Η Νότια Αφρική προσέφυγε κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ)), ζητώντας ουσιαστικά τον άμεσο τερματισμό της ισραηλινής πολεμικής εκστρατείας στον παλαιστινιακό θύλακα με το επιχείρημα ότι το εβραϊκό κράτος διαπράττει γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων.

Τι σημαίνει αυτό για τον πόλεμο στη Γάζα;

Η Νότια Αφρική προσέφυγε κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ)), ζητώντας ουσιαστικά τον άμεσο τερματισμό της ισραηλινής πολεμικής εκστρατείας στον παλαιστινιακό θύλακα με το επιχείρημα ότι το εβραϊκό κράτος διαπράττει γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων.

Μια κατηγορία για γενοκτονία ενώπιον του δικαστηρίου εν μέσω μιας ένοπλης σύγκρουσης αποτελεί εξαίρεση.

Ομοίως, η σημασία των καταγγελιών της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ έχει τεράστια πολιτιστική, διπλωματική, ιστορική και πολιτική σημασία. Το Ισραήλ απέρριψε την προσφυγή της Νότιας Αφρικής και «Διαστρέβλωση» της πραγματικότητας για τη Γάζα από τη Νότια Αφρική. «Το Ισραήλ δεν έχει την απαιτούμενη “ειδική πρόθεση” για την διάπραξη εγκλημάτων βάσει της Σύμβασης» δήλωσε, ο συνήγορος του ισραηλινού κράτους Μάλκομ Σο κατά την δεύτερη ημέρα της ακροαματικής διαδικασίας ενώπιον του ΔΔΧ. «Δεν πρόκειται για γενοκτονία. Η Νότια Αφρική μας λέει μόνο την μισή αλήθεια», πρόσθεσε.

Μία απόφαση του Δικαστηρίου σχετικά με το αν οι κατηγορίες στοιχειοθετούνται συνήθως χρειαστεί πολλά χρόνια πριν από την έκδοση οριστικής απόφασης, ωστόσο η Νότια Αφρική έχει επίσης ζητήσει προσωρινά μέτρα – «να διατάξει το Ισραήλ να σταματήσει να σκοτώνει και να προκαλεί σοβαρή ψυχική και σωματική βλάβη στον παλαιστινιακό λαό στη Γάζα». Οι προκαταρκτικές ακροάσεις πραγματοποιήθηκαν χθες και σήμερα στη Χάγη στις 11 και 12 Ιανουαρίου.

Η απόφαση σχετικά με το αίτημα της Νότιας Αφρικής για προσωρινά μέτρα θα ληφθεί πιθανότατα μέχρι το τέλος Ιανουαρίου, με την απόφαση να έχει βαθύτατο αντίκτυπο στη στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα.

Νότια Αφρική
Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης

Ποιοι νόμοι τίθενται υπό αμφισβήτηση;

Η Σύμβαση του 1948 για την πρόληψη και την τιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας (Σύμβαση Γενοκτονίας) καταρτίστηκε το 1948 μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το ολοκαύτωμα του 1940 από το ναζιστικό καθεστώς, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο έξι εκατομμυρίων Εβραίων.

Η Σύμβαση για τη Γενοκτονία ήταν μια από τις σημαντικότερες απαντήσεις των νεοσύστατων τότε Ηνωμένων Εθνών στο ολοκαύτωμα. Σκοπός της ήταν να ορίσει με σαφήνεια τη γενοκτονία, να αποτρέψει μελλοντικές γενοκτονίες και να καταστήσει τα εθνικά κράτη υπεύθυνα για τη γενοκτονία.

Υπάρχουν συνολικά 153 συμβαλλόμενα μέρη στη Σύμβαση για τη Γενοκτονία, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ και της Νότιας Αφρικής, και θεωρείται ευρέως ως ένας από τους πυλώνες του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Τα κράτη λογοδοτούν για γενοκτονία ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου, ενώ τα άτομα μπορούν να κατηγορηθούν για το έγκλημα της γενοκτονίας και να δικαστούν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.

