ωφελούν μόνο την ατζέντα του. Και αυτός ο συνδυασμός είναι που έχει επιτρέψει στον ίδιο να υπερβεί τον παραδοσιακό ρόλο των δισεκατομμυριούχων τεχνολογικών γιγάντων, εισχωρώντας στον πυρήνα της πολιτικής συζήτησης.
Σε αντίθεση με άλλους επιχειρηματίες όπως ο Σούνταρ Πιτσάι ή ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ο Μασκ δεν περιορίζεται σε οικονομικές επενδύσεις, αλλά δρα ως «επιτελικός παίκτης» στην πολιτική και την τεχνολογία, επηρεάζοντας από γεωπολιτικές ισορροπίες (μέσω της SpaceX και του Starlink) έως την κυβερνητική λογοκρισία (με την εξαγορά του Twitter), με αποτέλεσμα η εξουσία του να μην περιορίζεται απλώς στο οικονομικό επίπεδο, αλλά να απλώνεται σε πιο κρίσιμες υποδομές και στον ίδιο τον δημόσιο λόγο.
Η πολιτική σημασία του πλούτου του
Το γεγονός ότι η περιουσία του γίνεται αντικείμενο τόσο έντονης παρακολούθησης φανερώνει την αντίφαση του σύγχρονου καπιταλισμού: από τη μία, ο πλούτος παραμένει ένα σύμβολο θαυμασμού και επιτυχίας· από την άλλη, γεννά αγωνία και οργή, καθώς ενσαρκώνει την άνιση κατανομή ισχύος. Η ερώτηση «πρέπει κάποιος να έχει τόσα χρήματα;» είναι βαθιά πολιτική και έρχεται σε σύγκρουση με το αφήγημα της αέναης οικονομικής ανάπτυξης. Όταν το Forbes καλύπτει την άνοδο και την πτώση του πλούτου του Μασκ, δεν κάνει απλώς ρεπορτάζ για τα χρηματιστήρια· καταγράφει μια συνεχή πάλη για τον έλεγχο της προσοχής. Ο Μασκ δεν είναι μόνο το αντικείμενο αυτής της προσοχής, αλλά και ο αρχιτέκτονας της: μέσω των tweets, των δηλώσεών του και των στοχευμένων συγκρούσεων που επιδιώκει (με την αμερικανική κυβέρνηση, τα συνδικάτα, τους δημοσιογράφους), κατασκευάζει ένα πολιτικό προφίλ που συνδυάζει τον τεχνοκρατικό μεγιστάνα και τον ρήτορα εναντίον ενός κατακερματισμένου κατεστημένου.
Τεχνολογικός καπιταλισμός και δημοκρατία
Η πιο ανησυχητική διάσταση του φαινομένου Μασκ είναι η αλληλεπίδρασή του με τη δημοκρατία. Όταν ο ίδιος ή η «Department of Government Efficiency» (μια δομή ελέγχου εξόδων που έχει δημιουργήσει) αρχίζουν να «κόβουν» ζωτικά κυβερνητικά συστήματα, τότε το ερώτημα μετατοπίζεται από το αν έχει πολλά χρήματα στο αν έχει υπερβολική εξουσία. Η ιδιωτικοποίηση ζωτικών λειτουργιών του κράτους (π.χ. διαστημική τεχνολογία, επικοινωνίες, τεχνητή νοημοσύνη) επιτρέπει σε επιχειρηματίες σαν τον Μασκ να αποκτούν ρόλους που άλλοτε ανήκαν αποκλειστικά σε εκλεγμένες κυβερνήσεις. Το αν αυτό σημαίνει ότι το μέλλον των κρατών θα περιλαμβάνει CEO αντί για πρωθυπουργούς, θα φανεί στα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, σήμερα, το μόνο βέβαιο είναι πως ο Έλον Μασκ έχει μετατρέψει την προσωπική του περιουσία σε έναν μοχλό άσκησης πολιτικής επιρροής με τρόπους που ίσως είναι πρωτοφανείς στη σύγχρονη εποχή.
