28 Φεβρουαρίου, μέρα μνήμης. Ο Φλεβάρης του 2023 έφυγε με πολύ αίμα και πόνο, αλλά και μια διάχυτη αίσθηση εθνικού εμπαιγμού, στηριγμένου σε κρατική ανευθυνότητα και θεσμική αδιαφορία.
Ένα χρόνο μετά το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη, με τραγικό απολογισμό 57 νεκρούς, ο κύκλος των κατηγορουμένων στην υπόθεση συνεχώς διευρύνεται. Την προηγούμενη Τρίτγ αρμόδια Εισαγγελία Εφετών Λάρισας κατόπιν αλληλογραφίας με τον εφέτη ανακριτή Σωτήρη Μπακαΐμη προχώρησε στην άσκηση δίωξης εις βάρος του διευθύνοντος συμβούλου και ενός ακόμη υψηλόβαθμου στελέχους της Hellenic Train, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των κατηγορουμένων στους 32. Δεν αποκλείεται μάλιστα να ακολουθήσουν διώξεις εις βάρος και άλλων προσώπων, όπως για παράδειγμα αξιωματούχων της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ), που εκ της αποστολής της έχει ευθύνη για την ασφαλή λειτουργία του σιδηροδρομικού δικτύου, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Καθημερινής.

Όσο πλησιάζει η ώρα της μαύρης επετείου, το διαδικτυακό ψήφισμα (μια πρωτοβουλία της Μαρίας Καρυστιανού) συμπυκνώνει το βασικό κοινωνικό αίτημα αυτή τη στιγμή: να μην υπάρξει συγκάλυψη και να τιμωρηθεί κάθε υπαίτιος, ανεξάρτητα από τη θέση και τα αξιώματα που κατέχει.

Τι ακριβώς συνέβη στα Τέμπη τον Φεβρουάριο του 2023;

Η επιβατική αμαξοστοιχία IC62 επρόκειτο να αναχωρήσει από την Αθήνα για τη Θεσσαλονίκη στις 7:22 μ.μ. μεταφέροντας περίπου 350 επιβάτες (αρκετοί εκ των οποίων φοιτητές), αλλά ξεκίνησε με μικρή χρονική καθυστέρηση, καταφθάνοντας στη Λάρισα με καθυστέρηση λόγω ενός περιστατικού που προηγήθηκε στον σταθμό του Παλαιοφάρσαλου και αποχώρησε από εκεί στις 23:00, εισερχόμενη -λανθασμένα- στην γραμμή καθόδου. Ταυτόχρονα, η εμπορευματική αμαξοστοιχία πορευόταν από τη Θεσσαλονίκη στη Λάρισα στην ίδια, καθοδική γραμμή. Η μετωπική σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών σημειώθηκε στις 23:21 της 28ης Φεβρουαρίου 2023 στη γραμμή Αθήνα-Θεσσαλονίκη. Το τμήμα όπου σημειώθηκε το ατύχημα, 27,3 χιλιόμετρα βόρεια της Λάρισας, ήταν διπλής τροχιάς όμως τα αυτόματα χειριστήρια είχαν καταστραφεί λόγω πυρκαγιάς το 2019, οπότε η μεταγωγή εξακολουθούσε να ελέγχεται χειροκίνητα. Η επιβατική αμαξοστοιχία και η εμπορευματική αμαξοστοιχία συγκρούστηκαν μετωπικά στα μισά του δρόμου μεταξύ των Τεμπών και του Ευαγγελισμού, καθώς η επιβατική αμαξοστοιχία έβγαινε από τη σήραγγα κάτω από τον αυτoκινητόδρομο Ε75. Από την σύγκρουση, τα περισσότερα βαγόνια του επιβατικού τρένου εκτροχιάστηκαν, ενώ τη στιγμή της σύγκρουσης, προκλήθηκε ακαριαία έκρηξη και πυρκαγιά, που κατέκαψε τα δύο μπροστινά βαγόνια της επιβατικής αμαξοστοιχίας.

