Η ψυχική κατάσταση όσων είναι έτοιμοι και πρόθυμοι να αποδώσουν δικαιοσύνη με αυτοδικία, αυτός ο όχλος που υπακούει με συνέπεια στο νόμο του Λιντς, γοητεύει τους κοινωνικούς επιστήμονες. Ένας από αυτούς, ο βραβευμένος με Νόμπελ Αυστριακός ηθολόγος και ζωολόγος Konrad Lorenz έχει μάλιστα ορίσει και τη ντρόγκα στο κεφάλι, έχει πει ότι αυτοί που συμμετέχουν σε όχλους από τη Γλάδστωνος μέχρι την Πάτρα -το που και με ποια αφορμή δεν έχει πραγματικά σημασία- βιώνουν το “Ιερό ρίγος” λίγες στιγμές πριν από την εκτέλεση της πράξης.
Στο διάσημο βιβλίο του για την επιθετικότητα, ο Lorenz κάνει λόγο για ένα μυρμήγκιασμα της σπονδυλικής στήλης πριν από την εκτέλεση μιας “ηρωικής πράξης” που επιβεβαιώνει τη μονάδα στην κοινότητα που έχει επιλέξει να επενδύσει αναζητώντας την ταυτότητα της.
Το συναίσθημα αυτό, γράφει, μοιάζει με το προ-ανθρώπινο αντανακλαστικό που συναντάται στα τριχωτά ζώα, όταν οι τρίχες στην πλάτη τους σηκώνονται με το κοντέρ της βίας να γιγαντώνεται λίγο πριν το φόνο.
«Μια ανατριχίλα τρέχει στην πλάτη και κατά μήκος της εξωτερικής πλευράς και των δύο χεριών. Όλα τα εμπόδια γίνονται ασήμαντα … οι ενστικτώδεις αναστολές ενάντια στο να πληγώσουν ή να σκοτώσουν εξαφανίζονται … Οι άνθρωποι απολαμβάνουν το αίσθημα της απόλυτης δικαιοσύνης ακόμη και όταν διαπράττουν φρικαλεότητες», γράφει.
Στο Πακιστάν φοιτητές δολοφόνησαν φοιτητή επειδή είχε αναρτήσει στο Facebook του περιεχόμενο ασεβές προς το Ισλάμ. Τον έδειραν, ένας νέος έβγαλε το πιστόλι του και τον πυροβόλησε, οι εκατοντάδεις μάρτυρες παρακολουθούσαν επιδοκιμαστικά και, με τις κάμερες των smartphone τους, βιντεοσκόπησαν το λιντσάρισμα και τη δολοφονία για να τη διανείμουν στις σελίδες τους στο Facebook. Η αγέλη συμφώνησε ότι η απόκρυψη της ταυτότητας του δράστη είναι σωστή κίνηση οπότε ένας ακόμη φόνος ατιμώρητος.
Στην Ομόνοια το λιντσάρισμα και η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου έδειξε ότι οι αιμοσταγείς νοικοκυραίοι δεν έχουν εθνικότητα. Είναι παντού, είναι ίδιοι, είναι φανατισμένοι και αυτό είναι επιλογή και παράσημο τους. Αυτές τις μέρες στην Πάτρα, αύριο οπουδήποτε. Γιατί; Πώς τόσοι πολλοί Έλληνες έχουμε γίνει αιμοδιψείς εκδικητές;
Κάποιοι θα πουν ότι τα περιστατικά λιντσαρίσματος και αυτοδικίας θα μπορούσαν να περιοριστούν μόνο αν η δικαιοσύνη ήταν γρήγορη και δημιουργούσε αναχώματα στον εκφυλισμό μας. Θα βοηθούσε κάτι τέτοιο αλλά κάθε μέρα τα μίντια και η τηλεόραση καλλιεργούν νέες φατρίες πολέμου.
Επενδύοντας στο συναίσθημα με μιμίδια και τίτλους βουτηγμένους στο φτηνό δράμα -αυτό που λειτουργεί πάντα αποτελεσματικά ως αντιπερισπασμός στα πραγματικά προβλήματα μιας Ελλάδας σε μόνιμη δίνη κρίσης- τα μίντια, οι κρατικοί λειτουργοί που γίνονται κομπάρσοι σε τηλεπαράθυρά και ένα πολύ συγκεκριμένο ζευγάρι τηλε-εισαγγελέων ανάμεσα σε αναρίθμητους άλλους, τα κοινωνικά δίκτυα γεννάνε εκδικητές.