Αλλά, βλέπετε, δεν είναι μόνο οι περίεργοι χρήστες της Google. Είναι και τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης – Barron’s, Fortune, Bloomberg και πολλά ακόμη – που καλύπτουν τις δύσκολες εβδομάδες της μετοχής της Tesla. Μέρος αυτής της αναταραχής τροφοδοτείται από τη γοητεία που ασκεί η πιθανότητα να τιμωρηθεί (κατά κάποιον τρόπο) ο Μασκ.
«ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: Η μετοχή της Tesla σε ελεύθερη πτώση. Έχει πέσει πάνω από 20% από το κλείσιμο πριν την ημέρα της ορκωμοσίας. Συνεχίστε τα shorts και αγοράστε puts. Καταστρέψτε αυτό το πράγμα», έγραφε μια viral ανάρτηση στο Bluesky, την εναλλακτική του X (Twitter), αυτή την εβδομάδα.
Ο Μασκ και η (ψευδής) ανοσία του μέγιστου πλούτου
Η ιδέα ότι κάποιος μπορεί να είναι τόσο πλούσιος ώστε να είναι ανοσοποιημένος από τις κοινωνικές συνέπειες των πράξεών του αποτελεί την πεμπτουσία του σύγχρονου καπιταλιστικού παραδόξου. Ο Έλον Μασκ, ως η πιο εμβληματική περίπτωση ενός δισεκατομμυριούχου που μετατρέπει τον πλούτο του σε πολιτική και κοινωνική ισχύ, αποδεικνύει ότι η φαινομενική ατιμωρησία δεν είναι απόλυτη· ακόμα και οι πιο ισχυροί δέχονται πλήγματα, αρκεί οι συνθήκες να το επιτρέψουν.
Στην περίπτωση του Μασκ, η συζήτηση για το αν είναι πραγματικά “ανίκητος” σχετίζεται άμεσα με τη δομή της σύγχρονης οικονομίας και της πολιτικής εξουσίας. Η άνοδος των δισεκατομμυριούχων-τεχνοκρατών σηματοδότησε τη μετατόπιση της επιρροής από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις σε εταιρικές αυτοκρατορίες που λειτουργούν εκτός των ορίων του δημοκρατικού ελέγχου. Στην παραδοσιακή πολιτική θεωρία, η συσσώρευση τέτοιου πλούτου ισοδυναμεί με de facto εξουσία, αλλά η σημερινή πραγματικότητα δείχνει ότι η εξουσία αυτή δεν είναι απόλυτα θωρακισμένη. Ο Μασκ δεν κυβερνά κράτη, αλλά ελέγχει στρατηγικές τεχνολογίες – διαστημικές υποδομές (SpaceX), επικοινωνίες (Starlink), μεταφορές (Tesla), τεχνητή νοημοσύνη (xAI) – που του επιτρέπουν να λειτουργεί σαν ένας μη εκλεγμένος παγκόσμιος παράγοντας εξουσίας. Ωστόσο, η εξάρτηση της ισχύος του από την αγορά και την προσοχή των media τον καθιστά πολύ πιο ευάλωτο απ’ όσο φαίνεται.
Η πτώση της μετοχής της Tesla, οι επενδυτές που αποσύρονται, τα κράτη που αμφισβητούν τον έλεγχο του Starlink, και η συνεχιζόμενη φθορά της δημόσιας εικόνας του, δείχνουν ότι ακόμα και ένας υπερπλούσιος μπορεί να δεχτεί πλήγματα. Το αφήγημα του “outsider που δεν ελέγχεται από κανέναν” ήταν το όπλο του, αλλά τώρα γίνεται και η αχίλλειος πτέρνα του, καθώς πλέον ο ίδιος αποτελεί σύστημα εξουσίας που άλλοι θέλουν να ανατρέψουν.