Το ΕΚΑΒ Θεσσαλίας ανέφερε ότι 2 με 3 βαγόνια είχαν πολτοποιηθεί ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης. Η Hellenic Train, ιδιοκτήτρια εταιρεία της επιβατικής αμαξοστοιχίας, σύμφωνα με την αναφορά που έδωσε στις αρμόδιες αρχές, υπολόγισε καταρχήν τον αριθμό των επιβατών σε περίπου 350. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στο δυστύχημα σκοτώθηκαν 57 άνθρωποι, εκ των οποίων 56 ταυτοποιήθηκαν από βιολογικό υλικό, ενώ σε μία περίπτωση αγνοούμενης δεν βρέθηκε δείγμα. Έξι Αλβανοί,δύο Ελληνοκύπριοι φοιτητές,ένας πολίτης της Ρουμανίας, ένας Σύρος κι ένας υπήκοος Μπανγκλαντές ήταν μεταξύ των νεκρών. Η ταυτοποίηση ορισμένων θυμάτων υπήρξε ιδιαίτερα δύσκολη λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύχθηκαν κατά την πυρκαγιά κι έφτασαν τους 1.300 βαθμούς Κελσίου στο εσωτερικό του πρώτου βαγονιού.

Τουλάχιστον 85 άνθρωποι τραυματίστηκαν, από τους οποίους 25 πολύ σοβαρά. Από τους τραυματίες, οι 66 νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομεία της Λάρισας και της Θεσσαλονίκης, ενώ 6 νοσηλεύτηκαν σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Από τους επιζώντες επιβάτες, οι 250 μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη.Υπήρξε επικοινωνία με τον Ελληνικό Στρατό για βοήθεια. Στις 8 Μαρτίου, ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης, που ανέλαβε τις αρμοδιότητες του υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών, ανακοίνωσε ότι τα τρένα δεν θα επαναλειτουργήσουν (εμπορικά και επιβατικά) αν δεν εφαρμοστούν και εγκατασταθούν οι απαραίτητες ασφαλιστικές δικλείδες και τα προβλεπόμενα μέτρα ασφαλείας. Στην Ελλάδα κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος, από την 1η μέχρι τις 3 Μαρτίου 2023.

Οι ευθύνες

Τις τελευταίες εβδομάδες, η ελληνική Δικαιοσύνη και συγκεκριμένα ο ειδικός εφέτης ανακριτής εμφανίζεται να πορεύεται με βάση την εξής παραδοχή: για το δυστύχημα στα Τέμπη δεν ευθύνεται μόνο το ανθρώπινο λάθος του μέχρι σήμερα προφυλακισμένου σταθμάρχη Λάρισας, ο οποίος είχε βάρδια τη μοιραία νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου και έβαλε το Intercity 62 σε μονή γραμμή καθόδου. Ούτε ο επίσης προφυλακισμένος πρώην επικεφαλής της Διεύθυνσης Επιθεώρησης Λάρισας, για τον οποίο οι συνάδελφοί του καταθέτουν ότι ορθά τοποθέτησε στη νυχτερινή βάρδια τον διωκόμενο σταθμάρχη, μιας και ο συγκεκριμένος είχε λάβει την απαραίτητη πιστοποίηση και δεν υπήρχε ένδειξη πως αδυνατούσε να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του.

Στην τραγωδία, όπως κρίνουν οι εισαγγελικές και ανακριτικές αρχές ΛάρισαW, συνέβαλαν η κατάσταση του σιδηροδρομικού άξονα της χώρας και η μη λειτουργία αυτοματοποιημένων συστημάτων ασφαλείας και διαχείρισης κυκλοφορίας, παρά το γεγονός ότι είχαν δαπανηθεί εκατομμύρια για την επισκευή ή την εγκατάστασή τους. Το παραπάνω ανέδειξε εξάλλου με τρόπο σαφή η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, καταλήγοντας στην άσκηση ποινικών διώξεων για κακουργηματική απιστία και απάτη εις βάρος αξιωματούχων της ΕΡΓΟΣΕ, του υπουργείου Μεταφορών και στελεχών της κοινοπραξίας ΤΟΜΗ – Alstom, που είχαν την ευθύνη υλοποίησης της σύμβασης «717» για την «ανάταξη» της τηλεδιοίκησης και σηματοδότησης. Από την ίδια έρευνα προέκυψαν ενδείξεις τέλεσης των αξιόποινων πράξεων της παράβασης καθήκοντος και της απιστίας εις βάρος των Χρήστου Σπίρτζη και Κώστα Καραμανλή, που διετέλεσαν υπουργοί Μεταφορών το διάστημα από το 2016 και μέχρι το σιδηροδρομικό δυστύχημα και είχαν την πολιτική ευθύνη για τη μη έγκαιρη υλοποίηση της σύμβασης. Ο φάκελος διαβιβάστηκε στη Βουλή, με την πλειοψηφία της Ολομέλειας πάντως να απορρίπτει το αίτημα για σύσταση προανακριτικής επιτροπής.