Η εξελικτική βιολογία και η κοινωνιολογία έχουν προσπαθήσει πολλάκις να προσεγγίσουν με επιστημονική μεθοδολογία και όρους τη φύση της αυτοδικίας. Μια θεμελιώδης αρχή λοιπόν λέει ότι η αγέλη αποδέχεται από τα μέλη της ενέργειες και σκέψεις που συμβάλλουν στην ενίσχυση της ταυτότητας της ομάδας, οτιδήποτε άλλο είναι εχθρικό και πρέπει να αντιμετωπιστεί ως τέτοιο. Να τιμωρηθεί, να αφανιστεί, να μην υπάρξει.
Έχοντας κληροδοτημένα ένστικτα από τους πιθηκοειδείς προγόνους μας, οι άνθρωποι ενστικτωδώς συσπειρωνόμαστε σε ομάδες, επειδή η δύναμη βρίσκεται στην ενότητα.
Τα οφέλη της συμμετοχής σε μια ομάδα είναι τεράστια, ειδικά σε μια χώρα που τα πάντα είναι θέμα νεποτισμού ή αναξιοκρατίας, μια χώρα γερασμένη ως η Ελλάδα. Όταν είσαι κομμάτι του όχλου απολαμβάνεις προνόμια, αναγνώριση, κάνεις κύκλο, συμφωνείς, νιώθεις ασφάλεια και βέβαια όλα αυτά έχουν τίμημα. Η αποκτήνωση μπορεί να είναι ένα κομμάτι της πληρωμής.
Γιατί είναι πολύ εύκολο να αναδειχθείς σε ήρωα “σκοτώνοντας” τον άλλον -όποιον αμφισβητεί το ήθος, τις αξίες, το ίδιο το αρχειακό σύστημα της αγέλης σου- χωρίς να βουτήξεις απαραίτητα το χέρι σου στο αίμα. Ο “φόνος” που διαπράττεται ατιμωρητί μαζί με άλλους είναι το ίδιο ολέθριος.
Το μίσος του όχλου μεταπηδάει από κεφάλι σε κεφάλι με μεταδοτικότητα ιού, η κοινωνική πανδημία κάνει παρέλαση δίπλα από την ανέχεια και την υγειονομική αποκάλυψη της Covid-19, και τα memes που ενσωματώνουν αντιλήψεις θρησκευτικής ή πολιτισμικής ανωτερότητας -η κοπριά στο φυτώριο της μισσαλοδοξίας- έχουν επιλολληθεί σε χιλιάδες μυαλά. Συνεπώς, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, ο σημερινός όχλος αποδέχεται άκριτα την εγγενή ηθική της ομάδας και επιδίδεται σε ηθική αστυνόμευση στα πρότυπα δελτίου ειδήσεων υψηλής θεαματικότητας και χαμηλής ποιότητας.
Αλήθεια, υπάρχει άμυνα απέναντι σε αυτή την ιογενή τοξικότητα; Μπορούμε να απομακρυνθούμε από το βάρβαρο μέσα μας οικοδομώντας ένα πολιτισμένο μέλλον; Δεν είμαι σε θέση να απαντήσω, δεν θέλω και να ελπίζω γιατί η ελπίδα ίσως είναι ένδειξη απελπισίας. Ξέρω όμως ότι ακριβώς όπως το μίσος μπορεί να μεταπηδήσει από άνθρωπο σε άνθρωπο το ίδιο μπορεί να κάνει και η κριτική σκέψη.
Η εγκράτεια.
Η παιδεία.
Η ενδοσκόπηση.
Το χιούμορ.
Η ποίηση.
Ας πούμε ότι αυτά είναι κάποια από τα αναχώματα προτού γίνουμε ό,τι χειρότερο μπορούμε -και μπορούμε πολύ.
Τι είναι το λιντσάρισμα
Πριν γίνει παθογένεια παγκόσμια ο Νόμος του Λιντς ή Λίντσειος νόμος ονομάζεται η συνοπτική διαδικασία που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ, κατά την οποία ο όχλος προβαίνει αμέσως και χωρίς καμία νομική διατύπωση στην εκδίκαση εγκληματία, καθώς και στην άμεση και “επί τόπου” (χώρου του εγκλήματος) εκτέλεση του ενόχου. Είναι μια κατάφορα παράνομη μορφή αυτοδικίας.
Το όνομα πιθανολογείται ότι προέρχεται από το γαιοκτήμονα Τσαρλς Λιντς (1736–1796), γεωργό και ειρηνοδίκη στην πολιτεία της Βιρτζίνια των ΗΠΑ, ο οποίος και είχε οργανώσει παράνομες ομάδες με σκοπό την άμεση τιμωρία με εκτέλεση των εγκληματιών και ιδιαίτερα των συμπαθούντων (loyalists) τους Άγγλους, κατά την Αμερικανική επανάσταση.