Το όριο της ανοσίας
Ο πλούτος δεν είναι ασπίδα απόλυτης προστασίας. Η ιστορία βρίθει από περιπτώσεις ισχυρών οικονομικών παραγόντων που υποτίμησαν τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις γύρω τους. Ο Μασκ εξακολουθεί να απολαμβάνει σχετική ατιμωρησία, όμως αν η δημόσια εικόνα του συνεχίσει να διαβρώνεται και οι χρηματοοικονομικές του βάσεις αποδυναμωθούν, τότε θα δούμε τα όρια αυτής της ψευδαίσθησης της «ανοσίας». Ο «πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο» μπορεί να ανακαλύψει σύντομα ότι το να είσαι τόσο πλούσιος ώστε να ελέγχεις το αφήγημα, σημαίνει και ότι είσαι τόσο εκτεθειμένος ώστε να γίνεσαι εσύ το αφήγημα. Και αυτό, ιστορικά, δεν έχει καλό τέλος.
Η οικονομική κατάσταση του Έλον Μασκ είναι μια από τις μεγαλύτερες αντιφάσεις της σύγχρονης εποχής: είναι «πλουσιότερος από οποιονδήποτε στην ιστορία» αλλά ταυτόχρονα «όχι τόσο πλούσιος όσο θα ήθελε». Το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου του είναι δεμένο με μετοχές εταιρειών όπως η Tesla και οι άλλες ιδιωτικές επιχειρήσεις του, με ρευστότητα που παραμένει περιορισμένη. Η εξαγορά του Twitter (νυν X) έναντι 44 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022 έγινε με ένα περίπλοκο μείγμα ιδίων κεφαλαίων και τραπεζικού δανεισμού ύψους 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ χρησιμοποίησε περίπου 20 δισ. δολάρια από πωλήσεις μετοχών της Tesla, σύμφωνα με το Reuters. Αντί να κάθεται σε ένα τροπικό νησί, ο Μασκ συνεχίζει να αναζητά χρηματοδότηση για νέα projects, όπως η πιθανή εξαγορά της OpenAI έναντι 97 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με τη βοήθεια ενός εκτενούς δικτύου συνεταίρων.
Αν και ο ίδιος μπορεί να έχει διαθέσιμα λίγα μόνο δισεκατομμύρια σε ρευστό—μια «τραγική» κατάσταση για τα δεδομένα του—ζει σαν θεός, καθώς οι τράπεζες είναι πρόθυμες να του δανείζουν για να διατηρεί το lifestyle του και να κάνει εξαγορές. Χρησιμοποιεί μετοχές της Tesla ως εγγύηση, διατηρώντας τη δυνατότητα να συνεχίζει να αντλεί δανειακά κεφάλαια χωρίς να πουλάει τις μετοχές του. Η στρατηγική αυτή δεν είναι μόνο ένας τρόπος να εξασφαλίζει απεριόριστη χρηματοδότηση, αλλά και ένας τρόπος να αποφεύγει φόρους: αν πουλήσει μετοχές, θα πρέπει να πληρώσει τεράστια ποσά σε φόρους υπεραξίας, αλλά αν συνεχίσει να δανείζεται χρησιμοποιώντας τις μετοχές ως εγγύηση, αποφεύγει αυτή την επιβάρυνση. Αυτή η τακτική—γνωστή ως “buy, borrow, die”—του επιτρέπει να συσσωρεύει πλούτο δια βίου, ενώ διασφαλίζει πως οι κληρονόμοι του θα πληρώσουν ελάχιστους φόρους. Ουσιαστικά, ο Μασκ αποδεικνύει ότι στο σύγχρονο χρηματοοικονομικό σύστημα, οι πραγματικά πλούσιοι δεν χρειάζεται να ξοδεύουν δικά τους χρήματα—αρκεί να διαχειρίζονται σωστά τα δανεικά.