Στα τέλη Ιανουαρίου του 2024, η Εισαγγελία Εφετών Λάρισας προχώρησε στην άσκηση ποινικής δίωξης εις βάρος 15 στελεχών της ΕΡΓΟΣΕ που διετέλεσαν διευθύνοντες σύμβουλοι ή μέλη του διοικητικού συμβουλίου το διάστημα από το 2016 (έτος που υποτίθεται ότι έπρεπε να εκτελεστεί η σύμβαση) μέχρι τον χρόνο του δυστυχήματος. Η δίωξη, που είναι συγκεκριμένα η δεύτερη μετά εκείνη της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, αφορά το κακούργημα της διατάραξης ασφάλειας συγκοινωνιών και τα πλημμελήματα της ανθρωποκτονίας, της πρόκλησης βαριάς και ελαφράς σωματικής βλάβης από αμέλεια. Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες από νομικές πηγές ενημέρωσης, στο κατηγορητήριο προσετέθη και το στοιχείο του «ενδεχόμενου δόλου», που σημαίνει ότι για την Εισαγγελία Εφετών Λάρισας υπάρχουν ενδείξεις ότι η 9ετής καθυστέρηση στην εκτέλεση της σύμβασης συνδέεται με την προσπάθεια των εμπλεκομένων να «προσπορίσουν περιουσιακό όφελος».

Οι συγγενείς των θυμάτων καταγγέλλουν λάθη και παραλείψεις στη διερεύνηση του δυστυχήματος, κυρίως το διάστημα προτού η έρευνα ανατεθεί σε ειδικό εφέτη ανακριτή. Φέρεται ωστόσο να συντάσσονται υπέρ της άμεσης ολοκλήρωσης της ανάκρισης,έτσι ώστε η πολύκροτη δίκη να ξεκινήσει τους επόμενους μήνες σε αίθουσες στα ΤΕΙ Λάρισας, οι οποίες διαμορφώνονται ειδικά προς τον σκοπό αυτό. «Ουρλιαχτά και φωνές έρχονταν από παντού, μέσα κι έξω από τα βαγόνια, κόσμος εκλιπαρούσε για βοήθεια, για τη ζωή του και οι φωτιές διάσπαρτες μπροστά στα μάτια μου, μαζί με μια μυρωδιά περίεργη, που τότε δεν ήμουν σίγουρος τι ήταν αλλά μου έφερνε ζάλη και πανικό, τώρα μπορώ να πω με σιγουριά ότι ήταν η μυρωδιά του θανάτου και της καμένης σάρκας». Αυτή είναι μόλις μία από τις ανατριχιαστικές μαρτυρίες όσων επέζησαν. Αρκετοί από τους επιζήσαντες-μηνυτές στρέφονται κατά του προφυλακισμένου σταθμάρχη Λάρισας Βασίλη Σ., που εκτελούσε βάρδια την ώρα του δυστυχήματος, της διοίκησης της ΕΡΓΟΣΕ για τη μη υλοποίηση της σύμβασης «717», της Hellenic Train και κατά παντός άλλου υπευθύνου.