Η γενοκτονία ορίζεται στη Σύμβαση ως «πράξεις που διαπράττονται με σκοπό την ολική ή μερική καταστροφή μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας» και επεκτείνεται σε:

Θανάτωση των μελών της ομάδας

«Πρόκληση σοβαρής σωματικής ή ψυχικής βλάβης σε μέλη της ομάδας

Σκόπιμη επιβολή συνθηκών ζωής με στόχο το φυσικό αφανισμό, ολικό ή μερικό, μελών της ομάδας

Επιβολή μέτρων που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση γεννήσεων εντός της ομάδας

Δια της βίας μεταφορά ανήλικων μελών της ομάδας σε κάποια άλλη.»

– Σύμβασης για την Πρόληψη και Καταστολή Εγκλημάτων Γενοκτονίας, Άρθρο 2[1]

Τι αφορά η υπόθεση της Νότιας Αφρικής;

Η υπόθεση της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ βάσει της Σύμβασης για τη Γενοκτονία ξεκίνησε στις 29 Δεκεμβρίου 2023 μετά την κατάθεση 84 σελίδων αίτησης για την έναρξη της διαδικασίας.

Η Νότια Αφρική άσκησε την προσφυγή επικαλούμενη την αρχή ότι, ως συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης για τη Γενοκτονία, έχει την υποχρέωση να επιβάλει τα νομικά δικαιώματα που οφείλονται σε όλους τους ανθρώπους, ώστε να μην επιτραπεί η γενοκτονία. Η προσφυγή θα μπορούσε να είχε ασκηθεί από οποιοδήποτε άλλο συμ. βαλλόμενο μέρος της σύμβασης, ωστόσο η Νότια Αφρική εκφράζει ανησυχίες για τη γενοκτονία στη Γάζα ήδη από τις 30 Οκτωβρίου.

Η προσφυγή παραθέτει ένα ιστορικό πλαίσιο της στάσης του Ισραήλ στην Παλαιστίνη, εξιστορεί τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου και περιγράφει λεπτομερώς τις επακόλουθες στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα.

Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στις ενέργειες και τη στάση των ισραηλινών πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών, ιδίως στις δηλώσεις τους σχετικά με το πώς το Ισραήλ σκόπευε να απαντήσει στις επιθέσεις της Χαμάς, καθώς και στην έκταση και την κλίμακα των στρατιωτικών επιχειρήσεων και των στρατιωτικών στόχων του Ισραήλ στη Γάζα.

Στη συνέχεια, η Νότια Αφρική περιγράφει λεπτομερώς την πραγματική στρατιωτική στάση του Ισραήλ κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στη Γάζα και τις συνέπειες για τους Παλαιστίνιους πολίτες. Η στάση αυτή συνδέεται άμεσα με πράξεις γενοκτονίας, όπως αυτές ορίζονται στη Σύμβαση για τη Γενοκτονία.

Η δικαστική υπόθεση της Νότιας Αφρικής έχει δύο διαφορετικές εκφάνσεις. Από τη μία τον ισχυρισμό ότι το Ισραήλ έχει διαπράξει γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων στη Γάζα και από την άλλη το επείγον αίτημα για τη  λήψη προσωρινών μέτρων (διεθνής νομικός λόγος για την επιτάχυνση της διαδικασίας).

Η Νότια Αφρική έχει ζητήσει από το δικαστήριο να δώσει εντολή στους πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες του Ισραήλ, καθώς και τον στρατό του Ισραήλ, να σταματήσουν άμεσα κάθε ενέργεια που συνιστά διαρκή εκστρατεία γενοκτονίας κατά του παλαιστινιακού λαού.

Η Νότια Αφρική θα πρέπει να αποδείξει νομικά αλλά και να τεκμηριώσει, ότι η υπόθεση είναι αποδεκτή, ότι το Παγκόσμιο Δικαστήριο έχει δικαιοδοσία να εκδικάσει την εν λόγω προσφυγή και ότι η αίτηση είναι επείγουσα, απαιτώντας εντολές για την αποτροπή ανεπανόρθωτης βλάβης.