Η περίπτωση του Έλον Μασκ δεν είναι απλώς ένα παράδειγμα υπερσυσσώρευσης πλούτου, αλλά ένα ζωντανό πείραμα πάνω στο πώς η εξουσία και η εμμονή με τη σύγχρονη “επιστήμη” της προσοχής μπορούν να παγιδεύσουν ακόμη και τους πιο ισχυρούς. Η φαντασίωση της οικονομικής του καταστροφής μπορεί να ανήκει στη σφαίρα του πολιτικού wishful thinking, αλλά η αλήθεια είναι πως το πραγματικό του πρόβλημα δεν είναι η επιβίωση της Tesla ή η τύχη των μετοχών του—είναι η ίδια του η αδυναμία να σταματήσει. Ο Μασκ βρίσκεται παγιδευμένος σε έναν «χρυσό τροχό για χάμστερ», όπου το να παραμείνει πλούσιος δεν είναι αρκετό· πρέπει να συνεχίσει να είναι ο πλουσιότερος, ο πιο δυνατός, ο πιο επιδραστικός. Στην πραγματικότητα, το αληθινό του κεφάλαιο δεν είναι καν το χρήμα, αλλά η συνεχής διατήρηση του αφηγήματος του ακατανίκητου outsider που ελέγχει το μέλλον της τεχνολογίας. Αν σταματήσει να κινείται, αν πάψει να δημιουργεί δράματα, προκλήσεις και εχθρούς, κινδυνεύει να γίνει ένας ακόμη πλούσιος στο βάθος της λίστας των Forbes—και αυτό είναι το μόνο που δεν μπορεί να ανεχθεί.
Το πρόβλημα των δισεκατομμυριούχων σαν τον Μασκ δεν είναι ότι δεν μπορούν να χάσουν τα πάντα. Είναι ότι δεν μπορούν ποτέ να σταματήσουν να κερδίζουν. Και αυτό είναι μια ιδιότυπη, αλλά υπαρκτή μορφή αδυναμίας.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
Η περίπτωση του Έλον Μασκ αποτελεί ένα σύγχρονο πολιτικό φαινόμενο που διαπλέκει τον καπιταλισμό της εποχής μας, την εξουσία της προσοχής και τη ρευστή σχέση μεταξύ πλούτου και πολιτικής επιρροής στις μέρες μας. Βλέπετε, ο Μασκ δεν είναι απλώς ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου· είναι ήδη ένα πολιτικό σύμβολο που προκαλεί πάθη, διαμορφώνει αφηγήματα και δοκιμάζει, όχι μόνο τα όρια της δημοκρατικής νομιμοποίησης του υπερ-πλούτου, αλλά και της ανοχής μας.
Ο Μασκ ως «main character» της εποχής μας
Η συχνότητα με την οποία σου σκάνε στο πρόσωπο memes, φωτογραφίες, ειδήσεις και αναφορές που αναζητούν την καθαρή του αξία υποδηλώνει κάτι βαθύτερο από την απλή περιέργεια για το πλουσιότερο άτομο στον κόσμο. Ο Μασκ έχει μετατραπεί σε σύγχρονο πολιτισμικό αρχέτυπο: ένας επιχειρηματίας που φλερτάρει με τον λαϊκισμό, κατέχει επικοινωνιακή παντοδυναμία και χρησιμοποιεί τον πλούτο του για να ανακατευθύνει τον δημόσιο διάλογο σε θέματα που ωφελούν μόνο την ατζέντα του. Και αυτός ο συνδυασμός είναι που έχει επιτρέψει στον ίδιο να υπερβεί τον παραδοσιακό ρόλο των δισεκατομμυριούχων τεχνολογικών γιγάντων, εισχωρώντας στον πυρήνα της πολιτικής συζήτησης.
Σε αντίθεση με άλλους επιχειρηματίες όπως ο Σούνταρ Πιτσάι ή ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ο Μασκ δεν περιορίζεται σε οικονομικές επενδύσεις, αλλά δρα ως «επιτελικός παίκτης» στην πολιτική και την τεχνολογία, επηρεάζοντας από γεωπολιτικές ισορροπίες (μέσω της SpaceX και του Starlink) έως την κυβερνητική λογοκρισία (με την εξαγορά του Twitter), με αποτέλεσμα η εξουσία του να μην περιορίζεται απλώς στο οικονομικό επίπεδο, αλλά να απλώνεται σε πιο κρίσιμες υποδομές και στον ίδιο τον δημόσιο λόγο.