Τον Αύγουστο, θύματα και συγγενείς τους κατέθεσαν μηνύσεις κατά των διοικήσεων του ΟΣΕ, της ΕΡΓΟΣΕ, της Hellenic Train, αλλά και των πρώην υπουργών Μεταφορών Χρ. Σπίρτζη και Κώστα Καραμανλή, θεωρώντας τους υπεύθυνους για το «μαζικό έγκλημα των Τεμπών». Συμπληρωματικά με τα παραπάνω, στα τέλη Αυγούστου 20 συγγενείς θυμάτων στράφηκαν κατά «αγνώστων δραστών» για την «πρωτοφανή αλλοίωση του τόπου του δυστυχήματος». Η καταγγελία τους αφορά τη μεταφορά των συντριμμιών της αμαξοστοιχίας από τον χώρο του δυστυχήματος στο Κουλούρι της Λάρισας και την επικάλυψη του σημείου με χαλίκι και άσφαλτο. «Η πρωτοφανής αλλοίωση του χώρου του πολύνεκρου δυστυχήματος συνιστά αναμφίβολα παράνομη πράξη, η οποία τελέστηκε πριν ακόμη επισκεφθεί τον χώρο κλιμάκιο της Χημικής Υπηρεσίας Λάρισας για να προβεί σε δειγματοληψία υλικών», καταγγέλλουν οι μηνυτές. Για την υπόθεση ασκήθηκε τελικά δίωξη, στις αρχές του φετινού Φλεβάρη, εις βάρος του τέως περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κώστα Αγοραστού.

Tην ύπαρξη ξυλόλιου, τολουόλιου, προπάνιου, βουτάνιου σε αντικείμενα των ανθρώπων που κάηκαν στην φωτιά που εκδηλώθηκε μετά την σύγκρουση των τρένων στα Τέμπη αποκάλυψε ο Βασίλης Κοκοτσάκης, ειδικός πραγματογνώμονας και τεχνικός σύμβουλος της επιτροπής των γονέων-συγγενών των θυμάτων της τραγωδίας, μιλώντας στο Ράδιο 98.4, στις αρχές του Φλεβάρη. Σε πόρισμα πραγματογνωμοσύνης που παρέδωσε σε συγγενείς θυμάτων των Τεμπών, που με την σειρά τους γνωστοποίησαν σήμερα, στην Εισαγγελία Λαρίσης, από ευρήματα στα τρένα, αλλά κυρίως από ευρήματα υπολοίπων σε ρούχα και αντικείμενα των νεκρών προκύπτει η ύπαρξη εκρηκτικών υγρών και αερίων, που η παρουσία τους στα τρένα δεν δικαιολογείται, σε αντίθεση με το έλαιο σιλικόνης που δεν ανιχνεύτηκε, παρότι υπήρχε στους μετασχηματιστές των δύο τρένων για την ηλεκτροκίνηση τους. Τα όσα ανέφερε, επιβεβαίωσε και το μέλος του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων των Τεμπών, Χρήστος Κωνσταντινίδης ο οποίος αποκάλυψε ότι εντός της δικογραφίας, βρήκε συμπληρωματικό πόρισμα του Γενικού Χημείου του Κράτους, με ανακριτική παραγγελία στις 29 Σεπτεμβρίου του 2023, που παραδόθηκε στις ανακριτικές αρχές μέσα στις γιορτές των Χριστουγέννων.

Και ο ίδιος ανέφερε ότι στα αντικείμενα των ανθρώπων εντοπίστηκαν ξυλόλιο, τολουόλιο, προπάνιο, βουτάνιο, που δεν θα έπρεπε να υπάρχουν στο σημείο του δυστυχήματος κι όχι έλαιο σιλικόνης παρότι υπήρχε στους μετασχηματιστές των δύο τρένων για την ηλεκτροκίνηση τους. Αμέσως το έστειλε στον τεχνικό σύμβουλο του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων των Τεμπών, ο οποίος αφού το μελέτησε, συνέταξε συνοπτική τεχνική έκθεση, την οποία και ο κ. Κωνσταντινίδης, παρέδωσε σήμερα στις ανακριτικές αρχές στη Λάρισα και ήδη την κοινοποιεί προς κάθε ενδιαφερόμενο. «Η αλήθεια δεν μπορεί να κρυφτεί. Ακόμη κι αν επιχειρηθεί συγκάλυψη, οι νεκροί μας μιλάνε και μέσα από τα προσωπικά τους αντικείμενα, έστω και 7 μήνες μετά, πιστεύω ότι στο τέλος θα αποδοθεί δικαιοσύνη», είπε ο κ. Κωνσταντινίδης.