Στη συνέχεια ο όχλος στράφηκε στους Αφροαμερικανούς προχωρώντας σε 4.000 λιντσαρίσματα μόνο στην περιοχή της Νέας Αγγλίας σε ένα χρόνο, το 1882.
Σήμερα με τον όρο “λιντσάρισμα” χαρακτηρίζεται η δολοφονία εγκληματία από πλήθος παρισταμένων συγγενών του θύματος ή άλλων προσώπων, πριν ακόμη επιληφθεί η δικαιοσύνη, δηλαδή προτού ολοκληρωθεί η δίκη.
Μόλις πρόσφατα ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν υπέγραψε την Τρίτη νόμο που μετατρέπει τα λιντσαρίσματα –τις εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες, συνώνυμες του παρελθόντος των φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ– σε ομοσπονδιακό έγκλημα.
Ο νόμος φέρει το όνομα του Έμετ Τιλ, του μαύρου εφήβου που βασανίστηκε και δολοφονήθηκε δημόσια το 1955 στην πολιτεία του Μισισιπή, στον αμερικανικό Νότο, υπόθεση που σημάδεψε τον αγώνα για τα αστικά και τα πολιτικά δικαιώματα των μειονοτήτων, ειδικά των Αφροαμερικανών.
Προβλέπει ποινή ως και 30 χρόνων κάθειρξης για το έγκλημα.
Το νομοσχέδιο που ποινικοποιεί τα λιντσαρίσματα υιοθετήθηκε στις αρχές Μαρτίου από τους κοινοβουλευτικούς, έπειτα από έναν αιώνα και πλέον αποτυχημένων προσπαθειών.
Μέχρι όμως να κάνουμε log off από τα φυτώρια των εκφυλισμένων ειδήσεων και αναρτήσεων η τρικυμία θα συνεχίζεται γιατί το μίσος είναι κομμάτι μας -έστω και αυτό ως παραδοχή είναι μια συμφωνία κυριών προς το καλύτερο. Οφείλουμε να μας προφυλάξουμε και να γεμίσουμε την κόλαση με τους δαίμονες της.
Υπέροχος ο Σαίξπηρ -δεν είναι;
Η ψυχική κατάσταση όσων είναι έτοιμοι και πρόθυμοι να αποδώσουν δικαιοσύνη με αυτοδικία, αυτός ο όχλος που υπακούει με συνέπεια στο νόμο του Λιντς, γοητεύει τους κοινωνικούς επιστήμονες. Ένας από αυτούς, ο βραβευμένος με Νόμπελ Αυστριακός ηθολόγος και ζωολόγος Konrad Lorenz έχει μάλιστα ορίσει και τη ντρόγκα στο κεφάλι, έχει πει ότι αυτοί που συμμετέχουν σε όχλους από τη Γλάδστωνος μέχρι την Πάτρα -το που και με ποια αφορμή δεν έχει πραγματικά σημασία- βιώνουν το “Ιερό ρίγος” λίγες στιγμές πριν από την εκτέλεση της πράξης.
Στο διάσημο βιβλίο του για την επιθετικότητα, ο Lorenz κάνει λόγο για ένα μυρμήγκιασμα της σπονδυλικής στήλης πριν από την εκτέλεση μιας “ηρωικής πράξης” που επιβεβαιώνει τη μονάδα στην κοινότητα που έχει επιλέξει να επενδύσει αναζητώντας την ταυτότητα της.
Το συναίσθημα αυτό, γράφει, μοιάζει με το προ-ανθρώπινο αντανακλαστικό που συναντάται στα τριχωτά ζώα, όταν οι τρίχες στην πλάτη τους σηκώνονται με το κοντέρ της βίας να γιγαντώνεται λίγο πριν το φόνο.
«Μια ανατριχίλα τρέχει στην πλάτη και κατά μήκος της εξωτερικής πλευράς και των δύο χεριών. Όλα τα εμπόδια γίνονται ασήμαντα … οι ενστικτώδεις αναστολές ενάντια στο να πληγώσουν ή να σκοτώσουν εξαφανίζονται … Οι άνθρωποι απολαμβάνουν το αίσθημα της απόλυτης δικαιοσύνης ακόμη και όταν διαπράττουν φρικαλεότητες», γράφει.