Η πολιτική σημασία του πλούτου του
Το γεγονός ότι η περιουσία του γίνεται αντικείμενο τόσο έντονης παρακολούθησης φανερώνει την αντίφαση του σύγχρονου καπιταλισμού: από τη μία, ο πλούτος παραμένει ένα σύμβολο θαυμασμού και επιτυχίας· από την άλλη, γεννά αγωνία και οργή, καθώς ενσαρκώνει την άνιση κατανομή ισχύος. Η ερώτηση «πρέπει κάποιος να έχει τόσα χρήματα;» είναι βαθιά πολιτική και έρχεται σε σύγκρουση με το αφήγημα της αέναης οικονομικής ανάπτυξης. Όταν το Forbes καλύπτει την άνοδο και την πτώση του πλούτου του Μασκ, δεν κάνει απλώς ρεπορτάζ για τα χρηματιστήρια· καταγράφει μια συνεχή πάλη για τον έλεγχο της προσοχής. Ο Μασκ δεν είναι μόνο το αντικείμενο αυτής της προσοχής, αλλά και ο αρχιτέκτονας της: μέσω των tweets, των δηλώσεών του και των στοχευμένων συγκρούσεων που επιδιώκει (με την αμερικανική κυβέρνηση, τα συνδικάτα, τους δημοσιογράφους), κατασκευάζει ένα πολιτικό προφίλ που συνδυάζει τον τεχνοκρατικό μεγιστάνα και τον ρήτορα εναντίον ενός κατακερματισμένου κατεστημένου.
Τεχνολογικός καπιταλισμός και δημοκρατία
Η πιο ανησυχητική διάσταση του φαινομένου Μασκ είναι η αλληλεπίδρασή του με τη δημοκρατία. Όταν ο ίδιος ή η «Department of Government Efficiency» (μια δομή ελέγχου εξόδων που έχει δημιουργήσει) αρχίζουν να «κόβουν» ζωτικά κυβερνητικά συστήματα, τότε το ερώτημα μετατοπίζεται από το αν έχει πολλά χρήματα στο αν έχει υπερβολική εξουσία. Η ιδιωτικοποίηση ζωτικών λειτουργιών του κράτους (π.χ. διαστημική τεχνολογία, επικοινωνίες, τεχνητή νοημοσύνη) επιτρέπει σε επιχειρηματίες σαν τον Μασκ να αποκτούν ρόλους που άλλοτε ανήκαν αποκλειστικά σε εκλεγμένες κυβερνήσεις. Το αν αυτό σημαίνει ότι το μέλλον των κρατών θα περιλαμβάνει CEO αντί για πρωθυπουργούς, θα φανεί στα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, σήμερα, το μόνο βέβαιο είναι πως ο Έλον Μασκ έχει μετατρέψει την προσωπική του περιουσία σε έναν μοχλό άσκησης πολιτικής επιρροής με τρόπους που ίσως είναι πρωτοφανείς στη σύγχρονη εποχή.
Αλλά, βλέπετε, δεν είναι μόνο οι περίεργοι χρήστες της Google. Είναι και τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης – Barron’s, Fortune, Bloomberg και πολλά ακόμη – που καλύπτουν τις δύσκολες εβδομάδες της μετοχής της Tesla. Μέρος αυτής της αναταραχής τροφοδοτείται από τη γοητεία που ασκεί η πιθανότητα να τιμωρηθεί (κατά κάποιον τρόπο) ο Μασκ.
«ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: Η μετοχή της Tesla σε ελεύθερη πτώση. Έχει πέσει πάνω από 20% από το κλείσιμο πριν την ημέρα της ορκωμοσίας. Συνεχίστε τα shorts και αγοράστε puts. Καταστρέψτε αυτό το πράγμα», έγραφε μια viral ανάρτηση στο Bluesky, την εναλλακτική του X (Twitter), αυτή την εβδομάδα.
Ο Μασκ και η (ψευδής) ανοσία του μέγιστου πλούτου
Η ιδέα ότι κάποιος μπορεί να είναι τόσο πλούσιος ώστε να είναι ανοσοποιημένος από τις κοινωνικές συνέπειες των πράξεών του αποτελεί την πεμπτουσία του σύγχρονου καπιταλιστικού παραδόξου. Ο Έλον Μασκ, ως η πιο εμβληματική περίπτωση ενός δισεκατομμυριούχου που μετατρέπει τον πλούτο του σε πολιτική και κοινωνική ισχύ, αποδεικνύει ότι η φαινομενική ατιμωρησία δεν είναι απόλυτη· ακόμα και οι πιο ισχυροί δέχονται πλήγματα, αρκεί οι συνθήκες να το επιτρέψουν.