Κατόπιν πίεσης των συγγενών των θυμάτων και προκειμένου να ρίξει φως στην υπόθεση η ανάκριση ζήτησε τα βίντεο από τις κάμερες ασφαλείας που βρίσκονται εγκατεστημένες στον σταθμό της Θεσσαλονίκης όπου έγινε η φόρτωση της 63503, αλλά και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς απ’ όπου διήλθε η εμπορική αμαξοστοιχία.  Η σχετική διαδικασία πάντως ξεκίνησε με καθυστέρηση και σίγουρα αφού ο φάκελος της ανάκρισης άλλαξε χέρια και πέρασε από τους πρωτοδίκες Λάρισας στον ειδικό εφέτη ανακριτή. Το αποτέλεσμα ήταν τα σχετικά βίντεο να σβηστούν, καθώς οι σκληροί δίσκοι στους οποίους αποθηκεύονται τα σχετικά αρχεία βίντεο είναι επανεγγράψιμοι και τα παλαιότερα αρχεία διαγράφονται αυτόματα.

Συνολικά, σε ό,τι αφορά την ανακριτική έρευνα που είναι σε εξέλιξη, έχουν ήδη ασκηθεί διώξεις σε 15 στελέχη και εργαζόμενους του ΟΣΕ. Προφυλακιστέοι έχουν κριθεί δύο, ο σταθμάρχης της βάρδιας και ο επιθεωρητής διοίκησης του ΟΣΕ. Οι 4 από τους 15 του ΟΣΕ αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς περιοριστικούς όρους, καθώς διώχθηκαν για πλημμελήματα. Όλοι οι υπόλοιποι αφέθηκαν ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους και διώχθηκαν για το κακούργημα της διατάραξης ασφάλειας συγκοινωνιών, που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο πολλών ανθρώπων. Επίσης, έχουν ήδη διωχθεί για το ίδιο κακούργημα 16 στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ , οι οποίοι αναμένεται να απολογηθούν στο διάστημα από 29 Φεβρουαρίου έως 8 Μαρτίου. Τρία στελέχη της HELLENIC TRAIN διώχθηκαν πρόσφατα για πλημμελήματα.

Επίσης, για το πλημμέλημα της παράβασης καθήκοντος διώχθηκε και ο πρώην περιφερειάρχης Θεσσαλίας κ. Κώστας Αγοραστός. Η συγκεκριμένη δίωξη αφορά στο μπάζωμα του χώρου του δυστυχήματος λίγες μόλις μέρες μετά την 28η Φεβρουαρίου 2023, θέμα για το οποίο ο σύλλογος πληγέντων δυστυχήματος Τεμπών έχει καταθέσει σχετική μήνυση. Επίσης, ο σύλλογος έχει καταθέσει μηνύσεις και κατά πολιτικών προσώπων, για πράξεις ή παραλείψεις τους που οδήγησαν στο πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα.

Οι καμπάνες θα χτυπούν πένθιμα σε όλη τη χώρα αύριο, εις μνήμην των 57 νεκρών. 57 χτύποι, ένας για καθέναν από όσους και όσες λείπουν. Με εγκύκλιο που έστειλε τις προηγούμενες ημέρες η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος προς όλους τους ναούς της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και προς όλες τις Μητροπόλεις, καλούνται οι όλοι οι ναοί να προβούν σε 57 πένθιμες κωδωνοκρουσίες, ως ένδειξη τιμής και σεβασμού στη μνήμη των θυμάτων του δυστυχήματος.

Προκειμένου το δυστύχημα των Τεμπών να μη θαφτεί και παραμείνει ατιμώρητο, στο ψήφισμα οι πολίτες που υπογράφουν διατυπώνουν τρία αιτήματα:

1.Έναρξη των διαδικασιών για την αναθεώρηση του Συντάγματος
2.Ενεργοποίηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών
3.Κατάργηση της βουλευτής ασυλίας όταν προκύπτει ποινική ευθύνη πολιτικών προσώπων.

Υπενθυμίζεται ότι στο πλαίσιο του ισχύοντος δικαίου, το ειδικό καθεστώς της ευθύνης υπουργών προβλέπεται στο άρθρο 86 του Συντάγματος, δίνοντας αποκλειστικό δικαίωμα άσκησης δίωξης εις βάρους τους για πλημμελήματα και κακουργήματα στο σώμα της Βουλής (και όχι στο δικαστικό σώμα, όπως ισχύει για τους πολίτες).

Με πληροφορίες από Wikipedia, Η Καθημερινή, Oneman, Change.org