Στο Πακιστάν φοιτητές δολοφόνησαν φοιτητή επειδή είχε αναρτήσει στο Facebook του περιεχόμενο ασεβές προς το Ισλάμ. Τον έδειραν, ένας νέος έβγαλε το πιστόλι του και τον πυροβόλησε, οι εκατοντάδεις μάρτυρες παρακολουθούσαν επιδοκιμαστικά και, με τις κάμερες των smartphone τους, βιντεοσκόπησαν το λιντσάρισμα και τη δολοφονία για να τη διανείμουν στις σελίδες τους στο Facebook. Η αγέλη συμφώνησε ότι η απόκρυψη της ταυτότητας του δράστη είναι σωστή κίνηση οπότε ένας ακόμη φόνος ατιμώρητος.
Στην Ομόνοια το λιντσάρισμα και η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου έδειξε ότι οι αιμοσταγείς νοικοκυραίοι δεν έχουν εθνικότητα. Είναι παντού, είναι ίδιοι, είναι φανατισμένοι και αυτό είναι επιλογή και παράσημο τους. Αυτές τις μέρες στην Πάτρα, αύριο οπουδήποτε. Γιατί; Πώς τόσοι πολλοί Έλληνες έχουμε γίνει αιμοδιψείς εκδικητές;
Κάποιοι θα πουν ότι τα περιστατικά λιντσαρίσματος και αυτοδικίας θα μπορούσαν να περιοριστούν μόνο αν η δικαιοσύνη ήταν γρήγορη και δημιουργούσε αναχώματα στον εκφυλισμό μας. Θα βοηθούσε κάτι τέτοιο αλλά κάθε μέρα τα μίντια και η τηλεόραση καλλιεργούν νέες φατρίες πολέμου.
Επενδύοντας στο συναίσθημα με μιμίδια και τίτλους βουτηγμένους στο φτηνό δράμα -αυτό που λειτουργεί πάντα αποτελεσματικά ως αντιπερισπασμός στα πραγματικά προβλήματα μιας Ελλάδας σε μόνιμη δίνη κρίσης- τα μίντια, οι κρατικοί λειτουργοί που γίνονται κομπάρσοι σε τηλεπαράθυρά και ένα πολύ συγκεκριμένο ζευγάρι τηλε-εισαγγελέων ανάμεσα σε αναρίθμητους άλλους, τα κοινωνικά δίκτυα γεννάνε εκδικητές.
Η εξελικτική βιολογία και η κοινωνιολογία έχουν προσπαθήσει πολλάκις να προσεγγίσουν με επιστημονική μεθοδολογία και όρους τη φύση της αυτοδικίας. Μια θεμελιώδης αρχή λοιπόν λέει ότι η αγέλη αποδέχεται από τα μέλη της ενέργειες και σκέψεις που συμβάλλουν στην ενίσχυση της ταυτότητας της ομάδας, οτιδήποτε άλλο είναι εχθρικό και πρέπει να αντιμετωπιστεί ως τέτοιο. Να τιμωρηθεί, να αφανιστεί, να μην υπάρξει.
Έχοντας κληροδοτημένα ένστικτα από τους πιθηκοειδείς προγόνους μας, οι άνθρωποι ενστικτωδώς συσπειρωνόμαστε σε ομάδες, επειδή η δύναμη βρίσκεται στην ενότητα.
Τα οφέλη της συμμετοχής σε μια ομάδα είναι τεράστια, ειδικά σε μια χώρα που τα πάντα είναι θέμα νεποτισμού ή αναξιοκρατίας, μια χώρα γερασμένη ως η Ελλάδα. Όταν είσαι κομμάτι του όχλου απολαμβάνεις προνόμια, αναγνώριση, κάνεις κύκλο, συμφωνείς, νιώθεις ασφάλεια και βέβαια όλα αυτά έχουν τίμημα. Η αποκτήνωση μπορεί να είναι ένα κομμάτι της πληρωμής.
Γιατί είναι πολύ εύκολο να αναδειχθείς σε ήρωα “σκοτώνοντας” τον άλλον -όποιον αμφισβητεί το ήθος, τις αξίες, το ίδιο το αρχειακό σύστημα της αγέλης σου- χωρίς να βουτήξεις απαραίτητα το χέρι σου στο αίμα. Ο “φόνος” που διαπράττεται ατιμωρητί μαζί με άλλους είναι το ίδιο ολέθριος.
Το μίσος του όχλου μεταπηδάει από κεφάλι σε κεφάλι με μεταδοτικότητα ιού, η κοινωνική πανδημία κάνει παρέλαση δίπλα από την ανέχεια και την υγειονομική αποκάλυψη της Covid-19, και τα memes που ενσωματώνουν αντιλήψεις θρησκευτικής ή πολιτισμικής ανωτερότητας -η κοπριά στο φυτώριο της μισσαλοδοξίας- έχουν επιλολληθεί σε χιλιάδες μυαλά. Συνεπώς, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, ο σημερινός όχλος αποδέχεται άκριτα την εγγενή ηθική της ομάδας και επιδίδεται σε ηθική αστυνόμευση στα πρότυπα δελτίου ειδήσεων υψηλής θεαματικότητας και χαμηλής ποιότητας.