Στην περίπτωση του Μασκ, η συζήτηση για το αν είναι πραγματικά “ανίκητος” σχετίζεται άμεσα με τη δομή της σύγχρονης οικονομίας και της πολιτικής εξουσίας. Η άνοδος των δισεκατομμυριούχων-τεχνοκρατών σηματοδότησε τη μετατόπιση της επιρροής από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις σε εταιρικές αυτοκρατορίες που λειτουργούν εκτός των ορίων του δημοκρατικού ελέγχου. Στην παραδοσιακή πολιτική θεωρία, η συσσώρευση τέτοιου πλούτου ισοδυναμεί με de facto εξουσία, αλλά η σημερινή πραγματικότητα δείχνει ότι η εξουσία αυτή δεν είναι απόλυτα θωρακισμένη. Ο Μασκ δεν κυβερνά κράτη, αλλά ελέγχει στρατηγικές τεχνολογίες – διαστημικές υποδομές (SpaceX), επικοινωνίες (Starlink), μεταφορές (Tesla), τεχνητή νοημοσύνη (xAI) – που του επιτρέπουν να λειτουργεί σαν ένας μη εκλεγμένος παγκόσμιος παράγοντας εξουσίας. Ωστόσο, η εξάρτηση της ισχύος του από την αγορά και την προσοχή των media τον καθιστά πολύ πιο ευάλωτο απ’ όσο φαίνεται.
Η πτώση της μετοχής της Tesla, οι επενδυτές που αποσύρονται, τα κράτη που αμφισβητούν τον έλεγχο του Starlink, και η συνεχιζόμενη φθορά της δημόσιας εικόνας του, δείχνουν ότι ακόμα και ένας υπερπλούσιος μπορεί να δεχτεί πλήγματα. Το αφήγημα του “outsider που δεν ελέγχεται από κανέναν” ήταν το όπλο του, αλλά τώρα γίνεται και η αχίλλειος πτέρνα του, καθώς πλέον ο ίδιος αποτελεί σύστημα εξουσίας που άλλοι θέλουν να ανατρέψουν.
Το όριο της ανοσίας
Ο πλούτος δεν είναι ασπίδα απόλυτης προστασίας. Η ιστορία βρίθει από περιπτώσεις ισχυρών οικονομικών παραγόντων που υποτίμησαν τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις γύρω τους. Ο Μασκ εξακολουθεί να απολαμβάνει σχετική ατιμωρησία, όμως αν η δημόσια εικόνα του συνεχίσει να διαβρώνεται και οι χρηματοοικονομικές του βάσεις αποδυναμωθούν, τότε θα δούμε τα όρια αυτής της ψευδαίσθησης της «ανοσίας». Ο «πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο» μπορεί να ανακαλύψει σύντομα ότι το να είσαι τόσο πλούσιος ώστε να ελέγχεις το αφήγημα, σημαίνει και ότι είσαι τόσο εκτεθειμένος ώστε να γίνεσαι εσύ το αφήγημα. Και αυτό, ιστορικά, δεν έχει καλό τέλος.
Η οικονομική κατάσταση του Έλον Μασκ είναι μια από τις μεγαλύτερες αντιφάσεις της σύγχρονης εποχής: είναι «πλουσιότερος από οποιονδήποτε στην ιστορία» αλλά ταυτόχρονα «όχι τόσο πλούσιος όσο θα ήθελε». Το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου του είναι δεμένο με μετοχές εταιρειών όπως η Tesla και οι άλλες ιδιωτικές επιχειρήσεις του, με ρευστότητα που παραμένει περιορισμένη. Η εξαγορά του Twitter (νυν X) έναντι 44 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022 έγινε με ένα περίπλοκο μείγμα ιδίων κεφαλαίων και τραπεζικού δανεισμού ύψους 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ χρησιμοποίησε περίπου 20 δισ. δολάρια από πωλήσεις μετοχών της Tesla, σύμφωνα με το Reuters. Αντί να κάθεται σε ένα τροπικό νησί, ο Μασκ συνεχίζει να αναζητά χρηματοδότηση για νέα projects, όπως η πιθανή εξαγορά της OpenAI έναντι 97 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με τη βοήθεια ενός εκτενούς δικτύου συνεταίρων.