Είναι σημαντικό ότι σε αυτό το στάδιο, η Νότια Αφρική δεν χρειάζεται να αποδείξει ότι έλαβε χώρα γενοκτονία. Αυτό θα γίνει σε μεταγενέστερη φάση. Ωστόσο, η Νότια Αφρική πρέπει να αποδείξει ότι οι Παλαιστίνιοι αντιμετωπίζουν ανεπανόρθωτη βλάβη και ότι, με βάση τα γεγονότα, οι ενέργειες του Ισραήλ θα μπορούσε να θεωρηθούν ως πράξεις γενοκτονίας.

Η νομική ομάδα της χώρας που χειρίζεται την προσφυγή αποτελείται από πολλούς διαπρεπείς δικηγόρους από άλλες χώρες όπως η Ιρλανδή δικηγόρος Blinne Ni Ghralaigh που έκανε την καταληκτική δήλωση παραθέτοντας τα ακόλουθα συγκλονιστικά στοιχεία:

Καθε μέρα σκοτώνονται 247 Παλαιστίνιοι, ένας κάθε 6 λεπτά.

48 μητέρες, 2 κάθε ώρα

117 παιδιά, 5 κάθε ώρα

Κάθε μέρα 10 παιδιά ακρωτηριάζονται χωρίς αναισθησία.

Η απάντηση του Ισραήλ

Το Ισραήλ αντέδρασε οργισμένα στην προσφυγή εναντίον του, απορρίπτοντας τους ισχυρισμούς της Νότιας Αφρικής και χαρακτηρίζοντάς τους «αβάσιμους» και «συκοφαντικούς».

Επανέλαβε ότι ενεργεί σε αυτοάμυνα, για να προστατεύσει τους Ισραηλινούς, καταστρέφοντας τη Χαμάς. Ο μεγαλύτερος υποστηρικτής της χώρας, οι ΗΠΑ, απέρριψε επίσης την υπόθεση ως «αβάσιμη».

Ενόψει της έναρξης των ακροάσεων, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου έδωσε στη δημοσιότητα βίντεο όπου τονίζει πως το Ισραήλ πολεμά τη Χαμάς, όχι τον παλαιστινιακό πληθυσμό, και ενεργεί σε πλήρη συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο.

«Το Ισραήλ δεν έχει πρόθεση να καταλάβει μόνιμα τη Γάζα ή να εκτοπίσει τον άμαχο πληθυσμό της» αναφέρει.

Έξω από το δικαστήριο, και οι δύο πλευρές θα προσπαθήσουν επίσης να κερδίσουν τη μάχη της κοινής γνώμης.

Το Ισραήλ πραγματοποιεί σειρά εκδηλώσεων στη Χάγη, συμπεριλαμβανομένης μιας πορείας ειρήνης σήμερα το πρωί, ενώ διοργανώνει εκθέσεις για τους Ισραηλινούς ομήρους που εξακολουθούν να κρατούνται από τη Χαμάς και συνεντεύξεις με συγγενείς ομήρων.

Πώς λειτουργούν τέτοιες υποθέσεις;

Το Διεθνές Δικαστήριο έχει μπει στη μέση της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς.

Ωστόσο, δεν του ζητείται να παίξει το ρόλο του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και να διευθετήσει τη διαφορά αυτή. Ο ρόλος του Δικαστηρίου, ως οργάνου των Ηνωμένων Εθνών, είναι καθαρά να διαφυλάσσει την εφαρμογή τη Σύμβασης για τη Γενοκτονία και το Διεθνές Δίκαιο.

Υποθέτουμε, ωστόσο, ότι το  ΔΔΧ έχει την πλήρη επίγνωση της σημασίας του ρόλου του, ιδίως ενόψει των ισχυρισμών περί συνεχιζόμενης γενοκτονίας. Αυτό φαίνεται άλλωστε στον τρόπο με τον οποίο κινήθηκε γρήγορα για να εκδικάσει την υπόθεση της Νότιας Αφρικής.