Αλήθεια, υπάρχει άμυνα απέναντι σε αυτή την ιογενή τοξικότητα; Μπορούμε να απομακρυνθούμε από το βάρβαρο μέσα μας οικοδομώντας ένα πολιτισμένο μέλλον; Δεν είμαι σε θέση να απαντήσω, δεν θέλω και να ελπίζω γιατί η ελπίδα ίσως είναι ένδειξη απελπισίας. Ξέρω όμως ότι ακριβώς όπως το μίσος μπορεί να μεταπηδήσει από άνθρωπο σε άνθρωπο το ίδιο μπορεί να κάνει και η κριτική σκέψη.
Η εγκράτεια.
Η παιδεία.
Η ενδοσκόπηση.
Το χιούμορ.
Η ποίηση.
Ας πούμε ότι αυτά είναι κάποια από τα αναχώματα προτού γίνουμε ό,τι χειρότερο μπορούμε -και μπορούμε πολύ.
Τι είναι το λιντσάρισμα
Πριν γίνει παθογένεια παγκόσμια ο Νόμος του Λιντς ή Λίντσειος νόμος ονομάζεται η συνοπτική διαδικασία που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ, κατά την οποία ο όχλος προβαίνει αμέσως και χωρίς καμία νομική διατύπωση στην εκδίκαση εγκληματία, καθώς και στην άμεση και “επί τόπου” (χώρου του εγκλήματος) εκτέλεση του ενόχου. Είναι μια κατάφορα παράνομη μορφή αυτοδικίας.
Το όνομα πιθανολογείται ότι προέρχεται από το γαιοκτήμονα Τσαρλς Λιντς (1736–1796), γεωργό και ειρηνοδίκη στην πολιτεία της Βιρτζίνια των ΗΠΑ, ο οποίος και είχε οργανώσει παράνομες ομάδες με σκοπό την άμεση τιμωρία με εκτέλεση των εγκληματιών και ιδιαίτερα των συμπαθούντων (loyalists) τους Άγγλους, κατά την Αμερικανική επανάσταση.
Στη συνέχεια ο όχλος στράφηκε στους Αφροαμερικανούς προχωρώντας σε 4.000 λιντσαρίσματα μόνο στην περιοχή της Νέας Αγγλίας σε ένα χρόνο, το 1882.
Σήμερα με τον όρο “λιντσάρισμα” χαρακτηρίζεται η δολοφονία εγκληματία από πλήθος παρισταμένων συγγενών του θύματος ή άλλων προσώπων, πριν ακόμη επιληφθεί η δικαιοσύνη, δηλαδή προτού ολοκληρωθεί η δίκη.
Μόλις πρόσφατα ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν υπέγραψε την Τρίτη νόμο που μετατρέπει τα λιντσαρίσματα –τις εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες, συνώνυμες του παρελθόντος των φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ– σε ομοσπονδιακό έγκλημα.
Ο νόμος φέρει το όνομα του Έμετ Τιλ, του μαύρου εφήβου που βασανίστηκε και δολοφονήθηκε δημόσια το 1955 στην πολιτεία του Μισισιπή, στον αμερικανικό Νότο, υπόθεση που σημάδεψε τον αγώνα για τα αστικά και τα πολιτικά δικαιώματα των μειονοτήτων, ειδικά των Αφροαμερικανών.
Προβλέπει ποινή ως και 30 χρόνων κάθειρξης για το έγκλημα.
Το νομοσχέδιο που ποινικοποιεί τα λιντσαρίσματα υιοθετήθηκε στις αρχές Μαρτίου από τους κοινοβουλευτικούς, έπειτα από έναν αιώνα και πλέον αποτυχημένων προσπαθειών.
Μέχρι όμως να κάνουμε log off από τα φυτώρια των εκφυλισμένων ειδήσεων και αναρτήσεων η τρικυμία θα συνεχίζεται γιατί το μίσος είναι κομμάτι μας -έστω και αυτό ως παραδοχή είναι μια συμφωνία κυριών προς το καλύτερο. Οφείλουμε να μας προφυλάξουμε και να γεμίσουμε την κόλαση με τους δαίμονες της.
Υπέροχος ο Σαίξπηρ -δεν είναι;