Αν και ο ίδιος μπορεί να έχει διαθέσιμα λίγα μόνο δισεκατομμύρια σε ρευστό—μια «τραγική» κατάσταση για τα δεδομένα του—ζει σαν θεός, καθώς οι τράπεζες είναι πρόθυμες να του δανείζουν για να διατηρεί το lifestyle του και να κάνει εξαγορές. Χρησιμοποιεί μετοχές της Tesla ως εγγύηση, διατηρώντας τη δυνατότητα να συνεχίζει να αντλεί δανειακά κεφάλαια χωρίς να πουλάει τις μετοχές του. Η στρατηγική αυτή δεν είναι μόνο ένας τρόπος να εξασφαλίζει απεριόριστη χρηματοδότηση, αλλά και ένας τρόπος να αποφεύγει φόρους: αν πουλήσει μετοχές, θα πρέπει να πληρώσει τεράστια ποσά σε φόρους υπεραξίας, αλλά αν συνεχίσει να δανείζεται χρησιμοποιώντας τις μετοχές ως εγγύηση, αποφεύγει αυτή την επιβάρυνση. Αυτή η τακτική—γνωστή ως “buy, borrow, die”—του επιτρέπει να συσσωρεύει πλούτο δια βίου, ενώ διασφαλίζει πως οι κληρονόμοι του θα πληρώσουν ελάχιστους φόρους. Ουσιαστικά, ο Μασκ αποδεικνύει ότι στο σύγχρονο χρηματοοικονομικό σύστημα, οι πραγματικά πλούσιοι δεν χρειάζεται να ξοδεύουν δικά τους χρήματα—αρκεί να διαχειρίζονται σωστά τα δανεικά.
Η περίπτωση του Έλον Μασκ δεν είναι απλώς ένα παράδειγμα υπερσυσσώρευσης πλούτου, αλλά ένα ζωντανό πείραμα πάνω στο πώς η εξουσία και η εμμονή με τη σύγχρονη “επιστήμη” της προσοχής μπορούν να παγιδεύσουν ακόμη και τους πιο ισχυρούς. Η φαντασίωση της οικονομικής του καταστροφής μπορεί να ανήκει στη σφαίρα του πολιτικού wishful thinking, αλλά η αλήθεια είναι πως το πραγματικό του πρόβλημα δεν είναι η επιβίωση της Tesla ή η τύχη των μετοχών του—είναι η ίδια του η αδυναμία να σταματήσει. Ο Μασκ βρίσκεται παγιδευμένος σε έναν «χρυσό τροχό για χάμστερ», όπου το να παραμείνει πλούσιος δεν είναι αρκετό· πρέπει να συνεχίσει να είναι ο πλουσιότερος, ο πιο δυνατός, ο πιο επιδραστικός. Στην πραγματικότητα, το αληθινό του κεφάλαιο δεν είναι καν το χρήμα, αλλά η συνεχής διατήρηση του αφηγήματος του ακατανίκητου outsider που ελέγχει το μέλλον της τεχνολογίας. Αν σταματήσει να κινείται, αν πάψει να δημιουργεί δράματα, προκλήσεις και εχθρούς, κινδυνεύει να γίνει ένας ακόμη πλούσιος στο βάθος της λίστας των Forbes—και αυτό είναι το μόνο που δεν μπορεί να ανεχθεί.
Το πρόβλημα των δισεκατομμυριούχων σαν τον Μασκ δεν είναι ότι δεν μπορούν να χάσουν τα πάντα. Είναι ότι δεν μπορούν ποτέ να σταματήσουν να κερδίζουν. Και αυτό είναι μια ιδιότυπη, αλλά υπαρκτή μορφή αδυναμίας.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