Υπάρχουν δύο πιθανά αποτελέσματα από το αίτημα της Νότιας Αφρικής για τη λήψη προσωρινών μέτρων.

Το δικαστήριο μπορεί να αρνηθεί να διατάξει προσωρινά μέτρα. Μπορεί, για παράδειγμα, να κρίνει ότι δεν έχει την αρμοδιότητα να το κάνει και να απορρίψει την υπόθεση της Νότιας Αφρικής για τεχνικούς ή νομικούς λόγους ή για τον λόγο ότι τα γεγονότα δεν τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς που παρουσιάζονται.

Εναλλακτικά, το δικαστήριο μπορεί να κάνει δεκτό το αίτημα της Νότιας Αφρικής και να διατάξει προσωρινά μέτρα. Οποιαδήποτε απόφαση για προσωρινά μέτρα κατά του Ισραήλ θα απαιτούσε ριζική τροποποίηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ισραήλ στη Γάζα.

Το δικαστήριο δεν μπορεί, ωστόσο, να επιβάλει τις αποφάσεις του. Το 2022, για παράδειγμα, η Ρωσία αγνόησε μια απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου για προσωρινά μέτρα μετά την εισβολή της στην Ουκρανία.

Ανεξάρτητα από το τι θα διατάξει το δικαστήριο, το Ισραήλ θα διατηρήσει το δικαίωμά του στην αυτοάμυνα κατά της Χαμάς.

Η σημασία της προσφυγής της Νότιας Αφρικής

Η Νότια Αφρική στάθηκε στο ύψος της ιστορίας της με την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης κατά του Ισραήλ. Τίμησε με τον καλύτερο τρόπο τη μνήμη του Νέλσον Μαντέλα την ώρα που ίδια ώρα οι Αμερικάνοι και οι Βρετανοί -οι μόνες χώρες που αντιτίθενται επίσημα- επεκτείνουν το μακελειό βομβαρδίζοντας, πλέον, και την Υεμένη, για λογαριασμό του Ισραήλ.

Η προσφυγή της Νότιας Αφρικής, μιας χώρας που αναγεννήθηκε μέσα από τη μακρόχρονη και αιματηρή αντίσταση στο καθεστώς απαρτχάιντ που επέβαλε για δεκαετίες η λευκή μειονότητα στη μαύρη πλειονότητα, κατά του Ισραήλ έχει έναν δυνατό συμβολισμό στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Η προσφυγή αυτή δεν είναι ζωτικής σημασίας μόνο ως προς τον τερματισμό του μακελειού του Ισραήλ στη Γάζα, αλλά και για να τοποθετηθεί -όπως αναφέρει ο γεωπολιτικός αναλυτής Πέπε Εσκομπάρ- η «πρώτη σημαία της αλληλοπολικότητας στις δικαστικές αίθουσες του πλανήτη». Αυτή είναι η πρώτη υπόθεση πολλών που θα επιδιώξουν να σταματήσουν την ατιμωρησία της Δύσης και να αποκαταστήσουν το διεθνές δίκαιο που προβλέπει ο Χάρτης του ΟΗΕ.

Χθες, έξω από το δικαστήριο της Χάγης, έγινε μεγάλη διαδήλωση υπέρ της Παλαιστίνης. Το σύνθημα “Thank you South Africa” ακούστηκε από χιλιάδες στόματα και γράφτηκε σε χιλιάδες πανό σε όλο τον πλανήτη, επιβεβαιώνοντας ότι η Νότια Αφρική -που ξέρει πολύ καλά από απαρτχάιντ- σηκώνει τη ντροπή ολόκληρου του πλανήτη στους ώμους της.

✥ Δείτε επίσης: Εντολή εκκένωσης χωρίς καταφύγιο και ανθρωπιστική καταστροφή στη Λωρίδα της Γάζας