Ο εθισμός από τη φύση του ορισμού του προκαλεί μία (ψευδ)αίσθηση ευχαρίστησης. Δεν είναι λίγοι αυτοί που αναζητούν μικρές δόσεις έκκρισης ντοπαμίνης πριν βυθιστούν και πάλι στο αδιέξοδό τους. Αυτό που δημιουργείται ως πλαίσιο είναι μία συνθήκη “εθισμού” – αυτοπαγίδευσης που δημιουργεί την αίσθηση πως καλύπτει εσωτερικά κενά, στην πραγματικότητα όμως μας καθιστά δέσμιους καταστάσεων και ουσιών. Όσο τα στάδια προχωρούν τόσο πιο δύσκολη είναι η απόδραση με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να αρνούνται να αναζητήσουν εναλλακτικές και διαφορετικούς δρόμους.
Σήμερα παρατηρώντας προσεκτικά έναν διαρκή αγώνα δρόμου χωρίς τερματισμό διακρίνω πως έχει δημιουργηθεί μία “νέα γενιά εθισμού”. Η εξάρτησή της ξεκινάει από το κινητό τηλέφωνο. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως έχει μετατραπεί σε έναν μίνι υπολογιστή στα χέρια του καθενός. Ελάχιστοι πλέον χρησιμοποιούν τη συσκευή για κλήσεις. Οι περισσότεροι αναλώνονται σε διάφορες μορφές επικοινωνίας (chat, δίκτυα γνωριμιών, video κλήσεις, social media), εξασφαλίζοντας μία συνθήκη ασφάλειας που τους δίνει αίσθηση προστασίας σε σύγκριση με την άμεση επαφή. Είναι απαραίτητα κακό όλο αυτό; Όχι πάντα! Τι άλλο συναντάμε όμως;
Αγόρια συνηθίζουν να τζογάρουν σε στοιχηματικούς κολοσσούς και κοπέλες αναζητούν τη νέα τάση της μόδας κι ευκαιρίες διαγωνισμών σε Instagram και TikTok με μανία. Το Διαδίκτυο έφερε μεγάλη δύναμη στους ανθρώπους, παράλληλα όμως κρύβει παγίδες που οφείλουμε να γνωρίζουμε και να επικοινωνούμε σε κάθε ευκαιρία. Στον εφηβικό κόσμο οι παρέες συντονίζονται σε ηλεκτρονικά παιχνίδια κι εκεί αλληλεπιδρούν. Από το σπίτι και τον προσωπικό του υπολογιστή σε μία κοινή αρένα με όπλο λεζάντες και σχολιασμούς της εικονικής δράσης μακριά από την ουσία της ίδιας της ζωής.
Αξίζει να σημειώσουμε επίσης πως ειδικότερα μετά την περίοδο της πανδημίας καταγράφεται (και στατιστικά) μία αύξηση στα ποσοστά των νέων “καπνιστών”. Δεν είναι μόνο το παραδοσιακό τσιγάρο και το στριφτό, αλλά οι δεκάδες μορφές ατμίσματος, θέρμανσης καπνού και συσκευές μίας χρήσης που ως κύριο συστατικό τους έχουν την παρουσία νικοτίνης. Επίσης αρκετοί επιστρέφουν στη λογική του “αργιλέ” και τα περισσότερα μαγαζιά εξοπλίζονται ανάλογα φτιάχνοντας μία ανάλογη κουλτούρα ευχαρίστησης.
Μία άλλη σύγχρονη παγίδα αφορά τον άκρατο καταναλωτισμό. Τεράστιες αλυσίδες παγκόσμιας εμβέλειας είναι έτοιμες ανά πάσα στιγμή να μας φιλοξενήσουν είτε στα φυσικά τους καταστήματα, είτε σε διαδικτυακά περιβάλλοντα που δίνουν τη δυνατότητα παραγγελίας μέσα σε λίγα λεπτά. Τις περισσότερες φορές αυτό που επιλέγουμε είναι κάτι που δε χρειαζόμαστε πραγματικά, ωστόσο ακριβώς αυτός ο εθισμός και η συνήθεια πάνω στα οποία δουλεύουν με έμφαση στις λεπτομέρειες κορυφαία τμήματα marketing και πωλήσεων, προκειμένου να μας φέρουν μία ανάσα από την αγορά.
Η συνθήκη μοναξιάς, η έλλειψη αυτοπεποίθησης κι ο φόβος της απόρριψης συχνά μας κλείνουν σε ένα κέλυφος με “περιορισμένο οξυγόνο” κι ελάχιστη ορατότητα. Αρκετοί άνθρωποι για ώρες, ακόμα και για ημέρες επιλέγουν να μη βγουν από το σπίτι. Εκεί πλατφόρμες όπως το Neflix, το Amazon Prime, το Αpple TV δίνουν λύσεις διαφυγής και πάλι όμως μέσα σε αυτόν των κυκεώνα της γρήγορης εναλλαγής της εικόνας που προκαλεί ένταση. Δεν μπορούν όμως να αντικαταστήσουν σε καμία περίπτωση το συναίσθημα της μεγάλης οθόνης και την ομορφιά του θερινού σινεμά.
Είναι γεγονός πως οι κοινωνίες προχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς. Η είσοδος του ChatGPT και της τεχνητής νοημοσύνης είναι δεδομένο πως θα φέρουν ακόμα μεγαλύτερες ανατροπές. Απαιτεί λεπτούς χειρισμούς η επόμενη ημέρα. Χρειάζεται μεγάλη επένδυση στην ενημέρωση και τον προσανατολισμό. Η νέα γενιά ακροβατεί ανάμεσα σε διαδοχικές κρίσεις και πειρασμούς. Αδυνατεί σε ένα μεγάλο της ποσοστό να διαχειριστεί όσα συμβαίνουν γύρω της, να τα φιλτράρει και να προσπαθήσει να εξηγήσει. Προτιμάει εύκολες λύσεις κι ίσως αυτό να είναι που την οδηγεί σε μία συνθήκη παρατεταμένης “χειμερίας νάρκης”…
