Η παγκοσμιοποίηση έχει φέρει τον κόσμο πιο κοντά. Οι πόλεις μοιάζουν όλο και περισσότερο μεταξύ τους, οι μουσικές, η μόδα, οι τάσεις και οι εικόνες επαναλαμβάνονται παντού. Κάθε νέα γενιά μεγαλώνει μέσα σε ένα περιβάλλον όπου τα σύνορα φαίνονται αόρατα και οι πολιτιστικές διαφορές γίνονται όλο και πιο θολές. Σε αυτό το πλαίσιο, η κουλτούρα μας κινδυνεύει να γίνει απλώς ένα κομμάτι του παρελθόντος, μια ανάμνηση που κανείς δεν ακούει πια, που κανείς δεν βιώνει πραγματικά. Και όμως, η κουκτολύρα —αυτό το μικρό αλλά ισχυρό μουσικό όργανο— μας θυμίζει ότι η ταυτότητά μας δεν μπορεί να χαθεί αν εμείς την φροντίσουμε.

Η κουκτολύρα δεν είναι απλώς ένα έγχορδο όργανο· είναι η φωνή της ψυχής μιας κοινωνίας που αντιστέκεται στον χρόνο. Κάθε νότα της μιλάει για τα βουνά και τις θάλασσες της Κρήτης, για τις ιστορίες που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, για τα ήθη και τα έθιμα που συνδέουν το χθες με το σήμερα. Όταν την ακούω, νιώθω ότι μιλάω με τους προγόνους μου· κάθε δοξάρι που κινείται πάνω στις χορδές είναι μια γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον. Και αυτό είναι το μυστικό: η κουλτούρα δεν ζει μόνο μέσα από τη διατήρηση αντικειμένων ή παραδοσιακών τελετών, αλλά μέσα από τη ζωντανή επαφή, μέσα από τη χρήση, μέσα από το συναίσθημα που ξυπνά στους ανθρώπους.

Πώς μπορούμε λοιπόν να την διατηρήσουμε σε έναν κόσμο που τρέχει γρήγορα, που καταπίνει τα πάντα με τα social media, τις παγκόσμιες τάσεις και τις εμπορικές επιρροές; Η απάντηση δεν είναι να κλειστούμε στο παρελθόν ή να απορρίψουμε οτιδήποτε νέο. Αντίθετα, η λύση βρίσκεται στη συνέργεια της παράδοσης με τη σύγχρονη ζωή. Η κουκτολύρα μπορεί να συνδυαστεί με νέες μουσικές δημιουργίες, να ακούγεται όχι μόνο σε πανηγύρια ή τοπικές γιορτές αλλά και σε μουσικές σκηνές, σε φεστιβάλ, ακόμα και σε διαδικτυακές πλατφόρμες. Μπορούμε να τη διδάξουμε στα παιδιά με τρόπο που να την κάνει ελκυστική, να τη συνδέσουμε με ιστορίες, εικόνες και εμπειρίες που αφορούν τη ζωή τους σήμερα.

Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να φέρνει ομοιομορφία, αλλά η προσωπική μας επιλογή να αγαπήσουμε και να φροντίσουμε τις ρίζες μας είναι ισχυρότερη από κάθε τάση. Όταν νέοι μουσικοί εντάσσουν την κουκτολύρα σε σύγχρονα τραγούδια, όταν παιδιά μαθαίνουν να παίζουν μαντινάδες και να χορεύουν πεντοζάλι, η παράδοση δεν πεθαίνει — εξελίσσεται. Η μουσική γίνεται ένα εργαλείο που ενώνει γενιές, που μας υπενθυμίζει ποιοι είμαστε, ενώ ταυτόχρονα ανοίγει δρόμους για δημιουργία και καινοτομία.

Η διατήρηση της κουλτούρας

Η διατήρηση της κουλτούρας δεν είναι μόνο πολιτιστικό ζήτημα· είναι κοινωνικό και ηθικό. Όταν η νέα γενιά μεγαλώνει αποξενωμένη από τις παραδόσεις της, χάνει κάτι περισσότερο από ένα μουσικό όργανο ή μια τελετή· χάνει την αίσθηση ταυτότητας, την αίσθηση ότι ανήκει κάπου. Η κουκτολύρα είναι ένας τρόπος να υπενθυμίσουμε ότι η κοινωνία μας δεν χτίζεται μόνο από τάσεις και τεχνολογία, αλλά από τις ιστορίες, τα ήθη και τις αξίες που μεταφέρουμε από γενιά σε γενιά. Αν δεν τις φροντίσουμε, θα εξαφανιστούν αθόρυβα, και μαζί τους θα χαθούν οι γέφυρες που συνδέουν το παρελθόν με το μέλλον.

Και εδώ βρίσκεται η δύναμη της προσωπικής επιλογής: μπορούμε να αφήσουμε την κουλτούρα μας να σβήσει ή μπορούμε να την κρατήσουμε ζωντανή μέσα από ενεργή συμμετοχή, μάθηση, δημιουργία και μοιρασιά. Η κουκτολύρα δεν χρειάζεται να είναι αποκλειστικά «παραδοσιακή» για να αξίζει· μπορεί να είναι το σημείο εκκίνησης για μια νέα πολιτιστική εμπειρία, όπου το παλιό και το νέο συναντιούνται. Αυτό που έχει σημασία είναι να μην ξεχνάμε ότι κάθε νότα κουκτολύρας κουβαλά μέσα της ιστορίες, συναισθήματα και αξίες που καθορίζουν την κοινωνία μας.

Τελικά, η απάντηση στην ερώτηση «πώς θα διατηρήσουμε την κουλτούρα απέναντι στην παγκοσμιοποίηση;» δεν είναι περίπλοκη, αλλά απαιτεί συνείδηση και δράση. Πρέπει να αγαπήσουμε ό,τι μας ανήκει, να το μοιραστούμε με τους άλλους και να το εντάξουμε στη σύγχρονη ζωή. Η κουκτολύρα μας διδάσκει ότι η παράδοση δεν είναι παθητική, δεν είναι μουσειακή· είναι ενεργή, ζωντανή και δυνατή. Και όσο εμείς αποφασίζουμε να την κρατήσουμε ζωντανή, τόσο η κοινωνία μας διατηρεί τη ρίζα της, την ταυτότητά της και την ψυχή της.

Η παγκοσμιοποίηση φέρνει αλλαγές, αλλά η κουλτούρα είναι κάτι που μπορούμε να προστατεύσουμε με αγάπη, φροντίδα και δημιουργικότητα. Η κουλτούρα είναι ο καθρέφτης μας: μέσα από αυτήν βλέπουμε όχι μόνο το παρελθόν, αλλά και την κοινωνία που θέλουμε να χτίσουμε για το μέλλον, μια κοινωνία που τιμά τη μοναδικότητα, τη ρίζα και την ιστορία της, ακόμα και σε έναν κόσμο που μοιάζει όλο και πιο ομοιόμορφος.

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.